Аёлга эътибор – миллатга эътибор - Основы культурологии - Рефераты

Аёлга эътибор – миллатга эътибор

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

160 KB

Аёлга эътибор – миллатга эътибор Мустақиллик – энг улуғ ва энг азиз неъмат. Бугун биз эришган юксак марралар, руҳ ва дил тантанаси, озод ва обод Ватанимиз манзаралари, аввало, истиқлол шарофатидандир. Муҳтарам Президентимизнинг жорий йил 12 июнда қабул қилган “Ўзбекистон Республикаси давлат мустақиллигининг йигирма икки йиллик байрамига тайёргарлик кўриш ва уни ўтказиш тўғрисида”ги Қарори бу борада муҳим дастуриламал бўлиб хизмат қилмоқда. Қарорда таъкидланганидек, “Мустақиллик – бу, аввало, ҳуқуқдир. Мустақиллик – озод ва обод Ватаннинг ҳар бир фарзанди ўзлигини, ўз қадр- қимматини, ор-номуси ва ғурурини теран англаши учун чексиз ва буюк имконият” 1 . Ўзбекистонда мустақиллик йилларида аҳоли соғлиғини, жумладан, она ва бола саломатлигини муҳофаза қилиш ва мустаҳкамлаш, соғлом наслни вояга етказиш, бу борада ягона миллий тизимни яратиш, тиббиёт соҳасини тубдан ислоҳ қилиш йўлида босқичма-босқич ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Жойларда репродуктив саломатлик ва перинатал марказлар очилиб, аёлларга кўплаб ижтимоий имтиёзлар жорий қилинди. Ана шундай чора-тадбирлар туфайли аёлларимиз бугунги кунда ижтимоий-иқтисодий ислоҳотларнинг, давлат ва жамиятда кечаётган ҳаётбахш бунёдкор ўзгаришларнинг фаол иштирокчисига айландилар. Мамлакатимиз аҳолисининг 50 %дан зиёдини ташкил этадиган хотин- қизларга эътибор ва ғамхўрлик кўрсатиш, аёл зотини эъзозлаш, уларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини таъминлаш, оила ва жамият ҳаётидаги нуфузини ошириш, истеъдод ва қобилиятини рўёбга чиқариш, опа-сингилларимизнинг оғирини енгил қилиш, оила, оналик ва болаликни ҳимоя қилиш, айниқса, қиз болаларнинг замонавий билим ва касб-ҳунарларни эгаллаб, ҳаётда муносиб ўрин олиши борасида қабул қилинган қонунлар, Президентимизнинг фармон ва қарорлари, Вазирлар Маҳкамасининг қарорлари ҳуқуқий асос бўлиб хизмат қилмоқда. 1 “Халқ сўзи” газетаси. 2013 йил, 14 июнь.

Ҳаёт давомийлигининг асоси бўлган аёлни, наслимиз давомчиси бўлмиш фарзандларимиз саломатлигини асраш – бу миллатни, халқни ва эртанги кунни асрашдир. Фарзандга, оила ва жамият таянчи, соғлом, баркамол авлодни дунёга келтирувчи ҳамда тарбияловчи аёлга меҳр-эҳтиром кўрсатиш халқимизнинг азалий қадриятларидан биридир. Истиқлол йилларида амалга оширилаётган изчил ислоҳотлар жараёнида бу борадаги эзгу анъана ва урф-одатларимиз янгича маъно ва мазмун билан бойиб бормоқда. Бунинг мисоли сифатида пойтахтимиздаги “Маърифат маркази” саройида 2011 йил 26 ноябрда ўтказилган “Соғлом она – соғлом бола” мавзуидаги халқаро симпозиумни келтириб ўтиш мумкин. Президентимиз Ислом Каримов ташаббуси билан ташкил этилган мазкур халқаро анжуманда Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти, БМТнинг Болалар жамғармаси (ЮНИСЕФ) ҳамда бошқа нуфузли халқаро ташкилотлар раҳбарлари ва вакиллари, АҚШ, Хитой, Россия, Канада, Англия, Германия, Италия, Испания, Франция, Финляндия, Швейцария, Чехия, Дания, Жанубий Корея каби қирққа яқин мамлакатдан соғлиқни сақлаш вазирликлари раҳбарлари, тиббиёт соҳасида жаҳонда тан олинган машҳур олимлар, халқаро эксперт ва таҳлилчилардан иборат қарийб 300 нафар етук мутахассис иштирок этди. Яна бир эътиборли жиҳати шундаки, репродуктив саломатликни таъминлаш бўйича “ўзбек модели” БМТ томонидан Шарқий Европа, Болтиқбўйи ва Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги мамлакатлари учун энг яхши Минтақавий дастур сифатида тавсия этилди. Аёлларимиз, опа-сингилларимизнинг меҳнатини енгиллаштириш, уларнинг салоҳиятидан фаол ижтимоий, маданий ва иқтисодий соҳаларда, болалар тарбиясида янада самарали фойдаланиш мақсадида илгари кўрилмаган ёки эътибордан четда қолган аниқ чора-тадбирлар амалга оширилди. Жумладан, бу борада “Оилаларнинг ижтимоий-маиший шароитларини яхшилашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ҳукумат қарори қабул қилиниб, унга мувофиқ, хонадонларнинг маиший ва

