Tuzlar gidrolizi. Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari - Химия - Рефераты

Tuzlar gidrolizi. Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari

Загружено в:

24.01.2024

Скачано:

0

Размер:

69 KB

Tuzlar gidrolizi. Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari Reja: 1. Tuzlar gidrolizi 2. Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalariga oidlar

Tuzlar gidrolizi Tuz ionlarining suv bilan o'zaro ta'sir natijasida kuchsiz elektrolitlar hosil bo'lsa, bunday jarayon tuzning gidrolizi deb ataladi. Tuzlar gidrolizida kam eruvchan yoki kam ionlanuvchan mahsulot sifatida kislota, asos, asosli va nordon tuzlar hosil bolishi mumkin. Suv kislota sifatida reaksiyaga kirishganda uning vodorod ionlari bog'lanadi, asos sifatida reaksiyaga kirishganda, aksincha gidroksil ionlari bog'lanadi. Har ikkala holatda ham suvning ionlanish muvozanati o'ng tomonga siljiydi. H 2 0^ H + +OH- Tuzlar eritmasidagi gidrolizning sababi shundaki, tuzning kation va anionlari suvdagi H + yoki OH- ionlarini bog'lab, kam ionlanuvchan yoki kam eruvchan moddalar bo'lgan kuchsiz elektrolitlarni hosil qilib H 2 0 H + +OH- muvozanatni o'ng tomonga siljitadi. Kimyoviy toza suvda vodorod ionlar konsentratsiyasi gidroksil ionlar konsentratsiyasiga teng bo'ladi. Shu sababli kimyoviy toza suv neytral muhit (pH=7) bo'ladi. Agar suvning H + ionlari tuz ionlari bilan biriksa eritmada ortiqcha OH- ionlari hosil bo'ladi, bunda muhit ishqoriy pH>7 bo'lib qoladi. Agar tuz ionlari o'ziga OH- ionlarni biriktirib olsa, eritmada H + ionlari konsentratsiyasi ortib ketadi, eritma kislotali muhitni hosil qiladi pH<7. Tuzlarning gidrolizi uch xil bo'ladi a) kation bo'yicha, b) anion bo'yicha va d) ham kation, ham, anion bo'yicha gidrolizlana oladi. Kuchsiz asos va kuchli kislotadan hosil bo'lgan tuzlarning gidrolizi. Masalan: FeCl 3 NH 4 C1, ZnCl 2 va A1 2 (S0 4 )3 gidrolizi. Erigan tuz kationi o'ziga suvdan gidroksil ionlarni biriktirib oladi. Natijada eritmada vodorod ionlar konsentratsiyasi ortib ketadi. Masalan: NH 4 C1 + H 2 0 -* NH 4 OH + HCl molekulyar tenglama. Agar tuz kationi ko'p zaryadli bo'lsa, gidroliz jarayoni bir necha bosqich bilan boradi.

