Автоген жараёнлари асослари - Материаловедение - Рефераты

Автоген жараёнлари асослари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

84 KB

А втоген жараёнлари асослари Режа: 1. Автоген жараёнида эритишнинг бошқа кўринишдаги эритишлардан афзаллиги. 2. Мис маҳсулотларини автоген эритишнинг такомиллашуви.

Ҳозиргача мис металлургиясида қўлланиладиган қурилмаларни жойлашиш ва технологик схемалари бир қанча камчиликларга эга. Уларнинг асосий камчилиги сифатида қимматбаҳо компонентларни жараённинг маҳсулот ва ярим маҳсулотлари билан ифлосланишига олиб келувчи, рудали хом ашёнинг кўп босқичли қайта ишланишини келтириш мумкин. Бунинг натижасида улар рудали хом ашёдан тўлиқ ва ҳамма фойдали компонентларни ажратиб олинишини таъминламайди. Бундан ташқари, мавжуд пирометаллургик жараёнлар, биринчи навбатда энергетик сарф- харажатлар билан боғлиқ бўлган рудали эритиш атроф-муҳитни ифлосланишига олиб келади. Қўлланилаётган кўпгина жараёнларни эскириб, ҳозирги кун талабига жавоб бермайдиган деб айтиш мумкин. Рангли металлургияда бир вақтнинг ўзида хом ашёдан комплекс фойдаланиш ва атроф-муҳитни зарарли чиқиндилардан ишончли ҳимоя қилишни таъминлайдиган қурилмалар ва кам хом ашё сарфлайдиган технологияларнинг металлургик ишлаб чиқаришга қўлланила бошланиши илмий-техникавий тараққиётнинг муҳим йўналишларидан бири ҳисобланади. Хом ашёни комплекс қайта ишлашнинг юқори даражаси деганда биринчи навбатда ундаги барча қимматбаҳо компонентлар: мис, никел, рух, кобальт, олтингугурт, темир, нодир металлар, ноёб ва сочма металларни ажратиб олиш, шунингдек рудали хом ашёнинг силикатли қисмидан тўлиқ фойдаланиш тушунилади. Сулфидли руда ва бойитмалар қайта ишланганда, шуни назарда тутиш керакки, улар етарлича юқори ёниш иссиқлигига эга бўлиб, ундан технологияни олиб бориш учун фойдаланиш керак. Унинг ёниш иссиқлигидан фойдаланиш, маҳсулотнинг табиий захираларидан тўлиқ фойдаланиш тушунчасига киради. Автоген жараёнлар деб, металлургия саноатида шундай технологик жараёнларга айтиладики, улар ташқаридан иссиқлик манбаи сарфисиз, ички энергетик захиралар ҳисобидан боради. Сулфидли хом ашёни қайта ишлаганда пирометаллургик жараённинг автоген бориши, қайта ишланаётган шихта сулфидларининг ёниш экзотермик реакциялари ва шлак ҳосил бўлиш

реакциялари исссиқлиги ҳисобига амалга ошади. Оксидловчи реагент сифатида ҳаво, кислородга бойитилган ҳаво ёки технологик кислород ишлатилиши мумкин. Майда флотация бойитмаларини штейнга эритишда автогенлик тамойилларидан фойдаланиш 30-йиллар бошида пайдо бўлди ва синаб кўрилди ҳамда кейинчалик бутун дунёда кенг тарқала бошлади. Ҳар қандай мис, мисс-рух ва бошқа бойитма ва рудаларни автоген усул билан эритиш асосида қайта ишланаётган шихта сулфидларининг, биринчи навбатда темир сулфидларининг оксидланишининг экзотермик реакциялари ётади. Ҳар қандай автоген эритиш оксидлаб куйдириш жараёни ҳисобланади. Уни амалга оширишда қайта ишланаётган рудали хом ашё ва печга юборилаётган ҳаво оқими нисбатини ўзгартириб, десулфиризация даражасини ҳоҳлаганча ўзгартириш мумкин. Бу эса кенг кўламда олинаётган штейн таркибини ўзгартиришга, ҳаттоки қорамтир мис олиш имконини беради. Ҳамма автоген жараёнлар аралаш жараёнлар ҳисобланади. Улар бир металлургик қурилмада куйдириш, эритиш ва қисман ёки тўлиқ конвертерлаш жараёнларини бирлаштиради. Бу шихтадаги олтингугуртни рационал ва кераклича газларга ўтказиш имконини беради. Бунда ҳаво оқимидаги кислород миқдорига боғлиқ ҳолда турли миқдордаги SO 2 , ҳаттоки тоза олтингугурт оксиди газларини олиш имконини беради. Флотацион бойитмаларга металлургик автоген жараёнлар технологик ва ускунавий нуқтаи назардан турлича ташкил этилиши мумкин. Технологик нуқтаи назардан бундай жараёнлар сулфидларни ёқиш усулига кўра фарқланади. Сулфидларни ёқиш икки хил: машъалда ёки эритмада олиб бориш мумкин. Сулфидларни машъалда ёқишда майда яхши қуритилган бойитма юқори ҳароратгача қиздирилган эритиш бўшлиғига кислород билан бирга пуркалади. Муаллақ ҳолда бўлган сулфидли заррачалар ҳаво кислороди билан оксидланади ва ҳароратга боғлиқ ҳолда тўлиқ ёки қисман эрийди.

