Маънавият асосларининг мазмуни ва тузилиши - Основы культурологии - Рефераты

Маънавият асосларининг мазмуни ва тузилиши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

93 KB

Маънавият асослари нинг мазмуни ва тузилиши Мустақиллик йилларида маънавий – маърифий ишларни янада кучайтиришга катта аҳамият берилди. Жумладан, Президентимизнинг 1994 йил 23 апрелда Республикамизда «Маънавият ва маърифат жамоатчилик марказини тузиш тўғрисида», 1996 йил 9 сентябрда «Маънавият ва маърифат жамоатчилик маркази фаолиятини янада такомиллаштириш ва самарадорлигини ошириш тўғрисида» фармони чиқди. 1998 йил 24 июлда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг «Маънавий ва маърифий ислоҳатларни янада чуқурлаштириш ва унинг самарадорлигини ошириш чора тадбирлари тўғрисида» махсус қарори қабул қилинди. 1999 йил 3 сентябрдаги Республика «Маънавият ва маърифат кенгашини қўллаб қувватлаш тўғрисида»ги Президент фармони чиқди. Ушбу ҳужжатларга биноан Республика олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги 1997 йилдан бошлаб олий ўқув юртларида «Маънавият ва маърифат асослари» махсус курсини ўқитиш тўғрисидаги қарор қабул қилди ва унинг дастлабки ўқув дастурлари яратилди. «Маънавият асослари» фанидан академик лицей ва касб-ҳунар коллежлари учун 1999 йилда тайёрланган ўқув дастури синовдан ўтказилди. Ушбу дастур асосида долзарб вазифани амалга ошириш йўлида 2002 йилда илк бор «Маънавият асослари» ўқув қўлланмаси тайёрланди. Ўрта умумтаълим мактаблари учун «Миллий истиқлол ғояси ва маънавият асослари» ўқув дастури ва ўқув қўлланмаси яратилди. Ўқув дастурлари 2003 йилда узвийлаштирилган ҳолда такомиллаштирилди. Жойлардан тушган таклифлар инобатга олиниб, ўқув қўлланма дарсликка айлантирилди. Дарслик Шарқ хусусан, Марказий Осиё илм фани ривожланиши тарихига оид манбалар, Президент Ислом Каримовнинг асарлари

маърузалари, нутқлари ҳамда ушбу мавзу бўйича билдирилган фикрлари асосида тайёрланди ва улар атрофлича таҳлил қилинди. Мамлакатимизнинг академик лицей ва касб-ҳунар коллежларида тайёрланаётган мутахассисларни фақат касбкор нуқтаи назаридан эмас, балки уларнинг дунёқарашлари, маънавияти, сиёсий етуклиги, аҳлоқий баркамоллиги ва ижтимоий фаолияти жиҳатларини ҳам ҳисобга олган ҳолда шакллантириш ғоят муҳим вазифадир. Бу борада маъсулият ўқитувчилар зиммасига тушади. «Маънавият асослари» фанини ўқитиш методикаси фанининг асосий мақсади таълим жараёнида: -интерактив методлар; -инновацион технологиялар; -педагогик ва ахборот технологияларини ўкув жараёнида қўллашга бўлган қизиқиш, эътибор кундан – кунга кучайиб бораётганлигини ҳисобга олган таълимда ўқувчи – талабаларни эгаллаётган билимларини ўзлари қидириб топишларига мустақил ўрганиб, таҳлил қилишларига, ҳатто хулосаларни ҳам ўзлари келтириб чиқаришларига ўргатишдир. Ўқитувчи таълим жараёнида шахсни ривожланиши, шаклланиши, билим олиши ва тарбияланишга шароит яратади ва шу билан бир қаторда – бошқарувчилик йўналтирувчилик функциясини бажаради. «Маънавият асослари» фанини ўқитиш давр талаби бўлиб, у тамоман янги фандир. Унда аҳлоқ – одобга оид билим ва тушунчалар таълим беришнинг оддийдан мураккабга қараб бориш тамойилига, узлуксиз ва изчиллик қоидаларига амал қилинган ҳолатда мавзуларни ўқитилишида ўқувчиларнинг ёши билим ва кўникма руҳий ҳолатлари ҳисобга, эътиборга олинади. Мамлакатимизда маънавий – маърифий ишларни амалга оширишда миллий маънавият ва унинг асосий моҳиятини ёшлар онгига сингдиришда қуйидаги вазифаларни бажариш мақсадга мувофиқ бўлади:

- маънавий – ахлоқий жиҳатдан етук инсонлар тарбиясига эътиборни кучайтириш; - миллий қадриятларни тўла тиклаш, шу асосда миллий ифтиҳор туйғуларини шакллантириш; - Ўзбекистон келажаги буюк давлат эканига ишонч туйғуларини тарбиялаш; - Президент фармонларига қонунлар ва ҳукумат қарорларига содиқ бўлиш, қадрлаш ҳамда уларни ижро этиш. «Маънавият асослари» ўқув фанининг изчил курси VII – синфдан бошланиб, VIII-IX синфларда давом эттирилади. Методик тавсия Республика таълим маркази «Маънавият» масалалари бўйича илмий кенгашнинг 2000 йил 2-июн йиғилишида муҳокама этилиб, нашрга тавсия қилинган. Маънавият асослари Т / р Боб мавзулари Соат 1 Маънавият – инсон калбининг куёши. 4 2 Маънавий етуклик фазилатлари. 10 3 Меҳнат – инсон маънавиятининг бош омили. 5 4 Оила маънавияти. 8 5 Кариндош – уруғ ва якин кишиларга муносабат маънавияти. 6 6 Такрорлаш 2 Жами 35 Т /р Боб мавзулари Соат 1 Умуминсоний кадриятларга содиклик 6 2 Ҳалкимиз маънавий меросини 5

мустаҳкамлаш ва ривожлантириш 3 Бозор иктисодиёти ва маънавият 6 4 Зарарли одатлар – маънавий кашшокликдир 8 5 Инсон гўзаллаги нимада 3 6 Амалий машғулот 3 7 Такрорлаш 2 Жами 35 Т /р Боб мавзулари Соат 1 Маънавият блоклари 10 2 Амир Темурнинг маънавий ўгитлари 5 3 Мустакил юртимиз истиклол тарбияси 5 4 Маънавият – инсон ҳаётининг негизи 5 5 Келажаги буюк давлат фарзандларининг маънавий камолоти 5 6 Амалий машғулот 3 7 Такрорлаш 2 Жами 35 Академик лицей ва касб – ҳунар коллежларида «Маънавият асослари» бир қатор ижтимоий - гуманитар фанлар мазмунини қамраб олади ва улар предметига даҳлдор масалаларни қамраб чиқади. Масалан «Ўзбекистон тарихи» мамлакатимиз ҳалқининг инсоният тараққиётига, жаҳон цивилизациясига қўшган буюк ҳиссасини ўз талабларига биноан ўргатса, «Маънавият асослари» да бу масалалар – тарихий онг маънавий мерос ҳамда қадриятларнинг шаклланиши, уларнинг жамият ва шахс ҳаётидаги ўрни нуқтаи назардан муҳокама этилади. Адабиёт эса жамият ва маданият тарихининг бадиий солномасигина бўлиб қолмай,

инсон ҳаёт фаолиятининг барча қирраларини, унинг ички дунёсини тасвирлаш орқали маънавий-маърифий озиқ вазифасини ўтайди. Академик лицей ва касб-ҳунар коллежлари учун ажратилган дарс тақсимоти: унда 22 соат назарий; 18 соат амалий, жами 40 соат берилган. Дастур мундарижаси ( жами 40 соат) № Мавзулар Соатлар микдори Назарий машғулотлар Амалий ёки синов машғулотлари Жами 1 Кириш. «Маънавият асослари» фанининг предмети, тушунчаси ҳамда таркибий кисмлари 2 2 4 2 Маънавий мерос, кадриятлар маънавият негизлари 2 2 4 3 Ислом дини ва тасаввуф таълимотида маънавий баркамол инсонни тарбияаш ғояси 2 2 4 4 Шахс маънавиятининг зохирий (ташки) ва ботиний (ички) аломатлари, уларнинг 2 2 4

нафосат билан муносабати 5 Жамиятнинг сиёсий, иктисодий ҳаёти, маънавиятнинг ўрни 2 2 4 6 Маънавият ва маърифат. Билим олиш ҳамда касб- ҳунар эгаллаш, маънавий юксалиш белгиси 2 1 3 7 Инсонпарварлик, ватанпарварлик шахс маънавиятининг ажралмас кисми 2 2 4 8 Табиатни асраш инсон маънавиятиниг муҳим белгиси 2 1 3 9 Маҳалла ва оила шахс маънавиятини шакллантиришнинг таянчи 2 1 3 10 Миллий урф- одатлар, анъаналар ва маросимлар- маънавият кўзгуси 2 1 3 11 Хулоса. Мустакилликни мустаҳкамлаш ва мамлакат 2 2 4

