Moslamalarni o’rnatish, mahkamlash elementlari - Материаловедение - Рефераты

Moslamalarni o’rnatish, mahkamlash elementlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

3936.5 KB

Moslamalarni o’rnatish, mahkamlash elementlari Reja: 1. Moslamalarni o’rnatish elementlari. 2. Moslamalarni mahkamlash qurilmalari.

Tayanch iboralar: o’rnatish elementlari; yordamchi tayanchlar; sozlanuvchan tayanchlar; tayanch plastinalar; tayanch prizmalar; o’zi markazlashtiruvchi patronlar; prizmalar; barmoqlar; opravkalar; kengayuvchan va kengaymas opravkalar; konussimon opravkalar; gidroplastmassali opravkalar; mahkamlash qurilmalari; o’rnatish-qisish qurilmalari. 1. Moslamalarni o’rnatish elementlari O’rnatish elementlari (tayanchlar)ni asosiy va yordamchi turlari mavjud. Zagotovkani o’rnatilganda hamma yoki bir necha erkinlik darajasini yo’qotuvchi elementlar asosini tayanchlar deb yuritiladi va ular zagotovkani fazodagi xolatini aniqlaydi. Ular asosan qo’zg’almas bo’ladi. Ishlov berish jarayonida faqatgina zagotovkaga qo’shimcha birlik yoki qo’zg’almaslikni ta’minlash uchun xizmat qiluvchi detallar yoki mexanizmlar yordamchi tayanchlar deb yuritiadi. Yordamchi tayanch zagotovkani asosiy tayanchlarga o’rnatilgandagi xolatini buzmasligi shart, buning uchun faqat asosiy tayanchlarga o’rnatilgandan so’ng bikrlikni ta’minlovchi sozlanuvchi bo’ladi. O’rnatish elementlariga quyidagi umumiy talablar qo’yiladi: 1. O’rnatish elementlarini soni va joylashuvi zagotovkani to’g’ri bazalashtirishni, mahkamlanganda qo’zg’almasligi va bikrligini ta’minlash kerak. Ortiqcha o’rnatish elementlari bazalash noaniqligiga olib keladi. Masalan, yo’naltiruvchi baza bo’yicha 2 ta asosiy tayanch o’rniga 3 ta ko’zda tutilsa, Zagotovka yuzasi 2 ta tayanchga tegadi va 3 chi tayanch bazalashtirish xatoligiga olib kelish mumkin. Zagotovkani qo’zg’almas xolatini ta’minlash uchun tayanchlar orasidagi masofa iloji borcha uzoq qilib qo’yiladi. 2. O’rnatish elementlari ishchi yuzalarini o’lchamlari katta bo’lmasligi kerak. CHunki tennologik bazani tayyorlanishdagi xatoliklari va notekisliklar bazalashtirish xatoligini qo’paytirib yuboradi.

3. Zagotovkalarni ishlov berilgan yuzalar bo’yicha o’rnatilganda uning yuzasini buzmasligi (ezmasligi) kerak. 4. O’rnatish elementi bikr bo’lishi va asosiy tanaga to’g’ri va aniq mahkamlanishi zarur. 5. O’rnatish elementi konstruktsiyasi yeyilganda yoki singanda uni tezda almashinuvchiligini ta’minlash kerak. 6. O’rnatish elementi ishchi yuzasi yeyilishiga chidamli bo’lishi zarur. Zagotovkalarni ishlanmagan yassi baza sirtlar bo’yicha o’rnatish uchun DST 13440-68, DST 13441-68 va DST 13442-68 bo’yicha tayyorlangan doimiy tayanchlar ishlatiladi (3.1-rasm). Doimiy tayanchlar odatda ikki tomoni ham ochik qilib ishlangan moslama tanasidagi teshiklarga o’rnatilib yeyilgandan keyin almashtiriladi. Tanaga rezba bilan o’rnatilib talab qilingan xolatda kontrgayka bilan mahkamlab qo’yiladigan sozlanuvchan tayanchlar ham ishlatiladi (DST 4084-68, DST 4086-68). rasm. O’rnatish plastinalari va barmoqlari konstruktsiyalari. Toza ishlangan yassi sirtlar bo’yicha zagotovkalar DST 4743-68 bo’yicha ishlangan tayanch plastinalar ga o’rnatiladi (3.1-rasm). Tayanchlarning o’rnatish sirtlari yeyilishga chidamli bo’lishi kerak. SHuning uchun tayanchlar U7A yoki 20X po’latlardan tayyorlanib HRC 50-55 gacha toblanadi, keyinchalik 0,8-1,2 mm chuqurlikgacha tsementatsiya qilinadi. Ko’p xollarda tayanchlarning balandligi bo’yicha 0.2-0.3 mm kalinligidagi qo’yim

qoldiriladi. Bu qo’yim moslama yig’ilgandan keyin tayanchlar balandligini jilvirlab bir o’lchamga keltirish uchun ishlatiladi. Tayanch turini tanlash masalasi zagotovka og’irligiga, o’lchamlariga va baza yuzalarini xolatiga bog’liq. Ba’zi xollarda asosiy tayanchlar sifatida o’zi o’rnatiluvchan tayanchlar ishlatiladi. Xar xolda moslamalarni loyixalayotib o’rnatish sirtlaridan metall qirindilarini oson tozalash sharoitlari ta’minlanishi kerak. Zagotovkalarni tashqi tsilindrik baza yuzalari bo’yicha tayanch prizmalar ga va o’zi markazlashtiruvchi patronlar ga o’rnatiladi. Toza ishlangan baza sirtlari uchun enli tayanch prizmalar, ishlanmagan sirtlar uchun ensiz prizmalar ishlatiladi (3.2-rasm). Moslamalarda burchagi  = 90  bo’lgan prizmalar ishlatiladi. rasm. Prizmalar. Zagotovkani baza buyinchalari IT 8-10 kvalitetlar bo’yicha ishlangan bo’lsa, vtulkaga o’rnatish usuli ishlatilishi mumkin. Prizmalar va vtulkalar 20X po’latidan tayyorlanadi va H RC 55-60 gacha toblanib, 0.8-1.2 mm chuqurlikka tsementatsiya qilinadi. Prizmalar moslama tanasida nazorat shtiftlari bilan o’rnatilib vintlar bilan mahkamlanadi. Prizmalar o’lchamlari va ularga texnik talablar DST 12193 12197-66 larda keltirilgan.

Zagotovkalar teshiklar bo’yicha bazalanganda barmoqlar va opravkalarga o’rnatiladi. Yordamchi bazalar sifatida zagotovkaning sirti va shponka faskasi, xar xil teshiklar ko’rinishidagi elementlar xizmat qiladi. Opravkalar kengayuvchan va kengaymas bo’lishi mumkin. Kengaymas opravkalar konussimon, oraliqli va taranglikli tsilindrik turlarga bulinadi (3.3- rasm). rasm. Opravkalar. Konussimon opravkalar konusligi 1/2000 1/4000 qilib tayyorlanadi. Konussimon opravkada markazlashtirish aniqligi taranglikli opravka bilan bir xil bo’lib 0.005-0.01 mm teng. Zagotovkalar oraliqli opravkaga bazalansa ularning baza teshigi IT 8-10 kvalitet bo’yicha ishlangan bo’lishi kerak. Bu opravkalarda markazlashtirish aniqligi 0.02…0.03 mm dan oshmaydi. Opravkalar 20X po’latidan tayyorlanib HRC 55-60 gacha toblanadi va 1.2…1.5 mm chuqurlikgacha tsementatsiya qilinadi. Seriyalab va ko’plab ishlab chiqarish turlarida turli konstruktsiyali kengayuvchi opravkalar ishlatiladi. Qolgani kengayuvchan opravkaga baza teshigi IT 10-14 kvalitet bo’yicha ishlangan zagotovkalar o’rnatiladi. Bunda

markazlashtirish aniqligi 0.02…0.04 mm teng (3.4-rasm). Uchta mushtchali opravkada markazlashtirish aniqligi 0.05…0.1 mm (3.4-rasm). Gidroplastmassali opravka da baza teshigi IT 8-10 kvalitet bo’yicha ishlangan zagotovkalar o’rnatilib markazlashtirish aniqligi 0.005…0.01 mm teng. Eng yuqori markazlashtirish aniqligini vtulkali opravka ta’minlaydi: 0.002…0.003 mm. Bu aniqlikni olish uchun vtulkalar 30XSA, U10A po’latlardan tayyorlanadi, sirtlar tepishi 0.005 mm dan oshmaydi. Bu opravkada o’rnatish uchun baza teshiklari IT 6-8 kvalitet bo’yicha ishlanishi kerak. rasm. Plunjer-mushtchali opravka. Statsionar moslamalarga zagotovkalarni baza teshigi bo’yicha o’rnatish uchun DST 12209 12211-66 talablari bilan ishlangan tsilindrik barmoqlardan foydalanadilar o’rnatish barmoqlari doimiy (3.5,a-rasm) va almashuvchan (3.5,b- rasm) bo’lishi mumkin. Ular burt bilan (3.5,a-rasm), yoki burtsiz (3.5,b-rasm) tayyorlanadi.

rasm. O’rnatish barmoqlari. Doimiy barmoqlar moslama tanasiga N7/r6 o’tqazish bilan presslanadi. Almashuvchan barmoqlar esa vtulkalarga N7/h6 o’tqazish bilan o’rnatiladi. Barmoqlarning ishchi sirtlari g6 dan f8 gacha asosiy chetlanishlari bilan ishlanadi. Tana ko’rinishidagi detallar o’rnatilganda ikkita barmoq ishlatiladi va ularning bittasi kertilgan (rombik) bo’lishi kerak (3.6-rasm). Bunday detallarning baza tekisligi toza ishlangan, teshiklari esa IT 8 kvalitet bo’yicha ishlangan bo’lishi kerak. Kertilgan barmoqlar ham doimiy va almashinuvchan bo’lishi mumkin va DST 12210-66 bilan 12212-66 talablariga binoan tayyorlanadi. rasm. Kertilgan o’rnatish barmog’i. Val ko’rinishidagi detallar markaz uyasi bo’yicha o’rnatilganda burchagi 50…60 0 markazlar ishlatiladi (3.7- rasm). Markazlar oldingi (3.7 g.d-rasm) va ketingi (3.7 a,b,v-rasm) bo’lishi mumkin. Val o’qi bo’ylab aniq o’rnatish talab qilinganda oldingi markaz o’zgaruvchan bo’lishi kerak (3.7-rasm).

rasm. Markazlar TSilindrik va konussimon tishli g’ildiraklarni markaz teshiklari jilvirlab ishlanganda ularni ishchi sirtlari bo’yicha bazalash usulidan foydalanadilar. O’rnatish elementlari sifatida to’g’ri tishli tsilindrik g’ildiraklar uchun roliklar tsilindrik g’ildiraklar uchun shariklar, tishli sektorlar va tebranuvchan richaglar ishlatiladi. SHariklar va roliklar ishlatilganda maxsus patronlardan foydalanadilar. O’rnatish elementlari bu patronlarning oboymalarida o’rnatiladi. 2. Moslamalarni mahkamlash qurilmalari Mahkamlash qurilmalari (elementlari)ning asosiy vazifalari qatoriga zagotovkani o’rnatish elementlari bilan ishonchli mahkamlash va ishlov berish davrida uni siljishlardan saqlash vazifasini bajaradi. SHu sababli zagotovkani ishlov berish jarayonida yuzaga keladigan barcha kuchlar (kesish, inertsiya, markazdan qochma, og’irlik va boshqa) ta’sirida siltish va titrashlardan saqlovchi qurilmalarni mahkamlash elementlari deb yuritiladi. Ayrim xollarda mahkamlash elementlari ishlatilmasligi mumkin. Masalan: og’ir va qo’zg’almas zagotovkalarga ishlov berishda, ishlov berishda xosil bo’lgan kuchlar oz bo’lgan hollarda; ishlov jarayonida xosil bo’lgan kuchlar shunday yo’nalganki, ular zagotovkani bazalangandagi xolatini o’zgartira olmaydi.

