logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Метрология
  4. Mahsulotlarni sertifikatlash

Mahsulotlarni sertifikatlash

Загружено в:

14.05.2023

Скачано:

0

Размер:

152.5 KB
Скачать
Mahsulotlarni sertifikatlash Reja: 1. Sertifikatlashtirish haqida ma’lumot 2. O’zbekiston respublikasining sertifikatlashtirish idoralari 3. Muvofiqlik sertifikati va muvofiqlik belgisi 4. Sertifikasiyalashtirishni o’tkazish tartibi va qoidalari 5. Sertifikasiyalashtirilgan mahsulotni inspeksiya nazorati Sertifikatlashtirish haqida ma’lumot Hozirgi paytda O’zbekiston Respublikasi bozor iqtisodiyoti sharoitiga o’tish davrida sanoat korxonalarida ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifatini yaxshilash muhim obyektiv qonuniyatga aylandi, chunki «sifat» mahsulotlarning jahon bozorida raqobatbardoshligini ta’minlaydigan asosiy omillardan biridir, albatta bundan mahsulotning ko’pga chidamliligi, kafolatli muddatda xizmat qilib berish bundan mustasnodir. Demak, sifatli mahsulot ishlab chiqarish uni jahon bozorida raqobatbardoshligini ta’minlash uchun barcha sanoat korxonalaridagi eski asbobuskunalar o’rniga zamonaviy bo’lgan xorijiy davlatlarning asbob-uskunalari bilan jihozlash, ishlab chiqarishda, idishlarga joylashtirish, saqlash va tashishda, hamda ulardan samarali foydalanganda qo’yilgan talablarga rioya qilish, mahsulot sifatini barqarorligini ta’minlash lozimdir. Bu talablar turli darajadagi me’yoriy hujjatlar bilan rasmiylashtirilgandir. Davlatlar orasida iqtisodiy, texnikaviy, madaniy aloqalarning rivojlanishi xalqaro tashkilotlar tomonidan ishlab chiqarilayotgan standartlar jahon bozorida raqobatbarbosh mahsulotlar yetkazib berish bilan uyg’unlashadi. Davlatlararo savdo-sotiq munosabatlarining samarali bo’lishida mahsulot sertifikasiyasi katta ahamiyatga ega. Bir turdagi mahsulot ishlab chiqarishda qanday mamlakat bo’lishidan qat’iy nazar shu mahsulot sifatiga kafolat beruvchi sertifikasiyadan foydalanadi. Mahsulotni sertifikasiyalashtirish tovar ishlab chiqaruvchilar orasida raqobatli kurashda o’zlarining savdo-sotiqdagi mavqyeini mustahkamlashda asosiy vositalardan hisoblanadi. Muvofiqlikni sertifikasiyalashtirish-bu belgilangan mahsulot, jarayon yoki xizmatning ma’lum standartga yoki boshqa me’yoriy hujjatga mos kelishini yetarli darajada isbotlaydigan uchinchi tomon faoliyatidir. Mahsulot ishlab chiqarishda sertifikasiyani qo’llash orqali uning sotuv bozorida raqobatbardoshligi ta’minlansa, iste’molchi olgan mahsulotning sifat ko’rsatkichlarining barqarorligi va ularning me’yoriy hujjatlarga mos kelishi to’g’risida kafolatlanadi. Amalda o’z-o’zini sertifikasiyalashtirish faoliyati ham ayrim hollarda qo’llaniladi. Muvofiqlikni sertifikasiyalash-tirishning asosiy maqsadi iste’molchi istaklarini, mahsulotni ishlab chiqarishdagi xavfsizlik, inson salomatligi, atrofmuhit muhofazasi masalalari bo’yicha himoya qilish, mahsulotning raqobatchiligini ta’minlashda uchraydigan turli texnikaviy to’siqlarni bartaraf qilishdan iborat. Standartlashtirish va sertifikasiyalashtirish bo’yicha huquqiy savdo va qonuniy bog’lanishlar quyidagi xalqaro tashkilotlar orqali amalga oshiriladi: -BMT qoshidagi Yevropa iqtisodiy komissiyasi (YeEK); - standartlashtirish bo’yicha xalqaro tashkilot (ISO); - sertifikasiyalashtirish bo’yicha ISO qo’mitasi (ISO/SERTIKO); - muvofiqlikni baholash ISO qo’mitasi (ISO/KASKO);- savdo va ta’riflar bo’yicha bosh assambleya (GATT); - o’lchov va birliklar xalqaro tashkiloti (MOMV); - qonuniy metrologiya bo’yicha xalqaro tashkilot (MOZM); - sifat bo’yicha Yevropa tashkiloti (YeOK); O’zbekiston Respublikasida muvofiqlikni sertifikasiyalashtirishda mahsulot, jarayon yoki xizmat: -MDH davlatlari standartlari; -O’zbekiston Respublikasi milliy standartlari; -O’zbekiston Respublikasida qabul qilingan xalqaro standartlar-ning talablari bilan taqqoslanadi. O’zbekiston Respublikasining 1993 yil 28 dekabrdagi «Mahsulot va xizmat sertifikasiyasi to’g’risidagi» qonunida xizmat obyektlari sertifikasiyasining iqtisodiy, tashkiliy, huquqiy tomonlarini rasmiylashtirishdagi qonun bo’lib, sertifikasiya qatnashchilarining huquqlari, majburiyatlari va ularning nimaga javob berishligini anglatadi. Bu qonun to’rtta bo’lim va 23 ta moddan tashkil topgan. I-bo’lim. Umumiy tushunchalar. 1-modda. Asosiy tushunchalar. 2-modda. Sertifikasiyalashtirishning maqsadi va vazifalari. 3-modda. Sertifikasiyalashtirishni qonunlashtirish. 4-modda. Xalqaro shartnoma va kelishuvlar. 5-modda. O’zbekiston Respublikasi sertifikasiyalashtirish tashkilot-lari. 6-modda. Sertifikasiya obyektlari va subyektlari. II-bo’lim. Umumiy talablar. 7-modda. Sertifikasiya belgisi. 8-modda. Sertifikasiyalashtirish qonuni va ruxsatnomasi. 9-modda. Sertifikasiyalashtirish ma’lumoti. 1II-bo’lim. Majburiy talablar. 10-modda. Sertifikasiyani joriy qilish. 11-modda. Majburiy sertifikasiya o’tkazishning shartlari. 12-modda. Majburiy sertifikasiya o’tkaziladigan mahsulotga qo’yila-digan talablar. 13-modda. Mahsulotni majburiy sertifikasiyalashtirishda tadbirkor-ning majburiyatlari. 14-modda. Xorijdan keltiriladigan va chiqariladigan mahsulot sertifikasiyasi. 15-modda. Mahsulotning majburiy sertifikasiyalashtirish bo’yicha ishlarini davlat ta’minoti. 16-modda. Majburiy sertifikasiyalashtirish qoidalarining bajari-lishini davlat tomonidan nazorat qilish va tekshirish. 17-modda. Ixtiyoriy sertifikasiyalashtirish. 18-modda. Ixtiyoriy sertifikasiyani amalga oshiruvchi subyektlar. 19-modda. Ixtiyoriy sertifikasiya tizimlari. IV-bo’lim. Kelishmovchiliklarni hal etish. 20-modda. Sertifikasiyalashtirish qonunlarining buzilishidagi javob-garlik. 21-modda. Norozilik varaqalarini ko’rib chiqish. 22-modda. Sertifikasiyalashtirish tashkilotlari va sinov labora-toriyalari markazlarining javobgarligi. 23-modda. Majburiy sertifikasiya qoidalarini buzganligi to’g’risida korxonalar va tadbirkorlarning javobgarligi. Ijtimoiy yo’naltirilgan bozor munosabatlarining huquqiy asoslarini yaratish huquqiy davlat qaror topishining xarakterli xususiyati va majburiy shartidir. O’zbekistonda bozor iqtisodiyotini amal qilishi uchun huquqiy negiz yaratuvchi qonunlar qabul qilingan. Bu qonunlarda respublikaning ijtimoiy-iqtisodiy va milliy xususiyatlari hisobga olingan. Vazirlar Mahkamasi qoshidagi O’zbekiston standartlashtirish agentligi O’zbekiston Respublikasida sertifikasiyalashtirish bo’yicha Milliy idora hisoblanadi. O’zbekiston Davlat standartlashtirish, metrologiya va sertifikasiyalashtirish markazi quyidagi ishlarni amalga oshiradi: - sertifikasiyalashtirish doirasida davlat siyosatini olib borish, sertifikasiyalashtirishni o’tkazish bo’yicha umumiy qonun-qoidalarini belgilaydi, hamda ular haqidagi maxsus ma’lumotlarni chop etib boradi; - sertifikasiyalashtirish tizimini takomillashtirish bo’yicha dastur loyihalariniishlab chiqadi va uni ko’rib chiqish uchun Davlatga tavsiya etadi; - O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi bilan kelishilgan holdaxalqaro sertifikasiyalashtirish tizimi bilan bog’lanadi, undan tashqari sertifikasiyalashtirish natijalarini o’zaro tan olishligi haqida kelishib olinadi, hamda sertifikasiyalashtirish masalalari bo’yicha boshqa davlatlar bilan o’zaro hamkorlikni yo’lga qo’yadi; - majburiy sertifikasiyalanishi kerak bo’ladigan mahsulotlar turini aniqlaydi; - bir turdagi mahsulotni sertifikasiyalashtirish bo’yicha idoralarni akkreditlashtirish; - sertifikasiyalashtirish bo’yicha akkreditlangan idoralar, sifatni boshqarishtizimi, sertifikasiyalangan mahsulot, sifat bo’yicha sinov laboratoriyalari, ekspert auditorlarni Davlat reyestridan o’tkazadi; - bir turdagi mahsulot va sinov laboratoriyalarini sertifikasiyalashtirishbo’yicha akkreditlangan idoralarni sertifikasiyalashtirish qonun-qoidalariga rioya qilishda Davlat nazoratini o’tkazadi. Sertifikasiyalashtirish doirasida O’zbekiston standartlash-tirish agentligining moliyaviy manbai bo’lib, davlat byudjeti, hamda xizmat haqi hisoblanadi. Mahsulot birligini sertifikasiyalashtirish bo’yicha akkreditlangan idoralar: - birlik mahsulot sertifikatining tizimini yaratadi va uning funksionalliginita’minlaydi; - sertifikasiyalashtirish ishlarini tashkil qiladi va o’tkazadi; - rasmiylashtiradi, milliy yoki xalqaro muvofiqlik sertifikatini beradi; sertifikasiyalashtirilgan mahsulotlarni nazorat qilib boradi. Sertifikasiyalashtirish obyektiga mahsulot, xizmat, hamda sifat tizimi kiradi. O’zbekiston standartlashtirish agentligi, sertifikasiyalash-tirish bo’yicha idoralar O’zbekiston standartlashtirish agentligi tomonidan tan olingan yoki akkreditlangan, sertifikasiyalashtirish doirasida nazorat idoralari, sinov laboratoriyalari, sifat bo’yicha ekspertlar-auditorlar, undan tashqari korxona va tashkilotlar, sertifikasiyalashtirilgan mahsulotlar, jismoniy