Сиртларнинг шакл ва жойлашиши бўйича ўзароалмашувчанлиги - Материаловедение - Рефераты

Сиртларнинг шакл ва жойлашиши бўйича ўзароалмашувчанлиги

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

317.5 KB

Сиртларнинг шакл ва жойлашиши бўйича ўзароалмашувчанлиги Р ежа : 1.Юза чекга чиқишларининг турлари. 2.Шакл чекга чиқиши. Профилнинг чекга чиқиши. Шакл чекга чиқиши. 3.Детал юзаларининг шакл ва жойлашнинг аниқлиги меъёрлаш тизими. 4.Текисликдан, айланаликдан, цилиндрликдан чекга чиқишлар ва уларни меёрлаш. 5.Юзалар ўзаро жойланишининг чекга чиқиши. 6.Шакл ва жойланиш чекга чиқишларининг йиғма қиймани ва қуйими. 7.Жойланишининг боғлиқли ва мустақил қуйимлари. 8.Шакл ва жойланиш чекга чиқишларининг аниқлик меъёрлари. 9.Чизмада шакл ва жойланиш чекга чиқишларининг белгиланиши.

Таянч сўзлар ва иборалар: Геометрик параметрлар; юза, профил, текислик, база, шакл, жойлашиш, айланалик, текислик, тўғри чизиқлик, цилиндр, ўк, ёндошиш, йиғма қуйим, боғлиқли ва мустақил қуйимлар, аниқлик даражаси, нисбий аниқлик даражаси, ишчи чизма, чизмада шакл ва жойлашиш белгилари. Тайёрланиш жараёнида деталнинг, ўқларни ва сиртларни жойлашишини идеал шаклини олиш мумкин эмас, чунки станок ва асбобни хатолиги, станок-мослама-асбоб-детал системасидаги эзилишлар, ишлов бериш қуйимининг нотекислиги, материал таркибини бирхилмаслиги ва бошқалар мавжуддир. Детал шаклининг уни сиртлари ва ўкларини жойлашиши бўйича четга чиқиши бу деталларнинг эксплуатацияга оид кўрсаткичларини пасайишига олиб келади. Харакатланувчан бирикмаларда - тез ейилишига, силжишни нотекислигига, харакатсизларда - бирикмалардаги тарангликни нотекислигига, бу эса бирикмаларда зичликни, мустахкамликни камайтиради. Деталларни шакллари, сиртларни жойлашишларини фарқланиши йиғишни аниқлигига ва мехнатдорлигига таъсир этади. Йиғиш аниқлигини, маҳсулотни ишончлилигини ва узоқ ишланувчанлигини таъминлаш учун деталларни шакл, сиртларни жойлашишдан рухсат этилган четга чиқишларини талабларини ўрнатиш лозим. Сиртларни шакл ва жойлашиш қуйимлари махсус стандартларда белгиланади. Сиртларни шакл ва жойлашишдан четга чиқишларига хақиқий сиртларни шакл ва жойлашишларини номиналдан фарқи тушунилади. Сиртларни шакл ва жойлашишдан четга чиқишларини миқдорий бахолаш учун уринма сирт ёки профил принципидан фойдаланилади.

Уринма текислик-хақиқий сиртга тегиб турувчи ва энг катта четга чиқиши минимал қиймат  га эга бўлган детал материали ташқарисида жойлашган текисликдир. расм Четга чиқишлар комплекс ва хусусий бўлиши мумкин. Цилиндрсимон деталлар учун комплекс четга чиқишлар бўйлама кесим бўйича цилиндрлиликдан четга чиқиш, кўндаланг кесим бўйича эса доиравийлиликдан четга чиқиш ҳисобланади. Хусусий четга чиқишларга детални кўндаланг кесими бўйича овалсимонлик ва кўп қирралилик, детални бўйлама кесимида эса конуссимонлик, эгарсимонлик, бочкасимонликни ташкил этади.   d max - d min d max - d min - расм.

Овалсимон станок шпинделининг тепиши, хом ашёдаги қуйимнинг нотекислиги ва бошқалар натижасида хосил бўлади. Кўп қирралилик эса марказсиз жилвирлаш станогида ишлов бериш натижасида хосил бўлади. Конуссимонлик шпиндел ўки ва орқа бабка, кесувчи асбобни ейилиши ва бошқаларни мос келмасидан ҳосил бўлади. Бочкасимонлик кам мустахкамликка эга валларни марказларда ишлов бериш жараёнида эгилишидан ҳосил бўлади. Эгарсимонлик калта калин валларни марказларда ишлов беришда ҳосил бўлади. Текис сиртлар учун комплекс бўлиб тўғри чизиқлиликдан четга чиқиш, хусусийси бўлиб эса қабариқлик ва ботиқлик ҳисобланади. Сиртларни ўзаро жойлашишдан четга чиқиши лойихавий ва технологик асосларни мос келмаслиги, ҳамда ишлов бериш ноаниқлиги натижасидир. Асос детал элементи бўлиб, унга нисбатан жойлашиш қуйими белгиланади. Жойлашишдан четга чиқишни асосий кўринишлари: сиртларни ёки ўкларни параллелликдан ва перпендикулярликдан четга чиқиш; умумий ўкнинг нисбий ўқдошликдан ёки асосий сиртдан четга чиқиш; радиал ва торец тепиш; ўқларни кесишишдан четга чиқиш; симметрикликдан четга чиқиш. Шакл ва жойлашишдан четга чиқишларни нормага солиш уларни қуйимларини чегаралашдан иборатдир. Шакл қуйими - шаклни четга чиқишининг энг катта рухсат этилган қийматидир. Жойлашиш қуйими бу сиртларни жойлашишидан четга чиқишларини рухсат этилган

қийматларини чегараловидир. Жойлашиш қуйими боғлиқли ва боғликсиз бўлади. Богликсиз куйим - жойлашиш қуйими бўлиб, ҳамма бир хил номли деталлар учун доимий ва қаралаётган сиртларни хақиқий ўлчамларига боғлиқ бўлмагандир. Боғлиқли қуйим - жойлашиш қуйими бўлиб, берилган чизма бўйича тайёрланаётган ҳар хил деталлар учун силжишлардир. У элементнинг хақиқий ўлчамларига боғлиқ. Бундай қуйимлар деталларни йиғилувчанлигини бир неча сиртлари бўйича берилган зазор ва тарангликларни таъминлаш зарурияти бўлганда белгиланади. Боғлиқли қуйим шартли равишда М деб белгиланади. Агарда алоҳида кўрсатмалар бўлмаса, ҳамма қуйимлар боғлиқсиз ҳисобланади. ГОСТ 24643-81 бўйича сиртларни шакл ва жойлашиш бўйича четга чиқишлари қуйимларини сон қийматлари 16 та аниқлик даражаси бўйича белгиланади. Детал ўлчамига квалитетга боғлиқ ҳолда қуйимни танлаш бўйича тавсиялар маълумотномаларда берилади. Қуйимни шартли белгиланиши шартли белги, сон қиймати ва зарурият бўлганда ўлчаш асасларидан иборат. Шакл ва жойлашиш қуйимларини шартли белгиланишлари: тўғри чизиқли қуйими текислик қуйими; доиравийлилик қуйими; цилиндрсимон қуйим профил кўндаланг кесими қуйими; параллеллилик қуйими Перпендикулярлилик қуйими; бурчаклилик қуйими; Ўқдошлик қуйими симметриялилик қуйими;

Х ўкдошлик қуйими; радиал ва торец тепиш. Сиртларни шакл ва жойлашиш қуйими 2 ёки 3 қисмга бўлинган тўғри тўртбурчаксимон катакка ёзилади ва маҳсулотнинг асосий ёки ўк чизиғи билан туташтирилади. Катакнинг биринчи қисмига қуйимнинг белгиси, иккинчисига унинг мм.даги сон қиймати, учинчисига қуйим қайси асосга нисбатан берилаётганлиги кўрсатилади. расм Детални ҳар қандай усул билан тайёрлашда, айниқса кесувчи асбобда материал кесиб олинганда идеал текис сиртларни олиш мумкин эмас. Кесувчи асбобни нотекислиги, материал хом ашёсини биртекисмаслиги, кесиш режими, тебранишлар ишланаётган сиртларда сиртларни ғадир - будурлиги деб аталган микронотекисликларни қолдиради. Сиртларни ғадир - будурлиги - бу сиртларнинг маълум асос узунлигидаги нисбатан кичик қадамли нотекисликлар йиғиндисидир.

/адир - будурликларни бахолаш учун ГОСТ 25142-82 стандарт билан қатор кўрсаткичлар белгиланган. Сиртларни ғадир - будурлигини сон қийматлари профилни ўрта чизиги m деб аталган ягона асосдан аниқланади. Сиртларни ғадир- будурлиги асос узунлиги l деб аталган сиртларни маълум бўлагида қаралади.

Похожие

Сиртларнинг ўзаро жойлашишидан четга чиқишлари

Машинасозликда ўзаро алмашиниш

Кесилаётган қатламнинг формалари

Кесиш хароратини аниқлаш усуллари

Метрология ва техник ўлчаш