Madaniyatlararo muloqot mintaqaviy konfliktlarni yechish omili. Etnoetiketda axloqiy tasavvurlarning ifodalanishi - Культурология - Рефераты

Madaniyatlararo muloqot mintaqaviy konfliktlarni yechish omili. Etnoetiketda axloqiy tasavvurlarning ifodalanishi

Загружено в:

30.09.2022

Скачано:

0

Размер:

60 KB

Madaniyatlararo muloqot mintaqaviy konfliktlarni yechish omili. Etnoetiketda axloqiy tasavvurlarning ifodalanishi Bugungi kunda barcha davlatlarning ravnaqi va rivojining asosi, shubhasiz unda istiqomat qilayotgan turli etnomadaniy, milliy guruhlarga tegishli elat va millat vakillarining tinchtotuv va farovon hayoti, barqaror o‘zaro munosabatlari va bag‘rikengligiga borib taqaladi. Mamlakatda mavjud o‘zga millatlar madaniyatiga ijobiy munosabatda bo‘lish, ularning milliy qadriyatlari va urf-odatlariga hurmat bilan qarash, madaniy meroslarini oyoq osti qilmaslik va ularni kelajak avlod uchun asrab-avaylash har bir fuqaroning burchidir. Bundan tashqari yuqori professional bilim va malakaga ega bo‘lgan, chet tillarini mukammal egallagan bo‘lajak mutaxassislar barcha oliy ta’lim muassasalarining ko‘zlagan maqsadidir. Aynan bilim va malaka, chet tillarini o‘zlashtirganlikhozirgi zamonning barcha mezonlariga javob bera oladi. Jumladan, birinchi Prezidentimiz I.A. Karimov, “...Yana bir muhim vazifamiz − bu O‘zbekistonda yashayotgan barcha millat va elatlarning tili, madaniyati, urf-odat va an’analarini rivojlantirishga ko‘maklashish, ularga yaratib berilgan imkoniyat va sharoitlarni yanada kengaytirishdan iborat. Shu orqali yurtimizda qaror topgan millatlararo totuvlik va barqarorlikni saqlash, uni ko‘z qorachig‘iday asrash − har birimizning muqaddas burchimizdir” deb aytib o‘tganlar madaniyatlararo mulokot barcha darajadagi munosabatlarda ishtirok etish imkonini beradi. Shunga qaramay, uning ayrim qirralari oxirigacha to‘liq yoritilmagan.Bugungi axborot olami tasavvur qilib bo‘lmas darajada ongu shuurimizni egallab borayotgan bir sharoitda, xalqlarning madaniy integratsiyasi shiddat bilan o‘sayotganligiga tabiiy jarayon deb qarasak, noto‘g‘ri bo‘lmaydi. Shu bilan birga globallashuv davrida milliy o‘ziga xoslikni saqlab qolish masalasi moddiy va nomoddiy buyuk madaniyat va dunyo sivilizatsiyasi tarixida alohida o‘rin tutgan xalqlarni o‘ylantiruvchi dolzarb masalalardan bo‘lib kelmoqda. Chet

tillarni chuqur o‘rgangan, dunyo xalqlari bilan erkin muomala qila oladigan, o‘z yurti, xalqi, davlati manfaatlarini yuksak bilim va iqtidor bilan himoya qilishga qodir mutaxassislargina bunday ulkan global muammolarni yechishga qodirdirlar. Shuning uchun ham O‘zbekistonda chet tillarni o‘rgatish sohasi davlat ijtimoiy siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biriga aylangan. Zero, “bugun jahon hamjamiyatidan o‘ziga munosib o‘rin egallashga intilayotgan mamlakatimiz uchun, chet ellik sheriklarimiz bilan hamjihatlikda, hamkorlikda buyuk kelajagini qurayotgan xalqimiz uchun xorijiy tillarni mukammal bilishning ahamiyatini baholashning hojati yo‘qdir”. Til – tafakkurni rivojlantiruvchi va madaniy-tarixiy an’analarni avlodlarga yetkazib beruvchi vosita xisoblanadi. U faqatgina muloqot vositasi bo‘libgina qolmay, balki madaniy boyliklarni asrovchi xazina hamdir. Til va, tabiiyki, bu bilan birga adabiyot madaniyat tushunchasining eng muhim qirralaridan biri hisoblanadi. Chunki til yuksak insoniylikni, qadrkimmatni ifodalovchi, millatlararo ma’naviy birlikni aks ettiruvchi hodisa. Shuningdek, til – tarixiy xotirani, avlodlar o‘rtasidagi uzviylikni ta’minlovchi ko‘prik hisoblanadi. Shu bois, o‘z ona tilimizga bo‘lgan mehr-muhabbatimizni yanada mustahkamlagan holda, uni qunt bilan o‘rganishimiz va, shu asnoda, o‘z tariximizni ham chuqur bilishimiz lozim. Vaholanki, o‘z tarixini, ajdodlarini bilmagan inson kelajakka umid bilan boqa olmaydi.Prezidentimiz ta’kidlaganidek: “O‘z ona tilimizni chuqur o‘rganish bilan bir paytda, bugungi kunda, chet tillarni o‘rganish biz uchun har tomonlama zarur.” Darhaqiqat, chet tillarni bilish evaziga o‘zga mamlakatlarning iqtisodiy, siyosiy, madaniy sohalardagi bizga mos bo‘lgan yutuqlarini olishimiz va, o‘z navbatida, o‘zimiz erishganlarimizni boshqalarga namoyish etishimiz mumkin. Chet tillarni o‘rganish va bilish biz uchun qanchalik foydali bo‘lsa, madaniy biqiqlik esa shu qadar iqtisodiy, siyosiy inqirozga olib keladi.Shu sababdan, mamlakatimiz Mustaqillikka erishgan ilk davrdanoq xalqning ilm darajasini, madaniyati va ma’naviyatini yuksaltirishga qaratilgan ko‘plab islohotlar olib bordi. Buning natijasida o‘zbek tiliga davlat maqomi berildi, “Ta’lim to‘g‘risida”, “Kadrlarni tayyorlash milliy dasturi” kabi ta’lim sohasiga oid bir qator dasturlar qabul qilinib,