shaxslar sertifikasiyalashtirish subyekti deyiladi. Sertifikasiyalashtirish subyektlari-milliy sertifikatlashtirish tizimi ramkasida yuridik shaxslarning sertifikasiyalashtirish tizimini yaratish. Yuridik shaxslar sertifikasiyalashtirish tizimi O’zbekiston standartlashtirish agentligining belgilangan tartibda majburiy Davlat qaydnomasidan o’tgan bo’ladi. Sertifikasiyalashtirishda quyidagi asosiy tushunchalar mavjud: - milliy sertifikasiyalashtirish tizimi-davlat miqyosida ta’sir etuvchi tizimbo’lib hisoblanadi; - mahsulot sertifikati-belgilangan shartlarga mahsulotning bog’liq- liginitasdiqlash bo’yicha faoliyati; - bog’liqlik sertifikati – belgilangan shartlarga sertifikasiyalashgan mahsulotning bog’liqligini tasdiqlash uchun sertifikasiyalashtirish tizimi qoidalari bo’yicha berilgan hujjat; - muvofiqlik belgisi- belgilangan tartibda belgining qayd etilishi bo’lib, mahsulot yoki hujjat xizmatga markirovka qilinadi, ya’ni ushbu mahsulot yoki xizmat turi aniq standart yoki boshqa me’yoriy hujjatlarga bog’liq bo’ladi; - bittalik mahsulotni sertifikasiyalashtirish tizimi- sertifikasiyalashtirish tizimibo’lib, belgilangan mahsulot, ish yoki xizmatga tegishli bo’lib, shu yo’sindagi aniq standart va qoidalarda qo’llaniladi; - sinov laboratoriyasini akkreditlashtirish – sinov laboratoriyasining ma’lumsinovlar yoki sinovlarning ma’lum turlarini amalga oshirishni rasmiy jihatdan tan olish; - sifat bo’yicha ekspert-auditorlar – sertifikasiyalashtirish sohasida muassasava korxonalar faoliyatini baholash va nazorat qilish huquqiga ega bo’lgan attestasiyadan o’tgan shaxs. Ekspert-auditorlar faqat nazorat qilibgina qolmay, balki maslahatlar ham beradi; - sertifikasiyalashtirish doirasida nazorat idorasi – sertifikatlangan mahsulotnibaholash va sifatni boshqarish tizimi sertifikasiyasi bo’yicha idora topshirig’iga binoan belgilangan tartibda akkreditlangan bo’ladi; - nazorat inspeksiyasi – sertifikasiyalashgan mahsulotni qaytadan baholash, sifatni boshqarish tizimi yoki ishlab chiqarish, sertifikasiyalashtirish bo’yicha idoraning faoliyati, belgilangan shartlarga bog’liqligini tasdiqlash maqsadidagi sertifikasiyalashtirish va akkreditlashtirishda belgilangan sinov laboratoriyasi. Sertifikasiyalashtirishning asosiy maqsadi va vazifalari quyidagilardan iborat: - mahsulotni tarqatish, insonlarning hayotiga xavf soluvchi favquloddabo’ladigan hodisalarni oldini olish chora tadbirlarini, yuridik va jismoniy shaxs buyumlari, atrof-muhit ta’sirlarini nazorat qilib borish; - mahsulot sifatini yaxshilash va uning jahon bozorlarida raqobatbardoshliginioshirish; - xalqaro iqtisodiy, ilmiy-texnik va xalqaro savdoda tadbirkorlarni qo’shmakorxonalarda ishtirok etishi uchun sharoit yaratib berish; - mahsulot ishlab chiqaruvchilarning vijdonsizligini iste’molchi- lardanhimoyalash; - ishlab chiqaruvchilarning mahsulot sifat ko’rsatkichlarini tasdiqlashdaniborat. Sertifikasiyalashtirish doirasiga bo’lgan munosabat hozirgi qonunlar va O’zbekiston Respublikasi qonunlashtirilgan aktlari yordamida tartibga keltirib turiladi. Chetdan olib kelinadigan va chetga olib chiqib ketiladigan mahsulotlarni majburiy sertifikasiyalashtirish Majburiy sertifikasiya-lashtirilishi lozim bo’lgan mahsulotlarni O’zbekiston Respublikasiga yetkazib berish uchun tuziladigan kontraktlar (shartnomalar) shartida mahsulotlarning belgilangan talablarga muvofiqligini tasdiqlovchi, O’zbekiston standartlashtirish agentligi tomonidan berilgan yoki e’tirof etilgan muvofiqlik sertifikatlari va muvofiqlik belgilari bo’lishi nazarda tutilishi kerak. Milliy muvofiqlik sertifikatlari va muvofiqlik belgilari yoki boshqa davlatlarning O’zbekiston standartlashtirish agentligi tomonidan e’tirof etilgan muvofiqlik sertifikatlari va muvofiqlik belgilari arizachi (mahsulot yetkazib beruvchi) tomonidan bojxona nazorati idoralariga yukka taalluqli bojxona deklarasiyasi bilan birgalikda taqdim etiladi va ular mahsulotni respublika xududiga olib kirishga ruxsatnoma olish uchun zarur xujjatlar hisoblanadi. Chetdan olib kelinayotgan mahsulotning xavfsiz ekanligini tasdiqlovchi xujjati bo’lmagan taqdirda bojxona nazorati idoralari bu xususda «O’zbekiston standartlashtirish agentligi»ni xabardor etadilar, hamda mahsulotni sertifikasiyalashtirishdan o’tkazish yoki chet el sertifikatini e’tirof etish to’g’risidagi masala sertifikasiyalashtirish milliy tizimi qoidalariga muvofiq hal etilgunga qadar bu mahsulotni chetdan olib kirishni ta’qiqlab qo’yadilar. Sertifikasiyalashtirilishi shart bo’lgan mahsulotlarni O’zbekiston Respublikasi hududidan olib chiqish tartibini O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi belgilaydi. Majburiy sertifikasiyalashtirish ishlarining davlat tomonidan moliyaviy ta’minoti Quyidagi ishlar: - sertifikasiyalashtirishni rivojlantirishning istiqbollarini, hamda uni o’tkazishqoidalari va tavsiyalarini ishlab chiqish; - sertifikasiyalashtirish sohasida rasmiy axborotlar bilan ta’minlash; - xalqaro (mintaqaviy) sertifikasiyalashtirish tashkilotlari ishida qatnashish, hamda chet el milliy sertifikasiyalashtirish idoralari bilan birgalikda ishlar o’tkazish; - sertifikasiyalashtirish yuzasidan xalqaro (mintaqaviy) qoidalar va tavsiyalarishlab chiqish, hamda ularni ishlab chiqishda qatnashish; - sertifikasiyalashtirish yuzasidan umumdavlat ahamiyatiga molik ilmiytadqiqot ishlari va boshqa ishlar olib borish; - sertifikasiyalashtirish qoidalariga rioya etilishi ustidan hamda sertifikatlangan mahsulot ustidan davlat tekshiruvi nazorati olib borish ishlari davlat tomonidan moliyaviy ta’minlanadi. Majburiy sertifikasiyalashtirish qoidalariga rioya etilishini davlat tomonidan tekshirish va nazorat qilish Tayyorlovchilarning (tadbirkorlarning, sotuvchilarning, ijrochi-larning), sinov laboratoriyalarining (markazlarining), sertifi-kasiyalashtirish idoralarining majburiy sertifikasiyalashtirish qoidalariga rioya etishlari ustidan hamda sertifikatlangan mahsulot ustidan davlat tekshiruvi va nazoratini «O’zbekiston standartlashtirish agentligi»ning davlat inspektorlari O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida belgilab qo’yilgan tartibda va shartlarda amalga oshiradilar. Ixtiyoriy sertifikasiyalashtirish. Har qanday mahsulot me’yoriy xujjatlarning talablariga muvofiq ekanligini tasdiqlash uchun u yuridik va jismoniy shaxsning tashabbusi bilan ixtiyoriy sertifikasiyalashtirishdan o’tkazilishi mumkin. Ixtiyoriy sertifikasiyalashtirishni amalga oshiruvchi subyektlar. Ixtiyoriy sertifikasiyalashtirishni O’zbekiston standartlashtirish agentligi belgilab qo’ygan tartibda akkreditasiya qilingan yuridik va jismoniy shaxslar amalga oshirishga haqlidir. Ixtiyoriy sertifikasiyalashtirish tizimlari. Sertifika-siyalashtirish qoidalari va tartibini belgilovchi ixtiyoriy sertifikasiyalashtirish tizimlarini akkreditasiya qilingan idoralar O’zbekiston standartlashtirish agentligi bilan kelishgan holda belgilaydilar. Sertifikasiyalashtirish bo’yicha ish faoliyatiga umumiy talablar . Sertifikasiyalashtirish bo’yicha idora tomonidan belgilangan shartlarga mahsulotning mos kelishligini tasdiqlangan vaqtida muvofiqlik sertifikati beriladi, uning asosida ta’minlovchi bog’liqlik belgisini qo’llash huquqiga ega. Muvofiqlik sertifikati namunalari, akkreditlashtirish haqidagi guvohnoma, milliy bog’liqlik belgisining o’lchami va shakli sertifikasiyalashtirish tizimida ishlatiladi, O’zbekiston standartlashtirish agentligi tomonidan tasdiqlanadi. Muvofiqlik sertifikati, bog’liqlik belgisi, sertifikasiyalashtirish va sinov laboratoriyasi bo’yicha idorani akkreditlashtirish haqidagi guvohnoma O’zbekiston standartlashtirish agentligi tomonidan tasdiqlangan bo’lib, Davlat reyestriga belgilangan tartibda qayd qilinishi majburiy. Agar muvofiqlik sertifikati, bog’liqlik belgisi, sertifikasiyalashtirish va sinov laboratoriyasi bo’yicha idorani akkreditlashtirish haqidagi guvohnoma Davlat reyestrida belgilangan tartibda qayd etilmagan bo’lsa, noqonuniy hisoblanadi. Guvohnoma egasi muvofiqlik sertifikatini, bog’liqlik belgisi va sertifikasiyalashtirish va sinov laboratoriyasi bo’yicha idorani akkreditlashtirish haqidagi guvohnomani boshqa yuridik yoki jismoniy shaxslarga ishlatish uchun berib yuborish qati’yan man etiladi. Lisenziya shartnomalarini tuzish tartibini O’zbekiston standartlashtirish agentligi belgilab turadi. O’zbekiston respublikasining sertifikatlashtirish idoralari O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi O’zbekiston standartlashtirish agentligi O’zbekiston Respublikasining milliy sertifikatlashtirish idorasidir. O’zbekiston standartlashtirish agentligi mazkur Qonunga muvofiq: -sertifikasiyalashtirish sohasida davlat siyosatini amalga oshiradi, sertifikasiyalashtirish o’tkazish yuzasidan umumiy qoidalarni