Ўлчаш асбобларининг метрологик тавсифлари - Метрология - Рефераты

Ўлчаш асбобларининг метрологик тавсифлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

51.5 KB

Ўлчаш асбобларининг метрологик тавсифлари Режа . 1. Ўлчаш асбобларининг аниқлик класслари. 2. Ўлчаш асбобларининг метрологик тавсифлари . 3. Ўлчаш асбобларининг классификацияси.

1. Ўлчаш асбобларининг аниқлик класслари Одатда ўлчаш асбоби олинадиган натижага киритувчи хатолигини олдиндан белгилаш учун хатоликнинг меъёрланган қийматидан фойдаланилади. Хатоликнинг меъёрланган қиймати деганда берилган ўлчаш воситасига тегишли бўлган хатоликни тушунамиз. Алоҳида олинган ўлчаш воситасининг хатолиги ҳар хил, мунтазам ва тасодифий хатоликларининг улуши эса турлича бўлиши мумкин. Аммо, яхлит олиб қаралганда ўлчаш воситасининг умумий хатолиги меъёрланган қийматдан ортиб кетмаслиги керак. Ҳар бир ўлчаш асбобининг хатоликларини чегараси ва таъсир этувчи коэффициентлар ҳақидаги маълумотлар асбобнинг паспортида келтирилган бўлади. Ўлчаш асбоблари кўпинча йўл қўйилиши мумкин бўлган хатолиги бўйича классларга бўлинади. Масалан: электромеханик туридаги кўрсатувчи асбобларда стандарт бўйича қуйидаги аниқликлар ишлатилади: а.к  0,02; 0,05; 0,1; 0,2; 0,5; 1; 1,5; 2,5; 4  Одатда, асбобларнинг аниқлик класслари асбобнинг шкаласида берилади ва уларнинг келтирилган хатолигини билдириб, қуйидагича боғланган бўлади  а.к =  к мах  к ;  а.к =  к мах  к =  / А х max Агар ўлчаш асбобининг шкаласидаги аниқлик класси айлана билан чегараланган бўлса, масалан 1,5, у ҳолда бу асбобнинг хатолиги шкала охирида 1,5 % га тенглигини билдиради. Агар ўлчаш асбобининг аниқлик класси чизиқчасиз бўлса, у ҳолда аниқлик класси рақами келтирилган хатоликнинг қийматини билдиради. Лекин бир нарсани унутмаслик лозим, агар асбоб, масалан амперметр келтирилган хатолик бўйича 0,5 класс аниқлигига эга бўлса, унинг барча

ўлчаш диапазони оралиғидаги хатоликлари ±0,5% дан ортмайди дейишлик хато бўлади. Чунки, бу турдаги асбобларда шкаланинг бошланишига яқинлашган сари ўлчаш хатолиги ортиб бораверади. Шу сабабдан бундай асбобларда шкаланинг бошланғич бўлакларида ўлчаш тавсия этилмайди. Агар асбобнинг шкаласида аниқлик класси ёнбош каср чизиғи билан берилган бўлса, масалан, 0,02/0,01 у ҳолда асбобнинг шкаласининг охиридаги хатолиги ±0,02 % шкаланинг бошида эса ±0,01 % эканлигини билдиради. 2. Ўлчаш асбобларининг метрологик тавсифлари Ҳар қандай ўлчаш асбобини танлашда энг аввало унинг метрологик тавсифларига эътибор беришимиз лозим бўлади. Ўзгартириш функцияси - буни аналогли ўлчаш асбобларида шкала тенгламасидан ҳам билишимиз мумкин. Танланаётган асбобда ўзгартириш функцияси чизиқли бўлиши қайдномаларни олишни осонлаштиради, субъектив хатоликларни эса камайтиради. Сезгирлиги. Умуман сезгирлик - бу ўлчаш воситасининг ташқи сигналга нисбатан таъсирчанлиги, сезувчанлигидир. Умумий ҳолда сезгирлик ўлчаш воситасининг чиқиш сигнали орттирмасини, кириш сигнали орттирмасига нисбатидан аниқланади:;X /Y X /Y Lim S 0 X         Бевосита кўрсатувчи асбоблар учун сезгирлик асбоб кўзғалувча н қисми н инг оғ и ш бурчагини ўлчанадиган катталик бўйича бири н чи ҳо с иласи бўлиб, қуйидаг и ча ифодаланади: S = d  / dx ,

