Jadidchilarning ma’rifatparvarlik harakatlari va uning xalq ma’naviyatini kо‘tarishda tutgan о‘rni - Основы культурологии - Рефераты

Jadidchilarning ma’rifatparvarlik harakatlari va uning xalq ma’naviyatini kо‘tarishda tutgan о‘rni

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

65.5 KB

Jadidchilarning ma’rifatparvarlik harakatlari va uning xalq ma’naviyatini kо‘tarishda tutgan о‘rni REJA 1. Jadidchilik harakatining mazmuni va uning umumxalq ma’naviyatini kо‘tarishdagi roli. 2. Jadidchilarning amaliy harakatlari va tarixiy taqdirlari haqida. 3. Mustamlakachilik va qaramlik yillarida milliy ma’naviyatga yetkazilgan zarar va uning oqibatlari

8 .1. Jadidchilik, ma’rifatchilik millatni ma’rifatli qilish, ma’naviyatini yuksaltirish maqsadlarida yuzaga kelgan buyuk tarixiy harakatdir. Jadidlar aholini savodli qilmoqchi bо‘lgan oddiy ma’rifatchilar emas. Ular mustamlakachilik davrida Turkistonda hukmron bо‘lgan ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy vaziyatni, xalqning ma’naviy holati darajasini yaxshi bilganlar, bu jarayonlarning sabablarini chuqur tahlil eta olganlar.Ular Turkistonning mustaqilligini ta’minlash, mahalliy millatlarni ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy, ma’naviy taraqqiyot yо‘liga olib chiqish uchun birinchi navbatda xalqning umumiy madaniy-ma’naviy, ma’rifiy saviyasini davr talablari va imkoniyatlariga asoslanib rivojlantirish lozimligini anglab yetganlar. Ularning xalq maorifini rivojlantirish, milliy madaniy-ma’naviy merosni tiklash, Yevropa xalqlarining madaniyati, tajribsini о‘rganishga chaqirish borasidagi faoliyati ham pirovard natijada mustaqillikka erishish maqsadlari bilan bog‘langan. Jadidlar bilimli, madaniyatli, ma’rifatli, ma’naviyatli millatgina katta tarixiy vazifalarni hal etishga qodir bо‘la olishi mumkinligini chuqur anglab yetganlar. Insoniyatning bir jamiyatdan ikkinchi jamiyatga, bir tarixiy davrdan ikkinchi bir tarixiy davrga о‘tishi ma’rifatparvarlikdan boshlanadi. Zamonaning eng yetuk, ongli, oq-qorani tanigan, fidoiy, elim, yurtim deb yashovchi, uzoqni kо‘zlovchi ma’naviyatli kishilari ma’rifatparvarlik bilan shug‘ullanadilar. Ma’rifat ma’naviy qaramlik, qо‘rquv va hadikni bartaraf etadi, insonga beqiyos ilohiy qudrat, mislsiz salohiyat baxsh etadi. Shuning uchun ozodlik uchun kurashchilar mamlakat, millat ozodligini xalqning ma’rifiy uyg‘oqligida deb biladilar va ma’rifat uchun kurashadilar. Bizning xalqimiz azal-azaldan ma’rifatga intilib yashagan. Bu о‘lkadan dunyo ilmi rivojiga ulkan hissa qо‘shgan allomalar yetishib chiqqan. Ular ham dunyoviy, ham diniy ilmlar sohasida dunyo ilmi ahlini hayratga solganlar. Turkiston ma’rifatchilik maktabi boy о‘tmish va ulkan merosga ega. Mahmudxо‘ja Behbudiy, Munavvar qori Abdurashidxon о‘g‘li, Abdulqodir Shakuriy, Ashurali Zohiriy, Saidrasul Saidaziziy, Ishoqxon Ibrat va Ahmad