belgilaydi, ular to’g’risida rasmiy axborotlarni e’lon qilib boradi; -sertifikasiyalashtirish tizimini takomillashtirish dasturlarining loyihalarini ishlab chiqadi, hamda ularni hukumat muhokamasiga taqdim etadi; -O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi bilan kelishgan holda sertifikasiyalashtirishning xalqaro tizimlariga qo’shilish to’g’risida qarorlar qabul qiladi, shuningdek sertifikasiyalashtirish natijalarini o’zaro e’tirof etish to’g’risida bitimlar tuzadi, sertifikasiyalashtirish masalalari bo’yicha boshqa davlatlar bilan o’zaro munosabatlarda va xalqaro tashkilotlarda O’zbekiston Respublikasi nomidan ish ko’radi; -majburiy ravishda sertifikatlanadigan mahsulotlarning ro’yxatini belgilaydi; -bir turdagi mahsulotlarni sertifikasiyalashtirish idoralarini va sinov laboratoriyalarini (markazlarini) akkreditasiya qiladi; -sertifikatlangan mahsulotlarning, akkreditasiya qilingan sertifikasiyalashtirish idoralari va sinov laboratoriyalarining (markazlarining), ekspertlarning Davlat reyestrini yuritadi; -bir turdagi mahsulotlarni sertifikasiyalashtirishga akkreditasiya qilingan idoralar va sinov laboratoriyalari (markazlari) sertifikasiyalashtirish qoidalariga rioya etish ustidan va sertifikatlangan mahsulotlar ustidan davlat tekshiruvi va nazoratini amalga oshiradi; -qonun hujjatlarining me’yorlarini buzilganligi uchun muvofiqlik sertifikatlari va muvofiqlik belgilarini bekor qiladi hamda amal qilishini to’xtatib qo’yadi, sertifikasiyalashtirish idoralarining akkreditasiya qilinganlik to’g’risidagi guvohnomalarini bekor qiladi, sinov laboratoriyalarining (markazlarining) faoliyatini tugatadi. O’zbekiston standartlashtirish agentligining sertifikasiyalashtirish sohasidagi faoliyatini moliyaviy ta’minlash manbai — davlat byudjeti mablag’i, shuningdek O’zbekiston standartlashtirish agentligi ko’rsatayotgan xizmat uchun olinadigan xaqdan iborat. Bir turdagi mahsulotlarni sertifikasiyalashtirishga akkreditasiya qilingan idoralar: -bir turdagi mahsulotlarni sertifikasiyalashtirish tizimlarini tuzadilar va ularning amal qilishini ta’minlaydilar; -sertifikasiyalashtirishni tashkil etadilar va o’tkazadilar; -milliy muvofiqlik sertifikatlarini rasmiylashtiradilar, beradilar yoki chet el muvofiqlik sertifikatlarini e’tirof etadilar; -sertifikatlangan mahsulotlar ustidan nazoratni amalga oshiradilar. Sinov laboratoriyalarini (markazlarini) va sertifikasiya-lashtirish idoralarini akkreditasiya qilish bilan bog’liq sarf - harajatlarni arizachi qoplaydi. Tegishli sertifikasiyalashtirish tizimi belgilagan tartibda akkreditasiya qilingan sinov laboratoriyalari (markazlari) muayyan mahsulotlarning sinovini yoki muayyan sinov turini amalga oshiradilar hamda sertifikasiyalashtirish maqsadlari uchun bayonnomalar beradilar. O’zbekiston standartlashtirish agentligi o’z vazifalarining bir qismini bir turdagi mahsulotlarni sertifikasiyalashtirish idoralariga va sinov laboratoriyalariga (markazlariga) o’tkazishga haqlidir. O’zDST 5.2-93 standarti joriy etilgan bo’lib, bu standart cyertifikasiyalashtirish idorasiga O’zbekiston Respublikasi-ning Milliy tizimining vakolatli idorasi sifatida tan olinishi uchun zarur bo’lgan talablarni belgilaydi. Bu standart Xalqaro ISO/MEK ning 40, 28, ISO.27, ISO MEK 2 ko’rsatmasiga binoan ISO 8402 standartiga muvofiq keladi. Sertifikasiyalash tashkilotiga quyiladigan talablar quyidagi mezonlarga muvofiq: 1. Sertifikasiyalash tashkilotining mustaqilligi. 2. Sertifikasiyalash masalalarining aniq bajarilishini ta’minlovchi tashkiliytizimning mavjudligi. 3. Sertifikasiyalashni o’tkazishga muvofiq keluvchi sifat tizimi, mahsulot vasinash usullari uchun me’yoriy va texnikaviy hujjatlar fondlarining mavjudligi. 4. Sertifikasiya o’tkazish huquqiga ega bo’lgan akkreditlangan sinovlaboratoriyalarining mavjudligi. 5. Maxsus tayyorgarlik va attestasiyadan o’tgan malakali xodimlarningmavjudligi. 6. Sertifikasiyalash Milliy idorasi O’zbekiston Davlat standartlarining talabigabinoan sertifikasiyalash sohasidagi zarur xizmatlarni ko’rishda o’zining imkoniyatlarini tegishli saviyada namoyish eta bilish qobiliyati. Idora mustaqilligini ta’minlovchi zaruriy shartlar: ma’muriy, iqtisodiy va yuridik jihatdan mustaqil yuridik shaxs bo’lishi kerak. Quyidagilar bo’lmasligi kerak: a) sertifikasiyalashtirilayotgan mahsulot yetkazib beruvchilar yoki ishlatuvchilar bilan tijoratdagi manfaatdorlik; b) sertifikasiyalashtirilayotgan mahsulot ishlab chiqari щ da yoki loyihalashda xo’jalik faoliyati; Sertifikasiyalash idorasining sifat tizimiga bo’lgan talablar: a) sertifikasiyalash idorasi haqida nizom; b) sifat bo’yicha ko’rsatma; v) xodimlarni o’qitish va attestasiyalash; g) mahsulot sifati va ishlab chiqarish tizimining tartibi; d) har bir hodimlar uchun yo’riqnoma; ye) mahsulot tizimlarini sertifikasiyalash uchun eksport-auditorlarning ro’yxati; yo) muvofiqlik sertifikasiyalarini ro’yxatga olish uchun sertifikasiyalash natijalarini rasmiylashtirish tartibi; j) appellasiyani ko’rib chiqish; z) sertifikasiyalashtirish idorasi o’z faoliyatini o’zi baholash tartibi; i) sertifikasiyalashtirish hujjatlarini hisobga olish va saqlash tartibi. O’zini o’zi baholashda tahlil qilinadigan obyektlar: - sertifikasiyalash idorasining amaliy faoliyati qabul qilingan sifat siyosatigamos kelishi; - sertifikasiyalashtirish natijalari haqidagi hisobotlar to’g’risidagi ma’lumotlar, hodimlar malakasi to’g’risida hisobotlar; - sertifikasiyalashtirish idorasining faoliyatini sertifikasiyalashtirish bo’yichaMilliy idora tomonidan tekshiruvchi nazorat haqida xulosa. Sertifikasiyalashtirish idorasining tuzilishi va vazifalari . Sertifikasiyalashtirish idorasining tashkiliy tuzilishi tizimda va tegishli vazifalarni bajarilishini ta’minlash kerak. Sertifikasiya-lashtirish idorasi kuyidagilarni o’z ichiga oladi: 1. Boshqaruv kengashi. 2. Ijro etuvchi bo’linmalar. 3. Eksport-auditorlar guruhi. Boshqaruv kengashi quyidagilarni amalga oshiradi: - sertifikasiyalashtirish idorasining faoliyatini belgilovchi siyosatni ishlabchiqish; - bu siyosatni olib borish bo’yicha nazorat qilish; - sertifikasiyalashtirish idorasining moliyaviy faoliyatini nazorat qilish; - zarurat bo’lganda mahsulotning sifatli ishlab chiqarish tizimlarinisertifikasiyalashtirish tizimida aniq soha bo’yicha faoliyat ko’rsatuvchi bo’linmalarning tizimi; - sertifikasiyalashtirish bo’yicha Milliy idora bilan muloqotda bo’lish; - ijro etuvchi bo’linmalar faoliyatini nazorat qilish. Sertifikasiyalashtirishidorasining kerakli hujjatlari: - sertifikasiyalash idorasi, mahsulotlar, jarayonlar yoki xizmatlar, sifattizimlari ishlab chikarish bo’yicha me’yoriy to’plamlarga ega bo’lish kerak, ya’ni, halqaro, davlatlararo, O’zbekiston Respublika Kengashining davlat va chet el mamlakatlarining Milliy mahsulot bo’lgan me’yoriy talablar sinov natijalari va ekspertizalarning ma’lumotlari bo’lishi kerak. Idorani akkreditlashtirish. Ular quyidagi bosqichlarni ko’zda tutadi. Hujjatlarni taqdim etish va tekshirish. Akkreditlash tashkilotni attestasiya qilish. Attestasiya natijalarini ko’rib chiqish. Qaror qabul qilish ro’yxatdan o’tkazish, akkreditlashtirish shahodatnomasini berish. Akkreditlashtirishga da’vogar tashkilot sertifikasiyalash-tirish tashkilotiga qabul uchun so’rovnoma yo’llaydi. So’rovnoma tuzilishi tasdiqlangan. Sertifikasiyalashtirish idoralarining akkreditlashtirish bo’yicha ishlarini sertifikasiyalash Milliy idorasi tashkil qiladi va quyidagi bosqichlarni ko’zda tutadi: - hujjatlarni taqdim etish va ekspertiza qilish; - akkrsditlanayotgan tashkilotni tekshirish bo’yicha komissiyani tayinlash; - akkreditlanayotgan tashkilotni attestasiyalash; - hujjatlarni tekshirish va attestatsiyalash natijalarini ko’rib chiqish. - qaror qabul qilish, ro’yxatdan o’tkazish va akkreditlash shahodatnomasinitaqdim etish. Ekspertiza natijalari ijobiy bo’lgan Milliy idora so’rovchi tashkilot manzilgohiga attestatsiyalash ishlarini o’tkazish shartnomasining loyihasini yo’llaydi. Shartnomani imzolash jarayonida muddatlar belgilanadi. Shartnoma imzolangandan keyin, belgilangan muddatlar hisobiga olingan holda Milliy idora komissiya tuzadi. Bu komissiya Tizim ekspert-auditorlaridan, O’zbekiston standartlashtirish agentligi vakillaridan, zarur bo’lganda ilmiytekshirish tashkilotlari, ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar jamiyatlari, tabiatni muhofaza qilish Davlat qo’mitasi, Respublika Sog’liqni saqlash vazirligi va boshqa manfaatdor tashkilotlarning mutaxassislaridan iborat bo’lishi kerak. Sertifikasiyalashtirish idorasini attestatsiyalash . Ekspertiza natijalari ijobiy bo’lgan holda Milliy so’rovchi tashkilot manzilgohiga attestasiya o’tkazish loyihasini yo’llaydi. Shartnoma imzolangandan keyin attestatsiyalash komissiyasi