Kuchsiz asos va kuchli kislotadan hosil bo'lgan tuzlarnihg eritmalari kislotali muhitni hosil qiladi ya'ni pH<7 bo'ladi. Kuchli asos va kuchsiz kislotadan hosil bo'lgan tuzlarning gidrolizi Tuzlar gidrolizlanganida tuz anioni suvning vodorod ionlari bilan birikib, kuchsiz elektrolitlar hosil qiladi. CH 3 COONa + H 2 O -*CH 3 COOH + NaOH molekulyar tenglama. CH3COO- + Na + +H 2 O —► CH3COOH + Na + + OH- molekulyar ionli tenglama. CH3COO + H 2 0 —► CH3COOH+ OH- qisqa ionli tenglama. Gidroliz jarayonida suvning vodorod ionlari atsetat ionlari (CH3COO-) bilan birikib, kam ionlanuvchan mahsulot bo'lgan sirka kislotani hosil qiladi. Vodorod ionlari bog'lanib, eritmada gidroksil ionlarining miqdori ortib ketadi, natijada eritmaning muhiti ishqoriy bo'lib qoladi, ya'ni pH>7 bo'ladi. Na 2 C0 3 tuzining gidrolizi ikki bosqichda boradi: birinchi bosqichi Na 2 C0 3 + H 2 O -^NaHC0 3 + NaOH molekulyar tenglama 2Na + + CO3 2 - + H 2 O — Na + + HCO 3 - + Na + + OH- molekulyar ionli tenglama CO3- + H20 — HCO 3 - + OH - qisqa ionli tenglama Ikkinchi bosqichi NaHCO3 +H 2 0 —► NaOH + H 2 CO 3 molekulyar tenglama Na + + HC03- + H 2 0 —► H 2 C0 3 + Na + + OH molekulyar ionli tenglama HC03- +H 2 0 -> H2C03 +OH- qisqa ionli tenglama. Birinchi bosqich tez amalga oshadi, chunki HCO 3 - ionlari H 2 C0 3 ga qaraganda ancha qiyin ionlanadi. Eritma juda ko'p suyultirilganda yoki qizdirilganda ikkinchi bosqich ham amalga oshadi. Kuchsiz asos kuchsiz kislotadan hosil bo'lgan tuzlarning gidrolizi. Bu tuzlarning gidrolizi ham anion, ham kation bo'yicha boradi. Ular juda kuchli darajada gidrolizlanadi, chunki bu holda anion o'ziga vodorod ionlarni, kation gidroksil ionlarni biriktirib oladi. CH3COONH4 + H 2 O —► CH3COOH+ NH4OH + CH3COOH + NH 4 + + H 2 O CH3COOH+ NH4OH Tuz eritmalarida pH qiymati 7 ga yaqin bo'ladi.

Kuchli kislota va kuchli asosdan tashkil topgan tuzlar gidrolizga uchramaydi, chunki ularning anion va kationlari suv bilan reaksiyaga kirishganida kuchsiz elektrolitlar hosil qila olmaydi. Gidroliz jaray oniga oidlar Gidroliz jarayonini aniqlash. Ikkita probirka olib ularning har biriga 1 ml.dan distillangan suv soling. Birinchi probirkaga ozroq kaliy karbonat tuzidan solib suvda eriting va unga lakmus yoki universal indikator qog'ozi tekkizib reaksiya sharoitini aniqlang. Reaksiya tenglamasini molekulyar va ionli ko'rinishda yozing. Gidroliz darajasiga haroratning ta'siri Temir xlor va sirka kislotaning natriyli tuzi eritmasidan 3 ml.dan olib, bir-biri bilan aralashtiring. Moddalar orasida almashinish reaksiyasi borayotgani sezilmaydi. Eritmani qaynaguncha qizdiring. Qo'ng'ir rangli cho'kma [Fe(OH) 2 CH3COO] hosil bo'ladi.Reaksiya tenglamasini daftaringizga yozing. Kuchli kislota va kuchsiz asosdan hosil bo'lgan tuzlar gidrolizi Probirka olib unga 1 ml surma (III)-xlorid eritmasi solib, unga to cho'kma hosil bo'lguncha bir necha tomchi distillangan suv qo'shing. Hodisani kuzating. Eritmani yana distillangan suv solib suyultiring, ikkinchi bosqich kuzatiladi. Ikkinchi bosqichda antimonil xlorid SbOCl tuzi hosil bo'ladi. Reaksiya tenglamasini yozing. To`liq gidroliz hosil bo'lishi Bitta probirka olib unga aluminiy tuzi eritmasidan soling, uning ustiga K 2 S0 3 tuzi eritmasidan quying. Probirkani gaz gorelkasi alangasida asta sekin qizdiring. Ma'lum vaqtdan so'ng cho'kma hosil bo'ladi. Cho'kmani filtrlab, cho'kmani yaxshilab yuving to ortiqcha K 2 SO 3 yo'qolguncha. Cho'kma aluminiy gidroksid ekanligini isbotlab bering. Hosil bo'lish reaksiya tenglamasini molekulyar va ionli tenglama ko'rinishda yozing. Muhitning o'zgarishiga gidroliz jarayonining ta'siri Oltita probirka olib ularning har biriga l ml distillangan suv soling. Har bir probirkaga lakmus neytral eritmasidan binafsha rang hosil bo'lguncha soling. Bitta probirkani solishtirish