Donishlar XIX asr oxirlarida faoliyat boshlab, mamlakatni, xalqni milliy zulm va qoloqlikdan xalos etishning yagona yо‘li ma’rifatda deb bildilar. Bu fidoiy zotlar mustabid tuzum va jaholatga, ma’naviy qullik va zulm-zо‘ravonlikka qarshi bor kuchlari bilan kurash olib bordilar. Turkistonda jadidlar harakatining shakllanishi uch bosqichni о‘z boshidan kechirgan. Birinchi bosqich -1880 yillardan 1905 yilgacha: ikkinchi bosqich-1905 yildan1917 yil Oktabr tо‘ntarishigacha, uchinchi bosqich-1917 yil Oktabr tо‘ntarishidan 30 yillarning oxirigacha bо‘lgan davrlarni о‘z ichiga oladi. Bu davrlar о‘ziga xos tomonlari va xususiyatlari bilan ajralib turadi. Mustabid sovet tuzumi sharoitida jadidchilik harakatiga tо‘g‘ri baho berish va uni munosib taqdirlash imkoniyatiga ega emas edik. Aksincha jadidchilik harakatining vakillari millatchilik g‘oyasini targ‘ib qiluvchi pantyurkizm va panislomizm mafkurasi tarafdori deb e’lon qilindi. Ularga “millatchi” degan tamg‘a bosilib qatag‘on qilindilar. О‘zining bilimi, aql-zakovati, iymon-e’tiqodini, butun hayotini о‘zbek xalqining milliy ozodligi, Vatanimizning milliy mustaqilligi va baxtli kelajagi uchun safarbar etgan jadidlar harakatining g‘oyalari zoye ketmadi. Ular Vatanimizning mustaqilligi tufayli hozirgi kunda tо‘la ravishda amalga oshdi, nomlari tiklandi, asarlari chop etildi. Qatag‘onlik qurbonlari muzeyi va shahidlar maydoni tashkil etildi. Jadidchilik-yangilanish, yangi usul ma’nosini anglatadi. U yangi zamonaviy maktab, matbaa, milliy taraqqiyot usullari, yо‘llari tarafdorlarining umumiy nomi. Jadidchilikning asosiy g‘oya va maqsadlari: Turkistonni о‘rta asrchilik, feodal qoloqlik, xurofotlardan ozod qilish, “Usuli qadim”ni inkor etgan holda “Usuli zamon”ni joriy etish orqali о‘lkani, xalqni, millatni zamonaviy taraqqiyot yо‘liga olib chiqish, milliy davlat bunyod etish, konstitusion, parlament va prezident idora usulidagi ozod va farovon jamiyat qurish, turkiy tillarga davlat tili maqomini berish, milliy qо‘shin tuzish va boshqalardan iborat.

Turkistonda jadidchilik milliy-ozodlik kurashi jarayonida yuzaga kelgan, о‘zbek xalqi tarixida yangi sahifani ocha boshlagan ijtimoiy harakat bо‘lganligi bilan ajralib turadi.Ularning dunyoqarashida vatanparvarlik, millatparvarlik, ma’rifatparvarlik, taraqqiyparvarlik kabi g‘oyalar yetakchilik qilgan. О‘lkani mustamlaka zulmidan ozod qilishni jadidlar hamma narsadan ustun qо‘yganlar. Jadidlar erk, istiqlolga erishish uchun milliy ongni о‘stirish zarurligini anglab yetdilar. Shu orqali milliy uyg‘onish yasamoqchi bо‘ldilar.. Buni esa ta’lim va tarbiyada-ma’rifatda deb bildilar. Mana shuning uchun ham jadidlar yangicha ta’lim va tarbiya tizimini qaror toptirish yо‘lida hormay-tolmay faoliyat yuritdilar. XIX asr oxiri va XX asr boshlarida bu harakatning tarixiy ahamiyati nihoyatda katta bо‘lgan. Bu davrda jamiyatning ma’naviy inqirozi chuqurlashgan bо‘lib, milliy madaniyatni kо‘tarmay, umuminsoniy qadriyatlardan bahramand bо‘lmay ma’rifat, tarbiyaviy ishlarni keng yо‘lga qо‘ygan ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy taraqqiyotga imkoniyat yaratib bо‘lmas edi. Jadidlar, ya’ni ma’rifatchilar millatning ma’naviy kamoloti yо‘lida о‘zining butun kuchi va iste’dodini safarbar etishga tayyor bо‘lgan fidoiylar edi. Jadidlar millatni qoloqlik, xurofot botqog‘idan olib chiqish uchun harakat qilar ekanlar, bunda shariatga qat’iy rioya qilish orqali maktab va madrasalarda ta’lim berish tizimini dunyoviy ilmlarni berish asosida isloh qilish g‘oyasini ilgari surganlar va bu borada о‘zlari amaliy harakat namunasini kо‘rsatganlar. Hozirgi mustaqillik sharoitida ham Prezidentimiz ta’kidlaganidek “...ma’naviyat, ma’rifatni targ‘ib qilish har bir ziyolining vijdon ishidir. Ma’rifatchi fidoyi bо‘lmog‘i, о‘zidan kechmog‘i kerak”. Jadidchilik harakatidagi ma’naviylik quyidagilarda yaqqol namoyon bо‘ladi: birinchidan, ular ozodlikka, mustaqillikka qon tо‘kishlarga olib keluvchi turli tо‘polon, qirg‘in-barot urushlar bilan emas, balki aholining savodini chiqarish, ularning ma’rifatini, madaniyatini kо‘tarish orqali qaramlikning kelib chiqishi,