amaliyotga tadbiq etildi. Yurtimizda tilimizga e’tibor tobora yuksalayotgani tufayli ajdodlarimiz qoldirgan madaniy merosni tiklash va o‘rganish imkoni tug‘ildi, milliy qadriyatlar tiklandi, xalqimiz ma’naviy jihatdan o‘sdi. Shu bilan bir qatorda mamlakatimizda chet tillarni o‘rganishga e’tibor yil sayin ortib borar ekan, buning zamini tobora mustahkamlanmoqda. Bu borada yurtboshimiz tomonidan 2012 yil 10 dekabrda qabul qilingan “Chet tillarni o‘rganish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”giqaror fikrimizning yorqin isbotidir. Yurtimizda olib borilayotgan fan-ta’lim soxasidagi o‘zgartirish va yangiliklar o‘zining amaliy jihatdan samarasini berib kelmoqda. Bunda xorijiy tillarni o‘qitish xam muhim ahamiyat kasb etadi. O‘sib kelayotgan yosh avlod har tomonlama barkamol, yetuk va bilimli bo‘lishida chet tillarning ham o‘z o‘rni va ahamiyati bor. O‘zbekistonda ilmfanni, adabiyot va san’atni, texnika va qishloq xo‘jaligini yanada takomillashtirish, xorijiy texnologiyalar va investitsiyalarni o‘rganishda hamda hayotga tadbiq etishda xorijiy tillarni mukammal bilish eng muhim omillardan biri hisoblanadi. Til va adabiyot vositasida biz o‘zga xalqlar tarixi, ularning dunyoqarashi, intilishlari bilan yaqindan tanishamiz. Adabiyot umuminsoniy qadriyatlarni bizgacha yetkazib beradi, xalklararo mehr-oqibatni mustahkamlaydi, barcha insonlarni ezgulikka chorlaydi.Ko‘hna tariximizga nazar solsak, dunyo xalqlari, xususan, Sharqu Garb doimo bir-birlarini o‘zaro yaqindan bilishga intilib kelganligiga misollar yaqqol ko‘zga tashlanadi. Buyuk ajdodlarimiz, olimu fuzalolar, shoiru mutafakkirlar xalqlar ittifoqi haqida qayg‘urib kelishgan. Ayni paytda ularning jahnshumul ahamiyatli kashfiyotlari, asarlarining o‘zi ham dunyo xalklari erishgan yutuqlarning sintezi xisoblanadi. Garb donishmandlari doimo Sharq falsafasi bilan qiziqib kelganlar. Sharqham, o‘z navbatida, Garb mamlakatlari erishgan fan va texnika sohasidagi yutuqlarini o‘rganib, o‘zlashtirib borgan. Mashhur Pifagor uzoq yillar Misr, Bobil va Xindistonda yashab, ilm olgan bo‘lsa, buyuk sharq allomasi Farobiy o‘zini Aristotelning shogirdi deb hisoblagan. Abu Ali ibn Sino o‘zining jahnga ta’rifi ketgan “Tib qonunlari” asarida, mutaxassislar ta’kidlashiga ko‘ra, yunon va sharq tibbiyoti yutuqlarini to‘la mujassam eta olgan. Shu tufayli ham bu asar ming yildan

