Gaz bosimini sozlash punktlari (GRP) - Горное дело - Рефераты

Gaz bosimini sozlash punktlari (GRP)

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

185.5 KB

Gaz bosimini sozlash punktlari (GRP) Gaz jihozlari va uskunalari gazning bosimi ma’lum miqdorda bo‘lganda normal ishlaydi. Odatda, gazlashtirish sistemalarida gazning bosimi o‘zgarib turadi. Gaz iste’moli oshsa, quvurlardagi bosim pasayadi. Iste’mol kamaysa, bosim oshadi. Bunday hollarni yo‘qotish uchun va bosimni bir xilda ta’minlab turish uchun gazning bosimini sozlash kerak. Bosim sozlashdan asosiy maqsad bosimni pasaytirish va uni bir xilda ushlab turishdir. Odatda, gazning bosimini har qanday yopish qurilmasi yordamida sozlash mumkin. Gazlashtirish sistemasida esa gazning bosimini avtomatik ravishda sozlovchi uskunalar – bosim sozlagichlar ishlatiladi. Ular boshqa yordamchi uskunalar bilan birgalikda gaz sozlash punktlariga (GRP) o‘rnatiladi. GRPlar maxsus binolarda yoki metall shkaflarda o‘rnatilishi mumkin. Bosim sozlagichlarning turlari va sxemalari turlicha bo‘lib, lekin ularning asosiy vazifasi bitta, ya’ni bosimni pasaytirish va uni belgilangan darajada ushlab turish. GRPlar har xil bosimdagi gaz quvurlarini bog‘lovchi elementdir, ya’ni past bosimni o‘rta yoki yuqori bosimga ulash GRP orqali bo‘ladi. GRPda gaz birinchi bo‘lib filtrdan o‘tadi va unda mexanik qo‘shimchalardan tozalanadi. Filtrning toza yoki ifloslanganligini bilish uchun gazning undan oldingi va keyingi bosimi o‘lchanadi. Agarda filtr toza bo‘lsa, bosimlar farqi katta bo‘lmaydi. Filtr ifloslanishi bilan bosimlar farqi oshib boradi. Bosimlar farqi normadan oshib ketsa, filtrni ochib tozalash kerak. Bunday paytda gaz aylanib o‘tish quvuridan o‘tkazilib, uning bosimi qo‘lda ikkita zadvijka yordamida pasaytirib boriladi. Filtrdan so‘ng PZK o‘rnatilgan. Uning vazifasi GRPdan chiqishdagi gaz bosimi 20 % dan oshib ketsa yoki normadagi bosim 10 %ga tushib qolsa, PZK avtomatik ravishda gazni berkitib qo‘yadi. Bosimning oshgan yoki pasayganini PZK chiqish quvuriga ulangan impuls naychasi orqali bilish mumkin va bu bosim PZK membranasiga ta’sir qilib, uning klapanini berkitib qo‘yadi. PZKni ochib ishchi ho-

2. 1- rasm. Javonli (shkafli) GRPN – 25: 1 – muftalik ventil (15kch18p D u =25); 2 (1) yo 2 (3) – muftali kran (11ch38p1 D u =25); 3 (1) yo 3 (6) – berkituvchi po‘lat ventil (15s54bk); 4 – bosim izlagich (RD – 32M); 5 – saqlovchi- uzib qo‘yuvchi klapan (PK K – 40M); 6 – chiqarib tashlash quvuri; 7 – turli suzgich (FS – 25); 8 – tex- nik manometr (OBM1-100-1(10)); 9 – mano- vakuummetr. latga keltirish uchun shahargaz yoki tumangazdan avariya brigadasini chaqirish kerak. PZKdan so‘ng bosim sozla- gich o‘rnatilgan. Uning vazi- fasi bosimni pasaytirish va bir xilda ushlab turishdir. Kechasi iste’mol kamayganda, bosim sozlagich klapani o‘z egari- ga yaxshi o‘rnashmaganligi (berkilmaganligi) sababli gaz o‘tkazib, chiqish gaz quvurida bosim oshishga sabab bo‘li- shi mumkin. Bunday hol- ning oldini olish maqsadida GRPlarning chiqish quvuriga saqlash-chiqarib tashlash kla- pani – PSK o‘rnatiladi. PSK chiqish gaz quvuridagi bosim 10 – 15 % oshganda bir qism gazni atmosferaga chiqarib yuboradi va chiqish gaz quvuridagi bosimni pasaytirib, PZKning ishlab ketishining oldini oladi. PSK bo‘lmaganda kechasi bosim oshsa, PZK ishlab ketib, gazni berkitib qo‘yadi va ertalab iste’molchilar gazsiz qoladi. Agarda PSK ishlab gazni atmosferaga chiqarganda ham bosim oshishi davom etsa, unda bosim oshishi 20 % ga yetganda, PZK ishlab gazni berkitib qo‘yadi.

