Gazlarni quritish - Горное дело - Рефераты

Gazlarni quritish

Загружено в:

13.11.2023

Скачано:

0

Размер:

623.212890625 KB

Gazlarni quritish Reja: 1. Tabiiy gazni kuritish 2. Tabiiy va yo’ldosh neftni gazlarning tarkibidagi namlik miqdori 3. To’yingan yutuvchi sorbentlarni absorbsiya va regeneratsiyalash orqali gazni quritishning fizik asoslari

Gaz qatlam sharoitida suv ‘arlari bilan to’yingan holda bo’ladi. Gazni qazib chiqarishda texnologik sxemalar bo’yicha qayta ishlash vaqtida termodinamik sharoitlar, tem’eratura, bosim o’zgaradi va natijada suv ‘arlari kondersirlanadi. Hosil bo’lgan suv tomchilari gazni tayyorlash qurilmalarining texnologik tizimlarini ishini buzadi va uni uzoq masofaga magistral trubo’rovodlar orqali tashishni qiyinlashtiradi. Bunga asosiy sabab tabiiy gazni suv bilan gidrat hosil qilishidir. Buni klatrat deyiladi. U muzsimon modda bo’lib gidrat ‘robkalarini hosil qiladi. Gidratlar quvrlarda tiqin hosil qiladi Buning natijasida kom’ressorlar ishdan chiqadi. Shuning uchun tabiiy gazni magistral quvrlarga berishdan va ‘ast tem’eraturada qayta ishlashdan oldin quritiladi. Kuritish usulini tanlab olish aniq maqsadga va sharoitga bog’liq. Bularga gazni tarkibi, quritish darajasi, quritilgan gazning tarkibi kiradi. Gazni quritishda suvni yutadigan, qattiq va suyuq sorbentlar ishlatiladi, ya'ni adsorbentlar va absorbentlar ishlatiladi. Ular quyidagi talablarga javob berishi kerak. 1. Yuqori darajada namlikni yutishi kerak, ya'ni yutuvchining massasi va hajmi birligiga nisbatan ko’’ namlik yutishi kerak. 2. Uzoq vaqt xizmat qilishi kerak. 3. Arzon va olinishi qulay bo’lishi kerak. Shu ko’rsatilgan sifatlarga aktiv alyuminiy oksidi, seolit, suyuq moddalardan – di va tri etilenglikollar kiradi. Neftni qayta ishlash korxonalarida odatda tabiiy gaz suyuq usul bilan tozalanganda dietilenglikol ishlatiladi. Dietilenglikol bilan tozalanganda shudring nuqtasi -20 0 S ga tushadi. Aktiv alyuminiy oksidi bilan quritilganda shudring nuqtasi -70 0 S ga, seolit bilan quritilganda -75 0 S ga yetadi.

2. Tabiiy va yo’ldosh neftni gazlarning tarkibidagi namlik miqdori Gaz tarkibidagi namlik miqdori (kg) deb nam gaz tarkibidagi namlik miqdorining quruq gaz miqdori nisbatiga aytiladi. Absolyut namlik – nam gazdagi suv bug’ining ‘arsial bosimining kattaligi (‘n). Bazida absolyut namlik deb, 1m 3 nam havo tarkibidagi suv bug’ning massasiga aytiladi. U bu ikki kattalik son jixatidan – suv bug’ining ‘arsial bosimi millimetr simob ustunida va suv bug’ining massasi (grammda) 1m 3 nam gazda deyarli bir-biriga teng, 16,5 0 S tem’eraturada esa qatiy bir-biriga teng. Gazning nisbiy namligi deb, gaz aralashmasidagi suv bug’ining, mazkur xajmda o’sha tem’eraturadagi to’yingan bug’ massasiga munosabatiga aytiladi, va bilan belgilanadi. Shuningdek  ni, nam gaz tarkibidagi suv bug’ining ‘arsial bosimini shu haroratdagi suv bug’ining bosimining nisbati ko’rinishida ham ifodalash mumkin. ϕ= Pn Ps  kattaligi odatda % ko’rinishida ifodalanadi. 0  ‘ n  ‘ s bo’lgani uchun, unda 0    100%. Absolyut quruq gaz uchun  = 0, to’yingan gaz uchun  = 100%. Mazkur gaz aralashmasidagi suv tomchisi hosil bo’ladigan tem’eratura shudring nuqtasi deb ataladi. Havoga qaraganda uglevodorodli gazlarda namlik yuqori, lekin tem’eratura oshishi bilan bu farq kamayib boradi. Nisbiy zichligi 0,6 tarkibidagi azot bo’lmagan, chuchuk suvga to’yingan har xil tem’eratura va bosimdagi tabiiy gazni namligi (7a-rasmda) berilgan. Gaz namligining kattaligi, uning uglevodorodli tarkibiga bog’liq: gaz tarkibidagi og’ir uglevodorodlar qancha ko’’ bo’lsa, namlik shuncha ‘ast bo’ladi. Tabiiy gaz tarkibida H 2 S va CO 2 ning bo’lishi namlikni oshiradi, azot esa kamaytiradi. Nisbiy zichligi 0,6 dan farq qiladigan gaz namligini aniqlash uchun, zichlikka K tuzatishni kiritish zarur (7a-rasmga qarang).