Машъалда ҳосил бўлган эритманинг сулфид-оксидли томчилари тинч ҳолатдаги шлакли ванна юзасига тушади, у ерда эса шлак ва штейн ҳосил қилувчи ва чўкувчи ҳамда асосий физик-кимёвий таъсирлар ва ўзгаришлар боради. Автоген жараёнларнинг элементар босқичлари юкланган шихтанинг эриши ва унинг компонентларини бирламчи, яхши қиздирилган сулфид- оксидли эритмада эриши, сулфидларнинг оксидланиши, шлак ва штейн ҳосил бўлиш жараёнлари ҳисобланади. Бундай вақтда уларнинг кетма-кетлигини белгилаб бўлмайди. Амалда улар эритманинг маълум ҳажмида бир вақтнинг ўзида боради. Шихтани эритма юзасига ҳамда унга пуркалаётган оксидловчи реагент билан бирга қўшиб пуркаш мумкин. Эритмага пуркалаётган ҳаво унинг яхши аралаштиради, бу эса физик-кимёвий жараёнларнинг тезлашишига олиб келади. Бироқ фаол аралаштириш шароитида эритиш жараёнининг суюқ ҳолдаги маҳсулотларини чўктириш ва ажратиш мумкин эмас; эритишнинг бу босқичи алоҳида қисмда ёки махсус қурилмаларда амалга оширилиши мумкин. Ҳозирги вақтга келиб эритмаларни автоген эритишнинг турли технологик ва қурилмавий вариантлари ишлаб чиқилган. Улар орасида собиқ СССРда ишлаб чиқилган Ванюков эритиш жараёни, хорижий жараёнлар – Норанда» (Канада) ва «Мицубиси» (Япония) муҳим ўрин тутиб, саноат миқёсида татбиқ этилмоқда. Ҳозирги вақтга келиб технологик ва қурилмавий жиҳатдан яхши ўзлаштирилган автоген жараёнларга, турли кўринишдаги барча муаллақ эритишнинг турлари таалуқлидир. Совуқ ҳаво оқимида муалақ ҳолда эритиш иссиқлик талаб қиладиган ва деярли амалга ошириб бўлмайдиган жараён ҳисобланади. Иссиқлик баланси танқислигини бартараф этиш учун ҳавони қиздириш, ҳавони кислород билан бойитиш ёки ҳаво оқими сифатида техник кислороддан фойдаланилади. Ҳаво оқимини қиздириш печга қўшимча иссиқликни олиб киради, бойитилган

