Сифатни бошқариш асослари - Метрология - Рефераты

Сифатни бошқариш асослари

Загружено в:

02.11.2023

Скачано:

0

Размер:

51.82421875 KB

Сифатни бошқариш асослари Режа: 1. Маҳсулот ҳақида тушунча. 2. Маҳсулот сифати ҳақида маълумот. 3. Маҳсулотнинг сифат кўрсаткичлари. 4. Маҳсулот сифатига таъсир этувчи омиллар.

1. Маҳсулот ҳақида тушунча Инсон ўз ҳаёти давомида турмушини яхшилаш, соғлигини сақлаш, иш фаолиятини ва бошқа мақсадларини амалга ошириш учун буюмлар, жиҳозлар, техник воситалар, озиқ-овқат, кийим-кечак, пойафзал ва бошқа турли-туман зарурий маҳсулотлардан фойдаланилади. Улар инсон меҳнатининг маҳсули ҳисобланади. Шунга кўра, инсон томонидан муайян эҳтиёжларни бажариш учун ишлаб чиқариладиган нарса, буюм, модда ва ҳ.к.ни маҳсулот деб тушуниш мумкин. Кўрсатиладиган хизматлар ҳам маҳсулотлар сирасига киритилган. Маҳсулотларни миқдорий ўлчашда узуксиз (грамм, килограмм, тонна, метр, миллиметр, квадрат метр, куб метр, ва ҳ.к) ва дискрет (дона, комплект, жуфт ва ҳ.к) ўлчамлардан фойдаланилади. Фойдаланиш хусусиятларига кўра маҳсулотлардан қуйидаги тоифаларга бўлинади : 1. Фойдаланиш жараёнида шакли, ўлчамлари, фойдаланиш хусусиятлари сақланиб қолгани ҳолда, эскириб борадиган маҳсулотлар. Бу хусусият техник қурилмалар, жиҳозлар, кийим-кечак, пойафзал ва шу каби қатор маҳсулотлар учун хосдир. Маҳсулотларнинг эскириши икки хил – жисмоний ва маънавий эскириш шаклида кечади. Жисмоний эскириш маҳсулотларни ишлатиш вақтида унинг сифат кўрсаткичларини пасайиб бориши билан борувчи жараён ҳисобланади. Коррозия, ейилиш, об-ҳаво ва ташқи муҳит таъсирида маҳсулот ташқи кўринишининг ёмонлашуви жисмоний эскиришга мисол бўлади. Маҳсулотнинг дастлабки кўрсаткичларини сақлаб туриш учун фойдаланиш жараёнида ўз вақтида техник хизмат кўрсатиб ва таъмирлаб бориш лозим. Техник хизмат кўрсатиш, сақлаш, таъмирлаш ишлари белгиланган меъёрий талаблар (стандарт талаблар)га мувофиқ олиб борилса, маҳсулотдан фойдаланиш самарадорлиги юқори бўлишига эришилади. Маҳсулотларнинг маънавий эскириши улардан фойдаланиш жараёнида худди шу турдаги, шу вазифани бажарувчи такомиллашган ва аввалгисидан

