Тишли ва червякли узатмаларнинг ўзаро алмашувчанлиги - Материаловедение - Рефераты

Тишли ва червякли узатмаларнинг ўзаро алмашувчанлиги

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

76 KB

Тишли ва червякли узатмаларнинг ўзаро алмашувчанлиги Режа: 1.Тишли узатмалар ва уларнинг турлари. 2.Цилиндрик тишли узатмаларнинг қуйим тизими. 3.Узатманинг кинематик текис ишлаш ва туташиш аниқлиги. 4.Узатмада тишли ғилдиракларнинг туташиш аниқлиги. 5.Тишли узатмаларнинг шартли белгиланиши.

Таянч сўзлар ва иборалар: Тишли узатма ғилдирак; ҳисоб; тезлик; куч узатиш бирикмалари; кинематик аниқлик; текис ишлаш; туташиш меъёри; ёнбўшлик; туташиш турлари; ёнбўшлик турлари ва қуйими; шартли белгилаш; аниқлик даражаси. Фойдаланиш (тармоқларига) йўналишига қараб тишли узатмаларни тўрт асосий гурухга бўлиш мумкин: Щ исоб, тезлик, куч ва умумий вазифаларни бажарувчи. (Отсчетние, скоростние, силовие и обшего назначения). Щисоб тишли узатмаларга турли асбоб - ускуналарда ва станокларда элементларнинг силжишини юқори аниқликда ўлчаб олиш ва уни бошқариш учун хизмат килувчи тишли узатмалар киради. Бу тишли узатмалар ғилдираклари асосан кичик модулли бўлиб катта бўлмаган юкланиш ва тезликда ишлайди. Бу узатмаларнинг асосий иш кўрсаткичи ғилдиракларнинг юқори аниқликда ўзаро мос равишда харакатланишидир, яъни юқори кинематик аниқлигидир. Реверсив узатмалар учун эса ён бўшликнинг миқдори ва аниқлиги жуда муҳим ахамиятга эгадир. Тезлик тишли узатмалар трубина рудукторларида, трубино-винтли самолёт двигателларда ва бошқа кўп сохаларда учрайди. Бу узатмаларнинг ишга яроқлилигини таъминлаш учун асосий зарур кўрсаткич - бу текис ишлаш (плавност работ) хусусиятидир. Узатма текис ишлаши учун айланиш давомида даврий такрорланувчи хатоликлар бўлмаслиги керак. Узатманинг ишлаш тезлиги қанча юқори бўлса унинг текис ишлашига бўлган талаб шунча ошади. Узатма текис ва силжишсиз ишлаши керак. Бунинг учун тишларнинг шакли ва ўзаро жойлашиши юқори аниқликда бўлиши керак. Бу узатмалар учун шунингдек шовқинсиз, силкинишсиз, статик ва динамик мувозанатланганликлари жуда муҳим ахамиятга эгадир. Куч узатмалар ғилдиракларга катта миқдорда кучланиш таъсирида ишлаши билан ажралиб туради. Бу узатмалар ғилдираги йирик модулли

қилиб тайёрланади. Бу узатмаларнинг ишга яроқлигини характерловчи асосий кўрсаткич тишларнинг тўлиқ контактда бўлишидир. Умумий вазифани бажарувчи тишли узатмалар ва унинг ғилдираклари кўрсаткичларига аниқлик бўйича алоҳида талаб қўйилмайди, яъни бу узатмалар барча кўрсаткичлар бўйича бир хил аниқлик даражасида бўлиши керак. Цилиндрсимон тишли узатмаларнинг қуйим тизими Тишли узатмаларнинг қуйим тизимини ишлаб чиқишда тишли ғилдирак мезанизмнинг бир қисми бўлиб унинг хатолиги механизм кинематик аниқлигида келиб чиқадиган хатоликка олиб келиши мукаррарлиги ҳисобга олинади. Бу ерда узатма хатолиги реал ғилдирак нисбий харакати қонуниятининг идеал гилдирак нисбий харакати қонунидан бўладиган фарқи билан характерланади:       F f f      0     F C Sin k k k i      1 5 Сk - амплит. k - фаза. Бу ерда   F  - реал узатманинг кинематик хатолиги функцияси;  - етакчи ғилдиракнинг оний холатини белкиловчи аргумент (бурчак),   f ва   f - тескари равишда реал ва идеал ғилдиракларнинг нисбий харакатланиш қонуниятлари. Кинематик аниқликни бахолашда одатда қаторнинг биринчи 5 қиймати олинади ( n  5). Аниқлик нормалари ИСО таклифномаси И S О 1328 - 1975 асосида ишлаб чиқилган. Тишли ғилдирак ва узатмалар учун 12 аниқлик даражаси белгиланган ва аниқлигининг камайиш тартибида 1; 2; 4; . . . .11; 12 шаклида белгиланади.

