Neft mineral komponentlari - Химия - Рефераты

Neft mineral komponentlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

88.5 KB

Neft mineral komponentlari Neft mineral komponentlariga neftda mavjud bo`lgan metallar va kislotalardan hosil bo`lgan tuzlar, metall komplekslari hamda kolloid- dispergirlangan mineral moddalar kiradi. Ushbu moddalar tarkibiga kirgan elementlar ko`pincha mikroelementlar deb ataladi. Ularning umumiy miqdori 0,02- 0,03% (massaviy) dan oshmaydi. Hozirgi paytda neftlarda 40 dan ortiq turli elementlar (26- jadvalga qarang) topilgan bo`lib, ularni 3 guruhga ajratish mumkin: 1) o`zgaruvchan valentli metallar (V, Ni, Fe, Mo, Co, W, Cr, Cu, Mn, Pb, Ga, Ag, Ti); 2) ishqoriy va ishqoriy-yer metallari (Na, K, Ba, Ca, Sr, Mg); 3) galogenlar va boshqa elementlar (Cl, Br, J, Si, Al, Zn va boshqalar). 26-jadval Har xil neft kullaridagi turli elementlarning miqdori, neftga nisbatan % (mass.) da Elemen t Neft Tajigali , 0,95% (mass.) S Karaar -nin, 2,75% (mass.) S Uzen Atov, 0,04% (mass.) S Povar- kov Belozer , 1,8 % (mass.) S 1 2 3 4 5 6 7 Na - 5,3Х10 -3 - - - 2,2Х10 -4 Fe 1,3Х10 -3 5,4Х10 -3 3,6Х10 -3 4,8Х10 -3 2,6Х10 -3 1,3Х10 -3 Mg 1,7Х10 -4 1,3Х10 -3 2,1Х10 -3 4,0Х10 -3 7,8Х10 -4 9,2Х10 -5

Ca 2,6Х10 -3 3,2Х10 -3 4,5Х10 -3 1,7Х10 -3 4,2Х10 -8 1,7Х10 -4 V 4,8Х10 -6 3,2Х10 -3 1,6Х10 -4 3,8Х10 -3 8,7Х10 -6 2,0Х10 -3 Ni 3,2Х10 -5 1,2Х10 -3 2,5Х10 -3 8,1Х10 -4 4,8Х10 -5 5,0Х10 -4 Si 2,9Х10 -3 1,5Х10 -3 - 3,2Х10 -3 - 2,2Х10 -4 Al 7,9Х10 -4 1,5Х10 -3 - 2,2Х10 -4 - 2,2Х10 -4 Zn 1,0Х10 -4 - - 7,2Х10 -4 - 1,0Х10 -4 Co 3,0Х10 -6 1,5Х10 -4 - 2,9Х10 -5 - 4,3Х10 -5 Sr 1,0Х10 -5 2,5Х10 -3 - 1,0Х10 -5 - 3,0Х10 -7 Pb 2,4Х10 -5 1,5Х10 -4 - 6,6Х10 -5 Izlari - Sn - 1,5Х10 -5 - 1,8Х10 -5 >> 1,2Х10 -6 Mn 2,0Х10 -5 3,0Х10 -5 3,8Х10 -5 1,2Х10 -5 1,2Х10 -4 1,4Х10 -5 Cu 4,3Х10 -5 1,8Х10 -3 2,1Х10 -5 1,9Х10 -5 2,3Х10 -5 3,6Х10 -5 Ti 2,5Х10 -5 1,5Х10 -5 - 2,0Х10 -5 3,5Х10 -4 2,1Х10 -5 Cr 6,0Х10 -6 2,5Х10 -5 1,0Х10 -5 2,0Х10 -6 - 9,7Х10 -7 Ushbu elementlarning quyi konsentratsiyalari va ularni konsentrlash usullarining yo ` qligi – aniqlashni hamda tarkibiga kirgan birikmalarni identifikatsiyalashni amalda qilib bo ` lmaydigan etib qo ` yadi . Porfirinlar bundan mustasnodir .

Mikroelementlar tarkibini va konsentratsiyalarini aniqlash eng asosan neftni yoki uning og ` ir qoldiqlarini yoqib , hosil bo ` lgan kulni spektral tahlil qilishga asoslangan . So ` nggi vaqtda mikroelementlarni aniqlash usullari spektral tahlilning turli variantlari , polyarografik va fotometrik tahlil usullari hisobiga birmuncha kengaytirildi . Neftda boshqa elementlarga nisbatan taqqoslaganda sezilarli ko`proq miqdorlarda vanadiy va nikel (27-jadval) mavjuddir. 27-jadval Neft tarkibidagi vanadiy va nikel miqdori [neftga nisbatan % (mass.)] Neft Vanadiy Nikel 1 2 3 Ust-balik (aralash) 0,01200 - G`arbiy Surgut 0,01700 0,00230 Samotlor 0,00180 - Sovet (aralash) 0,00013 - Dolin 0,00035 - Bitkov 0,00023 - Arlan (tovar) 0,01500 0,00490 Tuymazin 0,00180 0,00070 Shkapov 0,00440 0,00300 Uteybash 0,01100 - Nojov 0,00670 - Tajigali 0,000005 0,000032 Karaarni 0,00320 0,00016 Uzen 0,00016 0,00250 Atov 0,00380 0,00080 Belozer 0,00200 0,00050 Nisbatan ko`proq vanadiy oltingugurtli-, nikel esa azotga boy kam oltingugurtli neftlarda bo`lishi aniqlangan. Ushbu metallar parafinli komplekslar tarkibiga kirib, neftning smolasimon - asfaltenli qismidan konsentrlab va ajratib olinishi mumkin. Vanadiy asosan asfaltenlarda konsentrlangan bo`lib, smolalarda ham neftning moy va undan yengilroq fraksiyalarida porfirinli komplekslar

ko`rinishida topilgan. Nikel asosan smolalarda, porfirinli komplekslar ko`rinishida konsentrlanadi. Ammo, porfirinli komplekslar tarkibiga kiruvchi vanadiy va nikellar neftdagi miqdorning bor-yo`g`i 4-20% ini tashkil qiladi. Ushbu metallar neft komponentlari bo`lmish porfirinlar, noporfirin tipdagi birikmalar bilan turli kompleks birikmalar hosil qilishi mumkin. Bu birikmalar sirka va vodorod bromid kislotalari aralashmasida mos holda yengil va juda qiyin parchalanadilar. Bestujev ma'lumotlariga ko`ra, agarda porfirinlar tarkibiga qo`shimcha bir yoki ikki kondensirlangan aromatik halqalar kirsa, bunday birikmalar kislotalar ta'siriga inert bo`ladi. Ayrim izlanuvchilar fikricha, vanadiy neftni tarkibiga smolasimon – asfalten qismiga kirgan oltingugurtli va kondensirlangan aromatik birikmalar bilan kompleks birikmalar hosil qilishi mumkin. Porfirin skeletidagi radikal yoki metallarning soni va tabiatiga bog`liq holda ajratib olingan va o`rganilgan porfirinlar 4 tipga: etioporfirin, filloporfirin, dezoksofilloeritroetioporfirin (drer), rodoporfirinlarga bo`linadi. 28-jadvalda ushbu 4 tipga bo`lingan alkil hosilalari strukturasi ko`rsatilgan porfirinlar keltirilgan. 28-jadval Bestujev ma'lumotlari bo`yicha porfirinlar tarkibiga kirgan turli tip radikallar Holati Porfirin etio- fillo- drer- rodo- R I C 2 H 5 CH 2 CH 2 COO H C 2 H 5 CH 2 CH 2 CO OH R II C 2 H 5 H CH 3 COOH R III H CH 3 CH 3 H Porfirin yadrosi tuzilishini quyidagicha ifodalash mumkin.

Neft yoshi va uning joylashish chuqurligi oshishi bilan vanadilporfirinlarning yig`ma miqdorlari kamayadi va ulardagi alkilporfirinlar ulushi ortadi. Neft mikroelementlarini o`rganish – uning genezisi haqida tushuncha olishda alohida qiziqish uyg`otadi. Porfirinlarni relikt komponentlardan deb hisoblash qabul qilingan bo`lib, neft tarkibiga o`simlik va hayvonot olamidan kam o`zgargan ko`rinishda o`tgan. Porfiringa o`xshash komplekslar xlorofill va gem kabi biologik modda molekulalari tarkibiga kirishi ma'lum. Haqiqatda ushbu birikma komplekslari tarkibiga nikel va vanadiy emas, balki magniy va temir kiradi. Shuning uchun, vanadiy va nikel ikkilamchi kelib chiqishga ega deb hisoblaydilar, biroq ular neft tarkibiga uni boshlang`ich hosil bo`lish bosqichlarida suv osti chirindilar bosqichida yoki "onalik" moddani neftga o`tishida kirib qolganlar. Neftda o`simlik va hayvonlarga xarakterli ko`pgina elementlarning bo`lishi ham uni genetik qon-qarindoshligining tasdig`idir. Neftda qaysi mikroelement qancha miqdorda bo`lishini o`rganish uni qayta ishlash muammolarining qanday yechilishida ham ahamiyat kasb etadi. Ko`pgina metallar, va birinchi navbatda, vanadiy hamda nikel katalizatorlar uchun zaharlardir. Shu sababli, katalizatorlarni to`g`ri tanlash uchun va ularni zaharlanishdan himoya qilish uchun ushbu elementlarning xomashyodagi miqdorini bilish lozim. Undan tashqari, sezilarli miqdorda vanadiy bo`lgan qozon yonilg`ilari yonganda vanadiy (V) oksidi hosil bo`lib, apparaturaning korroziyasiga sabab bo`ladi. N  Me  N NN C 2 H 5 C 2 H 5 CH 3 CH 3CH 3 CH 3 R I R IIR III

Adabiyotlar 1. Бык С.Ш., Фомина В.И. Газовые гидраты. – М.: ВИНИТИ, 1970. 2. Добрянский А.Ф. Химия нефти. – Л.: Гостоптехиздат, 1961. 3. Иванова Л.В., Корнеев М.И., Юзбашев В.Н. Технология переработки нефти и газа. – М.: Химия, 1966. 4. Кожевников А.В. Химия нефти. – Л.: СЗПИ, 1974. 5. Мартыненко А.Г. Производство и применение жидких парафинов. – М.: Химия, 1978. 6. Петров А.А. Химия алканов. – М.: Наука, 1974. 7. Ходжаев Г.Х., Рябова Н.Д., Дмитриев П.П. – В кн.: Нефти Узбекистана. – Т.: Фан, 1958. 8. Черножуков Н.И. Технология переработки нефти и газа. Ч. З. – М.: Химия, 1966. 9. Эрих В.Н., Расина М.Г., Рудин М.Г. Химия и технология нефти и газа. – Л.: Химия, 1977. 10. Нефти СССР. Справочник. – М.: Химия. Т. 1, 1971; Т. 2, 1972; Т. 3, 1973; Т. 4, 1974; дополнит. том, 1975. 11. Петров А.А. Химия нафтенов. – М.: Наука. 1971. 12. Соколов В.А., Тихомолова Т.В. Химический состав нефтей и природных газов в связи с их происхождением. – М.: Недра, 1970.

Похожие

Neft tarkibidagi geteroatomli birikmalar va mineral komponentlar

Mineral o‘g‘itlar olish texnologiyasi

Neft alkanlari

Neft sikloalkanlari

Azot va fosfor. Mineral o’gitlar