ҳаво ёки технологик кислород эса чиқиб кетаётган газ ҳажмининг камайиши ҳисобига иссиқлик йўқолишини камайтиради. Кислородга бойитилган ва қиздирилган ҳаво оқимида муаллақ ҳолда эритиш, кислород-машъалли эритиш (КМЭ (КФП)) ОКМК да ишлатилади. КМЭ (КФП) печларида қуруқ сулфидли шихта горизонтал машъалда ёқилади, бунинг учун печнинг бир томонида махсус горелкалар ўрнатилган. Эритишда ҳосил бўладиган сулфид-оксидли томчилар шлакли ваннанинг юзасига тушади, унда эриш жараёнининг суюқ ҳолдаги маҳсулотлари ажралади ва штейннинг шлакдан чўктириб ажралиши боради. Печнинг қарама-қарши тарафида кислородда пиритли бойитмани машъалли ёқиш учун горелкалар ўрнатилган, ёқиш пайтида миси кам эритма ҳосил бўлади, у шлакдан мисни ажратиб қолиш учун ишлатилади. Камбағаллаштирилган шлак таркибида 0,6-0,65% Cu бўлади. Эритиш натижасида 47-50% Cu ли штейн олинади. Эритиш ва мисдан тозалаш зонаси газлари печнинг марказида жойлашган газ қувури орқали чиқариб юборилади. Улар таркибида 80% гача SO 2 бўлиб, у суюқ олтингугурт оксиди ёки сульфат кислота олиш учун ишлатилади. Печнинг иш унумдорлиги 10-12 т/м 3 суткани ташкил этади. Эритиш пайтида печнинг конструкциясига сезиларли таъсир қиладиган, кўп миқдордаги ортиқча иссиқлик ажралиб чиқади. Бу иссиқликдан рационал фойдаланиш қийин. Ортиқча иссиқлик ён деворлардан, печнинг ички устки қисмидан ва газ чиқариш туйнугидан сув билан совутиш қурилмалари ёрдамида олиб кетилади. Мис, мисс-рух ва коллектив бойитмаларни комплекс қайта ишлаш учун кивцэт жараён (КИВЦЭТ) деб номланган янги усул ва қурилма ишлаб чиқилди. Кивцэтли эритиш – ўзининг тузилиши жиҳатидан мураккаб пирометаллургик жараённинг қисқартириб айтилишидир. Бу номнинг кенгайтмаси қўйидагича: кислородли – муаллақ циклик – электротермик эритиш. Жараён муаллақ ва циклик эритиш тамойилларини мужассамлаштириш ва технологик кислород ҳамда электрэнергиядан

рационал фойдаланишга асосланган. Куйдириш ва эритиш, фазаларни ажратиш, шлакларни камбағаллаштириш ва керак бўлганда рух буғларини конденсациялаш босқичлари бирлаштирилган бир қурилмада боради. Кивцэт жараёнда намлиги 1% гача қурутилган бойитма циклонли горелкага тепадан келади. Технологик кислород циклон катта тезликда тангенционал юборилади. Юқори тезликда берилган ҳаво таъсирида газлар тез айланма ҳаракат қилади. Тоза кислородда сулфидлар ёқилганда циклонда юқори ҳарорат пайдо бўлади, эритишнинг асосий жараёнлари борадиган камеранинг ички деворларида юпқа қатлам ҳосил қилган ҳолда шихта эрийди. Қиздирилган эритма штейн ва шлакни ажратиш учун тиндириш камерасига оқиб тушади. Тиндириш камерасида шлакли эритма тўпланиб боргани сари, қайтарувчи атмосферага эга бўлган, кивцэтли агрегатнинг электротермик қисмига оқиб ўтади. Қайтариш зонаси оксидловчи зонадан шлакка туширилган тўсиқ билан тўсилган, бу эса олтингугурт газларини қайтарувчилар билан суюланмаслигига олиб келади. Электропечларда шлакларни қайтариб ишлов бериш натижасида рух ва қисман қўрғошинни буғсимон аралашма кўринишига келтирилиб, конденсаторга юборилади. Эритиш зонаси газлари совутилиб ва чангдан тозаланиб сульфат кислота ишлаб чиқаришга юборилади. Кивцэтли печнинг солиштирма ишлаб чиқариш унумдорлиги 3-5 т/м 2 суткани ташкил этади. Муаллақ ҳолда эритиш ва кивцэтли жараённинг асосий афзалликларига, сулфидларни ёқишдан ҳосил бўлган иссиқликнинг технологик эҳтиёжлар учун ишлатилиши, десульфиризация даражасини бошқариш мумкинлигининг юқорилиги, олтингугуртни SO 2 газларига ўтказишнинг юқорилиги киради. Камчиликларига: солиштирма иш унумдорлигининг пастлиги, фақат ўта янчилган ва қуруқ маҳсулотларни қайта ишлашни киритиш мумкин. Эритмаларда оксидли эритиш маълум даражада айтиб ўтилган камчиликларни бартараф этади. Ҳозирги вақтга келиб, тўғридан-тўғри қорамтир мис олишни мўлжаллайдиган кўп турли вариантлар тавсия

