Сертификациялашнинг ташки савдо холатига таъсири - Метрология - Рефераты

Сертификациялашнинг ташки савдо холатига таъсири

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

102.5 KB

Сертификациялашнинг ташки савдо холатига таъсири РЕЖА:1. Сертификатлашнинг протекционистик мақсадларда фойдаланилиши. 2. Сертификация ва халқаро савдо. 3. ИСОга мувофиқлик белгиси

Сертификатлашнинг протекционистик мақсадларда фойдаланилиши. Сертификатлаштириш давлатлар ўртасидаги савдо муносабатларини энгиллаштиради, маҳсулотни импорт қилинаётган давлатларда қайта синовдан ўтказиш, ташиш ҳаражатлари қисқаради. Ягона халқаро стандартлар бирликларига амал қилишга асосланган халқаро сертификациялаш системаларини жорий этилганда, иш янада осонлашади. Аммо, кўпчилик давлатларда сертификатлаштириш миллий чегараларда киритилган. Натижада сертификатлашнинг миллий қоидалари, синовларни ўтказиш тартиби ва натижаларни ифодалашда фарқ юзага келади. Шунинг учун ҳам миллий сертификациялаш билан богьлиқ бўлган халқаро савдодаги номувофиқликни ёьқотиш кўпчилик халқаро ташкилотларнинг диққат марказидадир. Шу билан бир қаторда сертификатлаш ва стандартлашнинг миллий қоидаларидаги фарқлар, шунингдек, айрим маҳсулот турларига нисбатан қўйилган талаблардаги обьектив фарқлар баьзи мамлакатларда протекционистик мақсадларда, яьни чет эллик ишлаб чиқарувчиларга бу мамлакатларнинг бозорига кириб келишларининг ёьлини ёпиш ёьлида ҳам фойдаланмоқдалар. Масалан, у ёки бу давлат маҳсулотнинг шундай тавсифларига асосланган стандартларни қабул қиладиларки, бошқа давлатлар маҳсулотларини ушбу стандартларга кўра баҳолашга қийналадилар, ёки умуман қўллай олмайдилар. Агар бу ҳам ёрдам бермаса, импорт қилинаётган маҳсулотларни синовдан ўтказишни амалга оширишнинг мураккаб, административ усулларидан фойдаланадилар. Чет эл маҳсулотларининг ички бозорга кириб келишининг олдини олишда стандартлардан фойдаланишнинг олдини олишга қуйидагиларни мисол қилиб келтиришимиз мумкин:

 маьлум конструкциядаги буюмларни стандартлар орқали тавсифлаш;  маьлум бир материалларни қўллаш;  буюмнинг қандайдир тавсифи миқдорини бошқа давлатларда қабул қилинганига нисбатан юқорироқ кўтариш (масалан, кафолатли хизмат кўрсатиш муддатини). Бундай протекционизм тўгьрисида Германиянинг улгуржи ва ташқи савдо Иттифоқининг Президенти Ганс Хайтвич шундай деган: «Ўз иқтисодини зарарли рақобатдан ҳимоялашни кучайтиришда давлатлар жудаям ихтирочи бўладилар. Бугунги кунда умумий бозор мамлакатларида 900 дан ортиқ савдо алоқаларининг ўрнатилишига ҳалал берадиган давлат техникавий регламентларининг мавжуд. Улар давлатларнинг ички бозорига чет эл маҳсулотларининг кириб келишига қаршилик қилади, ҳамда ўз маҳсулотини чет эл маҳсулотлари рақбатидан асрашга ёрдам берадилар.» Баьзи ҳолларда протекционистик чоралар жамоатнинг талабига кўра амалга оширилади. Бундай ҳолатда истеьмолчилар қизиқишини ҳимоя қилиш, уларнинг согьлигьини, атроф-муҳитни ҳимоя қилиш учун қонуний актлар ва қарорлар қабул қилинади. Бундай ҳукумат қарорлари (уларни баьзан техникавий регламент деб атайдилар) буюмларга нисбатан батафсил техникавий шартларни ифодалаб, фойдаланиши мажбурий ҳисобланадилар. Техникавий регламентлар озиқ-овқат маҳсулотларини, фармацевтика товарларини, болалар ўйинчоқларининг ҳавфсизлигини, маиший приборлар, машиналар ва бошқаларни ўз ичига олади. Халқаро савдо дискриминацияси миллий сертификациялаш системалари чет эл фирмалари томонидан ишлаб чиқарилган маҳсулотни сертификатлаш имконияти ёьқ бўлгандагина ўринлидир. Сертификациялашдан бош тортиш кўпинча импорт қилинаётган давлатда тегишли миллий стандартнинг ёьқлиги билан асосланади. Чет эл товарлари дискриминацияси учун уларнинг сертификациялаш синовларини ўтказишга миллий ишлаб чиқарувчиларга нисбатан

қўлланадиган ҳақ юқори қилиб белгиланади. Натижада, сертификат олиш учун юқори ҳақ тўлаш, кўпинча маҳсулотни экспорт қилишни самарасиз бўлишига олиб келади. Сертификация ва халқаро савдо. Юқорида айтиб ўтилганидек, сертификация, кўп холларда чет эллик рақобатчиларга нисбатан протекционистик сиёсат сифатида қўлланади. Шунга қарамасдан сертификациянинг асосий мақсади – бу халқаро савдо алоқаларини ривожлантириш учун қулай шарт-шароитларни яратиб беришдир. Табиийки, бу мақсадни амалга ошириш учун тегишли халқаро келишувлар зарур. Бу борада «Токио раунд» (1979й) да тузилган ГАТТ савдодаги техникавий тўсиқлар бўйича Келишув айниқса аҳамиятга эга. Келишув давлатлар ўртасидаги савдо алоқаларида протекционизм ва дискриминацияни чеклаш учун қўйилган биринчи қадамдир. У ГАТТ га кирувчи давлатларга қуйидаги мажбуриятларни юклатади:

1) Техникавий регламент ва стандартларни протекционистик мақсадларда қўлламаслик, уларни ишлаб чиқишда амалдаги халқаро стандартларни эьтиборга олиш; 2) Миллий синов марказлари ва маҳсулотни сертификациялаш системаларига бошқа давлатлар иштирокчиларини рухсатнома билан дискриминация қилмаслик; 3) Иштирокчи мамлакатлар товарларига стандартлар ва техникавий регламентларни жорий этиш бўйича миллий тартибни яратиб бериш; 4) Иштирокчи мамлакатлар давлат ташкилотлари томонидан маҳсулотни синовдан ўтказиш натижаларини, келишувга қўл қўйган бошқа ташкилотлар ва мувофиқлик белгиларини тан олинишини таьминлаш; 5) Иштирокчи мамлакатлар ўртасида миллий стандартлаштириш ва сертификациялаштириш бўйича маьлумотларни ўзаро алмашувини амалга ошириш. Келишув миллий стандартлар, техникавий регламентлар сертификатлаш қоидаларини халқаро стандартлар ва кўрсатмалар билан мослашувига имкон беради. Бу эса маҳсулотнинг техникавий даражаси ва сифатини яхшилашга, унинг экспорт қувватини оширишга имкон беради. Умуман олганда Келишув иштирокчи давлатлар ўртасидаги халқаро савдо алоқаларини нормалаштириш ва кенгайтириш имконини беради. Келишувнинг бажарилишини назорат қилиш ГАТТ қўмитасига юклатилган. У Келишувнинг амалга оширилишини назорат қилади, экспертлар гуруҳи ёрдамида тортишувларнинг эчилишига, маслаҳатлар ўтказишига имкон яратади. Бундан ташқари, Қўмита Келишувнинг фаолияти соҳасини кенгайтириш ва ундаги ҳолатларнинг мазмунига аниқлик киритиш бўйича таклифлар киритади. Қўмита секретариати функциясини ГАТТ секретариати бажаради. Сертификациялаш бўйича бир қатор халқаро ташкилотлар мавжуд. Улардан электрон-техника буюмларини сертификациялаш системасининг (ИЕТ) Халқаро иқтисодий қўмитаси (МЕК) икки томонлама аҳамиятга эга:

 Биринчидан, у ҳар бир тайёрланган ИЕТ партиясини тегишли меьёрий- техникавий ҳужжатларга мувофиқ ҳолда синовдан ўтказадиган ягона халқаро системадир  Иккинчидан, унда собиқ СССР давлатлари иштирок этадилар. МЕК сертификациялаш системасининг асосий мақсади ИЕТ ишлаб чиқарувчи мамлакатлар ўртасидаги савдога уларга нисбатан ягона шартларни ўрнатиш орқали имкон бериш. Бу системага кирувчи мамлакатларда ишлаб чиқарилган маҳсулотлар бошқа барча иштирокчи давлатларда қайта синов ўтказилмасдан ишлатилиши мумкинлигини кўрсатади. Бошқа МЕК Фарбий эвропа ИЕТига нисбатан рақобатбардош бўлган Американинг ИЕТига дискриминация мақсадларида тузилган эди. Кейинчалик МЕК да бутун дунё миқёсида ИЕТ сертификациялаш системасини тузиш масаласи пайдо бўлди. Ҳар қандай ИЕТ ишлаб чиқарувчи корхона МЕК системаси чегарасида ишлаб чиқарган маҳсулотларини сертификатлаш ҳуқуқи учун лицензия олиши мумкин. Бунинг учун у ваколатли миллий ташкилотга ИЕТни тайёрлашда асос қилиб олинган умумий ва гуруҳли техникавий шартларни юборишлари шарт. Бунда корхона миллий назорат хизмати вакилларига ИЕТнинг ишлаб чиқариш участкаларига кириш имконини беради. Сир сақланадиган ишлаб чиқариш участкалари корхонанинг бош назоратчисининг назоратида бўлиши керак. Бош назоратчининг асосий мажбуриятлари қуйидагилардан иборат:  Миллий назорат хизмати билан алоқани таьминлаш;  қабул қилинган ИЕТ партиясининг сифати учун жавобгарлик;  назорат ўлчаш ва синов ишларини ҳисобга олиш, уларнинг натижаларини миллий назорат хизматига узатиш;  мувофиқлик белгиси билан қабул қилинган маҳсулотлар партиясинининг ўраш-жойлаш ишлари учун жавобгарлик;

 чиқарилган партиялар синовларининг протоколларини ифодаланишинг тўгьрилиги;  ИЕТ ни қўшимча синов ва назоратдан ўтказилиши учун жавобгарлик. Ишлаб чиқарувчи корхона, МЕК системаси чегарасида сертификат олгач, бош назоратчининг ва миллий назорат хизматининг иштирокида маҳсулот сифатини назорат қилишни ташкил этиши керак. Ҳар бир партиянинг қабул қилиниш критерияси мазкур ИЕТ типига нисбатан техник шартлар бўйича ўрнатилади. МЕК Системаси қоидаларига мувофиқлик белгиси билан ўралади ёки уларга мувофиқлик сертификати тайёрланади. Ўраш ва мувофиқлик сертификатининг берилиши бош назоратчининг бевосита назорати остида берилади. ИЕТ узоқ ва вақт сақлашдан кейин жўнатилса, уни жўнатишдан олдин такроран синов ишлари амалга оширилади. Ишлаб чиқарувчи давлат қонунларига мувофиқ қайд этилган мувофиқлик белгиси ўраш учун ишлатиладиган материалга ёпишқоқ лента орқали туширилади. Мувофиқлик белги ёнига қуйидаги маьлумотлар қўйилади:  Миллий назорат хизматига  Корхонанинг аттестациядан ўтганлиги тўгьрисидаги гувоҳнома;  Назорат партиясига(ссўлка). Қабул қилинган ИЕТ партияси учун берилган мувофиқлик сертификати қуйидаги маьлумотларни ўз ичига олади: - корхонанинг номи ва жойлашган ўрни; - корхонанинг савдо белгиси; - каталог ва код бўйича буюмнинг тўлиқ номи; - назорат партиясининг тартиб рақами; - мазкур буюм типи учун техникавий шартлар; - миллий назорат хизматининг номи; - сертификат берган ваколатли шахснинг имзоси;

- ишлаб чиқарувчи корхонанинг аттестациядан ўтганлиги тўгьрисидаги гувоҳноманинг тартиб рақами; - буюм қабул қилиб олинган сана; - сертификат берилган сана. Сертификациялаш бўйича жуда катта ишлар ИСО (Халқаро стандартлаштириш ташкилоти) чегарасида сертификация бўйича қўмита (СЕРТИКО) бошчилигида амалга оширилади. Унинг фаолият соҳаси қуйидагича аниқланади:  миллий ва регионал сертификациялаш системаларини, мувофиқлик белгиларини, маҳсулотнинг тавсифини яна кенгроқ, бир-бирини тан олишга қаратилган воситаларни ўрганиш;  миллий ёки регионал сертификациялаш системаларини протекционистик мақсадларда фойдаланилишига барҳам бериш ёки чеклаш мақсадида тегишли келишувларни тузиш қоидаларини ишлаб чиқиш. СЕРТИКО да қуйидаги ишчи гуруҳлари тузилган: o тушунчалар бўйича; o синов протоколлари формаси бўйича; o синов лабораториялари томонидан ўтказиладиган малакали синовлар бўйича; o юридик жавобгарлик масалалари бўйича; o ИСОга мувофиқлик белгиси бўйича; o Корхоналарда сифатни баҳолаш усуллари бўйича. СЕРТИКО «Тегишли стандартлар ва учинчи томон орқали сертификациялаш системаларига тегишли принципларни жамлаш» ни бошқаришни ишлаб чиқди. У миллий ҳамда регионал сертификациялаш системаларини бошқа системалар билан ҳамда бошқа давлатларнинг уларда иштирок этиши билан ўзаро мувофиқлиги нуқтаи назаридан ташкилий принципларни ўрнатади. Масалан, миллий ва регионал сертификациялаш системаларини тузишда улар имкони борича ИСО халқаро стандартларига