uning millat taqdiridagi salbiy oqibatlarini tushunib yetish darajasiga kо‘tarish orqali erishishni; Ikkinchidan, milliy ongni rivojlantirish milliy birlikni ta’minlashning asosiy omili ekanligini, milliy birlikning vujudga kelishi esa uni taraqqiyotga olib boruvchi asosiy omili ekanligi g‘oyasida; Uchinchidan, jadidchilik harakati namoyondalari faqat о‘z g‘oyalarini ilgari surish, uni tashviqot qilish doirasida cheklanib qolmasdan, ular axolining umumiy savodxonligini kо‘tarish borasida kо‘pgina amaliy ishlarni ham olib bordilar. О‘zlarining mablag‘lari hisobiga maktab ochdilar, gazeta, kitoblarni bosmadan chiqardilar. 8 .2. XIX asrning ikkinchi yarmida Turkistonda ma’rifatparvarlik rivoj topdi. Ular Turkiston xalqlarini qaramlik zulmidan ozod qilish, taraqqiy etgan xalqlar qatoridan о‘rin olishining birdan-bir tо‘g‘ri yо‘li xalqni savodxon qilish, ularni zamonaviy ilm-ma’rifat nuridan bahramand qilishda deb bildilar. Bu davrda ma’rifatparvarlik g‘oyalari rivojida Ahmad Donish (1827-1897) о‘zining ijtimoiy-ma’rifiy faoliyati bilan katta hissa qо‘shdi. U о‘zining ma’naviy- ma’rifiy, ta’lim-tarbiya, ahloqqa doir fikr-mulohazalarini “Navodirul-vaqoye” asarida bayon qilgan.U kishilarning, ayniqsa, yoshlarning hunar о‘rganish muammosiga alohida e’tibor beradi. Yoshlarni hunarni faqat foydali bо‘lgani uchungina emas, balki hayotiy zarurat bо‘lgani uchun egallashga da’vat etadi. Bunda esa hunar va kasb tanlashda uning odamlarga, jamiyatga foyda keltirishiga e’tibor berish kerakligini alohida uqtiradi. Bu haqda yoshlarga qarata: “Qaysi bir hunar, qaysi bir kasbni qilmoqchi bо‘lsanglar, undan kutilgan maqsad xalq uchun foyda yetkazish bо‘lsin”, -deydi. Ahmad Donish kishilarni g‘ayratli bо‘lishga, maqsadni foydali ishga qaratishga, о‘z xususiy ishlariga о‘ralib qolmay, qaysi yо‘l bilan bо‘lsa ham, xalq, jamoat uchun foyda keltirishga da’vat etadi.