tuziladi va belgilangan muddatlarda tekshirish o’tkaziladi. Attestatsiyalash natijalari ijobiy bo’lsa, hujjatlarni Milliy idora rasmiylashtiradi, ya’ni: -sertifikasiyalashtirish idorasi xaqidagi Nizomni tasdiqlaydi; - lisenzion kelishuvini imzolaydi; - ssrtifikasiyalashtirish Milliy tizimidagi akkreditlash shahodatnomasinirasmiylashtirib, ro’yxatga olib, sertifikasiyalash idorasiga taqdim etadi. Akkreditlash shahodatnomasini ta’sir muddati - 3 yil. Milliy idora sertifikasiyalash idorasining faoliyati ustidan tekshiruvchan nazoratni belgilangan tartibda amalga oshiradi, kerak bulsa, akkreditlash shahodatnomasining ta’sirini to’xtatib turish yoki bekor qilish va lisenzion shartnomani buzish haqida qaror qabul qiladi. Sertifikasiyalashtirish obyektlari va subyektlari. Mahsulotlar (shu jumladan dasturiy va boshqa ilmiy-texnikaviy mahsulotlar), xizmatlar, shuningdek sifat tizimlari sertifikasiyalashtirish obyektlari hisoblanadi. O’zbekiston standartlashtirish agentligi va davlat boshqaruvining boshqa idoralari, O’zbekiston standartlashtirish agentligi tomonidan akkreditasiya qilingan yoki e’tirof etilgan sertifikasiyalashtirish idoralari, sinov laboratoriyalari (markazlari), mulk shaklidan qat’iy nazar, mahsuloti sertifikasiyalashtirilishi lozim bo’lgan korxonalar, muassasalar va tashkilotlar, jismoniy shaxslar sertifikasiyalashtirish subyektlari hisoblanadilar. Sertifikasiyalashtirish subyektlari-yuridik shaxslar sertifikasiyalashtirish milliy tizimi doirasida sertifikasiya-lashtirish tizimlari tuzishlari mumkin. Yuridik shaxslarning sertifikasiyalashtirish tizimlari O’zbekiston standartlashtirish agentligi belgilagan tartibda davlat ruyxatidan o’tkazilishi shart. Majburiy sertifikatlashtirishni joriy etish Majburiy sertifikatlashtirishni o’tkazish ishlarini tashkil etish O’zbekiston standartlashtirish agentligizimmasiga yoki uning topshirig’iga binoan ularni albatta akkreditasiya qilgan holda boshqa sertifikat-lashtirish idoralariga yuklatiladi. Sertifikasiyalashtirilishi shart bo’lgan mahsulotlarning ro’yxatini O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tasdiqlaydi. Odamlarning hayoti, sog’ligi, yuridik va jismoniy shaxslarning mol-mulkiga hamda atrof-muhitga zarar yetkazishi mumkin bo’lgan mahsulotlarni tayyorlash, ulardan foydalanish, ularni tashish yoki saqlash xavfsizligini ta’minlovchi talablar bo’lmagan taqdirda davlat boshqaruvining tegishli idorasi bunday talabnomalarni kechiktirmay ishlab chiqishi va amalga kiritishi shart. Majburiy sertifikasiyalashtirishni o’tkazish shartlari. Majburiy Sertifikasiyalashtirish me’yoriy hujjatlarning talablariga muvofiq mas’hulot xususiyatini aniqlash uchun uni sinashni, sertifikatlangan mahsulot ustidan davlat tekshiruvi va nazorati o’rnatishni o’z ichiga oladi. Sinovlar akkreditasiya qilingan sinov laboratoriyalari (markazlari) tomonidan tegishli me’yoriy hujjatlarda belgilangan usullarda, bunday hujjatlar bo’lmagan taqdirda esa tegishli sertifikasiyalashtirish idoralari ishlab chiqqan usullarda amalga oshiriladi. Majburan sertifikasiyalashtirish ishlari uchun arizachi qonun hujjatlarida beligilab qo’yilgan tartibda haq to’laydi. Arizachi o’z mahsulotini majburiy sertifikasiyalashtirishdan o’tkazishga sarflagan mablag’lar jami shu mahsulot tannarxiga qo’shiladi. Majburiy sertifikasiyalashtirilishi lozim bo’lgan, ammo muvofiqlik sertifikatiga ega bo’lmagan mahsulotni targ’ib qilish man etiladi. Majburiy sertifikasiyalashtirilishi lozim bo’lgan mahsulotlarga qo’yiladigan talablar Majburiy sertifikasiyalashtirilishi lozim bulgan mahsulotlar quyidagi hollarda O’zbekiston Respublikasi xududida realizasiya qilinishi mumkin emas: -sertifikasiyalashtirishga taqdim etilmagan bo’lsa; -sertifikasiyalashtirish talablariga muvofiq emasligi sababli sertifikasiyalashtirishdan o’tmagan bo’lsa; -agar sertifikatning amal qilish muddati tugagan yoki uning amal qilishi to’xtatib qo’yilgan (bekor qilingan) bo’lsa. Qonunga xilof tarzda muvofiqlik belgisi bosilgan mahsulotlarni realizasiya qilish man etiladi. Tayyorlovchilarning (tadbirkorlarning) mahsulotlarini majburiy sertifikasiyalashtirish vaqtidagi majburiyatlari. Majburiy sertifikasiyalashtirilishi lozim bo’lgan mahsulotlarni realizasiya qiluvchi tayyorlovchilar (tadbirkorlar): -majburiy sertifikasiyalashtirilishi lozim bo’lgan mahsulotni sertifikasiyalashtirishga taqdim etishlari; -sertifikatlangan mahsulotni sertifikasiyalash idoralarining o’zi yoki ular e’tirof etgan idoralar bergan sertifikat mavjud bo’lgan taqdirdagina realizasiya qilishlari va uning me’yoriy hujjatlar talablariga mos bo’lishini ta’minlashlari; -sertifikatlangan mahsulotni, basharti, u me’yoriy hujjat talablariga muvofiq kelmasa, shuningdek sertifikatning amal qilish muddati tugagan yoxud uning amal qilishi sertifikasiyalashtirish idorasining qarori bilan to’xtatib qo’yilgan yoki bekor qilingan bo’lsa, realizasiya qilishni to’xtatib qo’yishlari yoki tugatishlari; -majburiy sertifikasiyalashtirilishi lozim bo’lgan mahsulotni sertifikasiyalashtiruvchi va sertifikatlangan mahsulotni nazorat qiluvchi idoralarning mansabdor shaxslari o’z vakolatlarini moneliksiz bajarishlari uchun sharoit yaratishlari; -sertifikatlangan mahsulot ishlab chiqarishning texnikaviy hujjatlariga yoki texnologik jarayoniga kiritilgan o’zgartishlar haqida sertifikasiyalashtirish idorasini belgilangan tartibda xabardor etishlari; -ilova qilingan texnik hujjatda mahsulotga muvofiq kelishi lozim bo’lgan sertifikasiyalashtirish to’g’risidagi ma’lumotlarni hamda me’yoriy hujjatlarni ko’rsatishlari va bu ma’lumotlar iste’molchi (xaridor, buyurtmachi) e’tiboriga yetkazilishini ta’minlashlari shart. Sertifikatlashtirishning qonuniy asoslari Vazirlar Mahkamasi qoshidagi O’zbekiston standartlashtirish agentligi qonunida aniqlangan bo’lib, sertifikatlashtirish bo’yicha milliy idora va sertifikatlash-tirish tizimi qatnashchilarini akkreditlashtirish bo’yicha idora hisoblanadi. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasida tasdiqlangan, hamda shu bilan birgalikda qonunlashtirilgan aktlarda ko’rib chiqilgan majburiy sertifikasiyalashtirishdan o’tish kerak bo’ladigan mahsulotlarning tartibi asosan sertifikasiyalashtirish bo’yicha qonunlarga binoan amalga oshiriladi. Majburiy sertifikasiyalashtirishni o’tkazish bo’yicha tashkiliy ishlar O’zbekiston standartlashtirish agentligida keltirilgan. Sertifikasiyalashtirish ishlari majburiy akkreditlashtirishdan o’tgan bir turdagi mahsulotlarni sertifikasiyalashtirish bo’yicha idora tomonidan amalga oshiriladi. Majburiy sertifikasiyalashtirishning subyektiga O’zbekiston standartlashtirish agentligi, sertifikasiyalashtirish bo’yicha idora, sinov laboratoriyasi (markaz), nazorat idoralari, mahsulot tayyorlovchilar kiradi. Sertifikasiyalashtirish bo’yicha idora bir turdagi mahsulotni sertifikasiyalashtirish tizimini yaratish huquqiga ega bo’lib, sertifikasiyalashtirish sxemasini tanlash va sertifikasiyalashtirilayotgan mahsulot uchun talabgorga muvofiqlik sertifikatini qo’llash huquqini beradi. Qonun import va eksport qilinayotgan sertifikasiyalashtirish sharoitlarini aniqlaydi. Majburiy sertifikasiyalashtirishdan o’tadigan mahsulot belgilangan talablarga bog’liqligini tasdiqlagan holda, sertifikat va muvofiqlik belgisi bilan ta’minlanishi kerak. Agar muvofiqlik sertifikati bo’lmasa, unda Bojxona nazorat idoralari tomonidan ushlanadi, hamda Milliy sertifikasiyalashtirish tizimining qonun-qoidalari bo’yicha sertifikasiyalashtiridan o’tgandan keyingina qo’yib yuboriladi. Jismoniy va yuridik shaxslarning o’z hoxish va istaklari bo’yicha, o’zlari ishlab chiqarayotgan mahsulotlarining me’yoriy hujjatlarning talablariga bog’liqligini tasdiqlash uchun istalgan mahsulotlarini sertifikasiyalashtirishdan o’tkazish mumkin va bu narsa qonunda ko’rsatilgan. Qonun nazorat savollarini tartibga keltirib turadi. Davlat idoralari mahsulot tayyorlovchining majburiy sertifikasiyalashtirishning qoidalariga rioya qilishini davlat inspektorlari tomonidan amalga oshiradi. Sertifikasiyalanayot-gan mahsulotlar, sifat tizimini nazorat qilish ishlari sertifikasiyalashtirish idoralari tomonidan amalga oshiriladi. Akkreditlashtirilgan sinov laboratoriyalari (markaz), sertifikasiyalashtirish bo’yicha idoralar va sertifikasiya-lashtirish doirasidagi nazorat idoralari xuddi akkreditlashtirilgan idoralar kabi O’zbekiston standartlashtirish agentligi tomonidan olib boriladi. Ushbu qonunlarda sertifikasiyalashtirishni o’tkazish bo’yicha kelishmovchilik masalalari keltirilgan. Agar kelishmovchilik chiqqan holda sertifikasiyalashtirish natijalariga asosan qiziquvchi tomonlarning hohishlaridan kelib chiqib, O’zbekiston standartlashtirish agentligining Appelyasiya sovetiga murojaat qilish mumkin. O’zbekiston standartlashtirish agentligining Appelyasiya soveti sertifikasiyalashtirish va sinov laboratoriyalari (markaz) bo’yicha tushgan e’tirozlarni ham ko’rib chiqadi. Mahsulot ishlab chiqaruvchi tadbirkorlar, ta’minlovchilar va mol sotuvchilarning ma’sulligi shundan iboratki, majburiy sertifikasiyalashtirish qoidalarini buzganlari uchun qonun oldida javobgar hisoblanadilar. Agar mahsulot sertifikasiyalashtirilmagan bo’lsa, uni tarqatish va sotish qat’iyan man etiladi, aks holda shu mahsulotlarning umumiy narxi bo’yicha jarima undiriladi. Jarima miqdori O’zbekiston standartlashtirish agentligi davlat inspektorining qrori bo’yicha belgilanadi. Bu jarima mahsulotni sertifikasiyalash vaqtida olib tashlanmaydi. 