buyon meditsina olamida o‘z qiymatini yo‘qotmay kelmoqda. Aristotelning “Poetika” nomli mashhur asariga Ibn Sino tomonidan yozilgan “SHe’r san’ati” deb nomlangan sharhlar ham madaniyatlararo birlik ramzi, jaxon madaniyati rivojiga qo‘shilgan katta hissadir. Bundan tashqari, madaniyatning boshqa sohalarini olib qaraydigan bo‘lsak ham, milliy ruh bilan bir qatorda umuminsoniy mushtaraklikni yaqqol ko‘rishimiz mumkin. Misol uchun, san’atning buyuk va ko‘xna turlaridan biri bo‘lgan arxitektura sohasidagi ko‘plab yutuq va o‘zgarishlarni olib qaraylik. Vaholanki, bizning g‘ururimiz hisoblanmish Samarqand, Buxoro, Xiva shaharlaridagi arxitektura yodgorliklari xam dunyo xalklari me’moriy san’ati o‘zaro uyg‘unligining ramzi hisoblanadi. Xulosa o‘rnida aytish joizki, mamlakatimizda tillarni yaqindan o‘rganish uchun yaratib berilayotgan keng imkoniyatlardan yoshlarimiz samarali foydalanmoqdalar. Xususan, bugungi kun yoshlari xorijiy tillarni mukammal egallab, dunyoning istalgan burchagida Vatanimiz sha’nini ko‘klarga ko‘tarishga qodir bo‘lmokdalar. Shu bilan bir qatorda, jahonning ilg‘or texnika va texnologiyalarini, sara bilim va tajribalarini yurtimizga olib kelish va xorijiy davlatlar bilan ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, madaniy, fan-ta’lim sohasida bevosita samarali hamkorlik qilish imkoniyati ham tug‘ildi. Bular natijasida esa mamlakatlar, millatlar o‘rtasidagi aloqalar yanada mustahkamlanmoqda. Madaniyat murakkab va serqirra hodisa sifatida ijtimoiy hayotning barcha sohalariga birdek dahldordir. Shu jihatdan din va madaniyat uzviy bog‘lik jarayon hisoblanadi. Jamiyat hayotida sodir bo‘layotgan rivojlanish holatini madaniy jarayonlarsiz tasavvur etib bo‘lmaydi. Aslida «madaniyat - u insonning ijtimoiy mavjudot sifatidagi kamolotining, insonda insoniylik rivojlanishining me’yorini tavsiflovchi hodisa hisoblanadi. Zero madaniyat inson faoliyatini, uning natijasida yaratilgan moddiy va ma’naviy qadriyatlarni qamrab olgan holda shaxs kamoloti va jamiyat taraqqiyotiga xizmat qiluvchi ijtimoiy hodisa hisoblanadi» Asrlar davomida turli din vakillarining bir zaminda xayot kechirishi, ular orasida ixtiloflar kuzatilmagani yurtimiz xalklari mentalitetida azal- azaldan diniy va madaniy bag‘rikenglik tushunchalarining shakllanganiga asos bo‘la oladi.

«Madaniyat va din nafaqat, milliy mansublikning qaror topishida, balki etnokonfessional asoslardagi ayrim ziddiyatlarni bartaraf etishda ham katta rol o‘ynaydi. Konfessiyalararo muloqot, madaniyatlararo aloqa va hamkorlik madaniy adovat, tarqoqlik va diniy toqatsizlikka barham berish uchun samarali vosita hisoblanadi» Diniy qarashlari turlicha bo‘lsada, «bugungi kunda milliy hayotni dindan tashqarida tasavvur qilish nixoyatda qiyin. Bu dinning kishilar turmushining turli sohalariga kirib borganida, madaniyati, urf-odatlari, an’analariga singib ketganida ko‘rinadi. Bunday uyg‘unlashuv shunchalik kuchliki, ba’zan qaysi qadriyatlar diniy, qaysi qad-riyat milliy ekanini ajratib olish nihoyatda mushkul» Din va madaniyat uyg‘unlashuvidagi yana bir jihat - bu, uning insoniyat tarixi va faoliyatini o‘rganishda o‘ziga xos fenomen vazifasini bajarishida ko‘rinadi. Shuningdek, din ma’naviy madaniyatning muhim elementi hisoblanadi. Din insonning ruhiy dunyosi ma’naviyati va madaniyati bilan chambarchas bog‘likdir. Insonning ijtimoiy hayotida doimo u bilan birga bo‘ladi. Shuning uchun ham dinni o‘rganish - bu insoniyatni o‘rganish demakdir. Dinni insoniyatdan, insoniyatni dindan ajratib bo‘lmasligini tarixning o‘zi isbotladi. Bu holat esa yuksak madaniyat yoki tarixiy taraqqiyotning ijtimoiy va etnik guruxlar rivojlanishidagi sifatiy xususiyati tarzida o‘z ifodasini topadi. Madaniyat va din o‘rtasidagi munosabat o‘zaro dilektik alokadorlikda bo‘lib ular bir-birini to‘ldirib boradi hamda vorisiylik asosida takomillashib boradi. Aynan shu holat U. Ko‘shayev ta’kidlaganidek, «madaniyatni dindan xoli ravishda yoki aksincha dinni muayyan madaniy tizimdan ayri xolda tizimli tadqiq etib uning mohiyatini anglab bo‘lmaydi» Musulmonlar, xristianlar va buddaviylarning O‘zbekistan zaminida birgalikda hamnafas va hamjixat bo‘lib yashashi diniy- ma’naviy totuvlikning nodir timsoli va barcha din vakillariga nisbatan bag‘rikenglikning eng yaxshi namunasi deb xisoblashga asos bo‘la oladi. Bugungi globallashuv jarayonida mamlakatda rasmiy faoliyat olib borayotgan barcha diniy konfessiyalar vakillari o‘z jamoalarining O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar tyg‘risida”gi Konun qoidalariga qat’iy rioya