тараккиётига маъсулликни хис этиш ёшларнинг юксак маънавий бурчи жами 22 18 40 Ҳар бир дарс баҳс, савол-жавоб, суҳбат ёки учрашув, байрам тарзда ўтказилиши мақсадга мувофиқдир. Бу ишлар аввало адабиётларни тўғри танлаб олишга ўқитувчидан ижодкорлик ва фикр доирасининг кенг бўлиши сабр-тоқат, фидокорлик катта маъсулият талаб этади, шундагина кўзланган мақсадга эришиб маънавий етук жисмонан бақувват баркамол авлод вояга етади. Маънавият асослари дарслари тизими Ўқувчилар билан ҳар бир дарсда бир неча тушунчалар билан иш олиб борилади. Ҳар бирини шу дарснинг турли босқичларида ўзлаштириши мумкин. Ҳар бир тушунчани тушуниш бошқа бир тушунчани такрорлаш, эсга олиш билан олиб борилса, бу тушунча эса кейинги тушунчаларни тушунтириш учун хизмат қилади. Ўқитиш жараёнида ҳар бир ўқув материали ривожлантирилган ҳолда олиб борилади, бу ўқув материали ўзидан кейин ўқитиладиган материалларни тушуниш учун пойдевор бўлади. Бошқа тушунчанинг ўзлаштирилиш жараёнини қарасак, у бир неча дарсларнинг ўзаро боғлиқли ўқитилиши натижасида ҳосил бўлади. Шундай қилиб маънавият тушунчаларини ҳосил килиш биргина дарснинг ўзида ҳосил қилинмасдан, балки ўзаро алоқада бўлган бир қанча дарсларни ўтиш жараёнида ҳосил қилинади. Бундай дарсларни биргаликда дарслар тизими деб атаймиз. Шунинг учун ўқитувчи мавзунинг мазмунини очадиган дарсларни мантиқий кетма-кетликда жойлаштириши керак.

Дарслар системасининг тузилишидаги энг катта талаб дарснинг ўқув- тарбиявий мақсадини эътиборга олиш, ўқитиш тамойилларининг методик ва умумпедагогик томонларини ҳисобга олишдир. Мавзу бўйича яхши ўйланган дарслар тизимининг ўқув вақтини мавзучаларга тўғри тақсимлашга боғлиқ. Унда ўқувчиларнинг мустақиллигини ҳосил қилиш, хусусий мисолларни қараш, хусусий хулосалар чиқариш, ундан умумий хулосалар чиқаришга олиб келиш диққат марказида туриши лозим. Ҳосил қилинган билимларни доимо бир тизимга келтириш ва умумлаштиришни ҳам таъминлаш керак. Дастурнинг қандайдир мавзусининг мазмунини аниқлашда, мавзу материалини дарс вақтларига тақсимлашда, яъни билимларни ўзлаштиришга қуйидаги асосий босқичлар қаралади: *Янги материални ўқитишга тайёрлаш. *Янги ўқув материалини идрок қилиш ва янги билимларни ҳосил қилиш. *Билимларни мустаҳкамлаш ва турли хил малакаларни ҳосил қилиш. *Билимларни такрорлаш, умумлаштириш ва бир тизимга келтириш. *Билим ва малакаларни текшириш: Ўқувчиларнинг билиш фаолиятини ташкил этиш ва бошқариш дарс структурасининг асоси ўзлаштириш жараёнида ўқувчиларнинг билиш фаолияти қуйидаги босқичларда ташкил этади: 1) ўзлаштирилган билимларни аввал ўзлаштирилган билимлар билан таққослаш. 2) билимларни тизимга солиш ва мустаҳкамлаш. 3) ўзлаштирилган билимларни янги ҳолатларда қўллаш. Ўқувчиларнинг билиш фаолият ва кўникмаларини шакллантириш қуйидагича: -ўқув фаолиятини амалга ошириш мақсади боришини аниқлаш. -ўқув фаолиятининг моделини тузиш.

-фаолиятни бажариш намунасини кўрсатиш. -ўқувчилар томонидан ишни бажариш. -фаолиятни такрорлаш ва ҳатосиз бажаришни ўргатиш, ўқувчиларнинг билиш фаолиятини мустақил ижодий иш асосида ташкил этади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Ислом Каримов ўзбекистон миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура, а.-жилд, -Т. «ўзбекистон» нашриёти,а996 2. Ислом Каримов Биздан озод ва обод Ватан қолсин, ғ-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, а996 3. Ислом Каримов Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир, қ-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, а996 4. Ислом Каримов Бунёдкорлик йилидан, 4-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, а996 5. Ислом Каримов Янгича фикрлаш ва ишлаш-давр талаби, 5-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, а99и 6. Ислом Каримов Хавфсизлик ва барқарорлик тараққиёт йилида, 6-жилд, - Т., «ўзбекистон» нашриёти, а99ҳ 7. Ислом Каримов ўзбекистонда демократик изгаришларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамияти асосларини шакллантиришнинг асосий йиналишлари.-Т., «ўзбекистон» нашриёти 8. www.ziyonet.uz

Похожие

Дин ва маънавият

Маънавият ва маърифат

Ворисийлик ва маънавият уйғунлиги

Маънавият ва миллий менталитет

Маънавият, сиёсат ва ахлок