1996 yil 26 aprelda O’zbekiston Respublikasi Oliy majlisida «Iste’molchilar huquqini himoya qilish» to’g’risidagi qonun qabul qilindi va tasdiqlandi. Bu narsa sertifikasiyalashtirish asoslariga qo’shimcha huquq berdi. Majburiy sertifikasiyalashtirishda turuvchi mollarni tarqatish vaqtida uning sertifikasiyalashtirishdan o’tganligi haqidagi ma’lumotni ko’rsatish lozim. Agar bu kerakli ma’lumotlar bo’lmasa, davlat boshqarish idoralariga murojaat qilinadi. Mahsulot ishlab chiqaruvchi barcha turdagi korxona va tashkilotlar, firma va birlashmalar, tadbirkorlik bilan shug’ullanuvchilar mahsulotni uzoq muddatga chidamliligi uchun kafolat berishlari kerak bo’ladi. Sertifikasiyalashtirishning qonuniy asoslari «Oziq-ovqatlarning sifati va xavfsizligi haqida» qonuni bo’lib hisoblanadi, hamda gigiyenik sertifikasiyalashtirishni rasmiylashtirish kerakligi aniqlandi va uning asosida oziqovqatlariga muvofiq bo’lgan davlat qaydnomasi va sertifikasiyalashtirishidan o’tkaziladi. O’zbekiston Respublikasi «O’simliklarni saqlash haqida»gi qonuniga muvofiq 1997 yil o’simlik mahsulotlarini O’zbekistonga tranzit orqali olib keltirish haqida qarorlar chiqdi (O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1995 yil 9 sonli 189- nchi statiyasiga muvofiq). Har bir saqlanayotgan mahsulot to’dasi o’simliklarning saqlanishi bo’yicha davlat inspeksiyasi idoralari tomonidan fitosanitarli sertifikasiyalashtirishdan o’tkazilishi kerak. Fitosanitariya nazoratigacha o’simlik mahsulotlarini qo’shimcha kiritishda import qilinishi uchun ruxsatnoma rasmiylashtirilishi lozim. Ekologik sertifikasiyalashtirish maqsadi – tayyorlovchilar shunday texnologik jarayonlarni yaratishi va mollarni ishlab chiqarishi kerakki, unda bu narsalar atrof-muhitni kam darajada ifloslantirilishi, hamda inson salomatligiga zarar yetkazmaydigan bo’lishi shart. Hozirgi paytda O’zbekistonda ekologik sertifikasiyalashtirish rivojlanish bosqichida turibdi, lekin bu yo’nalishda bir qator ishlar olib borilmoqda. ISO 14000 raqamli Xalqaro standart qabul qilindi. Bu standartda atrofmuhitni boshqarish bo’yicha va ekologik audit bo’yicha rahbarlik ishlari yo’lga qo’yiladi, natijada buning asosida ekologik sertifikasiyalashtirishni o’tkazish va tashkil etish mumkin. Agar korxonada ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar majburiy sertifikasiyalashtirishning ro’yxatida turgan bo’lsa, unda sertifikasiyalashtirishdan o’tishi shart. Muvofiqlik sertifikati va muvofiqlik belgisi Mahsulotning belgilangan talablarga muvofiqligi tasdiqlangani taqdirda sertifikatlashtirish organi muvofiqlik sertifikati beradi, tayyorlovchi ana shu sertifikat asosida muvofiqlik belgisini ishlatish huquqiga ega bo’ladi. Sertifikasiyalashtirish tizimida foydalaniladigan muvofiqlik sertifikatlarining, akkreditasiya qilinganlik to’g’risidagi guvohnomalarning namunalari, milliy muvofiqlik belgisining shakllari va xajmlari O’zbekiston standartlashtirish agentligi tomonidan tasdiqlanadi. Muvofiqlik sertifikatlari, muvofiqlik belgilari, sertifikasiyalashtirish idoralari va sinov laboratoriyalarining (markazlarining) akkreditasiya qilinganlik to’g’risidagi guvohnomalari O’zbekiston standartlashtirish agentligi tomonidan belgilangan tartibda Davlat reyestridan o’tkazilishi shart. Davlat reyestrida ro’yxatdan o’tkazilmagan muvofiqlik sertifikatlari, muvofiqlik belgilari, sertifikasiyalashtirish idoralari va sinov laboratoriyalarining (markazlarining) akkreditasiya qilinganlik to’g’risidagi guvohnomalari haqiqiy emas. Muvofiqlik sertifikatidan, muvofiqlik belgisidan foydalanish xuquqini hamda sertifikasiyalashtirish idoralari va sinov laboratoriyalarining (markazlarining) akkreditasiya qilinganlik to’g’risidagi guvohnomalarini arizachi boshqa yuridik yoki jismoniy shaxsga berishi man etiladi. Sertifikasiyalashtirish faoliyatiga lisenziya berish . Bir turdagi mahsulotlarni sertifikasiyalashtirishga akkreditasiya qilingan idoralar va sinov laboratoriyalari (markazlari) O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi belgilab qo’ygan tartibda beriladigan lisenziya asosida muvofiqlik sertifikati beradilar va sertifikasiyalashtirish maqsadida sinov o’tkazadilar. Lisenziya shartnomalari tuzish tartibini O’zbekiston standartlashtirish agentligi belgilaydi. Mahsulotlarni sertifikasiyalashtirish vaqtida arizachiga muvofiqlik sertifikatini yoki muvofiqlik belgisini qo’llash xuquqi akkreditasiya qilingan tegishli sertifikasiyalashtirish idorasi bilan tuzilgan bitim asosida beriladi. Sertifikasiyalashtirish to’g’risida axborot. O’zbekiston standartlashtirish agentligi tayyorlovchilarni (ijrochilarni), sotuvchilarni, iste’molchilarni va boshqa manfaatdor shaxslarni sertifikasiyalashtirishning amaldagi tizimlari, ularning idoralari, sinov laboratoriyalari (markazlari), ekspertlar to’g’risida, shuningdek muvofiqlik sertifikatlari, muvofiqlik belgilari va ularni qo’llash qoidalari to’g’risida xabardor etib boradi. Sertifikasiyalashtirish idoralari arizachiga uning talabiga binoan mahsulotni sertifikasiyalashtirish uchun kerakli axborotni berishlari shart. Arizachi sertifikasiyalashtirish idorasining talabiga binoan sertifikasiyalashtirish bilan bog’liq axborotni taqdim etishi shart, tijorat siri hisoblangan ma’lumotlar bundan mustasno. Sertifikasiyalashtirishni o’tkazish tartibi va qoidalari Xalqaro sertifikasiyalashtirish qo’mitasi - ISO (SERTIKO) tomonidan 1980 yilda ishlab chiqilgan va e’lon qilingan «Sertifikasiya, prinsip ы i praktika» nomli rasmiy hujjatda sertifikasiyalashtirish sxemalarining (tizimlari) turlari keltirilgan. Uchinchi tomonning muvofiqligi sertifikasiyasi bo’yicha tarkibi, bajaradigan ishlarning ketma-ketligi va tadbirlari sertifikasiyalashtirish sxemasi deyiladi. Sertifikasiyalashtirish sxemalarini tanlash va unda nazarda tutilgan tadbirlarni to’g’ri bajarish, mahsulot ishlab chiqarish jarayoni yoki xizmat turlarining amalda belgilangan sharoitda amalga oshirilishiga kafolat berishi lozim. Umumiy holda, sertifikasiyalashtirish uchta asosiy guruhdagi tadbirlarni amalga oshiradi: -mahsulotni laboratoriyada sinovdan o’tkazish; - ishlab chiqarish yoki sifat tizimlarining holatini dastlabki tekshiruvdano’tkazish; - ishlab chiqarish yoki sifat tizimlarini keyinchalik tekshiruv nazoratidano’tkazish ishini amalga oshirishni nazarda tutadi. Quyidagi turli sertifikasiyalashtirish sxemalarida umumlashgan holat va elementlar, tadbirlar mavjud bo’ladi. 1. Namunaviy sinovlar – faqat ayni vaqtda ishlab chiqarilgan ma’lummahsulot to’g’risida ma’lumot beradi, lekin mahsulot sifatining barqarorligiga kafolat bermaydi, ammo barcha sifat sertifikasiya sxemalarining asosi hisoblanadi. 2. Baholash - muvofiqlik sertifikati berilganlan keyin sifat tizimi tekshiruvnazorati. 3. Tekshirish (nazoratlash): - korxonalarda mahsulot sifatini boshqarish faoliyatini (jarayonini) tekshiruvnazorati; - ajratilgan (tanlangan) namunalarini qiziquvchi tomonlarga bog’liq, bo’lmagan sinov laboratoriyalarida sinovdan o’tkazish yo’li bilan amalga oshiriladi. 4. Namuna tanlash - ishlab chiqarish yoki savdo shahobchalaridan Sifat tizimi talablariga muvofiq tanlandi. Sertifikasiyalashtirishni o’tkazish uchun umumiy qonun-qoidalar belgilangan. Bu qoidalar sertifikasiyalashtirishning barcha obyektlari uchun qo’llaniladi. O’zbekiston sertifikati va muvofiqlik belgisini tan olishni ta’minlash uchun xorijiy mamlakatlarda O’z NSS qoidalarining ISO/MEK rahbarligida, ISO Xalqaro standartlar, yevropa EN 45000 standart seriyasi, hamda Xalqaro hujjatlardagi mavjud bo’lgan Xalqaro me’yor va qoidalarga bog’liq ravishda amalga oshiradi. Sertifikasiyalashtirish sxemasi aniq bir hollarda sertifikasiya-lashtirish bo’yicha idora talabgorning yetkazib berish hajmi va muddati, sinov uslublari, mahsulotni ishlab chiqarish va ishlatilish imkoniyatlari bo’yicha takliflarini e’tiborga olgan holda tanlaydi. Sertifikasiyalashtirish sxemasi sertifikasiyalashtirishni o’tkazishning jamini tashkil etuvchi ta’sirlar ketmaketligini belgilaydi. O’z NSS da qabul qilingan sertifikasiyalashtirish sxemasida quyidagi jarayonlar ko’rib chiqiladi: 3 sxema namunalarni sinashni ko’rib chiqadi, ya’ni omborxonadagi mahsulotni tayyorlovchi iste’molchiga jo’natishdan oldin namunalarni sinash yo’li bilan inspeksiya nazorat qiladi va sertifikat beradi. 