GRPda asosiy tarmoqdan tashqari baypas (aylanib o‘tish) tarmog‘i bo‘lib, unda ikkita zadvijka o‘rnatilgan. Agarda GRPda ta’mirlash ishlari bajarish kerak bo‘lsa, asosiy tarmoq berkitilib, gaz baypasdan o‘tkazib turiladi va uning bosimi baypasdagi ikkita zadvijka yordamida pasaytirib turiladi. Ikkita zadvijka qo‘yishdan maqsad birinchi zadvijka qo‘pol ozlashga, ikkinchisi esa bosimni aniq sozlashga xizmat qiladi.GRPlar bir bosqichli va ikki bosqichli hamda bitta bosim sozlagich, ikkita yoki uchta parallel bosim sozlagich o‘rnatilgan bo‘lishi mumkin. Bir bosqichli GRPlarda bitta bosim sozlagich o‘rnatiladi. Ikki bosqichli GRPda ikkita ketma-ket ulangan bosim sozlagich bo‘ladi. Bundan maqsad, agarda GRPdan har xil bosimda ishlovchi iste’molchilar gaz

2. 2- rasm. Javonli (shkafli) GRPN – 40: 1 – fl a n e s l i v e n t i l ( 1 5 k c h 1 9 p D u = 40); 2 (1) yo 2 (4) – flanesli kran (11ch- 2. 3- rasm. Javonli (shkafli) GRPN – 50: 1 – flanesli ventil (15kch19p D u =50); 2 (1) yo 2 (4) – flanesli kran (11ch8bk D u =50); 3 (1) yo 8bk D u 40); 3 (1) yo 3 (6) – berkituvchi po‘lat ventil (15s54bk D u 15); 4 – bosim sozlagich (RDBK1 –25); 5 – saqlovchi-uzib qo‘yuvchi klapan (PKK – 40M); 6 – saqlovchi-chiqarib tashlovchi klapan (24b1.10); 7 – turli suzgich (G‘S – 40); 8 – texnik manometr (OBM 1-100- 1/10); 9 – manovakuummetr; 10 – chiqarib tashlash quvuri. 3 (6) – berkituvchi po‘lat ventil (15s54 bk D u = 15); 4 – bosim sozlagich (RDBK1 – 50/35); 5 – saqlovchi-uzib qo‘yuvchi klapan (PKN – 50M); 6 – saqlovchi-chiqarib tashlovchi klapan (PSK) (24b1.10C); 7 – turli suzgich (filtr) FSC – 50; 8 – texnik manometr (OBM 1-100- 1 (10)); 9 – manovakuummetr; 10 – chiqarib tashlash quvuri. 2. 4- rasm. RDUK – 2-50. Bosim sozlagichli javonli GRP ShP-1 ning sxemasi: 1 – turli suzgich; 2 – prujinali chiqa- rib yuboruvchi klapan; 3 – saqlovchi- berkituvchi klapan (PK K – 40M); 4 – RDUK – 2-50 bosim sozlagichi; 5 – kran; 6 – manometr; 7 va 8 – kirish chiqishdagi kranlar. 2. 5- rasm. RD – 50M bosim sozlagichli javonli GRP ShP-2 ning sxemasi: 1 – prujinali kran; 2 – prujinali manometr; 3, 9, 12 – kranlar; 4 – turli suzgich; 5 – suzgichdagi bosim yo‘qolishini aniqlash naychasi; 6 – PKK – 40M saqlovchi- berkituvchi klapan; 7 – RD – 50M bosim sozlagichi; 8 – sozlagichga o‘rnatilgan prujinali chiqarib yuboruvchi klapan; 10 – impuls naychasi; 11 – chiqarib tashlovchi gaz quvuri; 13 – suyuqlikli manometr; 14 – chiqishdagi kran. 34

