Иншоотлар ва қурилиш конструкицияларини моделлаштириш - Метрология - Рефераты

Иншоотлар ва қурилиш конструкицияларини моделлаштириш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

48.9443359375 KB

Иншоотлар ва қурилиш конструкицияларини моделлаштириш Режа: 1. Моделлаштириш усуллари ва турлари 2.Аналогли моделлаштириш 3.Математик моделлаштириш

Моделлаштириш усуллари ва турлари Моделлаштириш илмий тадқиқот мақсадида конструкцияни синашни асосий турини ташкил қилади. Натуравий синовда конструкция иши тўғрисида тўла информация олинишига қарамасдан, уларни ўтказиш катта материал сарфи ва олдиндан белгилаш қийин бўлган услубий қийинчиликлар билан боғлиқ. Бундай қийинчиликларга натуравий синовда талаб қилинган ўлчов аниқлигига эришиш ёки ташқи омиллар таъсирини йўқотиш қийинлиги киради. Моделлаштиришда эса тажрибада ўрганилаётган асосий омилларни алоҳида ажратиш мумкин ва модел қурилаётганда бу омилларни белгиланган сатҳларда ўзгартириш мумкин. Бундан ташқари лаборатория шароитида барча ўрганилаётган параметрларнинг юқори ўлчаш аниқлигини таъминлаш мумкин. Лаборатория шароитида конструкцияларни, масалан 24 м ли ферма ёки 3х12 м ли плитани синаш ҳам 1:1 масштабдаги моделлаштиришга киради, чунки бунда юкланиш ва конструкцияни таяниши моделлаштирилади. Моделлаштириш қуйидаги ишларни ўз ичига олади: модел ясаш, берилган таъсир ва шароитларда модел хусусиятларини ўрганиш ва олинган маълумотларни моделлаштирилган объектга кўчириш. Моделлаштириш фақат ўхшаш ҳолларни кўриб чиқади ва ўхшашлик назариясига асосланади. Моделлаштириш амалиётида математик ва физик ўхшашлик кенг қўлланилади. Математик ўхшашлик ҳар хил физик табиатга эга, лекин ўхшаш тенгламалар билан ифодаланадиган ҳоллар ўртасида юзага келади. Физик ўхшашлик натуравий объектда кечаётган физик жараёнларни тўла ёки қисман акс эттирилишини талаб қилади. Бунда натура ва модел физик табиатга кўра бир хил бўлади, модел ва натура катталиклари фақат сифат жиҳатидан фарқ қилмасдан, балки фақат сон жиҳатидангина фарқ қилади.

Физик ўхшашлик механик моделлаштиришни нг асосини ташкил қилади. Механик моделлаштириш ёрдамида асосан 2 та масала ҳал қилинади. 0* идеаллаштирилган модел кучланганлик де формацияланган ҳолатини аниқлаш билан конструкция элементларидаги ички зўриқишлар ҳисобини алмаштириш. 1* ноэластик ва юкланишнинг чегаравий босқичида конструкция ҳақиқий ишини моделлаштириш. Қурилиш конструкцияларини моделлаштиришда қўлланиладиган 2 та асосий йўналишни кўриб чиқамиз: 2* идеаллаштириш — тузилма кучланганлик деформацияланган ҳолатини аниқловчи ҳисобни алмаштириш  конструкция ҳақиқий ишини моделлаштириш ёки конструкция эксплуатация даврида материал иши хусусиятларини моделлаштириш. Модел материали масштаби, тадқиқ қилинаётган параметрлар ўлчов ускуналари ва моделни нг юкланиш усулларини танлаш, синов олдига қўйилган вазифага боғлиқдир. Агар иншоот ҳисобий схемаси бўйичаабўлса, ёки моделp конструкция ишини эластик босқичида ички зўриқиш ва кучланишларни аниқлаш учун хизмат қилса, бунда моделp масштаби, тайёрлаш ва параметрларини ўлчаш аниқлиги талаблари имкониятига кўра минимал қийматга олиб келиниши керак (1/200...1/50) Бу ҳолда асосан кичик модулли материаллар, яoни стабил эластик тавсифли, қайта ишлаш осон бўлган ва бириктириш имконияти бўлганлари қўлланилади. Мураккаб моделдаги қобиқ, кўп қаватли бинолар ва фазовий тизимлар моделини ясаш учун маркаси СОЛ-95, эластиклик модули 3,5  10 2 МПа бўлган органик шиша қўлланилади. Моделга асбобларнинг бикрлиги ва акстаъсир реакцияси таъсирини ҳисобга олмоқ лозим. Масалан органик шишадан тайёрланган қобиқ салқилиги индикатор билан ўлчанади. 3-6 мм. силжитиш учун 0,8-1,2 Н