ошхона электр жиҳозлари билан таъминланишини яхшилаш, аёлларнинг уй- рўзғор юмушларини енгиллаштиришга қаратилган истеъмол кредитларини кенгайтириш бўйича катта ишлар амалга оширилди. Юртимиздаги оилаларга уч йилга мўлжалланган истеъмол кредитлари ажратилгани опа- сингилларимизнинг оғирини енгил қилиш, аҳолининг турмуш маданиятини оширишга қаратилгани билан айниқса аҳамиятлидир. Хусусан, мамлакатимизда мустақилликнинг дастлабки йилларидан бошлаб жорий этиб келинаётган, халқаро ҳамжамият томонидан тан олинган “Соғлом она – соғлом бола” дастури доирасидаги чора-тадбир катта аҳамиятга моликдир. Соғлиқни сақлаш тизимини ислоҳ қилишни янада чуқурлаштириш ва уни ривожлантириш давлат дастурини амалга оширишнинг асосий йўналишлари тўғрисида муайян ишлар амалга оширилмоқда. Ушбу ҳужжатга Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2009 йил 27 февралдаги ПФ-4087-сонли Фармонига мувофиқ ўзгартиришлар киритилди. 1998 йилда қабул қилинган соғлиқни сақлаш тизимини ислоҳ қилиш давлат дастурининг энг муҳим қоидалари ва мақсадли вазифалари муваффақиятли амалга оширилганини қайд этиб ўтиш мумкин. Тиббий хизмат кўрсатиш тизими амалда тўлиқ қайта кўриб чиқилди, соғлиқни сақлаш тизимини барпо этишнинг принципиал янгича ёндашувлари ишлаб чиқилди. Оналик ва болаликни муҳофаза қилиш, аёллар соғлиғини мустаҳкамлаш тизимида муҳим ўзгаришлар рўй берди. Бўлғуси оналарнинг саломатлигини мунтазам назорат қилувчи ҳамда соғлом болалар туғилишига кўмаклашувчи скрининг марказларининг кенг тармоғи вужудга келтирилганлиги ниҳоятда муҳим аҳамиятга эгадир. Туғруқ муассасаларининг моддий-техник базаси сезиларли даражада мустаҳкамланди. Соғлиқни сақлаш тизимини ислоҳ қилиш борасида қабул қилинган чора- тадбирлар инсонларга тиббий хизмат кўрсатиш даражасини янада ошириш, аҳоли турмушини яхшилаш имконини берди. Умуман олганда, истиқлол йилларида соғлиқни сақлаш тизимида амалга оширилган тизимли ислоҳотлар