uchun olib qo'ying. Birinchi probirkaga natriy xlorid, ikkinchisiga natriy atsetat, uchinchisiga aluminiy nitrat, to'rtinchisiga mis (II)-xlorid va beshinchisiga natriy fosfat eritmalaridan soling. Eritmani yaxshilab aralashtiring. Lakmusning rangining o'zgarishiga qarab muhitini aniqlang. Kuzatilgan natijani quyidagi jadvalga yozing. Tuzlarning kimyoviy formulasi Lakmusnin g rangi Reaksiya muhiti Eritmaning muhiti pH <7 pH =7 pH >7 Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalariga oidlar Asbob va reaktivlar. Probirkalar va ular uchun shtativlar, rux (mosh donasidek qilib maydalangan), temir plastinka, mis sim (d =1-2 mm), temir (II)- sulfat, magniy, kraxmal eritmasi, yodli suv, vodorod sulfidli suv. Sulfat kislota (2M va 2n), mis(II)-sulfat (1M), temir(III)-xlorid (0,25M), kaliy yodid (0,25M), kaliy bixromit (0,5n), xrom(III)-sulfat (0,5n), o’yuvchi natriy (0,5n), vodorod peroksid (0,5n), kaliy permanganat (0,5n). Ruxga sulfat kislotaning ta’siri. Kichik rux bo’lakchasini soat oynasi yoki chinni tigelga qo’ying. Uning ustiga 1-2 tomchi 2n sulfat kislota tomizing. Gaz ajralishini kuzating. Qaysi gaz ajraladi? Reaksiyaning molekulyar va elektron tenglamasini yozing. Oksidlovchi va qaytaruvchilarning ko’rsating. Galogenlarning oksidlash xossalari. Probirkaga bromli suvdan 5 tomchi quying va ustiga 5 tomchi vodorod sulfidli suv qo’shing. Qanday hodisa yuz berishini kuzating. Reaksiya tenglamalarini yozing . Oksidlovchi va qaytaruvchilarni ko’rsating. Metallarga tuzlarning ta’siri . Zangdan tozalangan temir yoki mis simni soat oynasiga qo’ying. Unga mis (II)-sulfat eritmasidan 2-3 tomchi tomizing. Mis rangining o’zgarishini kuzating.

Reaksiyaning molekulyar va ionli tenglamasini yozing. Nitrat kislotaning oksidlash xossasi . Probirkaga kichik mis bo’lagi va konsentrlangan nitrat kislotani ikki marta suyultirib tayyorlangan kislotadan 5-6 tomchi soling. Gaz ajralishi va eritma ranginning o’zgarishini kuzating. Reaksiya ajralishi va eritma rangining o’zgarishini kuzating. Reaksiya tenglamasini molekulyar va ionli ko’rinishda yozing. Oksidlovchi va qaytaruvchilarni ko’rsating. Yodning oksidlanishi . Probirkaga 10 tomchi temir (III)-xlorid eritmasidan, 5 tomchi kaliy yodid eritmasidan soling va uning ustiga 2-3 tomchi kraxmal eritmasidan qo’shing. Eritmada molekulyar yod borligini ko’rsatuvchi ko’k rangning paydo bo’lishini kuzating. FeCl 3 +KJ ^ FeCl 2 + KCl + J 2 CrO2 ning CrO4 2 gacha oksidlanishi. Slindrsimon probirkaga 10 tomchi xrom (III)-sulfat va 3-4 tomchi o’yuvchi natriy eritmasidan tomizing. Hosil bo’lgan xrom (III)-gidroksid cho’kmasi erib ketguncha yana o’yuvchi natriy eritmasidan tomchilatib qo’shing. Xrom (III)-gidroksidning olinishi va natriy xromatning hosil bo’lish reaksiyasi tenglamalarini yozing. Olingan natriy xromat eritmasiga bromli suvdan 5-6 tomchi qo’shing va yashil rangdan sariq rangga aylanguncha qizdiring. Reaksiya quyidagi sxema bo’yicha boradi: NaCrO 2 + Br 2 + NaOH ^ Na 2 CrO 4 + NaBr + H 2 O Elektron tenglamasini yozing molekulalarning koeffitsentlarini tenglang, oksidlovchi va qaytaruvchini ko’rsating. Cr +6 ning Cr +3 gacha qaytarilishi probirkaga 5 tomchi kaliy bixromat, 1 tomchi (d=1,84) sulfat kislota tomizib, uning ustiga 1 dona natriy sulfid kristalidan tashlang. Eritma rangining o’zgarishini kuzating. Reaksiya quyidagi sxema bo’yicha boradi: K 2 Cr 2 O7+Na2SO3+H2SO4 -> Cr 2 (SO 4 )3 + K 2 SO 4 + H 2 O Reaksiyaning elektron tenglamasini yozib, koeffitsientlarni qo’shing. Oksidlovchi va qaytaruvchilarni toping.