Ma’rifatparvarlik g‘oya taraqqiyotida Zokirjon Holmuhammad о‘g‘li Furqat (1858-1909)ning alohida о‘z о‘rni bor. Dunyo kezib jahondagi umumiy taraqqiyot ilm-fanga bog‘liq ekanini kо‘rib, buni о‘z asarlarida targ‘ib qildi. Jahon basti kushodu ilm birla, Nodur dilni murodi ilm birla. Kо‘ngullarni sururi ilmdandur, Kо‘rar kо‘zlarning nuri ilmdandur. Kerak har ilmdin bо‘lmoq xabardor, Bо‘lar har qaysi о‘z vaqtida darkor. 1 [1] deb yozgan shoir. Furqat ma’naviy-ahloqiy tarbiyaga alohida ahamiyat berib, samimiy dо‘stlikni, kishilar о‘rtasidagi yaqinlikni ulug‘ladi, о‘zaro ahillik va hamjihatlikni targ‘ib etdi. Jadidlar Turkiston о‘lkasini qoloqlikdan olib chiqish, mustamlaka zulmidan ozod bо‘lishini milliy uyg‘oqlikda deb bildilar. Milliy uyg‘oqlikni esa aholini ilmli-ma’rifatli qilish orqali amalga oshirish mumkin deb bildilar. Shuning uchun yangi usuldagi maktablarni ochdilar. Jumladan Salohiddin domla Qо‘qonda(1898), Shamsiddin domla Andijonda(1899), Mannon qori Toshkentda(1899), Abdulla Avloniy Toshkentda(1907), Ismatulla Rahmatullayev Samarqandda(1910) usuli savtiya maktablarini ochganlar. Ular milliy uyg‘onishning asosini ta’limni, о‘quv dasturlarini isloh qilishda deb bildilar. Jadidchilik g‘oyalarini uning yorqin vakillaridan Behbudiy, Fitrat, CHо‘lpon, Abdulla Qodiriy, Abdulla Avloniy, Munavvarqori Abdurashidxonov, Usmon Nosir, Sо‘fizoda, Tavallo, Ishoqxon Ibrat kabilar g‘oyat og‘ir sharoitlarda targ‘ib etishga harakat qilganlar. Tarixning murakkab, mas’uliyatli burilish 1 [1] Фурқат. Икки томлик танланган асарлар. 2-том. Тошкент, “Ўзбекистон”, 1960, 10-бет.

davrlarida millatning milliy ongini yuksaltirish, milliy iftixor tuyg‘usini kuchaytirish birinchi darajali vazifalardan ekanligini anglab yetganliklari uchun ham bu boradagi barcha ishlarni о‘z zimmalariga oldilar. Behbudiy, Fitrat, Munavvarqori va boshqa millat uchun jonkuyar jadidlar maktablar ochar, ularda о‘zlari dars berar, о‘quv qо‘llanmalari yozar, nashr etar va bu yо‘lda jonbozlik kо‘rsatar edilar. Bu yо‘lda hatto о‘z mablag‘larini ayamaganlar. Bunday sahovatpeshalik, savobtalablik kabi ezgu ishlar bizning hozirgi mustaqil rivojlanishimiz uchun ham nihoyatda zarur. Jadidlar harakatining Turkistondagi namoyandasi, uning nazariy asoschilaridan biri Mahmudxо‘ja Behbudiy(1879-1919)dir. Behbudiy Samarqand shahrida ruhoniy oilasida tug‘ilgan. Yoshligidan ilm- fanga qiziqadi, hisob, huquq, din, arab va fors tillaridan chuqur saboq oladi. U haj ziyoratini ado etib, Makka va Madinaga boradi. Misr va Turkiya shaharlarida bо‘ladi. Peterburg, Minsk, Qozon, Ufa va Orenburg kabi Rossiya shaharlarida bо‘lib yangi davr madaniyati bilan yaqindan tanishadi. Mahmudxо‘ja Behbudiy bolalarga diniy va dunyoviy ilm berish bilan birga, millat farzandlarini zamonaviy ilm olish uchun taraqqiy topgan mamlakatlardagi о‘quv yurtlariga yuborish kerak, degan masalani о‘rtaga tashladi. U quyidagi uch qoidani olg‘a surdi: 1) zamon talablaridan kelib chiqib ish kо‘rish; 2) millat taqdir va istiqbolini belgilovchi milliy kadrlarni yetishtirish; 3) milliy biqiqlikdan chiqib, dunyo miqyosida fikrlay oladigan, chet ellar bilan siyosiy, iqtisodiy, madaniy- ma’naviy munosabatlarda jahon andozalari darajasida ish yuritadigan millatga aylanish. Asrimiz boshlarida ilgari surilgan bu kabi ilg‘or qarashlar hozirgi davrimiz uchun mosligi bilan ham ahamiyatlidir. Uning bunday ilg‘or fikrlari mustaqil Respublikamiz Prezidenti Islom Karimovning zamonaviy kadrlar tayyorlash borasida olib borayotgan siyosati bilan hamohangdir. Bunga Behbudiy orzu-umidlarining rо‘yobga chiqishi, deb qaramoq lozim.