2. 6- rasm. Rotatsion gaz hisoblagichli RDUK – 2 – 100 bosim sozlagichli GRPning bino ichida joylashtiriladigan sxemasi: 1 – kran; 2 – gaz suzgich; 3 – saqlovchi-berkituvchi klapan; 4 – RDUK – 2 – 100 bosim sozlagich; 5 – gidravlik saqlovchi-berkituvchi tuzilma; 6 – ehtiyot shart quvuri; 7 – gaz hisob- lagich oldidan qo‘yiladigan tekshirish suzgichi; 8 – rotatsion gaz hisoblagich; 9 – hisoblash qurilmasining ehtiyot shart quvuri; 10 – tiqinli shtutser; 11, 12 – manometrlar. 2. 7- rasm. RDUK – 2 – 100 bosim sozlagichli va difragmali o‘lchagichli GRPning bino ichiga o‘rnatilgan sxemasi: 1 – harorat o‘lchagich; 2 – ko‘rsatuvchi manometr; 3 – yozib boruvchi manometr; 4 – soch- li suzgich; 5 – difmanometr (suzgichniki); 6 – oqib o‘tish kesimini kichraytish tuzilmasi yordamida gaz sarfini o‘lchash bo‘g‘imi; 7 – PZK; 8 – RDUK – 2 – 100; 9 – impuls chizig‘i; 10 – suyuqlikli saqlovchi-chiqarib tashlovchi tuzilma; 11 – ehtiyot shart quvuri.

olsa, shunday sxema qo‘llaniladi. Bunda birinchi bosim sozlagichdan keyin bir qism gaz yuqoriroq bosimdagi gazni iste’mol qiluvchi iste’molchiga yuboriladi. Undan keyingi gazning bosimini yana bir bor ikkinchi bosim sozlagich pasaytiradi va past bosimda ishlovchi iste’molchilariga uzatadi. GRPlar bitta bosim sozlagichli yoki parallel ishlovchi juft bosim sozlagichli bo‘lishi mumkin.Agarda GRPdagi bitta bosim sozlagich talab qilingan sarfni ta’minlab berolmasa, unda parallel ishlovchi ikkinchi bosim sozlagich o‘rnatiladi.

Shunday qilib, GRPning o‘tkazish qobiliyati ikki barobar oshadi. Gaz sozlash punktlari aholi yashash punktlariga, sanoat korxonalari hududiga o‘rnatiladi va gazni umumiy tarqatuvchi gaz quvurlariga beradi. Gaz sozlash qurilmalari (GRU) esa gaz iste’mol qiluvchi bino ichiga o‘rnatiladi va gazni faqat binoga beradi (sex, qozonxona). GRPlarga kirishdagi gaz bosimiga qarab ular yuqori yoki o‘rta bosim GRPlariga bo‘linadi. GRPlar gazlashtirish sistemasiga beruvchi bo‘lishi mumkin. Ular tarmoq GRPlari deyiladi. Tarmoq GRP shahar sistemasiga gaz beradi, obyekt GRP esa sanoat korxonalariga, qozon xonalarga, kommunal xo‘jalik korxonalariga gaz beradi. BOSIM SOZLAGICHLAR Bosim sozlagichlar bosimni pasaytirish va gaz iste’molining o‘zgarishiga qaramasdan, sozlagichdan keyingi bosimni bir xil ushlab turishga xizmat qiladilar. Har qanday avtomatik ravishda ishlovchi sozlagich ikkita asosiy qismdan iborat: – ta’sir qabul qiluvchi organ; – sozlash organi. Ta’sir qabul qiluvchi organ bo‘lib membrana xizmat qiladi. Bu ikkita organ o‘zaro bog‘lovchi organ, ya’ni shtok bilan bog‘langan. Ishlash prinsipi bo‘yicha bosim sozlagichlar ikki xil bo‘ladi: bevosita ishlovchi bosim sozlagichlar va bevosita ishlamaydigan bosim sozlagichlar.Bevosita ishlaydigan bosim sozlagichlarda chiqishdagi gaz bosimi ta’sir qabul qiluvchi organga bevosita ta’sir qilib, u orqali klapanni ochilish yoki yopilishga majbur qiladi. Sxemada (2. 8- rasm) berilgan bevosita ishlovchi sozlagich quyidagicha ishlaydi: gaz berilmasdan oldin klapan o‘z og‘irligi hisobiga membrana bilan osilib turadi.

Bunda klapan egri ochiq holatda bo‘ladi. Gaz o‘ta boshlagandan so‘ng, bosim ( R 2 ) oshib boradi va bu bosim impuls naychasi orqali membrana tagiga uzatiladi va unga ta’sir qilib, uni ko‘tara boshlaydi.Shu bilan bog‘liq bo‘lgan shtok va klapan ham ko‘tarilib, klapan teshigini berkita boshlaydi. Natijada gazning sarfi kamayib, R 2 bosim ham kamayadi. Buning natijasida membrana ostidagi bosim kamayib, membrana, shtok va klapan pastga tushadi va klapan ochilib, yana bosim osha boshlaydi. Bu jarayon doimiy davom etadi.