qilayotganlari hamda diniy bag‘rikenglikni mustahkamlashga o‘z hissalarini qo‘shayotganliklarini doimo ta’kidlab kelmoqdalar. Ko‘p konfessiyali Vatanimizda dinlararo va millatlararo bag‘ rikenglikning ta’minlanishi mamlakat ijtimoiy taraqqiyotida muhim ahamiyat kasb etadi. Diniy bag‘rikenglik xilma-xil diniy e’tiqodda bo‘lgan kishilarning olijanob g‘oya va niyatlar yo‘lida hamkor hamda hamjihat bo‘lib yashashi, kishilik jamiyati ravnaqi yo‘lida xizmat qilishini anglatadi. Bu esa makon chegaralarini bilmaydi. Xozirda bu g‘oya ezgulik yo‘lida jamiyatning barcha a’zolari hamkorligini nazarda tutadi. Insonlarning diniy va madaniy munosabatlarining mushtarakligi diniy bag‘rikenglik timsolida tinchlik va barqarorlikni mustahkamlash, ozod va obod Vatan qurishning asosiy negizini tashkil etadi. O‘zbekistonda turli konfessiyalar o‘rtasidagi munosabatlar o‘zaro hurmat va bag‘rikenglikka asoslangan. Diniy va madaniy bag‘rikenglik - turli millatga mansub kishilarning birbirlarining tilini, dinini, turmush tarzi, urf-odati va an’analarini, milliy-madaniy merosini hurmat qilishni, ularning sha’ni, qadr- qimmatini, or-nomusini qadrlashni anglatadi. Bu esa diniy va madaniy bag‘rikenglikning ijtimoiy voqelikdagi in’ikosi - tinchlikning barqarorligini o‘zida aks ettiradi.

Adabiyotlar : 1. O‘zbekiston Respublikasining“Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni. 1997 yil 29 avgust. / “Barkamol avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori” – T.: “Sharq” nashriyoti, 1998 yil. 2. O‘zbekiston Respublikasining“Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi to‘g‘risida”gi Qonuni. 1997 yil 29 avgust. / “Barkamol avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori” – T.: “Sharq” nashriyoti, 1998 yil. 3. O‘zbekiston Respublikasining “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risida”(Yangi tahrirda)gi Qonuni. – T.: “Adolat” nashriyoti 1998 yil 4. SH.M.Mirziyoyev Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik- har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak T. O‘zbekiston. 2017. 5. SH.M.Mirziyoyevning O‘zbekiston Respublikasi Parlamentiga Murojaatnomasi. (2017-yilda amalga oshirilgan asosiy ishlar yakuni va O‘zbekiston Respublikasini 2018-yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning eng ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan murojaatnoma).Xalq so‘zi.2017.23 dekabr Darslik va qo‘shimcha adabiyotlar 1. Imomnazarov M. Milliy ma’naviyatimizning takomil bosqichlari. T.: 1996 yil. 2. Abdullayev M. Madaniyatshunoslik. Farg‘ona,1998 yil. 3. Abdullayev M. Abdullayev A. Ma’naviyat va madaniyat tarixi. Farg‘ona, 1998 yil. 4. Etnomadaniyatfanidan ma’ruzalar matni. 1-qism. Farg‘ona, 2001 yil. 5. Shoniyozov K. O‘zbek xalqining shakllanish jarayoni. T.: Sharq, 2001yil.

Похожие

Muomala madaniyatining diniy-axloqiy asoslari

Muomala madaniyati jamiyat taraqqiyotining muhim omili sifatida

Shaxs kamolotining axloqiy va estetik xususiyatlari

Millatlararo munosabatlarda barqarorlik taraqqiyot omili. Etnomadaniy jarayonlarda tolerantlikning ifodasi

Etnomadaniyat va milliy g‘oya mushtarakligi