1 ва 2 аниқлик даражаси учун стандартларда қуйимлар белгиланмаган бўлиб, улар резерв аниқлик даражаси ҳисобланади. Щар бир аниклик даражаси учун параметрларнинг рухсат қилинган четга чиқишлари кинематик, текис ишлаш ва тишлар туташиш меъёри бўйича белгиланган. Узатманинг кинематик аниқлик деб етакланувчи ғилдиракнинг номинал хақиқий бурилишлари ўртасидаги фарқга айтилади. расм. а,б Тишли гилдиракнинг кинематик хатолиги чизиги Бу хатоликлар узатма ғилдиракларнинг қадамида, радиал уринишда, умумий нормал хатолиги, ўқлар орасидаги масофа хатолиги ва ташқи хатолар натижасида келиб чиқади. Узатманинг текис ишлашини характерловчи ва унга таъсир қилувчи хатоликлар ғилдиракнинг тўлиқ айланишида кўп марталаб такрорланувчи хатоликлардан келиб чиқади ва кинематик хатоликнинг ташкил этувчилари бўлади. Даврий хатоликларни чегаралаш учун қўнимлар белгиланади. Щар қандай даврий частотали хатолик қуйим қуйидаги формуладан аниқланади:  f f R F zk zk u r 0 06 013    , , , бу ерда R - тишли ғилдирак бир айланишида даврий хатолик частотаси; Fr - тишли ғилдирак радиал урилишига қуйим.

расм. Кинематик хатоликларнинг ўзгариши ва унинг ташкил этувчилари (а - узатма учун; б - тишли ғилдирак учун). Текис ишлаш хатолиги қадам, профил ва шу сингари ташкил этувчилардан хосил бўлади. Тишлар туташиш меъёри. Тишларнинг ён юзалари билан туташиш қанча тўлиқ бўлса уларнинг ишлаш муддати шунчалик юқори бўлади. Тишлар туташиш катталигига рухсат қилинган энг кичик миқдор белгиланади. У умумий туташиш (пятно) изи катталиги орқали белгиланади. расм. Тишлар туташиш меъёри Узатмада тишларнинг туташиш изи. Туташиш изи нисбий ўлчамда (% да) аниқланади: тиш узунлиги бўйича a c b  100% тиш баландлиги бўйича h h m p 100% Туташиш изи катталги детал параметрлари ва уларни йиғишда содир бўладиган хатоликлардан келиб чиқади. Узатмада тишли ғилдиракларнинг тутатиш турлари туташувчи тишларнинг ишламайдиган юзалари ўртасидаги ён бўшлик билан ( j n ) характерланади. Ишлаб чиқаришнинг турли йўналишларини қониктириш мақсадида ғилдиракларнинг аниқлик даражасига боғлиқ бўлмаган ҳолатда ён бўшлик учун 6 тур туташма белгиланган, улар бир-биридан ён минимал бўшлик қиймати миқдори билан фарқланади. Улар A , B , C , D , E , H кўринишда белгиланади. расм.Туташиш турлари

расм .Ён бўшлик Ўқлар орасидаги масофага 6 тур Аниқлик белгиланади ва аниқлигининг камайиш кетма - кетлигида қуйидагича белгиланади I , II , III , . . . ., V , VI А ва Е туташмалар учун II - класс, D , C , B , A - лар учун мос равишда III , IV , V ва VI . Лекин бу мосликни тузиш хам рухсат қилинади. Ён бўшлик учун куйим Т jn белгиланган. Ён бўшликнинг ошиши билан Т jn хам ошиб боради. Т jn учун 8 турдаги қуйим белгиланган x , y , z , a , b , c , d , h . H , e туташмаларга h қуйими тўғри келади, D , C , B , A ларга d , c , b , a . Бу мосликни бузиш ҳам рухсат этилади, у холда x , y , z қуйимларни ҳам ишлатиш мумкин. Тишли ғилдирак ва узатмаларининг белгиланиши. Уларнинг аниқлик даражаси, ён бушлик тури, унинг қуйими, ўқлар ўртасидаги масофа аниқлиги билан белгиланади. М: 7-С Г ОСТ 1643-81 - ҳамма аниқлик талаб турлари бўйича 7 - даража, туташиш тури С ва ён бўшлик «С» ва ўқлар ўртасидаги масофа аниқлиги IV ; 8 - 7 - 6 - ВА Г ОСТ 1643-81 узатма кинематик аниқлиги 8, текис ишлаш аниқлиги 7, туташиш аниқлиги 6, ён бўшлик В, қуйим a ва ўқлар орасидаги масофа ён бўшлик турига (В) мос V . 7 - C а / V -128 Г ОСТ 1643 - 81 - ҳамма меъёрлар аниқлиги 7, ён бўшлик - С, қуйим - а ва улар орасидаги масофа қўпол V , камайтирилган ён бўшлик ( j n min 128 мкм) билан.

Похожие

Машинасозликда ўзаро алмашиниш

Сиртларнинг ўзаро жойлашишидан четга чиқишлари

Металларни механик ишлаш тўғрисида маълумот

Металл кесиш станокларининг типавий деталлари ва механизмлари1

Қуйимларни танлаш