2. 8- rasm . Bevosita ishlaydigan bosim sozlagichning sxemasi: 1 – klapan (sozlash a’zosi); 2 – membrana (ta’sirlanuvchi a’zo); 3 – prujina; 4 – impuls (turtki berish) naychasi. Chiqishdagi R 2 bosimning miqdori membrana ustiga o‘rna- tilgan yukchalarning og‘irli- giga yoki membrana ustiga qo‘yiladigan prujinaning siqi- lish darajasiga bog‘liq. Bevosita ishlaydigan bosim sozlagichlar qatoriga RD – 32, RD – 50M (2.9, 2.10- rasm), RDBK – IP (2.11- rasm) bosim sozlagichlari kiradi. Ularning ko‘rsatgichlari quyidagicha: RD tipidagi bosim sozlagichlar uchun kirishdagi maksimal bosim – R 1 =1,6 MPa, chiqish- dagi – R 2 =1 – 3 kPa. O‘tkazish qobiliyati RD – 32 uchun Q=200 m 3 /soat gacha, RD – 50M uchun Q=750 m 3 /soat gacha, RDBK – 1P 50 – 35 uchun R 1 =0,6 MPa bo‘lsa, Q=3125 m 3 /soat gacha. Bevosita ishlamaydigan bosim sozlagichlar qatoriga RDUK – 2 tipidagi (2. 12- rasm) va RDBK – 1 tipidagi (2.13- rasm) bosim sozla- gichlar kiradi. Bevosta ishlamaydigan bosim sozlagichlar quyidagicha 2. 10- rasm. Bevosita ishlaydigan 2. 9- rasm. Bevosita ishlaydigan RD – 32M bosim sozlagich: 1 – membrana; 2 – prujina; 3 – gayka; 4 – soz- lovchi vint; 5 – ulanish gaykasi; 6 – tiqin; 7 – nippel; 8 – klapan; 9 – porshen; 10 – im- puls naychasi; 11 – richagli mexanizm; 12 – soz- lagich ichiga o‘rnatilgan saqlash klapani. RD – 50 M sozlagich: 1 – membrana; 2 – prujina; 3 – gayka; 4 – sozlash vinti; 5 – ulanish gaykasi; 6 – tiqin; 7 – nippel; 8 – klapan; 9 – por- shen; 10 – impuls naychasi; 11 – richagli mexanizm; 12 – membranali-prujinali saqlash-chiqarish klapani.

2. 11- rasm . Bevosita ishlaydigan Kazansevning blokli bosim sozlagichi (RDBK1P): 1 – sozlovchi klapan; 2 – boshqa- ruvchi sozlagich bevosita ishlay- digan; 3 – 4 – berkituvchi moslama- lar; 5 – 7 – sozlanuvchi drossellar (bosim pasaytirgichlar); 8 – 9 – gaz quvuri; 10 – 12 – aloqa naychalari. 2. 12- rasm. Bevosita ishlamaydigan Kazansevning universal bosim saqlagichi RDUK – 2 ning sxemasi: 1 – klapan; 2 – klapan egari; 3 – membrana; 4 va 8 – bosim va tezlikni o‘zgartiruvchi teshik (drossel); 5, 6, 7, 9, 12 – impuls naychalari; 10 – pilot (sozlagich boshkarmasi); 11 – pilot klapani; 13 – tur; 14 – pilot membranasi; 15 – pilot prujinasi; 16 – pilot prujinasi siqish darajasini sozlash uchun rezbali stakani. ishlaydi: chiqishdagi bosim R 2 impuls naychasi orqali buyruq beruv- chi apparatga ta’sir qilib, uning membranasini ko‘taradi yoki pastga tushiradi va bu orqali o‘tayotgan gazning miqdorini o‘zgartirib, bosim sozlagichning asosiy membranasiga ta’sir qildiradi. Buning natijasida asosiy klapanning ochilish darajasi o‘zgarib, o‘tayotgan gazning miq- dori va uning bosimi o‘zgaradi. Shunday qilib, bunday sozlagichlarda chiqishdagi bosim asosiy membranaga bevosita ta’sir qilmaydi, balki 2. 13- rasm. Bevosita ishlamaydigan Kazansevning blokli bosim sozlagichi (RDBK1): 1 – sozlovchi klapan; 2 – stabilizator; 3 – bevosita ishlamaydigan boshqa- ruvchi sozlagich; 4, 5 – berkituvchi moslamalar; 6, 8 – sozlanuvchi drossel- lar (bosim pasaytirgichlar); 9, 10 – gaz quvuri; 11 – 16 – aloqa naychalari.

