Метрологик текшириш - Метрология - Рефераты

Метрологик текшириш

Загружено в:

21.04.2023

Скачано:

0

Размер:

110.5 KB

Метрологик текшириш Режа: 1. Метрологик текшириш турлари 2. Ўлчаш воситаларининг хилини тасдиқлаш 3. Ўлчаш воситаларини метрологик аттестатлаш 4. Давлат реестрларини бошқариш 5. Ўлчаш воситаларини қиёслаш 6. Ўлчаш воситаларини калибрлаш тизими 7. Юридик шахсларни метрологик ишларни ва хизматларни бажариш ҳуқуқига аттестатлаш ва аккредитлаш 1

Метрологик текшириш турлари Метрологик текшириш – Ўлчаш жараёнида қатнашувчи элементлар тафсилотларининг меъёрий ҳужжатларнинг талабларига мувофиқлигини аниқлаш ва тасдиқлаш бўйича ваколатли идоралар ва шахсларнинг фаолияти. Метрологик текшириш қуйидагилардан иборат: – ўлчаш воситалрининг турларини синаш ва тасдиқлаш; – ўлчаш воситалрини метрологик аттестатлаш; – синаш воситаларини аттестатлаш; – ўлчаш воситалрини қиёслаш; – ўлчаш воситалрини калибрлаш; – ўлчашларни бажариш ва бажариш сифатини баҳолаш методикаларини метрологик аттестатлаш; – меъёрий ва техник ҳужжатларни метрологик экспертизадан ўтказиш; – метрологик хизматлар, марказлар, лабораторияларни ўлчаш воситаларини қиёслаш, синаш, ўлчаш воситаларини, ўлчашларни бажариш методикаларини метрологик аттесталаш, ўлчаш воситаларини калибрлаш ва бу ишларнинг бажарилишини мсетрологик таъминлаш сифатини баҳолаш мақсадида бошқа муайян метрологик фаолиятга аккредитлашда қатнашиш; – ўлчаш воситалрини тайёрлаш, сотиш ва ижарага бериш фаолиятини рўйхатга олиш; – муайян метрологик текшириш ва назорат турларини амалга оширувчи ходимларни аттестатлаш. Давлат метрологик текшируви турлари: – ўлчаш воситалари хилларини синаш ва тасдиқлаш; – ўлчаш воситалари ва ўлчашларни бажариш методикаларини метрологик аттестатлаш; – ўлчаш воситаларини, шу жумладан эталонларни қиёслаш, калибрлаш; – метрологик хизматлар, марказлар, лабораторияларни синаш, қиёслаш, ўлчаш воситаларини ва ўлчашларни бажариш методикаларини метрологик 2

аттесталаш, ўлчаш воситаларини бажариш методикаларини метрологик аттестатлаш, ўлчаш воситаларини калибрлаш ва бошқа муайян метрологик фаолият турларига аккредитлаш; – тадбиркорлик субъектларининг ўлчаш воситаларини тайёрлаш, сотиш, ижараг бериш бўйича фаолиятни лицензиялаштиришда ўрнатилган метролгик меъёрлар ва қоидаларга риоя қилинишини баҳолаш ва тасдиқлаш; – ўлчашларни бажариш ва метрологик фаолиятнинг бошқа турлари сифатини баҳолаш. Давлат метрологик текшируви ва назорати идоралари томонидан метрологик меъёрлар ва қоидаларига риоя қилинишини текшириш мақсадида амалга оширилади. Давлат метрологик текшируви ва назорати метрология соҳасидаги қонун талабларига мувофиқ бажарилади. Ўлчаш воситаларининг хилини тасдиқлаш Давлат текшируви ва назорати қўлланиладиган соҳаларда фойдаланиладиган, ишлаб чиқариладиган ва импорт бўйича келтириладиган ўлчаш воситалари (ЎВ) давлат синовларидан ўтказилиб, уларнинг хили тасдиқланиши ёки метрологик аттестатланиши лозим. Давлат синовларини ўтказиш, хилини тасдиқлаш ва ЎВ ни Давлат рўйхатига киритиш ишларини Ўзстандарт Агентлиги бажаради. Тайёрловчи тасдиқланган ЎВ га ёки уларнинг эксплуатацион ҳужжатларига Давлат рўйхатининг белгисини ёзиши шарт. Бошқа давлатларнинг ўлчаш воситаларини синаш ва метрологик аттестатлаш натижалари тузилган шартномалар ва битимларга мувофиқ тан олинади. ЎВ нинг хилини тасдиқлаш мақсадида синовларни ташкиллаштириш, ўтказиш тартиби ва мазмунига талаблар ва давлат метрологик текшируви ва 3

назорати соҳасида қўлланилиши мумкин бўлган ЎВ нинг хилини тасдиқлаш тартиби O’z DSt 8.009:2004 да ўрнатилган. O’z DSt 8.009:2004 стандартнинг талаблари Ўзбекистон Республикасида яратиладиган ва (ёки) серияли ишлаб чиқарилиши мўлжалланган ЎВ га ва Ўзбекистон ҳудудига импорт бўйича тўпи билан келтириладиган ўлчаш воситаларига нисбатан қўлланилади. Давлат метрологик текшируви ва назорати қўлланиладиган соҳадан ташқарида қўлланиладиган ёки қўлланишга мўлжалланган ЎВ ихтиёрий равишда синовга ва кейинчалик хилини тасдиқлашга тақдим этилиши мумкин. ЎВ унинг қонун талабларига мувофиқлигини тасдиқлаш схемасининг элементи бўлиб ҳисобланади ва бундай тасдиқлаш Ўзстандарт Агентлиги томонидан ўрнатилган тартибда ўтказилади. Тўпи билан импорт бўйича келтириладиган, гигиеник талабларга, хавфсизлик талабларига, маҳсус талабларга сертификатлаштирилиши лозим бўлган ўлчаш воситалари бу процедуралардан ўрнатилган тартибда ўтгандан кейин ва зарур сертификатларни Ўзстандарт Агентлигига тақдим этгандан кейин хилни тасдиқлаш мақсадида синовларга топширилади. Ўзбекистон ҳудудида яратиладиган ва (ёки) тўпи билан чиқаришга мўлжалланган ва гигиеник талабларга, хавфсизлик талабларига, махсус талабларга мувофиқлиги сертификатлаштирилиши лозим бўлган ўлчаш воситалари бу талабларга мувофиқлигини ўрнатилган тартибда баҳолаш мақсадида синовларга тақдим этилади. ЎВ нинг хилини тасдиқлаш тўғрисидаги қарорни метрология бўйича миллий идора – Ўзстандарт Агентлиги қабул қилади. ЎВ нинг хили ЎВ нинг намуналарини (нусҳаларини) синаш натижалари бўйича тасдиқланади. Синаш жараёнида ЎВ намуналарининг тафсилотлари ҳар томонлама тадқиқ қилинади ва бу тафсилотлар (характеристикалар) нинг мазкур ЎВ нинг хилига оид меъёрий ҳужжатларнинг талабларига мувофиқлиги аниқланади. 4

ЎВ нинг хилини тасдиқлаш мақсадида синовлар қабул комиссияси томонидан ўтказилади. Комиссия таркибини Ўзстандарт Агентлигининг бунга қарашли тузилмаларининг ва Ўзбекистон Республикаси метрологик хизмати Бош маркази (Ўз МХБМ) вакиллари киритилиши лозим. Ўз МХБМ нинг вазифаси СМС ИТИ га юклатилган. ЎВ нинг хилини тасдиқлаш мақсадида ЎВ нинг намуналари (нусҳалари) ни синаш O’z DSt 16.4:2001 ва O’z DSt 8.006:1999 бўйича аккредитланган синаш (ўлчаш) лабораторияларида ўтказилади. ЎВ нинг хилини тасдиқлаш мақсадида синовлар бундай синовларни ўтказиши учун Ўзстандарт Агентлиги тайинлаган ташкилотнинг раҳбари тасдиқлаган синовлар дастури ва методикасига мувофиқ ўтказилади. ЎВ нинг хилини тасдиқлаш мақсадида синовларни ЎВ ни синаш намунавий дастурлари бўйича ўтказиш ҳам рухсат этилади. ЎВ нинг хилини Ўзстандарт Агентлиги илмий-техникавий комиссиясининг таклифларига асосан тасдиқлайди. ЎВ нинг хили тасдиқлангандан кейин хилни тасдиқлаш мақсадида синовларни ўтказган ташкилотнинг раҳбари ЎВ текшириш методикасини (илгари тасдиқланган методика йўқ бўлган ҳолларда) ва ЎВ хилининг тавсифини тасдиқлайди. Ўзстандарт Агентлиги Ўзбекистонда серияли ишлаб чиқаришга мўлжалланган ЎВ учун техник шартларни давлат рўйхатидан ўтказади. Ўзстандарт Агентлиги тасдиқланган ЎВ хилини Ўз РҲ 51-019:2005 бўйича Давлат рўйхатига киритади. Тасдиқланган ҳужжатлар комплекти ЎВ давлат реестрининг ишида сақлаш учун топширилади. Ўлчаш воситасини тайёрловчи-ташкилот хили тасдиқланган ЎВ га, Ўзбекистонда сериялаб чиқариладиган ЎВ га ва уларнинг эксплуатацион ҳужжатларига (ГОСТ 2.601 бўйича) ЎВ Давлат реестрининг белгисини O’ 1.19:1999 бўйича ёзиб қўяди. 5

Хили тасдиқланган ЎВ га, Ўзстандарт Агентлиги тасдиқлаган тартибда, хилни тасдиқлаш тўғрисидаги сертификат берилади. Ўлчаш воситаларини метрологик аттестатлаш Давлат метрологик текширув ва назорати қўлланиладиган соҳада фойдаланиладиган ёки фойдаланишга мўлжалланган ўлчаш воситалари метрологик аттестатланади. Бунда қуйидагилар аттестатланади: – доналаб ишлаб чиқариладиган ЎВ; – чет мамлакатлардан доналаб келтириладиган ЎВ; – ўзининг бевосита вазифаси бўйича қўлланилмайдиган ёки хилни тасдиқлашда ўрнатилган қўлланиш шароитларидан фарқланувчи шароитларда қўлланиладиган, ватанда ёки хорижда ишлаб чиқарилган, хили тасдиқланган ЎВ; – хилни тасдиқлашда ўрнатилганлардан фарқланувчи индивидуал метрологик тафсилотларни ўрнатишга имкон берувчи техник имкониятларга эга, сериялаб ишлаб чиқарилган ЎВнинг дона нусҳалари; – илмий-тадқиқот ва тажриба-конструкторлик ишларини олиб боришда тайёрланган ва метрологик аттестатлашни ўтказишни ташкиллаштиришга ва тартибига умумий талабларни ўрнатишда. Ўлчаш воситаларини метрологик аттестатлаш – доналаб ишлаб чиқарилган (ёки хориждан доналаб нусҳаларда келтириладиган) ўлчаш воситаларини, буларнинг хоссаларини синчиклаб тадқиқ қилиш асосида, давлат метрологик текшируви ва назорати соҳасида қўлланишга ҳуқуқли эканлигини метрологик хизмат томонидан тан олиш. Ўлчаш воситаларини метрологик аттестатлаш – метрологик тафсилотларининг ҳақиқий қийматларини ўрнатиш мақсадида тадқиқ этишдир. Ўлчаш воситаларини метрологик аттестатлаш – уларнинг метрологик тафсилотларининг ўрнатилган талабларга мувофиқлигини тасдиқлаш мақсадида тадқиқ этишдир. Давлат метрологик текшируви ва 6

назорати қўлланиладиган соҳага кирмайдиган ўлчаш воситалари ҳам метрологик аттестатланиши мумкин. Бундай аттестатлаш ихтиёрий асосда ўтказилади. Метрологик аттестатлаш ЎВнинг метрологик тафсилотларининг ҳақиқий қийматларини аниқлаш ва (ёки) уларнинг ўрнатилган талабларга мувофиқлигини тасдиқлаш мақсадида ўтказилади. ЎВни метрологик аттестатлашнинг асосий вазифалари: – ЎВнинг давлат метрологик текшируви ва назорати соҳасида ўз вазифасига мувофиқ қўлланилишига ҳуқуқли эканлигини ўрнатиш; – аттестатланадиган ЎВ метрологик тафсилотларининг ЎВни яратишга техник топшириқда ўрнатилган ёки ЎВдан фойдаланувчи (аттестатлашни буюртирувчи) нинг аттестатлашга топшириғи (сўровномаси)га биноан ўрнатилган талабларга мувофиқлигини баҳолаш; – ЎВнинг ҳақиқий метрологик тафсилотларини аниқлаш; – ЎВ техник тафсилотларининг хавфсизлик талабларига, гигиеник ва хос синовлар жараёнида ўрнатилган бошқа махсус талабларга мувофиқликнинг тўлиқлигини баҳолаш. Давлат метрологик текшируви ва назорати соҳасида қўлланиладиган ва хилни тасдиқлаш процедурасидан ўтмаган барча ўлчаш воситалари мажбурий равишда метрологик аттестатланади. Давлат метрологик текшируви ва назорати соҳасидан ташқарида қўлланиладиган, хилни тасдиқлаш процедурасидан ўтмаган ўлчаш воситалари бирламчи калибрланиши лозим. ЎВни метрологик аттестатлаш уларни эксплуатацияга қабул қилиш (эксплуатация шароити ўзгарган) босқичида ёки Ўзбекистон божхона чегарасидан ўтиш, ЎВни чет элдан олиб кириш босқичида ўтказилади. Метрологик аттестатлашдан ўтган ЎВ даврий, зарур бўлганда эса, навбатдан ташқари ёки инспекцион қиёсланади. ЎВни метрологик аттестатлашни давлат метрологик хизмати ёки ЎВни аттестатлаш ҳуқуқига аккредитланган юридик шахслар ўтказади. 7

Хавфсизлик талабларига, гигиеник ёки махсус талабларга мувофиқлигини синаш лозим бўлган ЎВ мос синовларни ўтказгандан кейин метрологик аттестатланади. Метрологик аттестатлаш қуйидаги тартибда ўтказилади: Аттестатлашни ўтказишга манфаатдор юридик (жисмоний) шахс (кейинчалик – Буюртмачи) ЎВни метрологик аттестатлаш ҳуқуқига эга бўлган юридик шахс (кейинчалик - Бажарувчи) га сўровнома топширади. Аттестатлаш натижалари ижобий бўлганда аттестатлашни ўтказган юридик шахс (бажарувчи) аттестатлаш натижалари тўғрисида Ўзстандарт Агентлигига хабар беради ва унга ЎВни аттестатлаш баённомаси, далолатномаси, тавсифи ва аттестатлаш сертификатининг нусхаларини ўн беш кун муддат ичида тақдим этади. Давлат реестрларини бошқариш Метрология бўйича миллий идора: – O’z RH 51-019:2005 бўйича ўлчаш воситаларининг; – O’z RH 51-089:1999 бўйича ўлчашларни бажариш методикаларининг давлат реестрларини бошқаради. Ўлчаш воситаларини қиёслаш Давлат текшируви ва назорати соҳасида фойдаланиладиган, қиёсланиши лозим бўлган ЎВнинг рўйхати Ўзстандарт Агентлиги томонидан тасдиқланади. ЎВ ни Давлат қиёслашини давлат метрологик хизмати идоралари ўтказади, лекин ЎВ ни қиёслаш ҳуқуқи юридик шахсларнинг аккредитланган метрологик хизматларига ҳам топширилиши мумкин. Бошқа давлатларда бажарилган ЎВ ни қиёслаш натижалари халқаро шартномалар ва битимлар асосида тан олинади. 8

Эксплуатацияда турган, ишлаб чиқарилган, таъминланган ва импорт бўйича сотиб олинадиган ЎВ ни қиёслашни ташкил қилиш ва ўтказиш бўйича асосий низомлар O’z DSt 8.003:2005 “Ўз ЎДТ. Ўлчаш воситаларини қиёслаш. Асосий низомлар” да баён этилган. Эксплуатацияда турган, ишлаб чиқарилган, таъминланган ва импорт бўйича сотиб олинадиган барча ЎВ давлат қиёслашидан ўтиши лозим. ЎВ бирламчи, даврий, навбатдан ташқари, инспекцион ва эксперт қиёслашдан ўтказилади. Ишлаб чиқаришдан ёки таъмирлашдан чиққан ва импорт бўйича келтириладиган ЎВ бирламчи қиёслашдан ўтказилади. ЎВ нинг ҳар бир нусҳаси бирламчи қиёслашдан ўтказилади. ЎВ ялпи ишлаб чиқарилганда танлаб қиёслаш рухсат этилади. Танлаб бирламчи қиёслаш қоидалари, ўтказиш тартиби бу ЎВ ни қиёслаш методикасида кўрсатилади. Эксплуатацияда турган ёки оператив сақланаётган ЎВ қиёслашлараро оралиқ вақтлардан кейин даврий қиёслашдан ўтказилади. Даврий қиёслаш вақти ўлчаш воситасининг бу давр ичида яроқлилигини таъминлашни ҳисобга олган ҳолда аниқланади ва белгиланади. Даврий қиёслашлар ўртасидаги вақт: давлат қиёслашига тақдим этилган ўлчаш воситасига давлат метроло- гик хизмати идоралари томонидан белгиланади. Давлат даврий қиёслаши намунавий ва ишчи ЎВ ни қиёслаш графиклари (шартномалари) да белгиланган календар муддатларда ўтказилади. Эксплуатацияда турган ва сақланаётган ЎВ учун навбатдан ташқари қиёслаш қуйидаги ҳолларда ўтказилади: – қиёслашлараро даврнинг ярим вақти ўтгандан кейин ўлчаш воситасидан бутловчи сифатида фойдаланилганда; қиёслаш тамғаси, пломбаси, шикастланганда ёки ЎВ нинг бирламчи ёки даврий қиёслашдан ўтганлигини тасдиқловчи ҳужжатлар йўқолганда; 9

– агар қиёслаш тамғасининг ёки ўлчаш воситасининг қўлланишга яроқлилигини тасдиқловчи ҳужжатнинг амал қилиниш муддати тугаган бўлса, сақлашдан олиниб эксплуатацияга киритишда; – қиёслашлараро вақт ичида харидга чиқарилмаган ЎВ ни тайёрловчи корхона истеъмолчига етказиб беришда. Ўлчаш воситасининг ҳолати ва қўлланилишини давлат назоратидан ва маҳкама текширувидан ўтказишда ЎВ нинг қўлланишга яроқли эканлигини аниқлаш учун инспекцион қиёслаш ўтказилади. ЎВ ни инспекцион қиёслаш натижалари давлат ёки маҳкама текшируви далолатномасида акс эттирилади. Давлат қиёслашидан мажбурий равишда ўтказиладиган воситалар: а) давлат метрологик хизматларининг ва тадбиркорлик субъектлари- нинг намунавий ўлчаш воситалри; б) ўзининг бевосита вазифасига мувофиқ намунавий ЎВ сифатида ёки тайёрлашга буюртнома шартлари бўйича ишлаб чиқарилган ЎВ; в) нурланишни ионловчи ва таркибида нурланишни ионловчи манба бор бўлган ЎВ; г) приборларни таъмирловчи хўжалик юритувчи субъектлари чиқарган, таъмирдан кейин бошқа хўжалик юритувчи субъектларга бериш учун мўлжалланган ЎВ; д) миллий ва халқаро спорт рекордларини қайд қилиш билан боғлиқ ўлчаш воситалари; е) давлат арбитраж идоралари томонидан экспертиза ўтказишда, шу- нингдек божхона текширувида ўлчашлар учун қўлланиладиган ЎВ; к) ўлчаш учун ишчи ЎВ сифатида қўлланиладиган, ўлчаш натижалари: табиатни муҳофазалаш; соғлиқни сақлаш; меҳнат хавфсизлигини таъминлаш; барча турдаги транспортнинг ҳаракат хавфсизлигини таъминлаш; ишлаб чиқариш ва технологик жараёнларнинг хавфсизлигини таъминлаш; алоқа тизимларини таъминлаш; хўжаликлараро ўзаро ҳисоблашлар; савдонинг барча турлари; аҳолига пулли хизматларнинг барча турлари учун қўлланиладиган ЎВ. 10

Ўлчаш воситаларини қиёслаш давлат ёки маҳкама қиёсловчиси малакаси берилаганлиги тўғрисида амалдаги гувоҳномаси бор шахслар томонидан бажарилади. Ўлчаш воситаларини калибрлаш тизими Ўзбекистон Республикаси ўлчаш воситаларини калибрлаш тизими (кейинчалик – Ўз КТ) ни ташкиллаштириш, тузилиши, вазифалари бўйича асосий низомлар, бу тизимга кирган субъектларнинг ҳуқуқлари ва мажбуриятлари Ўз РСТ 8.018-97 да белгиланган. Бу стандартнинг қоидалари Ўз КТ да аккредитланган юридик шахсларнинг метрологик хизматларига, Ўз КТ га кирган аккредитлаш ва бошқа идоралар ва ташкилотларга нисбатан жорий этилади. ЎВ ни калибрлаш – Ўлчаш воситаларининг ҳақиқий метрологик тафсилотлари (характеристикалари) ни аниқлаш ва тасдиқлаш мақсадида, белгиланган шароитларда бажариладиган амаллар мажмуи. Калибрлаш тизими – Давлат метрологик текшируви ва назорати қўлланилмайдиган соҳада ўлчашлар бирлилигини таъминлашга йўналтирилган фаолият ва калибрлаш ишларини бажарувчи ва калибрлаш ишларини ташкиллаштириш ва ўтказишга ўрнатилган талаблар асосида ҳаракат қилувчи субъектлар мажмуи. Калибрлаш тўғрисидаги сертификат – Ўлчаш воситаларининг калибрланганлигини ва унинг натижаларини тасдиқловчи ҳужжат. Бу ҳужжат калибрлашни бажарган ташкилот томонидан берилади. Калибрлаш белгиси – Калибрлаш натижаларининг ижобий эканлигини тасдиқлаш мақсадида ўлчаш воситасига ва (ёки) уларнинг эксплуатацион ҳужжатларига босиладиган тамға. Ўз КТ Ўзбекистон Республикасида ўлчашлар бирлилигини таъминлаш умумий тузилмасининг таркибий қисми бўлиб, давлат метрологик текшируви ва назоратидан ташқари соҳада метрологик ишларни ташкиллаштириш ва 11

ўтказишда ўлчашлар бирлилигини таъминлаш давлат тизимида ўрнатилган меъёрлар ва қоидаларга риоя қилинишини кўзда тутади. Ўз КТ қуйидаги тамойилларга асосланган ҳолда тузилади: – тизимга ихтиёрий равишда кириш; – калибрлаш ишларини бажаришда талабларни мажбурий бажариш; – давлат эталонларидан ва бошланғич ўлчаш воситаларидан бирликларнинг ўлчамларини калибрланувчи ўлчаш воситаларига мажбурий бериш. Калибрлаш тизимидаги фаолиятнинг асосий вазифалари: – аккредитловчи идораларни рўйхатга олиш; – метрологик хизматларни калибрлаш ишларини бажариш ҳуқуқига аккредитлаш; – ўлчаш воситаларини калибрлаш; – Ўз КТ нинг асосий тамойилларини ва қоидаларини ўрнатиш; – Ўз КТ нинг фаолиятини ташкилий, методик ва ахборот билан таъминлаш; – аккредитланган метрологик хизматлар томонидан калибрлаш ишларини бажаришда талабларга риоя қилинаётганлигини инспекцион текшириш. Метрология бўйича Миллий идора (Ўзстандарт Агентлиги), СМС ИТИ, ҳудудий ССМ, юридик шахсларнинг аккредитланган метрологик хизматлари, ўз вазифаларини ушбу ҳужжатнинг талабларига мувофиқ бажарувчи Ўз КТ нинг ташкилий асосини ташкил этади. Ўз КТ тузилмаси қуйидагилардан ташкил топган: – Ўз КТ нинг Марказий идораси; – Ўз КТ нинг Кенгаши; Ўз КТ нинг аккредитлаш идоралари; – калибрлаш ишларини бажаришга аккредитланган юридик шахсларнинг метрологик хизматлари. Юридик шахсларнинг аккредитланган метрологик хизматлари: 12

– ЎВ ни, шу жумладан ташқи ташкилотлар учун ҳам калибрлаш ишларини бажаради; – калибрлаш ишларини ўтказиш учун талаб этилган шароитларни, калибрлаш воситаларининг ва ёрдамчи жиҳозларнинг яхши ҳолатда бўлишини таъминлайди; – калибрлаш ишларини ўтказиш учун зарур техник, методик ва меъёрий ҳужжатлар жамғармасини шакллантиради ва ривожлантиради; – меъёрий ҳужжатларнинг ўлчашлар бирлилигини таъминлаш ва калибрлаш фаолияти доирасидаги талабларининг бажарилишини таъминлайди; – кадрлар тайёрлаш ва кадрлар малкасини ошириш ишларини бажаради; – калибрлаш фаолиятини такомиллаштириш ва ривожлантириш бўйича таклифларни ишлаб чиқади. Метрологик хизмат қуйидагиларга масъул бўлади: – корхоналарда калибрланиши лозим бўлган ЎВ нинг ҳолатига; – бажариладиган калибрлаш ишларининг сифатига; – корхонага қарашли калибрлаш воситаларининг ҳолатига; – калибрлаш интервалларининг тўғри ўрнатилганлигига. Ўзбекистон Республикасининг калибрлаш тизими ўз белгисига эга. Бу белгининг шакли ва ўлчамларини метрология бўйича миллий идора тасдиқлайди. Ўз КТ нинг белгиси бланкларга, штампларга, шунингдек Ўз КТ нинг бошқа ҳужжатлари ва объектларига тамғалаб босилади. Ўз КТ нинг белгисини тамғалаш (қўлланиш) жойи ва тартибини Ўз КТ нинг Марказий идораси белгилайди. 13

Юридик шахсларни метрологик ишларни ва хизматларни бажариш ҳуқуқига аттестатлаш ва аккредитлаш Давлат метрологик текшируви ва назорати қўлланиладиган соҳада фойдаланилиши мумкин бўлган ўлчаш воситаларини тайёрлаш, харидга чиқариш ва ижарага бериш ишларини тадбиркорлик субъектлари қонунга мувофиқ бериладиган лицензия асосида бажаради. Ўлчаш воситаларини қиёслаш, синашларни ўтказиш, ЎВ ни ва синашларни, ўлчашларни бажариш методикаларни метрологик аттестатлаш, ЎВ ни калибрлаш ҳуқуқига юридик шахсларни аккредитлаш жараёнида метрологик текшириш аккредитланадиган субъект томонидан сўралган фаолият учун меъёрий ҳужжатларда белгиланган метрологик меъёрлар ва қоидаларнинг бажарила олиш мумкинлигини текшириш ва баҳолашдан иборат. Метрологик текшириш O’z DSt 16.4:2001, O’z DSt 8.006:1999 ва Ўз РҲ 51-016-93 бўйича бажарилади. Метрологик хизматлар, марказ, лабораторияларни синашлар бўйича ишларни, ўлчаш воситалари ва методикаларини қиёслаш, калибрлаш, метрологик аттестатлаш ёки давлат метроогик текшируви ва назорати қўлланиладиган соҳада метрологик фаолиятнинг бошқа муайян турларини бажаришга аккредитлаш бўйича қарор давлат метрологик хизматининг хулосаси бор бўлганда қабул қилинади. Юридик ва жисмоний шахсларни меъёрий ва техник ҳужжатларини метрологик экспертизадан ўтказиш, қиёслаш, калибрлаш, таъмирлаш, синашларни бажариш методикаларини метрологик аттестатлаш, ўлчаш воситаларини метрологик аттестатлаш (агар буларни давлат метрологик текшируви ва назорати соҳасида қўлланиш мумкин бўлса) ишларни ўтказиш ҳуқуқига акредитлаш Ўзстандарт Агентлиги ўрнатган тартибда амалга оширилади. 14

А дабиётлар : 1. Абдувалиев А.А., Авакян П.Г., Садыков А.Б., Умаров А.С., Хакимов О.Ш. Основы обеспечения единства измерений. Книга 1. – Ташкент, 2005. 2. Абдувалиев А.А., Алимов М.Н. Развитие и совершенствование систем стандартизации, метрологии и сертификации в Республике Узбекистан на период до 2010 года// Standart. – 2005. – №2. 3. Абдувалиев А.А., Алимов М.Н., Бойко С.Р., Мирагзамов М.М., Сабиров М.З. Основы стандартизации, сертификации и управления качеством. – Ташкент: Fan va technologiya, 2005. 4. Абдувалиев А.А., Авакян П.Г., Алимов М.Н., Гольцов В.Ф., Мирагзамов М.М., Сабиров М.З., Садыков А.Б. Основы стандартизации, сертификации, метрологии и управления качеством продукции. Учебное пособие. – Ташкент: Издательство ТГТУ, 2002. 5. Абдувалиев А.А. Некоторые аспекты совершенствования системы стандартизации в Узбекистане// Standart. – 2003. – № 2. 6. Алимов М.Н. Государственные научно-технические программы – важнейший фактор научно-технического прогресса// Standart. – 2004. – № 1. 7. Алимов М.Н. Реализация программ комплексной стандартизации в народном хозяйстве Узбекистана. – Т.: УзНИИНТИ, 1986. 15

Похожие

МЕТРОЛОГИК ХИЗМАТ ВА МЕТРОЛОГИК ТАЪМИНОТ

МЕТРОЛОГИК ХИЗМАТ ВА МЕТРОЛОГИК ТАЪМИНОТ

Метрологик назорат

Ўлчаш асбобларининг метрологик тавсифлари

Метрологик текширув ва назорат