3 a sxema 3 sxemaga qo’shimcha bo’lib, sertifikat berilgunga qadar va undankeyin, hamda inspeksiya nazoratini o’tkazishdan oldin ishlab chiqarishni tekshirib chiqadi. 4 va 4 a sxemalar 3 va 3 a sxemalardan farqlanib, sotuvchidan olingannamunalarni qo’shimcha ravishda inspeksiya nazorat qiladi. 4 va 4 a sxemalar seriyali ishlab chiqarishdagi mahsulotni haddan ortiq hartomonlama inspeksiya nazorat qilish uchun qo’llaniladi. 5 sxema namunaviy sinovlar o’tkazish, mahsulot yetkazuvchi (tayyorlovchi) ishlab chiqarishni yoki sifat tizimini sertifikasiyalashtirish, davriy ravishda savdo shaxobchalaridan tanlangan namunalarni, hamda korxonalardan olingan namunalarni sinovdan o’tkazish, ishlab chiqarish sharoitlarining barqarorligini yoki sifat tizimini to’g’ri ishlayotganligini tekshirish. 6 sxema sifat tizimida korxonaga sertifikatning qanchalik muhimliginitasdiqlaydi. Bu sxema sertifikasiyalashtirish bo’yicha korxonadagi mavjud bo’lgan idora tizimini baholash bilan tugallanadi, ammo agar korxona tizimi sertifikatga ega bo’lsa, uni yetarli darajada ariza-deklarasiyani ko’rsatish lozim. Ariza sertifikasiyalashtirish bo’yicha idorada qayd etiladi va mahsulotga muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirsh uchun xizmat qiladi. 7 sxema tovar to’dasini sinash uchun qo’llaniladi. Bu degani korxonatomonidan tayyorlangan yoki import qilinayotgan tovar to’dasidan belgilangan qoidalarga asosan o’rtacha namuna tanlab olinadi, hamda sertifikat berish uchun akkreditlangan laboratoriyada sinab ko’riladi. Inspeksiya nazorati o’tkazilmaydi. 9-10 a sxemalar belgilangan talablarda ko’rsatilgan mahsulotning sifatga bog’liqligini tasdiqlovchi hujjatlarning haqiqiyligini isbotlashga asoslangan. Sertifikasiyalashtirish tartibi quyidagi asosiy tadbirlarni amalga oshirishdan iboratdir: - sertifikasiyalashtirish o’tkazish uchun qaror va ariza deklora-siyasini berish; - sertifikasiyalashtiriladigan mahsulotdan tajribalar o’tkazish uchun namunalar tanlash; - mahsulot yoki ishlab chiqarish sertifikasiyalashtirish sxemasini tanlash; - olingan natijalarni tahlil qilib, muvofiqlik sertifikatini berish to’g’risidaqaror qilish; - davlat standarti ro’yxatidan mahsulotni o’tkazish, muvofiqlik sertifikatiniberish; - xalqaro sertifikasiyalash tashkilotlari tomonidan berilgan muqvofiqlik sertifikatlarini tan olish; - sertifikasiyadan o’tgan mahsulotning sifat ko’rsatmalarining barqarorligininazorat qilish; - sertifikasiya natijalarining axboroti; - noroziliklarni ko’rib chiqish. O’zbekistan Respublikasi sertifikasiyalashtirish Milliy tizimida mahsulotni sertifikasiyadan o’tkazish tartibi va qoidalari Sertifikasiyalashtirilgan mahsulotning sifat ko’rsatkichlarini (setifikatsiyalashtirish xususiyatlarini) barqarorligini tekshiruv nazorati mahsulotni ishlab chiqarash jarayonida sertifikat bergan tashkilot tomonidan maxsus reja asosida amalga oshiriladi. Kerak bo’lgan hollarla betaraf mutaxassislarni, savdo jamoalaridan, sog’liqni saqlash, Davlat qurilish kabi boshqa mutaxassislardan, tekshiruv nazoratiga jalb qilinadilar. Tekshiruv nazorati natijalariga ko’ra sertifikasiyalashtirish tashkiloti muvofiqlik sertifikati yoki muvofiqlik "Belgisi faoliyatini bekor qilish va to’xtatib qo’yish" quyidagi hollarda bo’lishi mumkin: - me’yoriy texnik hujjatlardagi talablari o’zgarsa; - mahsulotning tarkibi, tuzilishi o’zgarsa; - tashkilot yoki ishlab chiqarish texnologiyasi o’zgarsa; - sifatni ta’minlovchi tizim texnologiyasi va sinash uslublari o’zgarsa. Tekshiruv nazorati tomonidan aniqlangan kamchilik, yetishmov-chiliklarni bartaraf qilgunga qadar tadbirlar tuzilib, muvofiqlik sertifikati yoki muvofiqlik belgisi to’xtatilib turadi. Shu muddatda ahvol o’zgarmasa, muvofiqlik sertifikati bekor qilinadi. Sertifikat berish yoki muvofiqlik belgisini qo’yish quyidagi hollarda bekor qilinadi: - mahsulotda aniqlangan kamchiliklarni bartaraf qilib bo’lmasa; - ishlab chiqaruvchi o’zini moliyaviy majburiyatlarini bajarmay qo’ysa; - ishlab chiqaruvchi sertifikatni vaqtincha to’xtatib qo’yganidan keyin tegishlichoralar ko’rmasa; - ishlab chiqaruvchi sertifikasiyalashtirish muddatini uzaytirgisi kelmasa; mahsulotni ishlab chiqarish to’xtagan bo’lsa. Sertifikasiyalashtirish tashkiloti barcha qiziquvchi sertifikasiyalashtirish Tizimi a’zolariga bu haqda rasmiy axborot beradi va mazkur mahsulot, sifat yoki ishlab chiqarish tizimini Davlat ro’yxatidan chiqaradi. Bu haqida matbuotda e’lon qilinishi mumkin. Informatka ta’minoti sertifikasiyalashtirish tashkiloti ishtirokchilari bilan hamjihatlikda amalga oshiriladi. O’zbekiston standartlashtirish agentligi bir turli mahsulotni sertifikasiyalashtirish tashkilotlarini va muvofiqlik sertifikatlari berilgan mahsulotlarni Davlat ro’yxatidan o’tkazadi va ularni-matbuotda e’lon qiladi. So’rovchi tashkilot o’z mahsulotini reklama qilish, matbuotda chiqish xuquqiga ega "Sistema"da paydo bo’lgan noroziliklar RD Uz NSSda ko’rsatilgan tartibda hal qilinadi. Sertifikasiyalashtirish tashkilotilari: - ishlab chiqarish uyushmalari; - asosiy iste’molchi yoki iste’molchilar guruxi; - yirik savdo tashkilotlari; - standartlashtirish bo’yicha Milliy tashkilot; - xususiy tashkilotlar(kompaniyalar); - korxona yoki maxsus sinash laboratoriyalari. Sinov jihozlarini tekshirib turuvchi metrologik xizmatlar bo’lishi mumkin. O’z NSS miqyosida sertifikasiyani o’tkazish uchun respublika yoki xorijiy davlatlarning talabgorlariga bir turdagi mahsulotni sertifikasiyalashtirish bo’yicha akkreditlangan idoraga bog’liqligida deklarasiya-talabnoma jo’natiladi. Idora shartlari bilan talabnoma birgalikda sertifikasiyalashtirish bo’yicha talabgor butunlay sertifikasiyalashtirish uchun kerakli hujjatlarni ko’rsatadi. Sertifikasiyalashtirish bo’yicha idora talabnomani uzatish davridan xolis bo’lganda, deklarasiya-talabnoma sertifikasiyalashtirish bo’yicha Milliy idoraga jo’natiladi. Berilgan mahsulotni sertifikasiyalashtirish bo’yicha bir qancha idoralar mavjud bo’lsa, talabgor istagan bittasiga deklarasiya-talabnomani jo’natish huquqiga ega. Sertifikasiyalashtirish bo’yicha idora deklarasiya-talabnomani ko’rib chiqadi, hamda keltirilgan hujjatlarni tekshiradi va tahlil etadi. Shu bilan birgalikda hujjatlarni qabul qilgandan 15 kun o’tgandan keyin talabgorga xulosasini yetkazadi, sertifikasiyalashtirish sxemasini va me’yoriy hujjatlar kerakligini ko’rsatadi. Undan tashqari, xulosada sifat tizimi yoki ishlab chiqarishni sertifikasiyalashtirishni kim o’tkazishini akkreditlangan sinov laboratoriyasini ko’rsatadi. Mahsulotni sertifikasiyadan o’tkazish muddati bir oydan ko’p bo’lmagan holda mahsulot va sinov uslubida belgilangan me’yoriy hujjatlarda nazorat va sinov muddatiga bog’liq bo’lishi kerak. Sertifikasiyalashtirilgan sinov berilgan mahsulotni sertifikasiya-lashtirishda ishlatilgan me’yoriy hujjatlarda sinov o’tkazish huquqiga egaligi ko’rsatib o’tilgan akkreditlangan tizimdagi sinov laboratoriyasida o’tkaziladi. Butunlay sinov berilgan mahsulotga me’yoriy hujjatlarga bog’liqligini va mahsulotning haqiqiy sifat ko’rsatkichlari haqidagi obyektiv va ishonchli ma’lumotlarni oladi. To’dadan olingan mahsulotlarni sertifikasiyalashtirishda sinovdan o’tkaziladi. Namunalar soni, tanlash tartibi, qonun-qoidalari va saqlanishi sertifikasiyalanayotgan mahsulot va sinov uslublaridagi me’yoriy hujjatlarda belgilanadi. Namuna tanlash sinalayotgan joyga namunalarni o’z vaqtida yetkazib berishni ta’minlash, hamda talabgorning ishtirokida sertifikasiya-lashtirish va sinov laboratoriyasi bo’yicha idora tomonidan amalga oshiriladi. Tanlash aniq mahsulot to’dasidan olingan namunalarni barobarlashtirishni o’tkazish zarur. Kerakli paytda maxfiyligini saqlagan holda tanlangan namunalar bosilishi yoki kodlanishi mumkin. Uning uchun ikki nusxada tanlangan namunalar bo’yicha akt tuziladi. Bojxona nazoratida turgan, import qilinayotgan mahsulotdan namuna tanlash ishlari bojxona nazoratchisi va tovar egasi ishtirokida bojxona idorasi ruxsati bilan sertifikasiyalashtirish bo’yicha idora tomonidan olib boriladi. Uning uchun tanlash akti uchta nusxada tuzilib, undan ikkinchi nusxasi bojxona idoralariga topshiriladi. Talabgor o’z mahsulotini sinash paytida ishtirok etish huquqiga egadir. Uning uchun laboratoriyada maxfiyligi va normal saqlanish sharoitini ta’minlash bo’yicha chora-tadbirlar ko’riladi. Saqlanishi, sifati va sinov namunalarining ishonchliligi uchun javobgar namunalarni akkreditlangan sinov laboratoriyasiga olib boradi. Sinov bayonnomasi mutaxassis vakil tomonidan tuziladi va laboratoriya rahbari tomonidan tasdiqlanadi. Sinov bayonnomasi talabgor va sertifikasiyalashtirish bo’yicha idoraga topshiriladi. Sinov bayonnomasining nusxasi sertifikat muddati ishga tushmaganga qadar saqlanib turiladi. Agar mahsulot sinovi turli akkreditlangan sinov laboratoriyalarida alohida ko’rsatkichlarga ega bo’lsa, mahsulotning qoniqarli baholanish muvofiqligi qoniqarli sinov natijalari bilan barcha kerakli bayonnomalar bilan hisoblanadi. Sertifikasiyalashtirish bo’yicha idora qoniqarsiz sinov natijalariga ega bo’lsa, unda talabgorga sertifikat berishda e’tirof qilish sabablarini ko’rsatgan holda o’z xulosasini beradi. Ta’minlovchi va sinov laboratoriyasi tomonidan tuzilgan shartnomaga muvofiq mahsulot namunalari sinalgandan keyin ta’minlovchiga qaytariladi. Ishlab chiqarish holatini tekshirishdagi sertifikasiyalanayotgan mahsulot bir turdagi mahsulotni sertifikasiyalashtirishni o’tkazish tartibida belgilaydi. Ishlab chiqarishni to’liq tekshirishda shu korxonaning ishlab chiqarayotgan mahsuloti sertifikatni ishlash muddatigacha sertifikat olish imkoniyatiga egaligini tasdiqlaydi. Tekshirish jarayonida muhim ko’rsatkichlar va mahsulot ishlab chiqarish sharoiti, hamda sifat tizimlarining elementlari tahlil etiladi. Sertifikasiyalanayotgan mahsulotning konstruktorlik, texnologik, me’yoriy hujjatlarga tenglashtirish va sinash uslublariga, sifatni nazorat qilish va uni tashkillashtirish uslublariga, metrologik ta’minotga rioya qilishni tekshiradi. Tekshirish natijalari bo’yicha sertifikat berish haqidagi akt tuziladi. Sertifikatlashtirish tizimining asosiy ko’rinishi Majburiy sertifikatlashtirish me’yoriy hujjatlarning majburiy talablari mahsulot, jarayon, xizmatga bog’liqligini isbotlashni ta’minlaydi. Majburiy talablariga xavfsizlik, insonlarning sog’ligi va atrof-muhitning xavfsizligini himoya qilish, o’zaroalmashinuvchanligi, hamkorligi va hokazolar kiradi. Majburiy sertifikasiyalashtirish ro’yxatiga kiruvchi mahsulotlar turi 1994 yil 12 avgustda O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorining 1-nchi ilovasida tasdiqlangan. Bu qarorga qo’shimcha ravishda O’zbekiston standartlashtirish agentligi va Bojxona qo’mitasi tomonidan tasdiqlangan, hamda 2000 yil 26 fevralda 901 sonli raqam bilan Yustisiya Vazirligida qayd etilgan «Majburiy sertifikasiyalashtirish ro’yxatiga kiruvchi mahsulotlarni O’zbekiston Respublikasi territoriyasiga kiritish yoki chiqarib ketish tartibi haqidagi instruksiya» kiritildi. Mahsulot va xizmatlarni majburiy sertifikasiyalashtirish ishlari O’zbekiston Respublikasi Milliy sertifikasiyalashtirish tizimi doirasida amalga oshiriladi. Undan tashqari, O’zbekiston Respublikasi Milliy sertifikasiyalashtirish tizimida ixtiyoriy sertifikasiyalashtirish ishlari ko’rib chiqilgan. Bunday sertifikasiyalashtirish ishlari ishlab chiqaruvchilarning ixtiyoriy istaklari bo’yicha o’tkaziladi. Ixtiyoriy sertifikasiyalashtirish mahsulotning raqobatbardoshligini oshiradi, mol almashinuvchanlik jarayonini tezlashtiradi. Sertifikasiyalashtirish tizimini yaratish maqsadi muvofiqlik sertifikatini amalga oshirish uchun o’tkazish va boshqarish qoidalarini belgilaydi. Sertifikasiyalashtirish tizimining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: - sertifikasiyalashtirishda ishtirok etuvchi yaxlit hujjatlarni belgilash; - yagona imlo va tushunchalarni belgilash; - sertifikasiyalashtirishni o’tkazish (sinovli sertifikasiyalash-tirishni) uchunsinovni o’tkazishdagi qoidalarni belgilash; - davlat boshqarish idoralari bilan birga sertifikasiyalashtirish a’zolariningo’zaro ta’sirining tartibini aniqlaydi. O’zbekiston Respublikasi Milliy sertifikasiyalashtirish tizimi tizim qoidalarini tan olgan boshqa davlat va tashkilotlarning sertifikasiyalashtirishdagi talabgorlari uchun ochiqdir. Sertifikasiyalashtirish O’zbekiston Respublikasi Milliy sertifikasiyalashtirish tizimida belgilangan me’yoriy hujjatlarning talablari, xizmat va jarayonlar, hamda mahsulotlarning muvofiqligini tasdiqlaydi. O’zbekiston Respublikasi Milliy sertifikasiyalashtirish tizimi muvofiqlikka bog’liqlik tizimi bilan birgalikda ish olib boradi, hamda davlat boshqarish idoralari tomonidan qayd etadi (Sog’liqni saqlash vazirligi, Tabiatni muhofaza qilish Davlat qo’mitasi, Arxitektura va qurilish Davlat qo’mitasi). Mahsulotni sertifikasiyalashtirish bir turdagi mahsulotlarni sertifikasiyalashtirish bo’yicha akkreditlashtirilgan idoralar tomonidan amalga oshiriladi. Sifat tizimi va ishlab chiqarish sertifikati sifat tizimi va ishlab chiqarishni sertifikasiyalashtirish bo’yicha akkreditlashtirilgan idoralar tomonidan amalga oshiriladi. Aniq bir mahsulotni sertifikasiyalashtirish bo’yicha O’zbekiston Respublikasida akkreditlashtirilgan idoralari bo’lmasa, bu savolni sertifikasiyalashtirish bo’yicha Milliy idora hal qiladi. Sertifikasiyalashtirilgan sinovni akkreditlashtirilgan sinov laboratoriyalari o’tkazadi. Sertifikasiyalashtirish bo’yicha (O’zbekiston standartlashtirish agentligi) Milliy idora quyidagi funksiyalarni amalga oshiradi: - O’zbekiston Respublikasi Milliy sertifikasiyalashtirish tizimining yagonaqoidalarini belgilaydi; - ularning qo’llanilishi uchun muvofiqlik belgisi va qoidalarini belgilaydi; - Xalqaro sertifikasiyalashtirish tizimi bilan birikishi haqida qaror qabulqiladi, undan tashqari sertifikasiyalashtirish natijalarini o’zaro tan olishligi haqida bitim tuzadi; - sertifikasiyalashtirish masalalari bo’yicha xalqaro tashkilotda va boshqadavlatlar bilan o’zaro hamkorlikni O’zbekiston Respublikasi namoyish etadi; - respublikada sertifikasiyalashtirish bo’yicha ishlarni tashkil etadi va ularnio’tkazish qoidalarini nazorat qiladi; - bir turdagi mahsulotlar, sifat tizimi, ishlab chiqarish va sinov laboratoriyasini sertifikasiyalashtirish bo’yicha idoralarni akkreditlashtiradi; - sifati bo’yicha ekspert-auditorlar attestasiyadan o’tadi va ularning ishfaoliyati nazorat qilinadi; - O’zbekiston Respublikasi Milliy sertifikasiyalashtirish tizimi qoidalarinibuzganlarning muvofiqlik sertifikatlarining ta’siri to’xtatiladi, hamda sinov laboratoriyalari va sertifikasiyalashtirish bo’yicha idoralarni akkreditlashtirish haqidagi attestasiya tahlil etiladi; -sertifikasiyalashtirish va akkreditlashtirish natijalarini appelyasiya ko’rib chiqadi; O’zbekiston Respublikasidagi sertifikasiyalashtirish bo’yicha Milliy idoraning alohida funksiyalarini bajarish ishlari standartlashtirish, metrologiya va sertifikasiyalash-tirishning Regional markazi (SMSRM) bajaradi. Standartlashtirish, metrologiya va sertifikasiyalash-tirishning Regional markazi quyidagi funksiyalarni amalga oshiradi: - mahsulotni ta’minlovchi va tayyorlovchilarni sertifikasiyalashtirish qoidalaribilan tanishtiradi; - sertifikasiyalashtirish qoidalariga rioya qilish va mahsulotlarni sertifikasiyalashtirishni nazorat qilish ishlari davlat nazorati tomonidan amalga oshiradi; - regionda sertifikatlangan mahsulotlarining reyestrini o’tkazadi; O’zbekiston standartlashtirish agentligining topshiriqlariga binoan sinov laboratoriyalari va sertifikasiyalashtirish bo’yicha regional idoralarini akkreditlashtirishdagi komissiyada ishtirok etadi, tashkillashtiradi va ularning faoliyati haqida nazorat ishlarini amalga oshiradi. O’zbekiston Respublikasi Milliy sertifikasiyalashtirish tizimining ilmiyuslubiy markazi standartlashtirish, metrologiya, sertifikasiyalashtirish va mahsulot sifatini boshqarish doirasida O’zbekiston tadqiqot va kadrlar tayyorlash instituti hisoblanadi (O’zTKTI). O’zbekiston tadqiqot va kadrlar tayyorlash instituti funksiyasi tarkibiga quyidagilar kiradi: - mahsulotni sertifikasiyalashtirish va akkreditlashtirish bo’yicha me’yoriyhujjatlarni yaratish va kiritish; - sertifikasiyalashtirish, sinov va sosiologik laboratoriyalarning idoralaridaishlash uchun sertifikasiyalashtirish va ekspert-auditorlar bo’yicha sifatli mutaxassis kadrlarni o’rgatish va tayyorlash; - bir turdagi mahsulotning sertifikasiyalashtirish tizimini va sifatni ta’minlashtizimini yaratishda uslubiy jihatdan yordamlarni tashkillashtirish; Mahsulotni tayyorlovchi yoki ta’minlovchi: - mahsulotni sertifikasiyalashtirishdan o’tkazish uchun bildirgi jo’natadi; - O’zbekiston Respublikasi Milliy sertifikasiyalashtirish tizimining qodalarigamuvofiq ravishda tekshirish yoki sifat tizimiga ishlab chiqarishni tayyorlaydi; - tarqatilayotgan mahsulotlarning me’yoriy hujjatlarga muvofiqligini ta’minlaydi; - O’zbekiston Respublikasi Milliy sertifikasiyalashtirish tizimining qoidalarida belgilangan tartibda sertifikasiyalashtirilgan mahsulot muvofiqlik belgisi bilan ta’minlanadi; - O’zbekiston Respublikasi Milliy sertifikasiyalashtirish tizimining qoidalariva O’zbekiston Respublikasi qonunlariga muvofiqlik sertifikati va muvofiqlik belgisi ishlatiladi; - sertifikasiyalashtirish va