Oksidlanish qaytarilish reaksiyalari - Химия - Рефераты

Oksidlanish qaytarilish reaksiyalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

36.5 KB

Oksidlanish qaytarilish reaksiyalari Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari. Oksidlanish-qay tarilish reaktsiyalarining turlari. Koeffitsientlar tanlashning ikki usuli: elektron balans usuli, ion elektron usuli. Oksidlanish-qaytarilish (redoks) sistemalarni yarim reaktsiya (xususiy reaktsiya) usulida ifodalash. Oksidlanish-qaytarilish potentsiali. Nerst tenglamasi. Metallarning elektro-kimyoviy kuchlanishlar qatori. Elektr toki ishtirokida hosil bo’ladigan oksidlanish-qaytarilish jarayonlari. Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari elektronlarning atom, molekula yoki iondan ikkinchisiga o’tishi bilan xarakterlanadi. Bunda reaktsiyaga kirishayotgan komponentlarning birida elektronlar kamaysa, ikkinchisida elektronlar soni oshadi. Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari muhim ahamiyatga ega. Texnikada va laboratoriyada juda ko’pchilik oddiy moddalarni olish oksidlanish- qaytarilish reaktsiyalari asoslangan: Masalan, temir, xrom, marganets, rux, xlor, yod va boshqalar. Ammiyak, ishqorlar, kislotalar va boshqa shunga o’xshash murakkab moddalrning olinishining asosida ham oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari yotibdi. Insoniyat Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalaridan qadimdan foydalanib kelgan, lekin uning qanday o’tishi to’g’risida ma‘lumotga ega bo’lmagan. Bu to’g’risida birinchi nazariya-flogiston nazariyasi bo’lib, u 1723 yilda nemis ximigi Shtal tomonidan yaratilgan edi. Bu nazariyaga asosan barcha yonish xususiyatiga ega bo’lgan moddalar tarkibida qandaydir boshqacharoq xususiyatga ega bo’lgan flogiston degan modda bo’lib, moddalar yonganda chiqadi: Masalan, temir kuyundisi floj. XVIII asrning oxirida flogiston nazariyasi o’rnini kislorod nazariyasi xukm sura boshladi. Ammo 6u nazariya xam ba‘zi kislorodsiz utadigan reaktsiyalarning qanday utishiga javob bera olmadi.. Mg+CuCl 2 = Cu+MgCl 2 va boshqalarida kislorod nazariyasi o’rniga elektron naeariyasi vujudga keldi. Bu nazariya quyidagilarga asoslanadi:

1) Atom, molekula va ionlarning elektronlarining berib yubo- rishiga oksidlanish protsessi deyiladi. Ca - 2e - - - > Ca 2+ Sn 2+ - 2e - - - > Sn 4+ 2) Atom, molekula va ionlarning elektronlarning qabul qil- gan qaytarilishi protsessi deyiladi. S 2+ + 2e - - > S 2- ; Ca 2+ + 2e - - > Ca 3) Elektronlarning qabul qilib oladigan atom, molekula va ionlarga qaytaruvchilar deyiladi. 4) Elektronlarni berib yuboradigan atom, molekula va ionlarga qaytaruvchilar deyiladi. Oksidlovchi reaktsiya vaqtida qaytariladi, qaytaruvchi esa oksidlanadi. Shuning uchun bu har ikkala protsesni qisqa qilib oksidlanish qaytarilish reaktsiyalari (protsesslari) deb ataladi. Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari uch gruppachaga bo’linadi: 1) Atomlararo, molekulalararo, ionlararo oksidlanish-qaytari- lish reaktsiyalari 2Sa + O 2 = 2SaO N 2 + S1 2 = 2NS1 Fe + CuSO 4 = Cu + FeSO 4 2) Disproportsional reaktsiyalar HNO 2 + 2 HNO 2 = HNO 3 + 2NO + H 2 O 2K 2 MnO 4 + K 2 MnO 4 + 2H 2 O = 2KMnO 4 + MnO 2 + 4KOH 3) Molekulyar ichida utadigan oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari 2KClO 3 = 3O 2 + 2KCl 2Ag 2 O = O 2 + 4Ag Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalarini tenglamalrini tuzishda ikkita metoddan foydalaniladi. Elektron balans usuli, ion elektron usulidir. Ikkala metodda ham elektronlarni bergani soni bilan qabul qilgan elektronlarini umumiy yig’indisi teng bo’lishi kerak.