Jadidlarning yirik vakillaridan yana biri Munavvarqori Abdurashidxonovdir. U butun faoliyatida ilm nurini tarqatish bilan, ya’ni insonlarni shu nur orqali ziyoli bо‘lishga chorlagan. О‘zi esa bu borada barchaga namuna bо‘lgan. Munavvarqori XX asrning boshlaridayoq “usuli jadid” maktabini birinchilar qatorida 1901 yilda ochib ular uchun darslik va qо‘llanmalar yozib nashr qildi. “Adibi avval”, “Adibi soniy”, “Yer yuzi”(geografiya) kabilar shular jumlasidandir. Ular 1901-1917 yillar ichida 9-10 marotabagacha alohida-alohida nashr etilgan. Mazkur darslik va qо‘llanmalarda ma’rifatparvarlik g‘oyalari о‘z aksini topgan. Munavvarqori “Taraqqiy” gazetasining tashkilotchilaridan va “Xurshid” gazetasini esa asoschisi hisoblanadi. 1917 yilga kelib “Najot” gazetasini chiqargan. Munavvarqori о‘zbek milliy matbuotining asoschilaridan. Butun faoliyatini millat va Vatan ozodligi va taraqqiyotiga bag‘ishlagan.. Ozodlik uchun tinmay kurash olib borgan. Doimo xalqni ma’lumotli qilish yо‘llarini izlagan. О‘zi ochgan yangi usuldagi maktablarda kо‘proq yetimlarni, beva-bechora, kambag‘allarning farzandlarini о‘qitishga ahamiyat berdi. Munavvarqorining millat taraqqiyoti uchun olib borgan g‘oyalari tufayli sobiq zо‘ravon Shо‘rolar hukumati uni ta’qib ostiga oldi.. 1931 yil 25 aprelda esa unga “millatchi” degan ayb qо‘yilib otib tashlandi. Milliy uyg‘onishga chorlovchi g‘oyalarni ilgari surgan jadid harakatining yana bir yirik vakili Abdulla Avloniydir. U millatning ma’naviy inqirozda bо‘lishini tanqid qildi, barchani savodli bо‘lish, zamonaviy fan, madaniy yutuqlarni egallashga chaqirdi. Abdulla Avloniyning “Ilm insonlarning madori, hayoti, rahbari, najotidir” degan g‘oyasi ma’rifatparvarlik, jadidchilik harakatining dasturini tashkil etadi. U ma’rifatparvar safdoshlari singari mazlum Turkiston ahlini ilm-ma’rifat ziyosidan bahramand qilishda unutilmas xizmatlar kо‘rsatdi. “Turkiy Guliston yohud ahloq” kitobida ma’rifat, ilm-fanning jamiyat taraqqiyotida tutgan о‘rni haqida qimmatli fikrlarni bayon qilgan. Allomaning qarashlarini о‘rganish – bugun о‘zligimizga qaytish jarayoni kechayotgan bir paytda alohida ahamiyat kasb etadi. Biz shu о‘rinda allomaning asaridan

quyidagilarni qayd etishni lozim topdik. “Ilm inson uchun g‘oyat oliy va muqaddas bir fazilatdir Zeroki ilm bizga о‘z ahvolimizni, harakatlarimizni oyna kabi kо‘rsatur. Zehnimizni, fikrimizni qilich kabi о‘tkir qilur, savobni gunohdan, halolni haromdan, tozani murdordan ayurub berur. Tо‘g‘ri yо‘lga rahnamolik qilib, dunyo va oxiratda mas’ud bо‘lishimizga sabab bо‘lur. Ilmsiz inson mevasiz daraxt kabidur. Bizlarni ilm jaaholat qorong‘uligidan qutqarur. Alhosil, butun hayotimiz, salomatimiz, himmatimiz, g‘ayratimiz, dunyo va oxiratimiz ilmga bog‘liqdur” Turkiston jadidchilik harakatining yirik namoyondalaridan yana biri Abdurauf Fitrat (1886-1938)dir. Abdurauf Fitrat ham boshqa jadidchilar singari 1937-1938 yillarda millatchilikda ayblanib qatl etilgan. U о‘z asarlarida vatandoshlarini aziz diyori Turkistonni sevishga, uni asrashga, ozodligi uchun kurashga chorladi, Vatan va millat saodati, baxti va ravnaqi uchun fidoiylik kо‘rsatishga da’vat etganligi quyidagi misralarda о‘z ifodasini topgan: Og‘ir yigit, sening gо‘zal, nurli kо‘zingda Bu millatning saodatini, baxtini о‘qidim. О‘ylashingda, turmushingda hamda о‘zingda Bu yurt uchun qutulishning borligin kо‘rdim. Turma-yugur, tinma-tirish, bukilma-yuksal, Hurkma-kurash, qо‘rqma-yopish, yо‘rilma-qо‘zg‘al. Abdurauf Fitrat inson ma’naviy-ma’rifiy kamolotida oila, jamoa muhim о‘rin egallashini kо‘rsatish bilan birga, ahloqiy poklik, donishmandlik, shijoatlik, adolatlilik, insonparvarlik, vatanparvarlik kabi ma’naviy fazilatlarni ulug‘ladi. Shunday qilib jadidchilik harakatining yirik namoyondasi Fitrat umrining oxiriga qadar qat’iyatlilik ila Vatan ravnaqi, xalq, millat ozodligi, farovonligi, ma’rifati uchun kurashdi. Bu yо‘lda fidoyilik timsoli namunasi bо‘ldi. Uning bunday qarashlari hozirgi davr uchun ham qimmatlidir.

Jadidchilarning qismati chor hukumati, Vaqtli hokimiyat va ayniqsa, sobiq SHо‘rolar tuzumi davrida nihoyatda fojiali bо‘ldi. Ularning kо‘pchiligiga yuqorida bayon qilingan talablari uchun “millatchi”, “panturkist” degan tamg‘a bosilib, qatag‘on qilindi, jadidlar g‘oyalari va harakatiga qora chiziq tortildi. Jadidchilikning tor-mor qilinishi turkiy millatlarning jahon miqyosida tanilishini yana bir asrga orqaga surdi. Uni о‘rganishga intilganlar ham ta’qib qilindi. Mustaqillik sharofati bilan Turkiston xalqlarining erki, mustaqilligi, milliy davlatchilik g‘oyalari, ma’rifati uchun kurashgan vatanparvarlarning muborak nomlari tiklandi, asarlari chop etildi. Jadidchilar umummilliy ma’rifatni kо‘tarish, milliy ongni rivojlantirish, milliy birlikka erishish va ularni amalga oshirish orqali milliy mustaqillikka erishish, jahon madaniyatini egallash kabi g‘oyalari bilan milliy ma’naviyatimiz rivojiga о‘zlarining munosib hissalarini qо‘shdilar. “Millatning ma’naviy –ruhiy qudrati va salohiyati, uni tashkil qilgan shaxslar sonining kо‘pligi bilan emas, millat ichidan chiqqan millatparvarlar bilan belgilanadi”. Jadidchilar о‘zbek millatini qaddini va qalbini kо‘tara olgan ana shunday millatparvarlar edilar. Ma’naviyat rivojida ma’rifat ilm-bilimning ahamiyati nihoyatda katta ekanligini yana ham teranroq anglashda quyidagi bir qator hadislar va hikmatlarni keltirishni joiz deb topdik. Zero, ularni bilmoq foydadan holi emas: Beshikdan to qabrgacha ilm izlang! Ilm-fansiz davlat qurib bо‘lmaydi. Dil va aqlning tarbiyasi ilm bilan rivojlanib, kamol topadi. Ilm tufayli odamlar nodonlik, jaholat botqog‘idan chiqib, о‘z imkonlarini kamolga yetkazadilar. Garchi Xitoyda bо‘lsa ham ilm talab qilinglar.