nazorat idorasi bo’yicha ekspert- auditorlarningnazorat o’tkazishlari uchun sharoitni ta’minlab beradi; - sertifikasiyalashtirish bo’yicha ishlarga haq to’lanadi; - muvofiqlik sertifikatining ta’sir muddati tugagan bo’lsa, majburiy sertifikasiyalashtirish ro’yxatida turuvchi mahsulotlarni tarqatish to’xatiladi. Sertifikasiyalashtirilgan mahsulotni inspeksiya nazorati Inspeksiya nazorati mahsulotni sertifikasiyalashtirishdan o’tkazishda belgilangan me’yoriy hujjatlarga bog’liqligini tekshirib boradi. Sertifikasiyalanayotgan mahsulotni inspeksiya nazoratining ketma-ketligi va davomiyligi qabul qilingan sertifikasiyalash-tirish sxemalarida keltirilgan. Muvofiqlik sertifikatini berishgacha sertifikasiya-lashtirish bo’yicha idoraning xulosasiga muvofiq inspeksiya nazoratini o’tkazish uchun talabgor bilan shartnoma qilinadi. Bu shartnomada ish turlari, o’tkazish muddati va inspeksiya nazorati bo’yicha ishga haq to’lash sharti belgilanadi. Inspeksiya nazorati obyektlariga quyidagilar kiradi: - mahsulotga me’yoriy hujjatlar, sinov uslublari va ishlab chiqarishtexnologiyasi; - sertifikasiyalanayotgan mahsulot; - ishlab chiqarish yoki sifat tizim; - korxona-tayyorlovchilar va savdo tashkilotlarida sertifikasiya- lanayotganmahsulot sharoiti va saqlanish muddati; - taxlash, transportlash; - kuzatish hujjatlari; - muvofiqlik belgisiga tamg’a qo’yish. Inspeksiya nazorati tasdiqlangan dasturga muvofiq o’tkaziladi, ba’zida komissiya mahsulot ishlab chiqarish sifatiga bog’liq ravishda obyektlar va jarayonlar dasturida xabardor qilmasdan tekshirish mumkin. Ishlab chiqarishni tekshirishda komissiya qoniqarsiz natijalariga ega bo’lsa, unda bayonnomalar ko’rinishidagi rasmiylashtirishda korxonani chetlashtiradi. Bog’liqsizlikning asosiy turlariga quyidagilar kiradi: - sertifikasiyalashtirish davrida me’yoriy hujjatlarning talablari buzilganda; - mahsulot yoki sinov uslublariga me’yoriy hujjatlarning o’zgarishi; - mahsulotning tarkibi yoki komplektligi o’zgarsa; - ishlab chiqarish texnologiyasi o’zgarsa; - texnologiyaga nazorat va sinov uslublariga rioya qilinmasa. Inspeksiya nazorati mahsulot yoki ishlab chiqarishdagi belgilangan talablarga bog’liq yoki bog’liq bo’lmaganligini obyektiv jihatdan asoslashni belgilasa tugallangan deb hisoblanadi. Bog’liqligi haqidagi qoniqarli xulosaga ega bo’lgan akt asosida sertifikasiyalashtirish bo’yicha idora muvofiqlik belgisini qo’llashga muvofiqlik sertifikati va lisenziya shartnomasini tasdiqlash haqida qaror qabul qiladi. Inspeksiya nazorati natijalari bo’yicha muvofiqlik sertifikatining ishlashi va muvofiqlik belgisining qo’llanilishini to’xtatib qo’yishi yoki bekor qilishi mumkin. To’xtatib qo’yish haqidagi qarorlar tuzatuvchi korxona sertifikasiyalashtirish bo’yicha idora bilan kelishgan holda amalga oshiradi. Bunda talabgor o’z mahsulotini me’yoriy hujjatlarga bog’liqlikda akkreditlangan sinov laboratoriyasida qaytadan sinov ishlarini o’tkazmaslikni bartaraf etishi yoki tasdiqlashi mumkin. Agar buni amalga oshirish mumkin bo’lmasa, unda sertifikatning ta’siri va muvofiqlik belgisining ishlatilish huquqi bekor qilinadi. Shu davrdan boshlab bu bekor qilinish O’z NSS resstrida qayd etiladi va kuchga kiradi. Bekor qilish haqidagi qaror muvofiqlik sertifikatiga ega bo’lgan korxonaga yuboriladi. Bu korxona sertifikasiyalashtirish bo’yicha idorasiga muvofiqlik sertifikatiga bog’liq bo’lgan barcha hujjatlarning nusxasini yuborishi kerak. Mahsulotga berilgan sertifikatning bekor qilinishidan keyin, savdo nuqtalariga mahsulotni tarqatish yoki sotish bekor qilinadi. Sertifikasiyalashtirish bo’yicha idoraning bekor qilish haqidagi qarorini O’zbekiston standartlashtirish agentligi, bojxona idoralariga va ommaviy vosita ma’lumotlariga jo’natadi. Inspeksiya nazoratining bergan xulosasi talabgorni qoniqtirmasa, unda sertifikasiyalashtirish bo’yicha idoraning appelyasiya komissiyasiga berishi yoki O’zbekiston standartlashtirish agentligiga murojaat qilishi mumkin. Korxona muvofiqlik sertifikatiga ega bo’lsa, unda ta’minlovchi ishlab chiqarayotgan mahsulotiga muvofiqlik belgisini qo’yadi va o’z vaqtida qaytadan muvofiqlik sertifikatini olish uchun sertifikatning ta’sir muddatini kuzatib boradi. Sertifikasiyalashtirish natijalari haqida ma’lumot Sertifikasiyalashtirish bo’yicha idora sinov bayonnomalarini ko’rib chiqqandan keyin, ishlab chiqarish holatini baholash va qoniqarli xulosa qabul qilish uchun muvofiqlik sertifikati rasmiylashtiriladi va talabgorga berish uchun O’z NSS Davlat reyestrida qayd qiladi. Sertifikat davlat yoki rus tilida rasmiylashtiriladi. Berilgan muvofiqlik sertifikati asosida va belgilangan sertifikasiyalashtirish sxemasini hisobga olgan holda lisenziyali shartnoma tuziladi. Muvofiqlik belgisi seriyali ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarga belgilanadi. Muvofiqlik belgisi korxona-tayyorlovchi o’zining ma’sulligini olishiga olib keladi, hamda barcha tarqatilayotgan mahsulotlarning me’yoriy hujjatlarining talablari va sinalayotgan namunalarning muvofiqligini ta’minlaydi. Birlik mahsulotga sertifikat berishda yoki muvofiqlik belgisi bilan tamg’alangan mahsulot to’dasi o’tkazilmaydi. Talabgor va ta’minlovchi sertifikasiyalanayotgan mahsulot va xizmat muvofiqlik belgisi bilan birgalikda kodlaydi. Muoviqlik belgisining kodi sertifikasiyalanayotgan mahsulot yoki xizmatga ta’lluqli bo’lib, sertifikasiyalashtirish bo’yicha idora va bir turdagi mahsulotlar guruhi qo’shimcha belgisi ko’rinishida ifodalaydi. Sifat tizimida muvofiqlik sertifikatini qo’llanilish huquqi mahsulotga kuzatuv hujjatida reklama qilinayotgan materiallar sifat tizimini sertifikasiyalashtirish idorasi tomonidan ko’rsatiladi. Mahsulotga muvofiqlik belgisi sifat tizimiga bog’liqsiz qo’yilmaydi. Sertifkatni berish bo’yicha barcha ishlar, shu bilan birgalikda talabnomani ko’rib chiqish, ishlab chiqarishni tekshirish, sinov va inspeksiya nazorati, hujjatlarni qayd etish va kerakli materiallarni o’tkazish talabgor tomonidan to’lanadi. Muvofiqlik belgisining muddatini sertifikasiyalashtirishni o’tkazish sharoiti, mahsulotga me’yoriy hujjatlarning ta’sir muddatini hisobga olgan holda, uch yildan ko’p bo’lmagan muddatda sertifikasiyalashtirish idorasi belgilaydi. Mahsulot to’dasi yoki birlik mahsulotlarga muvofiqlik sertifikatining ta’siri yillik xizmat muddatiga ega bo’lib, mahsulotning yillik muddatidan ko’p bo’lmagan muddatda ishlatilishi kerak. Muvofiqlik sertifikatining muddatini tugashiga uch oy qolganda talabgor belgilangan tartibda qaytadan sertifikat olishi uchun sertifikasiyalashtirish idorasiga talabnoma beradi. Sertifikasiyalashtirish idorasi inspeksiya nazoratining tekshirishidan olingan natijalarga asosan qaytadan qisqa tekshirish olib boradi. Sertifikasiyalashtirish bo’yicha Milliy idora talabgorning iltimosiga binoan mahsulotni sertifikasiyalashtirish natijalari haqida nashr etishda quyidagilarni e’tiborga oladi: - sertifikatga ega bo’lgan mahsulot tartibi va uning sertifikasiyalashtirish xususiyatlari; - birlik mahsulot, sifat tizimi va ishlab chiqarishni sertifikasiyalashtirishbo’yicha akkreditlangan idoralarning tartibi; - akkreditlashtirilgan laboratoriyalarning tartibi; - sifat bo’yicha ekspert-auditorlarning attestasiyasi haqidagi ma’lumot; - chetlashtirilgan sertifikatlar va akkreditlashtirish attestatlari haqidagima’lumotlar. Talabgor muvofiqlik sertifikati va muvofiqlik belgisiga ega bo’lgan o’zi ishlab chiqarayotgan mahsulotlarini reklama qilish huquqiga ega. Muvofiqlik sertifikatiga ega bo’lmagan majburiy sertifikasiyalashtirishdagi mahsulotni reklama qilish ta’qiqlanadi. Adabiyotlar: 1. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 21 apreldagi «Oliy ta’lim tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi PQ-2909-sonli qarori. 2. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 28 noyabrdagi Paxtachilik tarmog’ini boshqarish tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi PQ-3408-sonli qarori. 3. Paxtani qabul qilish va saqlash b о ’yicha y о ’riqnoma T.: 2017 4. Бўриев, Қ.Жуманиязов, А.Салимов “Уруғлик чигит тайёрлаш технологияси”. Т .:, « Пахтасаноат илмий маркази » АЖ -2016 5. R.B о ’riyev, Q.Jumaniyazov, A.Salimov “Paxtaning sifatini aniqlash”. T.:, «Paxtasanoat ilmiy markazi» AJ - 2015. 6. Р.Бўриев, Қ.Жуманиязов, А.Салимов “Пахтани дастлабки ишлаш машиналаридан фойдаланиш”.Т.:,«Пахтасаноат илмий маркази» АЖ - 2015 R.Bо’riyev, Q.Jumaniyazov, A.Salimov “Mexnatni muhofaza qilish va texnika xavsizligi”. T.:, «Paxtasanoat ilmiy markazi» AJ - 2015

Похожие

Sertifikatlash ob’ektlarni inspeksion nazorati
Mahsulotlarni ixtiyoriy ekologik markirovkalash
Sertifikatlashtirish
O’zbekiston Respublikasida maxsulotlarni sertifikatlashtirish tartibi
O’zbekiston Respublikasida sertifikatlashtirish faoliyati