асосланиши керак. Бунда ушбу стандартлар мувофиқлик сертификацияси шартларини ўзида акс эттиришлари лозим:  Сертификацияланаётган маҳсулотнинг тавсифлари даражасини аниқ ўрнатиш;  Синов ва ўлчаш ишларини аниқ амалга ошириш усуллари;  Стандартларга маҳсулот сифатини таьминлаш шартларини киритиш;  Техника ва технологиянинг ривожланишига таьсир этувчи шароитлар. Раҳбарлик қилиш маҳсулотнинг барча ишлаб чиқарувчиларини яратилаётган системаларда ҳеч бир дискриминацион шартларсиз иштирок этишини таьминлашнинг зарурийлигини назарда тутади. У халқаро савдони сертификациялаш воситалари, барча мамлакатларнинг системаларда эркин иштирок этишини таьминлаш ёьли билан ривожлантириш учун қулай шароитларни яратишга қаратилган. Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, сертификация давлатлар ўртасидаги савдо муносабатларини осонлаштиради, импорт қилинаётган давлатларда маҳсулотни қайта синовдан ўтказиш ишларига кетадиган ҳаражатлар қисқаради. Ягона халқаро стандартларга риоя қилишга асосланган халқаро сертификациялаш системасини жорий этиш билан айниқса катта самарага эришиш мумкин. Баьзан сертификацияни протекционистик мақсадларда, яьни чет эллик ишлаб чиқарувчиларнинг ички бозорга кириб келишига тўсқинлик қилиш мақсадида ҳам ишлатилади. Сертификациялаш соҳасида бир қатор халқаро ташкилотлар мавжуд. Назорат саволлари. Назорат саволлари. 1. Сертификатлашнинг ташқи савдо ҳолатига таьсири. 2. Техникавий регламент деганда нимани тушунасиз? 3. Протекционистик мақсадларда стандартлардан фойдаланиш деганда нимани тушунасиз?

4. Административ усуллардан қандай вақтларда фойдаланадилар? 1. Сертификациянинг асосий мақсади нима? 2. ГАТТ ни тузишдан асосий мақсад? 3. ГАТТ га кирувчи давлатларга қандай мажбуриятларни юклатилади? 4. МЕК сертификациялаш системаси ва ИЕТ сертификациялаш системасининг фарқи нимада? 5. Бош назоратчининг асосий мажбуриятлари нималардан иборат? 6. МЕК системаси чегарасида сертификат олиш қандай амалга оширилади? 7. Мувофиқлик белгисига қандай маьлумотлар қўйилади? 8. Қабул қилинган ИЕТ партияси учун берилган мувофиқлик сертификати қандай маьлумотларни ўз ичига олади? 9. Сертификациялашда ИСО (Халқаро стандартлаштириш ташкилоти) ўрни? 10. СЕРТИКО қўмитаси нима ишларни амалга оширади?

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЕТЛАР: А.А. Абдувалиев и др. «Основ и стандартизации сертификации и управления качеством» «Фан ва технология» Тошкент. 2005 г, 534 страниц.  И.Ф.Шишкин. «Основ и метрологии, стандартизации и контроля качества»  Москва, Издательство стандартов, 1988, 319 страниц;  Б.Э.Мухаммедов «Метрология, технологик параметрларни улчаш усуллари ва  асбоблар», Тошкент, Ўқитувчи, 1991, 320 бет;

Похожие

Жаҳон савдо ташкилоти доираларида стандартлаштириш

Маҳсулотни сертификациялаш

Сертификатлаштириш тизимининг максади вазифалари ва фаолият турлари

Хизматлар соҳаси

Маҳсулотларни сертификатлаш