сифатлироқ янги маҳсулотни пайдо бўлиши билан изоҳланади. Ҳозирги кунда бозордаги рақобат ишлаб чиқариш корхоналари олдига маҳсулотларни сифатини доимий ошириб боришни, маҳсулотларни такомиллаштириб боришни тақазо этмоқда. Бу жараён инновацион соҳа ҳисобланган алоқа ва телекоммуникация соҳасида айниқса тез кечмоқда. Маҳсулотлардан фойдаланиш жараёнида эса, уларнинг рационал миқдорини белгилаш, улардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш ортиқча харажатларни олдини олишга ёрдам беради. 2. Истеъмол натижасида миқдорий жиҳатдан камайиб борувчи маҳсулотлар. Озиқ-овқат маҳсулотлари, нефт маҳсулотлари, металл, хомашё кабилар бунга мисол бўлади. Бундай маҳсулотлардан унумли фойдаланиш чораларини ишлаб чиқиш, уларнинг ўрнига табиий муқобил маҳсулотлардан фойдаланиш долзарб масала ҳисобланади. 3. Қайта ишлаш натижасида сифат жиҳатдан янги маҳсулот ҳосил бўладиган маҳсулотлар. Хомашё, нефт маҳсулотлари, металллар, пластмасса, ёғоч ва шу каби маҳсулотлардан сифат жиҳатдан янги турли маҳсулотлар олинади. Бунда авалги маҳсулотлардан янги маҳсулотларни олиш учун уларнинг кимёвий ва механик хоссалари, таркиби, технологик жараённи билиш муҳим аҳамиятга эга. Бу омиллар олинадиган маҳсулотларнинг сифатли бўлишини таъминлабгина қолмай, балки, ишлаб чиқариш харажатларини оптималлаштиришга ҳам имконият яратади. 4. Қайта ишланмасдан, турли мақсадларда ишлатиладиган маҳсулотлар. Бундай маҳсулотлар турли маҳсулотларда турли мақсадларда ишлатилади. Масалан, қоғоздан дафтар, ўров материали, китоблар чоп этиш ва шу каби қатор мақсадларда фойдаланиш мумкин. Бунда маҳсулотни танлашда мақсадга мувофиқлик эътиборга олиниши зарур. 5. Бошқа маҳсулотларнинг таркибий қисми сифатида маҳсулотнинг умумий сифатига таъсир этувчи ёки унинг сифатини белгиловчи маҳсулотлар. Бундай маҳсулотлар бутловчи қисмлар деб ҳам аталади. Электр симлари, аккумуляторлар, подшипниклар, шиналар, электр лампочкалар ва

шу кабилар бу турдаги маҳсулотларга мисол бўлади. Уларни тайёрлашда ва йиғишга қабул қилишда сифат кўрсаткичларини назорат қилиш алоҳида аҳамиятга эга. 2. Маҳсулот сифати ҳақида маълумот Сифат ҳар бир ишнинг, у қандай иш бўлишидан қатъий назар, асосий баҳолаш мезони ҳисобланади. Маҳсулот ҳам инсон фаолиятининг маҳсули ҳисобланади. Шу билан бирга у инсоннинг муайян эҳтиёжларни қондириш учун хизмат қилади. Маҳсулот сифати деганда ишлаб чиқарилган маҳсулот ёки кўрсатилган хизматларнинг ҳалқ эҳтиёжи талабларини қондира олиш хосса ва хусусиятларининг йиғиндиси тушунилади. Инсоният тараққиёти давомида маҳсулот сифатига доимий равишда алоҳида эътибор берилган. Ҳатто, юқори сифатга эга бўлган маҳсулотларга улар ишлаб чиқарилган ёки етиштирилган жойларнинг номлари (Чуст пичоғи, Самарқанд нони, Исфахон қиличи, Дашнобод анори, Марғилон атласи ва б.) берилган. Сифатли моллар ташқи ва ички бозорларда юқори баҳоланган. Ҳозирги вақтда инсоният турмуш фаровонлигини ошиши, яшаш шароитининг яхшиланиши, аҳолнинг соғлиги ва молк-мулкини ва атроф- муҳитни ҳимоя қилиш, маҳсулотнинг ички ва ташқи бозордаги рақобатбардошлигини таъминлаш, маҳсулотларни ишлаб чиқариш харажатларини камайтириш, улардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш ва шу каби қатор омиллар маҳсулотларнинг сифатини оширишни жаҳонда долзарб масала қилиб қўймоқда. Жаҳондаги ривожланган мамлакатларнинг етакчи компаниялари ва фирмалари ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларининг рақобатбардошлигини таъминлашни устувор йўналиш сифатида белгилаб олганлар. Ўзбекистонда ҳам маҳсулот сифатини ошириш ва унинг рақобатбардошлигини ошириш бўйича иқтисодиётнинг барча соҳаларида эътиборга молик ишлар олиб борилмоқда.