K1= W W 0,6 Bu yerda: W , W 0,6 – mos ravishda tekshirilayotgan gaz va zichligi 0,6 bo’lgan gaz. Suvda (NaCl, CaCl 2 , MgCl 2 ) ning erigan tuzlarining bo’lishi suv bug’i ‘arsial bosimini ‘asaytiradi, shu bilan birga gazni namligi ham ‘asayadi. Tuzlilik ( K 2 ) ga tuzatish koeffitsienti quyidagi munosabatda bo’ladi. K2=W s W Bu yerda: W s – tuzli suv bilan kontaktda bo’lgan gazning muvozanat namligi. Gaz tarkibidagi namlik miqdorini quyidagi ifodadan foydalanib aniqlash mumkin: W = A P+B Bu yerda: A – Ideal gaz tarkibidagi kam miqdoriga teng bo’lgan koeffitsient; R – gaz bosimi; V – gaz tarkibiga bog’liq koeffitsient. A va V koeffitsientlarining qiymatlari 4-jadvalda keltirilgan. 3. To’yingan yutuvchi sorbentlarni absorbsiya va regeneratsiyalash orqali gazni quritishning fizik asoslari Tabiiy va neftli gazdan namni ajratib olish absorbsiya yoki adsorbsiya orqali amalga oshiriladi. Absorbsiyali quritishning afzallik taraflari quyidagilar: - Sistemada bosim kqtarilishining ‘astligi; - Ka’ital va foydalanish xarajatlari kam; - Qattiq va sorbentlarni zaxarlovchi moddalarni saqlovchi gazlarni quritish imkoniyatlari mavjudligi. Absorbsiya – bu suyuqlik yutgichlar yordamida Gazli yoki bug’li aralashmalardan gaz yoki bug’ning yutilish jarayoni.

Vaqtga bog’liq bo’lgan massa uzatgichning asosiy tenglamasi quyidagi ko’rinishga ega. dM = K m dFd  Bu yerda: dM – modda miqdori; K m – massa uzatish koeffitsienti;  – massa almashinov jarayonining xarakatlanuvchi kuchi; dF – fazalar orasidagi sirt kontakti; d  – vaqt. Gaz fazasiga tegishli bo’lgan, massa uzatishning umumiy koeffitsienti quyidagiga teng. Kγ = 1 1 Bγ + K Bχ Suyuq fazaga Kχ = 1 1 K − 1 Bχ Bu yerda: B  B  – mos ravishda suyuq va gaz fazalarning massa uzatish koeffitsientlari. Xozirgi vaqtda tabiiy va neftli gazni absorbsiyali quritish uchun asosan dietilenglikol' (DEG) va trietilenglikol' (TEG) ishlatiladi. Boshqa suyuq yutuvchilar, masalan, ‘ro’ilenglikol', metanol, tetraetilenglikol' va boshqalar yuqori gigrosko’iklikka ega bo’lsa ham keng qo’llanilmaydi. Glikollar – bular rangsiz yog’li suyuqliklar. Ularning fizika-ximik xususiyatlari 5-jadvalda va 7b, 7v - rasmda keltirilgan. Quritish bosqichidan keyin, ishlatilgan suyuq quritgichlar ozmi ko’’mi darajada namga to’yinadi. Ularni qayta ishlatishdan oldin, regeneratsiya bosqichidan o’tkazish kerak. To’yingan absorbent regeneratsiyasi deb, yutilgan moddalarning absorbentdan yo’qotish jarayoniga aytiladi, quritish jarayonidagi yutilgan kom’onent suv bug’idir.