Vodorod peroksidning oksidlash xossasi. Probirkaga kaliy yodid eritmasidan 5 tomchi soling, unga 2n sulfat kislota eritmasidan 5 tomchi va vodorod peroksid eritmasidan 5-8 tomchi quying. Hosil bo’lgan eritmaga kraxmal eritmasidan 2-3 tomchi qo’shib, yod borligini aniqlang. Reaksiya quyidagicha sxema bo’yicha boradi: H 2 O + KJ -> J 2 + KOH Reaksiyaning elektron tenglamasini yozib, koeffisientlar tanglang ksidlovchi va qaytaruvchilarni ko’rsating. Vodorod peroksidning qaytaruvchanlik xossasi. Probirkaga kaliy permanganat eritmasidan 5 tomchi, 2 n sulfat kislota eritmasidan 1-2 tomchi va 10% li vodorod peroksid eritmasidan 2-3 tomchi soling. Kislorod ajralishini va eritma rangsizlanishini kuzating. Reaksiya quyidagi sxema bo’yicha boradi. KMnO 4 + H 2 O 2 + H 2 SO 4 -> MnSO 4 + K 2 SO 4 + O 2 + H 2 O Reaksiyaning elektron tenglamasini yozib, koeffisientlar tanglang oksidlovchi va qaytaruvchilarni ko’rsating. Mg0 ning Mg +2 gacha oksidlanishi. Soat oynasiga kichkina qoshiqcha yordamida magniy kukunidan ozgina soling. Uning ustiga sulfat kislota eritmasidan 1-2 tomchi tomizing. Vodorod ajralishini kuzating. Reaksiyaning molekulyar va elektron tenglamalarini yozing. Oksidlovchi va qaytaruvchilarni ko’rsating.

Adabiyotlar: 1. Q. Axmerov, A. Jalilov, R. Sayfutdinov. Umumiy va anorganik kimyo. Toshkent: “O’zbekiston”, 2003. 2. K. Rasulov, Sh. Mirkomilov, M. Nishonov, M. Sodiqov. Anorganik kimyo. Toshkent: Fan va texnologiya, 2012. 3. К. Расулов, О. Юлдошев, Б. Қораболаев. Умумий ва анорганик кимё. Т.: «Ўқитувчи», 1996. 4. N . A . Parpiyev , X . R . Raximov , A . G . Muftaxov . Anorganik kimyo nazariy asoslari. Toshkent. «O’zbekiston». 2000y 5. Bozorov N.I. Umumiy kimyo. Toshkent: Adabiyot uchqunlari, 2017.-368 b. 6. Raymond Chang.General Chemistry:The Essential Concepts. McGraw-Hill Education; Enland. -2013. 7. Analitical chemistry. 6 th . Edition. Gary D. Christian.University of Washington.2004.848 8. Paula Yurkanis Bruice, ORGANIK CHEMISTRY, New York, USA, 2016 9. O. Fayzullayev. Analitik kimyo. T: Yangi asr avlodi. 2006 y. 10. М . Т . Ғуломов , Т . Норов , Н . Туропов . Analitik kimyo.T.: Ворис нашриёти , 2009 й . 11. Shoymardonov R. Organik kimyodan praktikum. Toshkent - O’qituvchi -1982.

Похожие

Oksidlanish - qaytarilish reaksiyalari

Oksidlanish qaytarilish reaksiyalari

Oksidlanish - qaytarilish reaksiyalari

Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari

Koordinasion birikmalarning oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari