Qishloq xo’jaligini kimyolashtirish asoslari haqidagi tushunchalarni o’rganish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

49.5 KB

Скачать

Qishloq xo’jaligini kimyolashtirish asoslari haqidagi tushunchalarni o’rganish Reja: 1. Qishloq xo’jaligini kimyolashtirish asoslari haqidagi tushunchalarni o’rganishning ahamiyati 2. Kimyo o’quv kursida qishloq xo’jaligini kimyolashtirish asoslarini o’zlashtirilishi 3. Kimyo kursida ammiakli selitra va superfosfat ishlab chiqarish mavzularining ahamiyati.

Asosiy tushunchalar: Qishloq xo’jaligini kimyolashtirish asoslari haqidagi tushunchalarni o’rganish, tuproqning kimyoviy tarkibi, fotosintez, mineral o’g’itlar, ularning tarkibi, ahamiyati va ularni ishlab chiqarishning kimyoyiv mohiyati. Ta’lim to’g’risidagi qarorlar mamlakatimiz qishloq xo’jaligini rivojlantirish munosabati bilan kimyo kursida dars berish jarayonida kimyo o’qituvchisi oldida muhim vazifalar turadi: a). o’quvchilarni kimyoning qishloq xo’jaligimizda tutgan roli bilan tanishtirish- ishlab chiqarishning kimyolashtirishning ilmiy asoslarini ochish; b). o’quvchilarni bu ishlab chiqarishda zarur bo’ladigan bir qator masalalar bilan qurollantirish; v). o’quvchilarni qishloq xo’jaligi mehnatiga muhabbat qo’yadigan qilib tarbiyalash kerak; Qishloq xo’jaligini kimyolashtirish tuproq, ekin hayvonlarga- qishloq xo’jaligi ekinlarining zararkunandalariga, yovvoyi o’tlar va boshqalarga kimyoviy ta’sir ko’rsatish yo’li bilan ekinlar hosilini oshirish va qishloq xo’jaligi hayvonlari mahsuldorligini oshirishga qaratilgan bir butun kompleks tadbirlarni o’z ichiga oladi: O’quvchilar qishloq xo’jaligini kimyolashtirish masalalarining hammasi bilan emas, balki faqat kimyo o’quv kursiga kiritilgan o’quv dasturidan tashqariga chiqmaydigan va o’quvchilar uchun qiyinlik qilmaydigan masalalar bilan tanishtiriladi, chunki umumiy o’rta ta’lim maktabining asosiy vazifasi kimyo asoslarining o’zlashtirilishini ta’minlashdan iboratdir.

Kimyo o’quv kursida qishloq xo’jaligini kimyolashtirish asoslariga quyidagilar kiradi: 1. Tuproqning kimyoviy tarkibi, tuproqqa ohak va gips solish jarayonlari va kimyoviy mohiyatlari; 2. Kimyoviy elementlar: azot, fosfor, kaliy, kislorod va vodorodning o’simliklar rivojlanishiga ta’siri. 3. Qishloq xo’jalik ekinlari uchun kerak bo’ladigan kimyoviy elementlarni tabiatda eng ko’p tarqalgan eng muhim birikmalari. 4. Qishloq xo’jalik ekinlari uchun kerak bo’lgan kislorod, azot, uglerod va boshqa elementlarning tabiatda aylanishida o’simlik va hayvonlarning roli. 5. Fotosintez, uning ahamiyati va mohiyati, uglevodlar, yog’lar va oqsillar sintezida o’simlik va hayvonlarning roli. 6. Mineral o’g’itlar (ularning tarkibi, ahamiyati va ularni ishlab chiqarishning kimyoviy mohiyati). 7. Qishloq xo’jalik ekinlarida bo’ladigan kasalliklar va zararkunandalarga qarshi kurashishning eng muhim kimyoviy vositalari (ularning tarkibi, xossalari va organizmga ko’rsatadigan ta’siri) 8. Qishloq xo’jalik ekinlarining o’sishi va rivojlanishini tartibga soladigan kimyoviy vositalar. 9. O’simliklarda bo’ladigan kasalliklar va zararkunandalarga qarshi kurashishning kimyoviy usullari: urug’larni dorilash, dudlash, tutun bilan qoplash va kimyoviy o’toq. 10. Qishloq xo’jalik mahsulotlarini qayta ishlash: shakar, kraxmal, gidroliz spirt, sovun ishlab chiqarish, sellyuloza, yog’lar, oqsillar va boshqalar qishloq xo’jalik mahsulotlarini qayta ishlashning mohiyati

Kimyo o’qituvchisi o’quv materialini qishloq xo’jalik ishlab chiqarishi masalalari bilan sistemali ravishda bog’lab boradi – bu ishlab chiqarishning ilmiy asoslarini o’quvchilar oldida asta- sekin ocha boradi. O’quvchilarni qishloq xo’jaligini kimyolashtirish asoslari bilan umumiy sistema asosida tushuntirib boriladi. O’quvchilar tuproqning kimyoviy asoslari bilan asosan sinfdan tashqari mashg’ulotlar jarayonida tanishadilar. Darslik o’quvchilarni amaliy hayotdan ajratib qo’ymasligi kerak: u o’quvchilarni qishloq xo’jaligida keng qo’llaniladigan eng muhim moddalar bilan, shuningdek, jahonda eng mexanizasiyalashgan bizni qishloq xo’jalik ishlab chiqarishimizni yanada rivojlantirish uchun yangidan-yangi, keng perespektivalar ochib beradigan moddalar bilan tanishtirish zarur. O’quvchilar dasturda nazarda tutilgan mineral o’g’itlar bilan birin- ketin tanishib chiqadilar. Kimyo kursida ammiakli selitra ishlab chiqarish hamda superfosfat ishlab chiqarish mavzulari alohida o’tiladi. Anorganik kimyo kursida «Fosfor va uning birikmalari», «Fosforli o’g’itlar» kabi mazkur asarda ko’rsatilgan fosfarit xom ashyosi to’g’risadagi ma’lumotlardan foydalanish mumkin.Chunonchi Respublikamizning fosfaritlarga boy ekanligi, mamlakatimizda zahiralari 300 million tonnaga yaqin bo’lgan fosforit konlari borligini ko’rsatib o’tish kerak. Qizilqumda fosfarit kombinati qurilib, mahsulot berayotganligi, va eng muhim fosforli o’g’itlar- ammofos va ammoniylashtirilgan superfosfat ishlab chiqaradigan juda katta

korxonalar (Olmaliq mineral o’g’itlar kombinati, Samarqand kimyo zavodi) mavjudligini ta’kidlab o’tish lozim.Bu kimyo korxonalarida boyitilgan fosforit mamlakatimizda (Olmaliq kon-metallurgiya kombinati, Samarqand kimyo zavodi, Qo’qon superfosfat zavodi) ishlab chiqariladigan sulfat kislota bilan qayta ishlanadi va undan ekstraksion usul yordamida fosfat kislota olinadi: Ca 3 (PO 4 ) 2 + 3H 2 SO 4 = 2H 3 PO 4 + 3CaSO 4 Hosil bo’lgan fosfat kislota CaSO 4 cho’kasidan ajratilib, ammiak eritmasi (ammiak Chirchiq shahridagi «Elektrokimyosanoati», Navoiy shahridagi «Navoiyazot» va Farg’ona shahridagi «Azot» ishlab chiqarish birlashmalarida sintez qilinadi) bilan ishlanib undan ammofos og’iti olinadi. H 3 PO 4 + NH 4 OH = NH 4 H 2 PO 4 + H 2 O NH 4 H 2 PO 4 + NH 4 OH = (NH 4 ) 2 HPO 4 + H 2 O Ushbu o’g’itjar (NH 4 H 2 PO 4 – ammofos, (NH 4 ) 2 HPO 4 – diammofos) tarkibida o’simliklarning o’sishi va rivoshlanishi uchun zarur bo’lgan elementlardan azot (12-21%) va (53-58% P 2 O 5 holida) bo’lib, ularning keng ko’lamda qo’llanilishi evaziga dehqonchilikda katta muvaffaqiyatlarga erishiladi. Kimyo o’qituvchisining yaxshi rahbarligida qishloq xo’jaligiga oid mavzularda o’tkaziladigan mashg’ulotlar o’quvchilarga politexnik tayyorgarlik berish vazifasini hal qilish va ularning kelajakda o’zlari uchun kasb tanlab olishlariga imkon beradi.

$Asosiy adabiyotlar 1. И . А . Каримов . Ызбекистон XXI аср быса \ асида : хавфсизликка тахдид , бар = арорлик шартлари ва тара == иёт кафолатлари .T.: Ызбекистон , 1997 2. И.А.Каримов. “Баркамол авлод Ызбекистон тара==иётининг пойдевори”. T . Ызбекистон, 1997 3. Умумий ырта таълим давлат таълим стандарти ва ы=ув дастури. Тошкент, 1999, 3-сoн 4 . И. Н. Борисов. Химия ы=итиш методикаси. Тошкент, 1958. 5. З.Азимова. “Кимё дарсларида ы=увчиларга экологик таълим-тарбия бериш” Т.: 1995. 6. “Хал= таълими журнали” Т.1998-2005 й. 7. Х.Т.Омонов., М.Н.Мирвохидова. “Кимё ы=итиш методикаси” маърузалар матни. 2001 8. В.Н.Верховский. “Мактабда химия эксперименти техникаси ва методикаси” 1-2 том. Т. Ы=итувчи, 1964 9. И. Мирзаев. “Дарс тащлили” Т. Ы=итувчи,1980 10. Л.Н. Глинка. Умумий химия Т.1968 11. Г.Щакимов. “Химиядан олимпиада масалаларини ечиш”.Т.1992. 12. Ёш химик энциклопедик лу\ати – Т. 1990 13. Т.Гулбоев . Таълим жараёнининг таянч билимлари. Т. Фан, 1996 14. www . ziyonet . uz$

Qishloq xo’jaligini kimyolashtirish asoslari haqidagi tushunchalarni o’rganish

20.09.2019

0

49.5 KB

Похожие