самарасини оналар ва болалар ўлими кўрсаткичларининг 3 бараварга камайгани, мамлакатимиз фуқароларининг ўртача яшаш умри эркакларда 67 ёшдан 73 ёшгача, аёлларда эса 75 ёшгача кўтарилгани мисолида ҳам яққол кўриш мумкин. Шахснинг ўз-ўзидан қониқиши инсон ҳаёти фаровонлигининг муҳим омилидир. Шу муносабат билан, замонавий аёллар, хотин-қизларнинг нафақат моддий турмушдан қониқиши, балки ўзини англаши, ўз ҳаёти ва мавқеидан қониқиш олиши ҳам инсон ҳаёт сифатини белгиловчи муҳим омил ҳисобланади. Ушбу омилларни икки асосий гуруҳга ажратиш мумкин: 1) оила омиллари оилавий муносабатлардан қониқиш, оиладаги эр ва хотин бажарадиган ролларнинг ўзаро мутаносиблиги, оиладаги меҳнат ва хўжалик мажбуриятларининг тўғри тақсимланганлиги, оила аъзосининг ўз шахсий эҳтиёжларини қондириш имконияти мавжудлиги, оила аъзосининг оиладаги мавқеидан қаноатланганлиги ва бошқалар; 2) шахснинг ўз меҳнат фаолиятидан қониқиши сифатида ифодаланиши бўлиб, бунда инсоннинг ўзи бажарадиган ишдан маъно-мазмун топиши, меҳнат фаолияти орқали ўзини намоён эта олиш имконияти мавжудлиги ва ҳоказо. Агар замонавий аёллар ҳаёт мазмунини айнан шу жиҳатдан таҳлил этсак, мустақиллик йилларида мамлакатимиз аёллари олдида мазмунан ва шаклан ўзгарган қатор имкониятларни кўрамиз. Авваламбор, бундай таҳлилни аёллар фаолият кўрсатувчи барча жабҳалар мисолида кўриб чиқиш ўринли. Бундай соҳалар қаторида замонавий аёлларнинг сиёсий, ижтимоий ва иқтисодий соҳалардаги фаоллиги, қолаверса, мамлакатимиз хотин- қизларига яратилган шароитларда кўриш мумкин. Хусусан, сиёсий фаоллик ҳақида шуни қайд этиш мумкинки, бугунги кунда айнан шу соҳада эркак ва аёллар ўртасидаги фарқларни бартараф этишга катта эътибор қаратилмоқда. Олий Мажлисга депутатлар орасида камида 30% гача аёл вакилларнинг бўлиши мамлакатимиздаги фаол аёллар орасида янгидан-янги имкониятлар очмоқда (7-расм).

0 10 20 301999 йил2004 йил2009 йил Сенатда Қонунчилик палатасида 7-расм. Аёлларнинг парламентдаги ўрни (фоиз ҳисобида). Энг эътиборлиси, миллий сайлов тизимида хотин-қизларнинг ижтимоий-сиёсий фаоллиги уларнинг давлат ва жамият қурилиши соҳасидаги мавқеини оширишда ҳам бошқа мамлакатлар сайлов тизимидан ажралиб туради. Негаки, сиёсий партиялардан кўрсатиладиган депутатликка номзодларнинг камида 30 фоизини аёллар ташкил этиши шарт экани тўғрисидаги норма қонун билан белгиланди. Мамлакатимиз да аёллар бандлиги қуйидаги кўринишга эга:  саноатда – 42,4%;  қишлоқ хўжалигида – 52,6%;  фан, таълим, маданият соҳаларида – 75,3%;  соғлиқни сақлаш, спорт, ижтимоий муҳофаза соҳаларида – 75,3%;  фермер хўжаликлар раҳбарлари – 10%;  касаба уюшмалари кенгашлари раҳбарлари – 42,2%;  фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари раислари – 25%. Аёлларнинг жамиятдаги мавқеини мустаҳкамлаш тадбирлари, ижтимоий ҳаётда аёллар ва эркаклар ўртасидаги фарқни камайтириш борасида сезиларли ишлар амалга оширилмоқда. Одатда, бундай фарқлар инсоннинг у ёки бу касбни танлашида, хизмат лавозимларида ўсишида, жамият ҳаётининг

турли жабҳаларида фаоллик кўрсатиш имкониятларининг чекланишида кўзга ташланади. Шу муносабат билан замонавий фанга кириб келган атамалардан бири “гендер” сўзи ва “гендер тенглиги” иборалари ҳар бир замонавий инсон учун муҳимдир. Шуни қайд этиш лозимки, гендер сўзи эркак ёки аёлнинг жамиятда, ҳаётдаги ижтимоий мавқеини англатувчи тушунчадир. Аёл ва эркаклар ўртасидаги ижтимоий зиддиятларга барҳам бериш оила, ишхона, жамият ҳаётининг барча жабҳаларида юзага келувчи яширин ва очиқ ҳолатларга тегишли бўлиб, мамлакатимиз миқёсида ушбу соҳада сезиларли олға силжишлар кузатилмоқда. Хусусан, оилада аёллар меҳнати муҳим даражада енгиллашди. Оилага маиший техника ускуналарининг кириб келиши, қўл меҳнатини енгиллаштирувчи автоматик мосламаларнинг кўпайганлиги, аҳоли пунктларида маиший хизмат турларининг ортгани ва улардан фойдаланиш имконининг кенглиги айнан аёллар турмуш тарзи ва меҳнати сифатини оширувчи омиллардир. Бугунги кунга келиб, кўпчилик маиший хизмат турлари ихтисослашиб бориши туфайли уйда аёл бажарадиган кўпгина юмушлар, яъни оиладаги аёл меҳнати анча енгиллашди. Хотин-қизлар фаоллигини кучайтирувчи омиллардан яна бири аёлларнинг меҳнат қилиш соҳаларининг тобора кенгайиб боришидир. Маиший ва оиладаги юмушларнинг хизмат кўрсатиш тармоқларидаги ихтисослашуви аёлларга қўшимча иш ўринлари яратилишига асос бўлмоқда. Натижада катта ёки кичик шаҳарлардаги аёллар ўз уйларидан узоқ бўлмаган ишхоналарда имконияти даражасида меҳнат фаолиятини олиб бориш, оилага қўшимча маблағ келтириш имкониятига эга бўлди. Бу эса аёлларнинг жамият иқтисодий ҳаётида янада фаол иштирок этиши учун имконият яратди. Жамиятда аёлларнинг ижтимоий фаоллигини таъминлаш, аёллар ҳақ- ҳуқуқларининг поймол бўлмаслигини назорат қилиш юзасидан турли жамоат ташкилотлари томонидан қатор тадбирлар амалга оширилмоқда. Бугунги кунга келиб, муайян нодавлат нотижорат ташкилотлар ва ижтимоий ҳаракатлар айнан аёллар ва хотин-қизлар манфаатини ҳимоя қилиш,