Ilmning tikanli va zahmatli yо‘llariga bardosh berib о‘ta olgan odamgina iymoni komil inson bо‘la oladi, Allohning roziligiga erishib, ulug‘lik tulporiga minadi. Ilm о‘rganish har bir mо‘min farzidir. Bir soatgina ilm о‘rganish bir kechalik ibodatdan yaxshi, bir kunlik dars esa uch oy tutilgan nafl rо‘zasidan afzal. Ilm aqlning chirog‘i va jilovidir. Sadaqaning afzali mо‘min kishi avval ilm о‘rganib, keyin boshqalarga ham о‘rgatishidir. Kо‘rinadiki, odamzod naslining ulug‘ligi bilimdan. U aql-idrok tufayli ne-ne tugunlarni yechishga qodir. Bilingki, bilim, о‘ylab kо‘rilsa, misoli bir jilov. U barcha yomon, yaramas ishlardan insonni tiyib turadi.. Bilim egasi о‘z tilaklariga yetadi, orzu-maqsadiga erishadi. Ilm egalarining foydasi har doim kо‘pchilikka tegib turadi. Ular elda aziz bо‘lib, hurmatga sazovor bо‘ladilar. Shu tufayli ota-bobolarimiz doimo bilimga intilib yashaganlar. Ular ma’rifat chiroqlarini mash’ala singari yoqqanlar. Yuksak ma’naviyat va ilm-ma’rifat tufayli Turonzamin yer yuzida shuhrat qozongan. Jadidchilarning ilm orqali xalqimiz ongi va qalbida Vatanni ozod va obod qilish borasidagi faoliyatlari ularning yuksak ma’naiyat sohibi bо‘lganliklaridan dalolat berib turadi. Ularning ana shu faoliyatlari va sayi harakatlarini chuqur о‘rganish yoshlarimiz ma’naviyatini boyitishda muhim manbaa bо‘ladi. Bu mustaqilligimiz sharoitida umummilliy ma’naviyatimizni yangi pog‘onaga kо‘tarishga kuch-quvvat bag‘ishlab boraveradi. Umummilliy ma’naviyatimizni tiklash va rivojlantirish orqali mustaqilligimizni mustahkamlaymiz. Jahon sivilizatsiyasidagi munosib о‘rnimizni tiklaymiz va mamlakatimizni rivojlangan mamlakatlar qatoridan о‘rin olishini ta’minlashga erishishimiz mumkin bо‘ladi.

Похожие

Jadidchilik va jadidlarning ilm-ma'rifat yo'lidagi harakatlari

Ma’naviyatning siyosat, huquq va ularning hokimiyatdagi о‘rni. Ma’naviyatda milliylik va umuminsoniylik

Islom Karimovning milliy – ma'naviy tiklanish kontsеptsiyasi va uning milliy mustaqillikni mustahkamlashdagi ahamiyati

Marosimlar - xalq va shaxs ma'naviyati ko'zgusi

Bilim inson ma’naviy kamolotiga omili