Ер бағрининг нефтгазлилигини башоратлаш мақсадида нефт-газ ҳосил бўлиш ва нефт- газ тўпланиш шароитлари - Горное дело - Рефераты

Ер бағрининг нефтгазлилигини башоратлаш мақсадида нефт-газ ҳосил бўлиш ва нефт- газ тўпланиш шароитлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

45.5 KB

Е р ба ғ рининг нефтгазлилигини башоратлаш ма қ садида нефт-газ ҳ осил бўлиш ва нефт- газ тўпланиш шароитлари ХХ асрнинг иккинчи ярмида нефт саноатининг тараққий қилиши нфть геологияни олдига ягнги мураккаб масалаларни қўйди. Шу сабабли нефтнинг ҳосил бўлиши, уюмларнинг тўпланиши ва жойлашиши юзасидаги геологик ва геокимёвий тадқиқот ишлари кенгайиб кетди. Яъни: - нефтгаз берувчи ётқизиқларнинг геологик ва геокимёвий шароитларини ўрганиш; - ётқизиқлардаги нефт углеводородларига ўтувчи органик моддаларининг ўзгаришига ёрдам берувчи геологик ва геокимёвий шароит ва омилларни ўрганиш; - углеводородларнинг нефтгаз ҳосил қилувчи ётқизиқлардан коллекторларга бошланғич силжиш жараёнларини ўрганиш; - нефтгаз сақловчи коллекторларининг хоссаларини аниқлаш; - нефт ва газ уюмларининг ҳосил бўлишидаги ва бузилишидаги гидрогеологик омилларининг аҳамиятини белгилаш; - нефт ва углеводород газларининг гидрокимёсини ўрганиш; - ҳар хил генетик гуруҳ ва турларга кирувчи нефт ва газ уюмларини ва уюмларнинг пайдо бўлиш ва жойлашиш қонуниятларини ўрганиш бўйича тадқиқотлар ривожлантирилди. ХХ асрнинг биринчи ярмида «нефт ва газ асосан денгиз қирғоқларида ётқизилган органик моддаларга бой гил қатламларида пайдо бўлади» деган

фикр юритилар эди. Геологларнинг фикрларича, нефтгаз ярата олувчи ётқизиқларнингасосий кўрсаткичи – денгизда ва денгиз қирғоқларида оксидсиз шароитда таркибида органик моддалар бўлган балчиқлар ҳисобланар эди. ХХ асрнинг иккинчи ярмида тадқиқот ишларининг кенгайиши натижасида нефтгаз ярата олувчи ётқизиқларнинг таркиби, ҳосил бўлиш шароитлари ҳақида тушунча бир мунча ўзгарди ва аниқлаштирилди. Нефтгаз ярата олувчи ётқизиқлар денгиз тубида денгизнинг қирғоққа яқин қисмида ва қиталарда фақат сув остида оксиген йўқ ёки кам бўлган шароитларда бўлади. Аммо ҳар қайси нефтгаз ярата олувчи ётқизиқлар нефт ва газ бериши шарт эмас. Сабаби нефтгаз ётқизиқларда нефт ҳосил бўлиб, улардан нефт ва газ чиқиши учун махсус табиий шароит ва омиллар содир бўлмаслиги мумкин. Яъни, нефтгаз ярата олувчи ётқизиқлар ҳосил қилувчи ётқизиқларга ўтиши учун бу ётқизиқларнинг аввало пайдо бўлишидаги литологик фациал, палеогеграфик, геокимёвий ва палеотектоник шароитларига боғлиқдир. Аммо бу ҳодисаларни аниқ айтиш учун келгусида янада қўпроқ тадқиқотлар ўтказиш лозим. Бундан ташқари олимлар орасида ётқизиқлардаги органик модда литогенезининг қайси бир даврида нефт ва газга ўтиши ҳақида аниқ бир фикр йўқ. Баъзилар «бу жараён диагенезининг дастлабки вақтида катагенез даврида давом этади» деб таъкидлашса, бошқалари «нефт ва газ фақат катагенез даврида ҳосил бўлади». Шундай бўлишига қарамай ҳаммалари нефт ва газ ҳосил бўлиши учун нефтгаз ярата олувчи ётқизиқларни ер остига чўкиш чуқурлигига боғлиқ деб айтишларига қарамай бу чуқурлик қанча бўлиши масаласида ҳам кўптортишишлар бор. Баъзи бир олимлар «нефтгаз ҳосил бўлиши 1200- 1300 м.дан бошланади» десалар, иккинчилари «фақат 2000м.дан» деб таъкидлайдилар. Яна бир гуруҳ олимлар «нефтгаз ҳосил қилувчи ётқизиклардан нефт ва газ 2000м чуқурликдан чиқиб коллекторларга ўта бошлайдилар» дейишади. Нефт ва газнинг мунтазам ҳосил бўлиши ва уларни коллекторларга силжиш