уларнинг ақлий ва жисмоний қобилиятларини тўлиқ очиб бериш борасида фаолият олиб бормоқда. Бу борада бажарилган ишлар, қўлга киритилган ютуқлар ҳақида қуйида келтирилган маълумотларга мурожаат этиш мумкин. Жумладан, бугунги кунда х отин-қизлар масалалари билан шуғулланадиган нодавлат нотижорат ташкилотлар 158 тани ташкил этади. Улар қуйидаги масалалар бўйича фаолият олиб бормокда:  ижтимоий сиёсий фаолликни ошириш (37%);  тадбиркорлик ва ҳунармандчиликка кенг жалб этиш (18%);  ижтимоий ҳимоялаш (14,5%);  соғлом турмуш тарзини тарғиб этиш (11,5%). Шу ўринда оила мустақиллигини таъминлаш, уни том маънода жамиятнинг ҳал қилувчи бўғинига айлантириш ва асраб-авайлашда аёлларнинг ўрни алоҳида аҳамият касб этади. Президентимиз таъкидлаганидек, “Аёлларни улуғлаб, ардоқлаб, бошига кўтариб яшайдиган халқ ўзининг юксак маданияти ва олижаноб қадриятларини амалда намоён қиладиган ва тасдиқлайдиган халқ сифатида обрў-эътибор қозонади” 2 . 2 “Халқ сўзи” газетаси. 2013 йил, 8 март.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати: 1. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. –Т.: “Ўзбекистон”. 2008. 2. Каримов И.А. Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. 1-жилд. -Т.: “Ўзбекистон”, 1996. 3. Каримов И.А. Биздан озод ва обод Ватан қолсин. 2 -жилд . – Т.: “ Ўзбекистон ” , 1996. 4. Каримов И.А. Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир. 3-жилд. –Т.: “Ўзбекистон”, 1996. 5. Каримов И.А. Бунёдкорлик йўлидан. 4-жилд. –Т.: “Ўзбекистон”, 1996. 6. Каримов И.А. Янгича фикрлаш ва ишлаш – давр талаби. 5 -жилд . – Т.: Ўзбекистон, 1997. 7. Каримов И.А. Хавфсизлик ва барқарор тараққиёт йўлидан. 6 -жил д. –Т.: “Ўзбекистон”, 1998. 8. Каримов И.А. Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурамиз. 7-жилд. –Т.: “Ўзбекистон”, 1999. 9. Каримов И.А. Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт – пировард мақсадимиз. 8-жилд. –Т.: “Ўзбекистон”, 2000. 10. Каримов И.А. Ватан равнақи учун ҳар биримиз масъулмиз. 9-жилд. –Т.: “Ўзбекистон”, 2001. 11. Каримов И.А. Хавфсизлик ва тинчлик учун курашмоқ керак. 10-жилд. –Т.: “Ўзбекистон”, 2002.

Похожие

Инсон ва шахс. Оила маънавияти

Хулқ-атворда шахс маънавиятининг намоён бўлиши

Маънавият ва маърифат

Наврўз уйдирма ва ҳақиқат

Маънавият ва миллат тарбияси. Борлиқ ҳақиқати ва Бош маънавий қадриятларимиз