Volfram ajratib olish - Горное дело - Рефераты

Volfram ajratib olish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

489 KB

Volfram ajratib olish Reja: 1. Molibden ajratib olish 2. Indiy ajratib olish 3. Pirometallurgiya usuli 4. Gidrometallurgiya usuli 5. Elektrokimyoviy usullar

Volfram yer po‘stlarining 0,007 foizini tashkil etadi, uni 1771-yilda Sheele topgan. Volframning beshta tabiiy izotopi va 12 ta sun’iy izotopi ma’lum Volframning eng muhim rudalari volframat kislota H2WO4 ning tuzlari – volframatlardir. Tabiatda temir va marganets volframatlari izomorf holda uchraydi, uni xFeWO 4 · yMnWO 4 yoki, kiskacha (Fe, Mn)WO 4 shaklida yozish mumkin. Tabiatda kalsiy volframat CaWO 4 ham uchraydi, u sheelit deb ataladi. Volfram konlari O‘zbekistonda va Qozog‘istonda, Xitoy, Portugaliya va Birmada uchraydi.Toza volfram olish uchun volframning boyitilgan rudasi, masalan, volframit konsentratiga soda qo‘shib qizdiriladi: 4FeWO 4 + 4Na 2 CO 3 + O 2 = 4Na 2 WO 4 + 2Fe 2 O 3 + 4CO 2 , 6MnWO 4 + 6Na 2 CO 3 + O 2 = 6Na 2 WO 4 + 2Mn 3 O 4 + 6CO 2 . So‘ngra suv ta’sir ettirilb, Na 2 WO 4 eritmaga o‘tkaziladi, Fe 2 O 5 va Mn 3 WO 4 suvda erimaydi va cho‘kma holida qoladi. Keyin Na 2 WO 4 ga NSl ta’sir ettirilib, H 2 WO 4 olinadi: Na 2 WO 4 + 2NSl = H 2 WO 4 + 2NaCl. Bunda H 2 WO 4 sariq tusli cho‘kma holida tushadi. So‘ngra u qizdirilib, WO 3 olinadi: H 2 WO 4 – WO 3 + N 2 O. WO 3 vodorod bilan qaytarilib, volfram olinadi. Sodali kuydirish sanoatida eng ko‘p qo‘llaniladigan parchalash texnologiyasi hisoblanadi. Bu usulning texnologik tizimi quyidagi chizmada berilgan. Kuydirish volframit konsentrati kislorod ishtirokida soda bilan quyidagicha reaksiyaga kirishadi: 2FeWO 4 + 2Na 2 CO 3 + 1/2O 2 = 2Na 2 W0 4 + Fe 2 O 3 + 2CO 2 , 3MnWO 4 + 3Na 2 CO 3 + 1/2O 2 = 3Na 2 WO 4 + Mn 3 O 4 + 3CO 2 . Reaksiya qaytmas bo‘lib, CO 2 uchib chiqadi va Mn va Fe to‘liq oksidlanadi. Bu jarayon 800–900 °C harorat boradi. Reaksiya to‘liq borishi uchun shixta tayyorlash uchun ishlatiladigan sodani miqdori 10–15 % nazariy jihatdan ko‘p

solinishi temir va marganetsni oksidlash jarayonini tezlatiradi. 4.3-chizma. Sheelit boyitmalaridan volfram metallini ajratib olish texnologiyasi.

Molibden ajratib olish Molibden yer po‘stlog‘ining 0,001 foizini tashkil etadi. Uni 1778 yilda Sheele topgan. Molibdenning 7 ta tabiiy izotopi ma’lum, 11 ta sun’iy izotopi olingan. Molibdenning minerallari orasida eng muhimi va eng ko‘p uchraydigani molibdenit MoS 2 (molibden yaltiroqdir). MDH molibden rudalari Xakasiya, Qozog‘iston va O‘zbekistonda uchraydi. Chet mamlakatlardan AQSH, Norvegiya va Marokashda molibden minerallari ko‘p. Molibdenning 20 dan ortiq minerali mavjud bo‘lib, sanoat ahamiyatiga ega bo‘lganlari – molibdenit MoS 2 , povelit SaMoO 4 , molidit Fe 2 (MoO 4 ) 2 7 Ѕ H 2 O. Sof molibden olish uchun MoS 2 kuydirilib, MoO 3 hosil qilinadi: 2MoS 2 + 7O 2 = 2MoO 3 + 4SO 2 . Keyin MoO 3 vodorod bilan qaytarilib, Mo olinadi. Aluminotermiya usuli bilan ham molibden olish mumkin. Hozirgi vaqtda molibden konsentratlarini parchalashda asosan pirometallurgik va gidrometallurgik usullar qo‘llanib kelinmoqda. Ularga quyidagi usullar kiradi: 1. Sulfidli molibden boyitmalarini oksidlovchi kuydirish. 2. Molibdenit minerallarini kislotalar bilan parchalash. 3. Molibdenitning kislorod bilan ishqorli eritmalarini bosim ta’sirida oksidlash. 4. Gipoxlorat natriyni ishqorli eritmasi bilan ishlov berish. Indiy ajratib olish Indiy yer po‘stlog‘ining 2–10–5 foizini tashkil etadi. Indiy birinchi marta 1863 yilda olingan; uning spektrida indigo (nil) rangiga o‘xshash ko‘k chiziq bo‘lgani uchun indiy deb atalgan. Indiy birikmalari metall sulfidlarda qo‘shimcha holda uchraydi va shu

metallarni ajratib olishda qolgan chiqindilardan yig‘iladi. Indiy eritmasining 2 ta tabiiy va 35 ta sun’iy izotopi bor. Indiy birikmalarini elektroliz qilish yoki oksidlaridan vodorod yordamida qaytarish yo‘li bilan olinadi. Indiyning asosiy xomashyolari Tabiatda indiyning asosiy minerallari uchramaydi, lekin sulfidli rux minerallarida hamda rux va qo‘rg‘oshin sulfostanat va sulfoantimonat holida uchraydi. Quyidagi boshqa moddalarni minerallarida indiy eng ko‘p miqdorda: klendrit – Pb 6 Sb 2 Sn 6 Sr da 0,1–1 foizgacha, frankeitda – Pb 6 Sb 2 SnS 12 da 0,1 foiz va staninda CuFeSnS 4 da 0,1 foiz bo‘ladi.

Indiy ishlab chiqarishning asosiy xomashyo bazasi, turli ishlab chiqarish chiqindilari va yarimishlab chiqarish mahsulotlari hisoblanadi. Bularga asosan rux va qo‘rg‘oshin ishlab chiqarish korxonalari chiqindilari va yarimmahsulotlari kiradi. Rux konsentratlarini 850–950 °C da uydirilganda indiyning asosiy qismi rux quyindilari tarkibida qoladi. Ular ikki usulda – pirome-tallurgiya va gidrometallurgiya usulida ajratib olinadi Pirometallurgiya usuli Bu usulda rux quyindisi 1200–1300 °C da ko‘mir ishtirokida qaytarish bilan olib boriladi. Qaytarish jarayonida rux distillyatsiyaga uchrab suyuq holida cho‘kmaga tushadi. Shuning uchun indiyning asosiy xomashyosi pirometallurgiya sanoatining birikmalarni kokslashda hosil bo‘lgan changlar va rektifikatsiya usulida tozalangan qora ruxlarda bo‘ladi. Gidrometallurgiya usuli Bu usulda rux quyindilari kuchsiz sulfat kislotasida eritishi, sulfatli eritmalarni aralashmalardan tozalash (Cu, Cd, Co, Sl) va eritmalardan ruxni elektrolitik usulda ajratib olish bosqichlaridan iborat bo‘ladi. Quyindilar neytral yoki kislotali sharoitda tanlab eritiladi. Eritmani ishqorlash natijasida indiyning asosiy miqdori quyindini eritmaydigan bo‘laklarida qoladi, bunga sabab shuki neytrallash natijasida pN = 5,2 bo‘lganda rux gidrooksid holida ajrala boshlaydi. Ma’lumki, indiy gidrooksidi pN = 4,67 – 4,85 bo‘lganda to‘liq cho‘kmaga tushadi. Demak, hosil bo‘ladigan rux cho‘kmasida indiy va boshqa metallar ham ajralib chiqadi. Kislotali tanlab eritishda esa ruxning asosiy massasi eritmada,

cho‘kmada esa indiy, galliy, germaniy va boshqa moddalar kek holida qo‘rg‘oshin sulfati bilan birga qoladi. Indiyning ma’lum qismi sulfatli eritmalar tarkibida bo‘ladi. Elektrokimyoviy usullar Elektroqimyoviy tozalashda indiy eruvchan anod sifatida ishlatilib, eritmadagi Sn, Pb, Cu elementlari shlakda qolsa, qolgan elementlar esa eritmada qoladi. Bu usul bilan indiyni tozalashda elektrolit eritma holida har xil tarkibli elektrolit eritmalari taklif qilingan bo‘lib,ulardan: 40–60 g/l In, 100 g/l hayvon kleyi va pN = 2–2,5. Qo‘shilgan kley katodda qattiq cho‘kma hosil qilishga yordam beradi. Anod sifatida paxtadan to‘kilgan gazmol polotnalaridan foydalaniladi, ular qo‘rg‘oshin, mis qalay zarrachalarini katodga o‘tkazib yubormaydi. Katodlar toza holidagi indiy yoki aluminiy podnos – zo‘laklaridan iborat bo‘ladi. Elektroliz jarayoni 100 A/m 2 va 2 volt kuchlanishda olib boriladi. Elektrolitik tozalashni ikki marta amalga oshirilsa,99,995–99,9999 % toza indiy olinadi.

Похожие

Kadmiy ajratib olish

Gazni individual komponentlarini ajratib olish

Rangli va qora metallarni ajratib olish

Nodir metallar

Geologiya qidiruv ishlari va rudalarni qazib olish