Elektron balans usuli. Bu usulda elektronlarni, ya‘ni uzgaruvchan valentga ega bo’lgan elementlarni oksidlovchi va qaytaruvchilarni ko’rib chiqamiz: Masalan: KMnO 4 + FeSO 4 + H 2 SO 4 - - > MnSO 4 + K 2 SO 4 + Fe 2 (SO 4 ) 3 + H 2 O Mn +7 + 5e = Mn 2+ | K2=2 Fe 2+ - 1e = Fe 3+ | F 2=10 Bu yerda KMnO 4 oksidlovchi , FesO 4 esa qaytaruvchidir. 2KMnO 4 + 10FeSO 4 + 8H 2 SO 4 = 2MnSO + K 2 SO + 5Fe 2 (SO 4 ) 3 + 8H 2 O Bunday misollarni ko’plab keltirish mumkin. Ionno-elektronny metod. Bu metodga yarim reaktsiyalar yordamida oksidlovchi va qaytaruvchilar olinib tenglashtiriladi. Yuqoridagi misolda, ya‘ni: Fe 2+ - 1e - = Fe 3+ | MnO - 4 + 8H + +5e | Mn 2+ + 4H 2 O Oksidlanish - qaytarilish jarayonlarida oksidlanish - qaytarilish potentsiallaridan foydalaniladi.] [ ] [ 1 3,2 0 RED OKIC g F n RT E E   Nerst tenglamasi R - 8,31 dj (mol. gramm) F - 96500 k/g - ekv Yeo - standart elektr. pot R - gaz doimiyligi n - elektron soni [OKIS] - oksidlanish [Red] - qaytarilish Oksidlanish-qaytarilish jarayonlarida Beketovning aktivlik qatoridan foydalaniladi. Ular tablitsalarda keltirilgan metalar ion holda oksidlovchi, oddiy moddalar holida qaytaruvchi xossalarini uzida namoyon qiladi. Oksidlanish-qaytarilish potentsial manfiy bo’lganda. Masalan: 0,41 bunday hollarda suvdan vodorodan siqib chiqaradi.

Metallarni aktivlik qatorini quyidagi umumiy formula bi- lan ifodalash mumkin. . M 2+ +2ye - = M hamda metalarning elektro-kimyoviy kuchlanishlar qatorini hosil qilish mumkin.

Адабиётлар 1. Парпиев Н.А., Рахимов Ҳ.Р., Муфтахов А.Г. Анорганик кимё (назарий асослари).-Тошкент, “Ўзбекистон”, 2000.-479 б. 2. Н.С.Ахметов. Общая и неорганическая химия. Учебник для Вузов 4-е изд., Москва, “Высшая школа”, 2002. 743 с. 3. Угай Я.А. Общая и неорганическая химия.- Москва: «Высшая школа», 2002. 527 с. 4. Парпиев Н.А., Муфтахов А.Г., Рахимов Х.Р. Анорганик кимё.-Тошкент: «Ўзбекистон» 2003. 504 б. 5. Парпиев Н.А., Решетникова Р.В., Ходжаев О.Ф., Ҳамидов Х.А., Кадирова Ш.А. Ноорганик кимёдан лаборатория машғулотлари – Тошкент 2005й 195 б. 6. Парпиев Н.А., Решетникова Р.В., Ходжаев О.Ф., Ҳамидов Х.А., Кадирова Ш.А. Лабораторный практикум по неорганической химии. – Ташкент,  Университет  , 2008 – 247 с.

Похожие

Oksidlanish - qaytarilish reaksiyalari

Oksidlanish - qaytarilish reaksiyalari

Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari

Koordinasion birikmalarning oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari

Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari elektrokimyo asoslari