buyruq beruvchi apparatga ta’sir qiladi. Shuning uchun bosim sozlash ancha aniq va tekis olib boriladi.Bosim sozlagichlarning membranasiga ta’sir qiluvchi kuch turiga qarab ular yukli va prujinali bo‘ladi. Bosim sozlagichlarda sozlash organi sifatida bir egarli va ikki egarli klapanlar ishlatiladi. Bundan tashqari, klapanlar yumshoq va qattiq klapanlarga bo‘linib, bir egarli yumshoq klapanlar, ikki egarli qattiq klapanlar va derazasimon klapanlar mavjuddir. Shahar gaz tarmoqlarida, asosan, bir egarli yumshoq klapanlar ishlatiladi. Ular berk holatda o‘zidan gazni juda oz miqdorda o‘tkazadi.Bu tarafdan ular ishonchli hisoblanadi. Bunday klapanlarga yumshoq prokladka sifatida charm yoki gazga chidamli rezina ishlatiladi. Bunday klapanlarning kamchiligi: ularda bosimni ohista sozlash qiyin. Ikki egarli klapanlar va derazasimon teshikli klapanlar sozlashni ohista, sekin-asta olib boradi, lekin yopiq holatda o‘zidan 4 – 5 % gacha gazni o‘tkazib turadi. Shuning uchun bunday klapanlar gaz sarfi doim bo‘lib turadigan GRPlarda ishlatiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati: 1. Islom Karimov. Demokratik huquqiy davlat, erkin iqtisodiyot talablarini to‘liq joriy etish, fuqarolik jamiyati asoslarini qurish – farovon hayotimiz garovidir. – T.: “O‘zbekiston” HMIU, 2007. 2. QMQ 2. 04. 08 – 96. Gaz ta’minoti. Loyiha me’yorlari/ O‘zbekiston Respublikasi Kommunal xizmat ko‘rsatish vazirligi. – Toshkent, 1996. 3. Rashidov Yu. K. Gaz ta’minoti. O‘quv qo‘llanma. Toshkent arxitektura- qurilish instituti. – Toshkent, 2000. 4. Rashidov Yu. K., Saidova D. Z. Issiqlik, gaz ta’minoti va ventilatsiya tizimlari. O‘quv qo‘llanma. Toshkent arxitektura-qurilish instituti. – Toshkent, 2002. 5. Rashidov Yu.K. Issiqlik, gaz ta’minoti va ventilatsiya tizimlari. 5580400 – muhandislik kommunikatsiyalari qurilishi va 5140900 – kasb ta’limi (5580400 – muhandislik kommunikatsiyalari qurilishi) ta’lim yo‘nalishlari uchun darslik. – Toshkent: Cho‘lpon, 2009. 6. Rashidov Yu.K. Gazdan foydalanish. O‘quv qo‘llanma. Toshkent arxitektura-qurilish instituti. – Toshkent, 2003. 7. А libekov J., А ymatov R., М irmuhammedov R. Suyultirilgan uglevo- dorodli gazlardan motor yonilg‘isi sifatida foydalanish. Texnika xavfsizligi. – Samarqand, 2006. 8. Korroziyadan himoya qilish: O‘quv qo‘llanma/ Kamalov S. K., Habibullayev S. Sh. – Toshkent: ToshDTU, 2006. 9. Ионин А. А. Газоснабжения. – М. Стройиздат, 1989. 10. Кязимов К. Г., Гусев В. Е. Устройство и эксплуатация газового хозяйства. – М.: Колос, 1997. 11. Аymatov R. А. va boshqalar. Gaz ta’minoti. O‘quv qo‘llanma – T.: “Tibbiyot” nashriyoti, 2003. 12. А sadullayev А . X. Gaz ta’minoti. М etodik qo‘llanma. – Toshkent: T А QI. 1991.

Похожие

Gaz bosimini rostlovchi punktlar

Shahar gaz ta’minoti tizimlari.Gaz quvurlarining tasnifi

Bosim sozlagichlarning o‘tkazish qobiliyatini aniqlash

Gaz kom’onentlaridan foydalanish

Kranlar va yopqichlar (Zadvijkalar)