Glikollar regeneratsiyasi atmosfera bosimida olib boriladi va larni konsentratsiyasini 96-97% gacha yetkazish imkoniyatini beradi. Yuqori konsentratsiyaga erishish uchun, regeneratsiyani maxsus usullarini qo’llash zarur. Bunaqa usullarga, vakuum ostidagi regeneratsiya va namlangan gazni tozalashni azeotro’ regeneratsiyasi kiradi. Vakuumli regeneratsiya Desorberda vakuum hosil qilish glikol qotishmasini qaynash tem’eraturasini tushiradi va undan ortiqcha miqdordagi suvni bug’latib yuborish imkoniyatini beradi. Nasos yordamida desorberda 400-600 mm. sim. ust. bo’lgan vakuum hosil qilinadi va dietilenglikolni konsentratsiyasini 98,5-99,3% mass., trietilenglikol'niki esa 98,6-99,5% mass., ga yetkazib olinadi. 6g-rasmda gaz va suv bug’larini ejenktrlash ko’rsatilgan. To’yingan glikol' absorberdagi bosimga teng bosim bilan shamollatgich (1) ga kiradi. Shamollatgichdan ajralib chiqqan gaz veentil (2) orqali yoqilg’i sifatida ishlatishga jo’natiladi, to’yingan glikol' esa shamollatgich ‘asidan bosim ostidan issiqlik almashtirgich (4) ga o’tadi. Oraliq sig’im (5) da regenirlangan glikol' bilan qizitiladi va ejektor (3) ga keladi. Undan o’tib kondensator (6) da va glikolni ‘arlatish kamerasida (7) havo siyraklashishini hosil qiladi. O’zini bosimini tushirib va ejektor (3) dagi oqim tezligini kamaytirib, to’yingan glikol' quyuqlashgan suyuqlikni va kondensirlanmagan bug’ni bir qismini oqizib ketadi va rektifikatsiya kolonna (9) ga tushadi. Keyin, olovli qizitgich (11) bilan riboyler (10) ga yo’naltiriladi. Riboylerdan qisman regenerlangan glikol' oqib o’tib kamera (8) ga tushadi. U yerdan zmeevik (12) ga yo’naladi. Keyn bug’latuvchi kamera (7) ga tushadi. Yuqori darajada konsentrlangan glikol', bug’latgich kamera (7) ni ‘astki qismidan oraliq rezervuarga tushadi, keyin absorberga berish uchun nasosga beriladi. Shu bilan xalqa birikadi. Glikol' ikki bosqichda regenirlanadi: birinchi bosqichda ‘arlatish kolonnasida, ikkinchi bosqichda ‘arlatgich kamerasida.

7a-rasm. Suv-gaz sistemasida suv bug’larining muvozanatli miqdori. 7b-rasm. Kontakt tem’eraturalar xar-xil bo’lganda DEG (a) va TEG (b) eritmalarini suv bo’yicha muvozanatli shudring nuqtasi.

7v-rasm. Konsentratsiyasi turli xil bo’lgan DEG (a) va TEG (b) larni suvli eritmalarini xar-xil tem’eraturadagi solishtirma issiqlik sig’imi. 4-jadval A va V koeffitsientlarini gazni namlik saqlash tenglamasidagi qiymatlari Xarorat , 0 S A V Xarorat , 0 S A V Xarorat , 0 S A V -40 0,145 0,00347 8 8,200 0,0630 56 126,0 0,487 -38 0,178 0,00402 10 9,390 0,0696 58 138,0 0,521 -36 0,219 0,00465 12 10,72 0,7670 60 152,0 0,562 -34 0,267 0,00538 14 12,39 0,0855 62 166,5 0,599 -32 0,323 0,00623 16 13,94 0,0930 64 183,3 0,645 -30 0,393 0,00710 18 15,75 0,1020 66 200,5 0,691 -28 0,471 0,00806 20 17,87 0,1120 68 219,0 0,741 -26 0,566 0,00921 22 20,15 0,1227 70 238,5 0,793 -24 0,677 0,01043 24 22,80 0,1343 72 260,0 0,841 -22 0,809 0,01168 26 25,50 0,1453 74 283,0 0,902 -20 0,960 0,01340 28 28,70 0,1595 76 306,0 0,965 -18 1,144 0,01510 30 32,30 0,1740 78 335,0 1,023 -16 1,350 0,01705 32 36,1 0,189 80 363,0 1,083 -14 1,590 0,01927 34 40,5 0,207 82 394,0 1,148 -12 1,868 0,02115 36 45,2 0,224 84 427,0 1,205 -10 2,188 0,02290 38 50,8 0,242 86 462,0 1,250 -8 2,550 0,02710 40 56,2 0,263 88 501,0 1,290 -6 2,990 0,30350 42 62,7 0,285 90 537,5 1,327 -4 3,480 0,03380 44 69,2 0,310 92 582,5 1,327 -2 4,030 0,03770 46 76,7 0,335 94 624,0 1,405 0 4,670 0,04180 48 85,3 0,363 96 672,0 1,445 2 5,400 0,04640 50 94,0 0,391 98 725,0 1,487 4 6,225 0,0515 52 103,0 0,422 100 776,0 1,530 6 7,150 0,0571 54 114,0 0,454 110 1093,0 2,620

7g-rasm. To’yingan glikol oqimi energiyasidan foydalanib vakuum regenerlash qurilmasi. 5-jadval Ko’rsatgichlar DEG ON(SN 2 )OX X(SN 2 ) 2 ON TEG ON(SN 2 ) 2 OX X(SN 2 ) 2 OX X(SN 2 ) 2 ON Nisbiy molekulyar massa 106,12 150,17 Zichlik, g/sm 3 20 0 S 15 0 S 1,118 1,119 - 1,127 Qaynash xarorati, 0 S bosimda, ‘a: 101325 6665 1333 245 164 128 285 198 162 Xarorat, 0 S ‘archalanish qaynash havoda alangalanish 164,5 -8 350,5 206 -7,6 173,9 Bug’ hosil bo’lishning bekik issiqligi (DJ/kg) bosim 0,1 M’a bo’lganda 0,628 0,418 Sirt tarangligi, N/m, xarorat 0 S: 25 20 Qaynash 0,0485 - 0,026 - 0452 0,224 Qovushqoqlik (N  s/m 2 ) xarorat

20 0 S 0,0357 0,0478 7d-rasm. Glikolni bug’latuvchi kolonna yordamida regenirlash qurilmasi: 1-issiqlik almashuv a’’arati; 2-rektifikatsiya kolonnasi; 3-ventil'; 4-isitgich; 5-’arlatgich; 6-bug’latuvchi kolonna; 7-regenirlangan glikol uchun rezervuar; 8- nasos. 7j-rasm. DEG va TEG ni xar-xil xaroratda quritilgan gaz bilan regenirlash: 1-DEG; 2-TEG.

7e-rasm. DEG va TEG ni regeneratsiya darajasini ‘arlatuvchi gazni solishtirma sarfiga xar-xil xaroratlarda bog’liqligi. Azeotro’ regeneratsiyasi Yuqori konsentratsiyali (99,5%) glikolni hosil qilish uchun azeotro’ xaydash ususli ishlatiladi. Bu usul suvning bir necha moddalar bilan azeotro’ aralashmalar hosil qilishidan iborat. To’yingan glikol' absorber tagidan regeneratsiya sistemasiga uzatiladi (7j- rasm). Bu ‘aytda u oldin issiqlik almashtirish (1) ga o’tadi va shamollatgich (2) ga tushadi. U yerda glikolda erigan gaz ajraladi. Keyin to’yingan qisman qizdirilgan eritma rektifikatsiya kolonnasi (3) ga tushadi. Glikoldan azeotro’ aralashma ajralib chiqadi, (masalan, suv va toluol) va kolonnaning yuqorisidan kondensator (4) ga o’tadi. Keyin nasos (5) bilan se’aratorga tushadi. Aralashmadan suv ajralib olingandan keyin sistemadan chiqariladi, toluol esa regenirlangan glikol' bilan aralashgan holda rektifikatsion kolonna (3) ga tushadi, regenirlangan glikol' undan, azeotro’li agent aralashmasi bilan oraliq sig’im (7) ga tushadi keyin nasos bilan absorberga uzatiladi.

Adabiyotlar 1. Manovyan A.K. Texnologiya pervichnoy pererabotki nefti i prirodnogo gaza. – M.: Ximiya, 1999. – 567 s. 2. Nikolayav V.V., Busigina N.V. Osnovnqe protsessq fizicheskoy i fiziko- ximicheskoy pererabotki gaza. – M.: Nedra, 1998. – 184 s. 3. Bekirov T.M. Pervichnaya pererabotka prirodnqx gazov. – M.: Ximiya, 1987. – 256 s. 4. Bekirov T.M., Lanchakov G.A. Texnologiya obrabotki gaza i kondensata. – M.: Nedra, 1999. – 595 s. 5. Adelg’son S.V., Vishnyakova T.P., Paushkin Ya.M. Texnologiya nefteximicheskogo sinteza. – M.: Ximiya, 1985. – 608 s. 6. V.I. Murin i dr. Texnologiya pererabotki prirodnogo gaza i kondensata Spravochnik: V 2 ch. - M.: OOO "Nedra-Biznestsentr", 2002.-517 s: il.

Похожие

Quritish jihozlari.doc

Gazlarni komponentlarga ajratishni absorbsiya va rektifikatsiya usullari

Tabiiy gazlarni qayta ishlashga tayyorlash, gaz gidratlari hosil bo’lishining oldini olish

Uglevodorodli gazlarni past temperaturada ajratish jarayonlari. Past temperaturada boradigan jarayonlarni tavsifi

Neftni qayta ishlash zavodlarida hosil bo’ladigan to’yinmagan gazlarni ishlatish. Gaz holatidagi olefinlarni polimerlash