Маҳсулот сифати ҳам ижтимоий, ҳам шахсий аҳамиятга эга. Маҳсулот сифати ижтимоий аҳамиятга эгалиги шундан иборатки, у мамлакат иқтисодиётининг ривожланиш даражасини белгилаб беради, аҳолнинг соғлиги ва молк-мулкини ҳимоялаш, экологик, техноген салбий ҳолатларни олдини олиш, мамлакат мудофаа қобилиятини кучайтириш, мамлакатнинг халқаро обрў-эътиборини ошириш, экспорт қобилиятини ўсиши ва олтин-валюта ресурсларининг кўпайиши, мамлакатнинг бойиши учун хизмат қилади. Маҳсулот сифатнинг шахсий аҳамияти фуқароларнинг сифатли маҳсулотни ишлаб чиқариш ва (ёки) ишлатиш натижасида турмуш фаровонлиги, яшаш шароитларининг яхшиланиши ва олинадиган фойда билан белгиланади. Қуйида сифатнинг виртуал схемаси (чизмаси) келтирилган. М у о ф и л и к б ел г и л а р ив қ Си ф ат пой дев ори Ма сулот сифати, экология, аёт ха фсизлиги ҳ ҳ в И л м и й с о ц и а л в а м а р и ф и й с а л о и я т ъ ҳ Стандартлаштириш Метрология Сертифика лаш т тириш И н с п е к ц н а з о р а т и о н Сифатнинг виртуал схемаси

3. Маҳсулотнинг сифат кўрсаткичлари “Маҳсулот сифати” тушунчаси кенг қамровли тушунча бўлиб, маҳсулотнинг истеъмол (ишлатиш) учун зарур бўлган бир ёки кўплаб хусусиятларини ифодалайди. Маҳсулотнинг маҳсулотнинг бир ёки бир неча хосса хусусиятларининг миқдорий тавсифи унинг сифат кўрсаткичи ҳисобланади. Маҳсулот сифати унинг сифат кўрсаткичларини назорат қилиш ва баҳолаш орқали аниқланади. Маҳсулотнинг сифат кўрсаткичлари қуйидаги гуруҳларга бўлинади: - вазифавий кўрсаткичлар; - ишончлилик кўрсаткичлари; - хомашё, материаллар, ёқилғи, энергия ва меҳнат ресурсларидан тежамкорлик билан фойдаланиш кўрсаткичлари; - эргономик кўрсаткичлар; - эстетик кўрсаткичлар; - технологик кўрсаткичлар; - стандартлаштириш ва унификациялаш кўрсаткичлари ва бошқ. Маҳсулотнинг вазифасига, кўра сифатнинг алоҳида олинган битта ёки бир неча кўрсаткичи маҳсулот сифатини белгилашда асосий деб ҳисобланиши мумкин. Махсулотнинг сифат кўрсаткичларини баҳолашда умумий ҳолда бирлик, дифференциал ва комплекс кўрсаткичлардан фойдаланилади. Бирлик сифат кўрсаткичлари маҳсулотнинг бирор хосса ёки хусусиятини ифодаловчи сифат кўрсаткичидир. Масалан, компьютернинг иш унумдорлиги, тезкорлиги, маълумотларни ҳотирада сақлаш ҳажми, электр хавфсизлиги, элекромагнит нурланиш хавфсизлиги, ташқи қурилмаларга уланиш имконияти, энергия сарфи, нархи, ва бошқа хусусиятлари унинг сифатини белгиловчи бирламчи кўрсаткичлар ҳисобланади. Маҳсулотларнинг сифатини бирламчи кўрсаткичлар асосида баҳолаш анчайин қийин ҳисобланади.