бу ерда d - асбоб қўзғалувчан қисмининг оғиш бурчаги. Сезгирлик остонаси - бу ўлчанадиган катталикнинг шундай энг к и чик. (бошланғич) қийматики, у ўлчаш асбобининг чиқиш сигналини сезиларли ўзгаришига олиб келади. S = Х мин /Х ном *100 %, бу ерда Х мин - ўлчанадиган каггаликнинг энг кичик (бошланғич) қийматидир. Асбоб кўрсатишининг вариацияси - ўлчанаётган катталикнинг бирор қийматини, ўлчаш шароитини ўзгартирмаган ҳолда, такрор ўлчаганда ҳосил бўладиган энг катта фарқдир ва у қуйидагича аниқланади:  = (А 0 '-А 0 ")/А хmах *100 %, бу ерда А О ', А 0 " - ўлчанаётган катталикнинг (намунавий асбоб ёрдамида) такрор ўлчашдаги қийматлари. Вариация асосан қўзғалувчан қисми таянчга ўрнатилган асбобларда ишқаланиш ҳисобига келиб чиқади. 0 A' 0 A'' 0 max

Асбобнинг ўлчаш хатолиги. Бу хатолик сифатида мутлақ хатолик, нисбий хатолик ёки келтирилган хатолик берилган бўлиши мумкин. Бу хатоликлар хусусида кейинги мавзуларда етарли маълумотлар берилган. Ўлчаш диапазони. Бу асосан кўп диапазонли асбобларга тегишли. Аксарият ҳолларда асбобнинг ҳар бир ўлчаш диапазонига тааллуқли хатоликлари ҳам берилади. Хусусий энергия сарфи. Бу тавсиф ҳам муҳим ҳисобланиб, асбобнинг ўлчаш занжирига уланганидан сўнг киритиши мумкин бўлган хатоликларини баҳолашда аҳамиятли саналади. Айниқса, кам қувватли занжирларда ўлчашларни бажаришда бу жуда муҳимдир. Хусусий энергия сарфи ўлчаш асбобининг тизимига ва конструктив ишланишига боғлиқ бўлиб, айниқса, кичик қувватли занжирларда ўлчашларни бажаришда жуда муҳимдир. Ишончлилиги (чидамлилиги) – ўлчаш воситасининг маълум ўлчаш шароитида, белгиланган вақт мобайнида ўз метрологик хусусиятларини (кўрсаткичларини) сақлашидир. Бу кўрсаткичларни чегарадан чиқиб кетиши асбобни лаёқатлиги пасайиб кетганлигидан далолат беради. Ўлчаш асбобининг ишончлилиги, одатда, бузилмасдан ишлаш эҳтимоллиги билан баҳоланади ва тахминан қуйидагича топилади. = n / n ум , бу ерда n- ишончлиликка синалган асбоблар сони; n ум - умумий (кўп серияли) ишлаб чиқарилган асбоблар сони. 3. Ўлчаш асбобларининг классификацияси

Қуйидаги жадвалда ҳозирда ишлатилиб келинаётган ва чиқарилаётган ўлчаш асбобларининг гуруҳлари келтирилган. Одатда, ўлчаш асбобларининг номида ушбу гуруҳ ва модификация тартиб рақамлари берилган бўлади: 1- жадвал Гуруҳ Гуруҳ номи Кичик гуруҳ Кичик гуруҳ номи В Кучланишни ўлчаш асбоблари В1 В2 В3 В4 В7 V -метрларни қиёслаш қурилмалари Ўзгармас ток вольтметрлари Ўзгарувчан ток вольтметрлари Импульсли вольтметрлар Универсал вольтметрлар Е Занжир ва унинг элементларининг параметрларини ўлчаш асбоблари Е1 Е2 Е3 Е7 Е8 Ч1 Қиёслаш қурилмаси Актив қаршилик ўлчовлари Индуктивлик ўлчовлари Индуктивлик асбоблари Сиғимни ўлчаш асбоблари Қиёслаш қурилмаси Ч Частотани ўлчаш асбоблари Ч2 Ч3 Ч5 Резонанс частот о мерлар Электрон ҳисоблаш частот о мерлари Кварцли частот о мерлар С Сигнал ва спектрни ўлчаш асбоблари С1 С2 С4 Электрон нурли осциллографлар Модуляция чуқурлиги асбоблари Спектр анализаторлари

Фойдаланилган а дабиётлар 1. Каримов И.А. Ўзбекистон - бозор муносабатларига ўтишнинг ўзига хос йўли. Т. Ўзбекистон, 1994 й. 2. Каримов И.А. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т. Ўзбекистон, 1996 й. 3. Метрология ҳақида. Ўзбекистон Республикаси қонуни. 1993 йил. 4. Стандартлаштириш ҳақида. Ўзбекистон Республикаси қонуни. 1993 йил. 5. Маҳсулот ва хизматларни сертификатлаш ҳақида. Ўзбекистон Республикаси қонуни. 1993 йил.

Похожие

Ўлчаш воситаларининг метрологик тадбирларга тортилиши

Ўлчаш воситаларининг турлари метрологик характеристикалари ўлчаш усуллари ва хатоликларининг классификацияси

МЕТРОЛОГИК ХИЗМАТ ВА МЕТРОЛОГИК ТАЪМИНОТ

МЕТРОЛОГИК ХИЗМАТ ВА МЕТРОЛОГИК ТАЪМИНОТ

АНАЛОГЛИ ЎЛЧАШ АСБОБЛАРИ