чуқурлиги, умуман нефтгаз ҳосил қилувчи ётқизиқларнинг таркибига, улардаги органик моддаларнинг табиатига, геотермик босимга ҳамда бошланғич органик моддаларга таъсир қилувчи босим ва ҳароратнинг геологик вақтига боғлиқ. Бундан ташқари А.А.Бакировнинг таъкидлашича, нефтгаз ҳосил бўлиш чуқурлиги ўрганилаётган геологик ўлкадаги литологик стратиграфик ётқизиқларнинг тўпланишидан кейинги геологик даврларигача содир бўлган тектоник ҳаракатларнинг хусусиятига ва тартибига боғлиқ. Ётқизиқлардаги органик моддалардан нефтгаз ҳосил бўлиши учун зарур бўлган ҳарорат ва чуқурлик бурмачанлик ва платформаларда бир хилда бўлмайди. Платформа ҳудудининг ҳар бир қисмидаги бир хил шароитда тўпланган, хар хил стратиграфик қатламларда ҳам нефтгаз ҳосил бўлиш ҳароратлари ва чуқурликлари ҳар хил бўлиши мумкин. Сабаби ҳар қайси геологик даврлардаги тектоник ҳаракатларнинг йўналиши ва кучи ҳар хил бўлади. Шунинг учун нефтгаз ҳосил бўлиш чуқурлигини аниқлашда бу хусусиятларга риоя қилиш керак. Углеводородларининг ҳосил бўлиш, жойлашиш ва уюмларнинг бузилиш жараёнларида гидрогеологик ва палеографик омиллар ҳамда ер бағри нефтгазлилик истиқболини баҳолашдаги гидрогеологик ва гидрокимёвий омиллар ўрганилган. Ўтказилган тадқиқотларга асосан: 1) нефтгаз ҳосил бўлишида ва уларнинг уюмларга жойлашишида палеогидрогеологик шароитнинг аҳамияти янада кенгайтирилган ва чуқурлаштирилган; 2) нефтгаз ҳосил бўлишида ва углеводород уюмларининг бузилишида аҳамиятга эга бўлган палеогидрогеология тарихидаги седимитацион ва инфилтрацион даврларни ажратиш усуллари ишлаб чиқилган; 3) бир қанча кичик нефтгаз ўлкаларнинг ер ости сувларида органик карбон тарқалганлиги аниқланган. Шунга асосан баъзан ер ости сувлари

нефтгаз ҳосил қилувчи органик моддаларни ташувчи омил сифатини ҳам ўйнаши мумкин; 4) ер бағри нефтгазлилигининг тўғри ва нисбий кўрсаткичлари бўлган ер ости сувлари таркибидаги кимёвий бирикмаларнинг аҳамияти ўрганилган. Шунга асосан ер бағрининг нефтгазлилигини аниқлаб бериш учун гидрокимёвий мезонлар белгиланди; 5) ер бағри нефтгазлилигини баҳолаш учун таркиби ҳар хил бўлган ер ости сувларида эриган газлар ўрганилган. Бундан ташқари тўйиниш босими (газларнинг эришиши нефт ва газ бор йўқлигини аниқлаш учун омиллар ишлаб чиқилган). Сўнги йилларда нефтнинг геокимёси ва углеводород газларини ҳар тарафлама ўрганиши натижасида: - бирламчи органик моддаларни нефт углеводородларига ўтишининг геокимёвий шароитлари ҳақидаги; - нефт ва табиий газлар таркибига кирувчи кимёвий бирикмаларнинг узвий боғлиқлиги ҳақидаги; - нефт ва газлар таркибидаги С, Н, S ларнинг изотоплари, ҳамда уларнинг нисбатлари, нефтгазли чўкинди жинслардаги битумнинг изотоп таркиби ҳақидаги; - нефтлар бўлган муҳитнинг геологик, геокимёвий ва геофизик шароитларининг ўзгариши билан унинг таркиби ва физик хоссаларининг ўзгаришлари орасидаги қонуний боғлиқликлар ҳақидаги маълумотлар топилди. Кейинги йилларда нефт ва газнинг ҳосил бўлиши билан бир қаторда, углеводородларнинг литосферада ҳосил булиши ва жойлашишининг геологик шароитлари кенг миқёсда тадқиқот қилинмоқда.

Т авсия этилган адабиётлар: 1.Прошляков Б.К., Кузнецов В.Г. «Литология и литолого-фациальный анализ». Недра 1981г. 2. Прошляков Б.К., Кузнецов В.Г. «Литология». М. Недра 1991г. 3.Нефт ва газ тупламларини излаш ва кидириш усуллари хамда назарий асослари укув кулланмаси (А.А. Бакировнинг 1987 йилда чиккан дарсликдан проф. З.С. Иброхимовнинг узбек тилига эркин таржимаси). Тошекнт Таш ГТУ, 1996й. 4.Бакиров А.А. «Геологические основы прогнозирования нефтегазоносности недр». М. Недра 1973г. 5. Бакиров А.А. и др. «Геология и геохимия нефти и газа». М. Недра 1982г. 6. Бакиров А.А. и др. «Системные исследования при прогнозировании нефтегазоносности недр». М. Недра 1986г. 7. «Геологические основы рациональной методики поисков нефтяных месторождений». Под ред. А.Г. Алексин и др. М. Недра 1979г. 8. «Теоретические основы и методы поисков и разведки скоплений нефти и газа». Бакиров А.А., Бакиров Э.А. и др. М. Высшая школа 1987г. 9. Л.Б.Рухин. Основы литологии. 1969г.

Похожие

Ер бағрининг нефтгазлилигини башоратлаш мезонлари

Ер бағрининг нефтгазлилигини башоратлашда тартибий тахлилнинг назарий асослари

Ер бағрининг нефтгазлилигини башоратлаш учун нефт ва газнинг ер юзига чиқиши ва унинг аҳамияти

Нефт ва газ Якуний хулоса

Нефт ва газ кудукларини бургилаш