этилмоқда. Ҳозирда фақат асосан учта жараён: «Норанда», «Мицубиси», суюқ ваннада эритиш саноатда ўз ўрнини топди. Қуруқ мис бойитмаларини «Норанда» усули билан узлуксиз эритиш узунлиги 21,3 м, диаметри 5,2 м горизонтал цилиндрик айланма ускуналарда амалга оширилади. 37% гача кислородга бойитилган ҳаво шихта юклаш участкасида жойлаштирилган фурмалар орқали киритилади. Эритиш натижасида 70-75% мисли штейн олинади. «Мицубиси» жараёни тўғридан-тўғри қорамтир мис олишга мўлжалланган узлуксиз автоген эритиш ҳисобланади. Технологиянинг ҳамма асосий босқичлари – эритиш, конвертерлаш, шлакларни камбағаллаштириш алоҳида овалсимон учта стационар печда олиб борилади. Оралиқ маҳсулотлар узлуксиз равишда бир печдан бошқасига оқиб ўтади. Ванюков эритиш жараёни – мис, мис-никел, мис-рух ва бошқа оғир рангли металл бойитмаларини қайта ишлаш учун ишлатилади. Ванюков жараёнини саноатда қўллаш учун шахта кўришидаги печлардан фойдаланиш тавсия этилади. Ванюков печларининг оптимал узунлиги агрегатнинг керакли қувват бирлигига боғлиқ бўлиб, 10 м дан 30 м ва ундан узун бўлиши мумкин. Печларнинг эни ҳаво пуркаш машиналари имконияти ва эритиш натижасида олинаётган эритмаларнинг хоссасига боғлиқ бўлиб, 2,5-3 м ни ташкил этади; умумий баландлиги 6-6,5 м бўлади. Ванюков печининг алоҳида хусусияти пуркаш фурмаларининг печнинг пастки қисмига нисбатан (1,5-2 м дан) юқорида жойлашганидир. Ванюков эритиш жараёнининг характерли хусусияти, аввал кўрилган жараёнлардан тамомила фарқи шундаки, шихтани эриши ва сулфидларни оксидланиши штейнли эритмада эмас, шлакли эритмада боради, эритиш маҳсулотлари печда бошқа маълум эритиш усуллари сингари горизонтал йўналишда эмас, вертикал – тепадан пастга қараб ҳаракатланади.

расм. Суюқ ваннада эритиш печи схемаси. 1-шихта; 2-ҳаво; 3-штейн; 4-шлак; 5-газлар; 6-печ қопламаси; 7-мисли қўйма кессонлар; 8-фурмалар; 9-юклаш воронкаси; 10-аптейк; 11-штейнли сифон; 12-шлакли сифон.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати: 1. Н.И.Уткин «Производство цветных металлов» М. «Интермет Инжиниринг» 2000 й. 2. Под редукцией В.И.Коротича «Начала металлургии» Екатеринбург УГТУ 2000 й. 3. Гудима Н.В. и др. «Технологические расчёты в металлургии тяжёлых цветных металлов». М.; Металлургия 1977 й. 4. Кучерский Н.И. «Золото Кызылкумов» Т. «Шарк»1998 й. 5. «Цветные металлы» журнали 1999- 2004 й. 6. «Ўзбекистон кончилик хабарномаси» журнали. 2000- 2004 й. 7. «Горный журнал» журнали 2000 - 2004 й. 8.Arxiv.uz

Похожие

Бойитиш жараёнлари асослари

Рангли металлар ишлаб чиқариш жараёнлари асослари

Иссиклик жараёнлари

Кесишда иссиклик жараёнлари

Янги технологияларда тозалаш жараёнлари