куч керак. Асбоблар сони 30-40та ва масштаб 1/100 лигини ҳисобга олинса, таъсир катталиги аён бўлади. Металлдан моделp ясалганда алюминий қотишмалардан фойдаланилади. Унинг эластиклик модули Е  7  10 4 МПа, пропорционаллик чегараси 300 МПа. Аркасимон тўғон ва массивли бетон иншоотлар модели гипсдан тайёрланади. Ҳажмий оғирлик масштабини таъминлаш учун намунага қўрғошин кукуни қўшилади ёки ташқи куч билан компенцасия қилинади. Қурилиш конструкцияларини физик моделлаштириш, модель билан моделлаштирилаётган обpект бир хил физик табиатга эга бўлганда қўлланилади. Ҳодиса, жараён, тизимнинг ишини бошқа физик моҳиятга эга бўлган, аммо моделлаштирилаётган ҳодисани ифодаловчи математик ифодалари мос келган ҳодиса орқали ифодалаш мумкин. Бундай моделлаштириш лаборатория шароитида ўтказиладиган тадқиқотларда кенг қўлланилади. Аналогли моделлаштириш Аналогли моделлаштириш усул ва ускуналари қаралаётган конструкция турига ва обoектни нг математик ифодасига мослигини аниқловчи ҳисобий схемаларга асосан аниқланади. У ёки бу қурилиш конструкцияларини ўрганиш жараёнида иншоот ишини идеаллаштиришга ва иккинчи даражали омилларни ҳисобга олмасликка мажбур бўламиз. Ҳисобий моделp реал конструкциялар ишни ўрганишда олинган объектив фактлар билан янги конструкция ва иншоотларни лойиҳалаш ва яратишга асос бўладиган шартларни бир-бирига боғловчи кўприк ҳисобланади. Иншоот ҳисобий моделини доимо обoектга мос ҳолда ўрнатиш мумкин, масалан: иншоот ҳисобий моделидаги зўриқишларга мос келадиган электр ёки электрон схема, ток ва кучланишнинг тақсимланиш қонуни. Бундай мос келиш анология тушунчасига асосланган, яъни предметларни қандайдир ўхшаш хусусиятларига асосланган.

Электр, механик, гидравлик, акустик ва бошқа тизимлар орасидаги ўхшашлик физикада ва техникада ўтказиладиган тадқиқотларда ва ҳисобларда кенг қўлланилмоқда. Ухшашликнинг қўлланиши ҳисобни автоматлаштириш ва охирги натижани олишда самарадорликни оширади. Модел-аналогда обoект физик табиати моделланаётган иншоот физик табиатидан фарқ қилади. Шунинг учун у электр ва электрон схемалари кўринишида статик ва динамик стерженли тизимлар ишини ўрганишда қўлланилади. Тармоқли интеграторлар ҳам худди шу функцияни бажаради. У асосан икки ўлчамли обoектлар: плита, пластинка, қобиқларда қўлланилади. Электролит ванналар текис ва фазовий элементларнинг кучланганлик ҳолати тақсимланишини аниқлашда қўлланилади. Модел-аналоглар қўлланилганда ҳар бир алоҳида ҳолат учун дифференциал ва интеграл тенгламалар қўллаш шарт эмас. Ухшашлик усулини қўлланишига энг содда мисол тариқасида эгилувчи стержен ҳолатини моделлаштирувчи электр схемасини келтириш мумкин. Стержен бикрлиги Е J , равоқ - L . Элемент четларига М 1 ва М 2 эгувчи момент таъсир қилади ва стерженга ихтиёрий q ( x ) юклама қўйилган, стержен таянчлари белгиланган у 1 ва у 2 масофага кўчади. Бунда таянч кесимлари  1 ва  2 бурчакка бурилади. Зўриқиш ва кўчиш йўналишини мусбат деб олиб, қурилиш механикасидаги кўчиш усулининг асосий формулаларидан фойдаланиб, зўриқиш ва кўчиш орасидаги қуйидаги боғланишни ўрнатамиз М 1 = 2 Е J (2  1 +  2 - 3  )/ L - 2  (3  - 1)/ L М 2 = - 2 Е J (  1 + 2  2 - 3  )/ L - 2  (3 u - 1)/ L (15.1) A 1 -A 1 0 =-6EI(  1 +  2 - 2  )/l 2 - 6  (  - u)/ l 2 ; A 2 -A 2 0 =-6EI(  1 +  2 - 2  )/l 2 + 6  (  - u)/ l 2 ; (15.2) бу ерда  = ( у 1 - у 2 )/l 15.1- расмда келтирилган эгувчи момент эпюраси М р асосида оддий шарнирли таянган тўсинда (  - моментлар эпюраси юзаси ,  ва u М р эпюраси

оғирлик марказидан чап ва унг таянчгача бўлган масофа );A1 ва A2 балкадаги реакция Қуйидагини ҳисобга олсак: М 1 - М 2 = l (А 1 - А 1 О ) = - l (А 2 - А 2 О ) = -  Ql (15.3) бу ерда  Q - фақат таянч моменти таъсиридан ҳосил бўлган кўндаланг куч. А 1 О ва А 2 О q (х) юкламадан ҳосил бўлган таянч моменти. 15.1. ðàñì. Ýãèëóâ÷è ñòåðæåííèíã ýëåêòð ìîäåëëàøòèðèø ñõåìàñè (15.1) ва (15.2) ларни қайта ишлаганимиздан кейин қуйидаги кўринишга келади .  1 = lM 1 /3EI+ lM 2 /6EI+ A1 /EI+   2 =- lM 1 /6EI- lM 2 /3EI- A2 /EI+  (15.4) 15.1.,в расмда тасвирланган электр занжирини эгилувчи стерженга мос ҳолда қўямиз. Бу ерда қуйидаги белгиланишлар қабул қилинган.  e 1 , e 2 ,, e 3 - доимий ток манбаидаги кучланиш ;  R 1 , R 2 ,, R 3 - актив қаршилик ;  J 1 , J 2 - V 1 ва V 2 кучланишга мос келадиган чап ва ўнг контурларда оқиб ўтаёган электр токи.