Qisish qurilmalariga asosiy talablar. Zagotovkani mahkamlash elementlari quyidagi talablarga javob berishi kerak: 1)qisish jarayonida bazalashda ta’minlangan zagotovkaning xolati buzilmasligi kerak. 2)qisish kuchlari iloji boricha minimal lekin zagotovkani ishonchli mahkamlanishini ta’minlashi kerak; 3)qisish mexanizmlari tez ishlaydigan va yengil boshqariladigan bo’lishi kerak; 4)mahkamlash elementlari zagotovka yuzalarini ezmasligi va deformatsiyalamasligi zarur; 5)qisish kurilamlari konstruktsiyalari oddiy, ishlatishga qulay va xavfsiz bo’lishi kerak; 6)qisish qurilmalariga kesish kuchlari iloji boricha to’g’ridan to’g’ri ta’sir etmasligi kerak; 7)qisish qurilmalari qisish kuchlarini teng taqsimlanishini ta’minlashi kerak. Bu talab ayniqsa ko’p o’rinli moslamalarda bir necha zagotovka o’rnatilganda muxim ahamiyatga ega. Zagotovkani mahkamlash sxemasi iloji boricha kesish kuchlarini qisish qurilmasi emas o’rnatish elementlari qabul qiladigan qilib tuzilishi kerak. Qisish kuchlarini ta’sir qilish joylari zagotovkani minimal deformatsiyasini, yuqori turg’unligini va bikrligini ta’minlash shartlariga javob berishi kerak. Qo’shimcha qisish qurilmalari kiritib texnologik sistemaning bikrligini oshirish mumkin. Bu esa ishlov berish aniqligini sirtlar sifatini va ish unumdorligini oshishiga olib keladi. Qisish qurilmalari zagotovkalarni to’g’ri o’rnatish va markazlashtirish uchun ham ishlatiladi. Bunday qurilmalar o’rnatish-qisish qurilmalari deyiladi va bular qatoriga o’zi markazlashtiruvchi patronlar, qolgani qisish mexanizmlari va boshqalar kiradi. Demak, og’ir zagotovkalarga ishlov berilganda kesish kuchlari uni og’irligiga nisbatan kichik bo’lsa, qisish qurilmalari ishlatilishga xojat qolmasligi

mumkin. Ba’zi xollarda kesish kuchlari zagotovkani o’rnatish elementlariga bosib tursa mahkamlashga zaruriyat kolmaydi.

Adabiyotlar 1. Islom Karimov. O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida. Toshkent, O’zbekiston, 1997. 2. B.E.Muhamedov Metrologiya. Texnologik ko’rsatkichlarini o’lchash usullari va asboblari Toshkent, - O’qituvchi. 1991. 3. Г.М.Иванов, Н.Д.Кузнецов, В.С.Чистяков. Теплотехнические измерения и приборы. М: Энергоатомиздат. 1984. 4. В.С.Чистяков. краткий справочник по теплотехническим измерениям. – М: Энергоатомиздат. 1990. 5. Н.Д.Кузнецов В.С.Чистяков. Сборник задач и вопросов по теплотехническим измерениям и приборам. . –М: Энергоатомиздат. 1986. 6. Гольцман В.А. Приборы контроля и средств автоматизации тепловых процессов. М.: Высшая школа. 1980. 7. SHoyunusov Sh.SH. Issiqlik texnika o’lchovlari fanidan ma‘ruza matnlari. ToshDTU. 2000. 8. SHoyunusov Sh.SH., Raximdjanov R.T. Issiqlik texnika o’lchovlari fanidan tajriba ishlari uchun-uslubiy qo’llanma. ToshDTU. 1999. 9. Рахимджанов Р.Т., Шоюнусов Ш.Ш., Алимов Х.А. Теплотехнические измерения. Учебное пособие для бакалавров обучаюшихся по направлению «Теплоэнергетика» ТашГТУ 2002.

Похожие

Maxsus moslamalarni loyixalash uslubiyoti

Yig’ish moslamalari

Moslamalarda mahkamlash kuchlari

Zamonaviy dastgoh va nazorat moslamalari

Texnologik moslamalarni vazifalari va tasnifi