Маҳсулотнинг комплекс сифат кўрсаткичлари маҳсулотнинг бир неча хосса хусусиятларини ифодаловчи кўрсаткичлар мажмуи ҳисобланади. Масалан, компьютернинг ишончлилиги, хавфсизлиги, ташқи қурилмаларга уланиш имконияти, нархи унинг комплекс сифат кўрсаткичи ҳисобланади. 4. Маҳсулот сифатига таъсир этувчи омиллар Маҳсулот сифатига таъсир қилувчи омилларни тўрт тоифага бўлиш мумкин: а) техникавий; б) ташкилий; в) иқтисодий; г) ижтимоий. Техникавий омилларга ускуналар , жиҳозла р , воситалар , ўлчов воситалари , техникавий ҳужжатларнинг ҳолати; дастлабки материаллар, хомашёлар, ярим фабрикатларнинг сифати ва шунга ўхшаш техник омил лар киради. Ташкилий омилларга режа асосида ишлаш, техникавий хизмат ни амалга ошириш, ускуналарни таъмирлаш , материаллар, бутловчи қисмлар билан таъминлаш, ишлаб чиқаришнинг техникавий ҳужжатлар ва ўлчов воситалари билан таъминланганлиги , ишлаб чиқариш маданияти , мехнатни илмий асосда ташкил этиш , овкатланиш ва иш вақтида дам олишни ташкил этиш ва бошқалар киради. Иқтисодий омилларга мехнатга ҳақ тўлаш шакллари, ойлик маошининг миқдори; юқори сифатли маҳсулот ва иш учун моддий ра ғ батлантириш; маҳсулотнинг яро қ сизлиги учун ойлик маошидан ушлаб қ олиш; маҳсулотнинг сифат даражаси , таннархи ва шунга ўхшашлар киради. Ижтимоий омилларга кадрларни танлаш, жой-жойига қў йиш , малака оширишни ташкил қилиш , илмий-техникавий ижодни, ижодкорлик ва ихтироч и ликни ташкил этиш, турмуш шароитлари, ўзаро муносабатлар, жамоадаги пси х ологик муҳит ва тарбиявий ишлар киради.

Маҳсулот сифатини нг ташкил топишиунинг ҳамма ҳаётий босқичларида-тадкикот ва лойиҳалаш ишларида, ишлаб чиқаришда, истеъмолда ёки ишлатилиши жараёнида намоён булади. Тадкикот ва лойиҳалаш ишлари маҳсулотнинг сифатини белгиловчи асосий босқич ҳисобланади. Бу босқич илмий-техника тараккиёти, эришилган мувафаққиятлар, кутилаётган натижа, ишлаб чиқариш имкониятлари, истеъмол талаблари асосида иқтисодий кўрсаткичларни ҳисобга олган ҳолда маҳсулотни лойиҳалаш ишларини ўз ичига олади. Бу босқичда қуйидаги тадбирлар амалга оширилади: а) меъёрий ҳужжатларни ишлаб чиқиш ва жорий этиш; б) стандарт ларнинг бажарилиши устидан назорат ишлар ини амалга ошириши; в) маҳсулот ниг сифат даражасини исти қ боллаш ва меъёрлаш; г) маҳсулот сифатининг режаланган даражасига эришиш, маҳсулотни синаш ва назоратга йуналтирилган конструкторлик ва технологик тадбирларни ишлаб чиқиш;

Adabiyotlar: 1. K.P.Abduraxmanov, O’.Egamov “Fizika kursi” darsligi, Toshkent.: Aloqachi 2013 y. 2. K.P.Abduraxmanov, O’.Egamov “Fizika kursi” darslik, Toshkent, “O’quv ta’lim metodikasi” 2015 y. 3. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 1 4. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 2 5. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 3 6. Савельев И. В. Сборник вопросов и задач по общей физик е . М.: АСТ. Астрель. 2005. С.320. 7. К.П.Абдурахманов, Ў.Эгамов “ Физика курси” дарслиги, Тошкент, 2010 й. 8. П.А.Типлер, Р.А.Ллуэллин Современная физика (Лучший зарубежный учебник в двух томах) М. Мир.2007.С.496 (1том) 9. П.А.Типлер, Р.А.Ллуэллин Современная физика (Лучший зарубежный учебник в двух томах) М. Мир.2007.С.416 (2том) 10. Трофимова Т.И. Курс физики.М.Высшая щкола 1999.С.543 Интернет сайтлар: 1. www.ziyonet.uz ; 2. www.estudy.uz ; 3. www.fizika.uz ; 4. www.elearning.uz ; 5. www.bilim.uz ; 6. www.edx.uz ; 7. www.my.estudy.uz ; 8. www.conrsera.org.uz ;

Похожие

Маҳсулот сифати ва сифатни бошқариш

Сифатни бошқаришга тизимли ёндашиш

Метрология асослари

Эксперт аудиторлар. Сифат тўгараклари

ЭКСПЕРТ АУДИТОРЛАР