Агар Кирхгофнинг иккинчи қонунидан фойдалансак, ҳар иккала контур учун қуйидагини ёзиш мумкин: V 1 = ( R 1 + R 3 ) J 1 + R 3 J 2 + e 1 + e 0 V 2 = - R 3 J 1 -( R 2 + R 3 ) J 2 + e 2 + e 0 (15.5) (15.4) ва (15.5) тенгламаларни солиштириб, улар структурасининг бир хиллигини кўриш мумкин. Агар электр занжирини ҳосил қилсак, у ҳолда R 1 + R 2 =l/3EI; R 3 =l/6EI; R 2 + R 3 =l/3EI e 1 =A1 /EI; e 2 = A2 /EI; e 0 =  Ток ва кучланиш J 1 , J 2 ,,V 1 ва V 2 ларни бевосита ўлчаб эгилувчи элементдаги эгувчи момент М 1 ва М 2 ҳамда бурилиш бурчаги  1 ва  2 лар аниқланади . Аммо амалда занжир моделини ҳосил қилишда мос ҳолдаги масштаб коэффициентлари киритиш мақсадга мувофиқ бўлади . m R - қаршилик масштаби , О m , H  м ; m v - кучланиш масштаби, В m J - ток масштаби, Н  м  А -1 Электр занжири параметрлари билан эгилувчи элемент тавсифискалари орасидаги боғланишни қуйидагича ифодалаш мумкин: R 1 =R 2 =R 3 =l  m R /6EI e 1 = A1 m v /EI; e 2 = A2 m v /EI; e 0 =  m v бунда масштаб коэффициентлар Ом қонунига асосан қуйидаги муносабат билан боғланган . m v  m J = m R Эгилувчи элементлар ва буралиш бурчаклари қуйидаги формула билан аниқланади . M 1 =J 1 m J ; M 2 =J 2 m J ;  2 =V 2 / m v ;  2 =V 2 / m v (15.6)

Чегаравий шартларни моделлаштириш (15.6) формулага асосланади. Агар эгилувчи элемент бир учи эркин таянган бўлса, бу ҳолда ток бу контурда нолга тенг бўлиши лозим, чунки таянчда момент нолга тенг, бинобарин, қаралаётган контур очиқ бўлиши лозим. Бунда очиқ клеммаларда потенциаллар фарқи ҳосил бўлади ва бу орқали таянчдаги кўндаланг кесим бурилиш бурчагини топиш имкони туғилади. Математик моделлаштириш Ҳисоблаш ва лойиҳалаш ишларида юқори тезликда ҳисоб-китоб ишларини бажарувчи ЭҲМ кенг қўлланиши натижасида, тадқиқотчилар учун чекланмаган имкониятлар туғилди. Чунки ЭҲМ ёрдамида бирламчи маoлумотни кўп маротаба ўзгартириб қурилиш конструкцияларни қайта- қайта ҳисоблаш имкони мавжуд. Муаммони бундай ҳал қилиш усули машинада тажриба ўтказиш номини олди. Ҳисоб ва лойиҳа ишларига ЭҲМ қўлланилиши 2 та кўринишга эга. Биринчиси - анъанавий усулда лойиҳачи конструкцияни бир неча хил вариантини ҳисоблайди. Солиштириш орқали эса энг мақбул вариантни қабул қилади. Машинада моделлаштиришни яна бир ривожланаётган турларидан бири тасодифий юкламаларга ҳисоблашдир.

А дабиётлар: 1. А.Г.Сергеев, В.В.Крохин. Метрология. Учебное пособие. М.: Логос, 2001. - 408 с.: ил. 2. В.П.Коротков. Основ метрологии и теории точности измерителнх устройств. М.: Изд. Стандартов, 1978. - 352 с. 3. Б.Э.Мухамедов. Метрология, технологик параметрларни ўлчаш усуллари ва асбоблари. Т.: Уқитувчи. 1991. – 320 б. 4. Р.Ж. Тожиев, А. Йўлдошев, Ш.Д. Султонов. Аҳмад ал-Фарғоний ҳаёти ва ижоди. Т.: Фан. 1998.

Похожие

Иншоот ва қурилиш тузилмаларини натурада текшириш ва синаш

Бино ва иншоотларни текшириш ва синаш асослари

Қурилишда синашлар

Сертификатлаштириш тизимининг максади вазифалари ва фаолият турлари

Ихтиро объектлари ҳақида тушунча