logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Химия
  4. Kimyo farmatsevtika korxonalarida ishchi xodimlar gigiyenasi

Kimyo farmatsevtika korxonalarida ishchi xodimlar gigiyenasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

427 KB
Скачать
Kimyo farmatsevtika korxonalarida ishchi xodimlar gigiyenasi Reja: 1. Toza xonalardan foydalanish 2. Xodimlarga qo’yiladigan talablar 3. Steril ishlab chiqarish talablari 4. Tibbiy maqsadda qo‘llaniladigan buyumlarni ishlab chivarishda ishchi xodimlar gigiyenasi Appointment clothes Clothing can perform different functions: - To protect the manufacturing process, the product and the environment from pollution, emissions person; - To protect people from the harmful effects of the environment, including from the process, the materials used therein and the production of products; - To create a comfortable environment for staff. Clothing also should be well and carefully sewed and be beautiful, attractive staff. The main purpose of clothing for cleanrooms, oprede¬lyayuschim requirements to its material and completeness, is the protection of personnel and the product of man. We know that in ana clean room is usually a major source of particles and microorganisms. This means that the clothes should act as a filter retaining dirt allocated human and act as a barrier between man and the environment. The solution of this problem are also a mask, preventing the spread of secretions from the nose and mouth, and gloves to guard against the transfer of pollution by human hands. Clothing itself should not produce pollution. It should be comfortable and not cause discomfort to the person. It should be borne in mind that clothing for cleanrooms, as the filter contamination, has high values of thermal sopro¬tivleniya and prevents normal heat exchange between chelove¬kom and the environment. Therefore, a prerequisite for clean rooms is air conditioning and maintaining the temperature in the clean room in accordance with the type of clothing and the speed of movement of air in the room. Violation of this pra¬vila leads to discomfort, reduce human attention povy¬shennoy sweating (up to drip sweat shoe covers) and a general increase in the level of contamination in the clean room. In some cases, for example in a biohazard proiz¬vodstvah it requires a combination of two opposite odezh¬dy properties: Product protection against human rights and protection of the product. Types of clothing Clothing can be disposable and reusable. Depending on the material that is chosen for it. Disposable clothing izgotav¬livaetsya usually of nonwoven and usually yields a reusable garment, strength and durability. In many cases it is used by visitors Cleanroom not working in them constantly. The one-time performance can be gowns, overalls, face masks and beards, caps, shoe covers.Reusable clothing made from synthetic fibers, which gives a dense material structure that satisfies all the requirements of cleanrooms; Fabrics of natural origin such as cotton, are not applied in clean rooms.clothing design The starting point in konstruiro¬vanii clothing is that it must protect the cleanroom from contamination, not to accumulate and distribute them. Therefore odezh¬da should be structurally simple and have no pockets, tucks, pull out check, hooks unwanted folds vor¬sistyh fasteners. When designing clothes should be taken into account: - The design and type of collar and sleeves (sewn or raglan); - Style hood (open or closed face zaschelkivayu¬schiysya or wear over her head, a method of fitting); - The type and location of fasteners (re¬guliruemye, fixed); - The ability to wear clothes, do not take off your shoes; - The type and location of the buckles on the shoes. Clothing should be comfortable and are available in different sizes. Tailoring tailoring technology and the conditions under which conducted po¬shiv are critical determinants prigod¬nost clothing for cleanrooms. In addition to fabrics, znache¬nie important is the quality of yarn and accessories (zippers, buttons, buckles). For tailoring thread uses the same quality as the fabric itself. Otherwise, after washing may occur shrinkage of yarn and fabric contraction. When tailoring necessary to observe the following rules: 1) should be used only to clean the fabric and fittings without damage; 2) When sewing should be no lines of heifers and deviations; 3) The joints must - go smoothly; 4) The edge of the fabric, the cut when cutting, must not go out; 5) The clothing must have a minimum number of seams; 6) When sewing should provide that, in use, and wash clothes the edges do not fray; 7) The clothes should look nice, do not be corrupt: thread breakage etc .13.1-rasm 2. W.Whyte. Cleanroom Technology. New York. 2002. 13.2 -rasn Toza xonalardan foydalanganda belgilangan tozalik sinfini muntazam saqlab turishga qaratilgan chora-tadbirlar kompleksi bajariladi. Toza xonalardan foydalanish tartibi ISO 14644-5 “Toza xonalar va ular bilan bog’liq nazorat qilinadigan muhitlar. 5-qism. Ekspluatatsiya” standarida belgilangan. Toza xonalardan foydalanishni tashkil qilishda barcha ishlarni bajarish tartibini belgilab olish lozim, buning uchun quyidagi savollarga javob berish kerak: qanday ish bajariladi (ishning predmeti), qanday bajariladi (ishni bajarish texnologiyasi), ijrochi kim, nimalar bilan ishlanadi (uskunalar, materiallar va h.k.lar ro’yxati), qanday hujjatlar bo’yicha ishlanadi (yo’riqnomalar va h.k.). Toza xonalar tizimidagi kritik jihat – xodimlardir, agar bunday xonalarda tegishli tayyorgarligi bo’lmagan va bunday maqsadlarga mos kelmaydigan xodimlar ishlasa, loyiha eng yuqori darajada ishlab chiqilgan bo’lsa ham toza xonadan foydalanish ko’zlangan maqsadni bermaydi, uni tashkil etishga sarflangan mablag’lar zoe ketadi. Toza xonalardan foydalanishda kritik omillarni yetarlicha hisobga olmaslik toza xonaning ifloslanishiga va mahsulot sifatining pasayishiga olib keladi. Rejali tartibda xavf omillari ustidan nazoratni yo’lga qo’yish va iflosliklarni aniqlash bo’yicha harakatlarni belgilab olish kerak. Xodimlarga qo’yiladigan talablar Toza xonalarga qo’yiladigan shaxslar: shaxsiy gigiena talablariga rioya qilishi; toza xonalardagi xulq-atvor qoidalarini bajarishi; sog’lig’i bo’yicha toza xonalarda ishlashga qarshi ko’rsatmalarga ega bo’lmasligi; ishga qo’yilishdan oldin o’quv kursida o’qib chiqishi va keyinchalik muntazam takror o’qitilishi; barcha yo’riqnomalar va ish reglamentlariga qat’iy rioya etishi lozim. Muhim omil – xodimlarning tozalikni saqlashga ijobiy munosabati, ularning saranjom- sarishtaligi, tartibliligi, qoidalarga qat’iy rioya qilishga moyilligi, ishonchliligidir. Xodimlarning o’zlari va boshqalarning xatolarini va kamchiliklarini qayd qilish va tahlil qilishga, ishdagi barcha buzilishlar haqida ma’lum qilishga tayyorligi texnologik jarayondagi xavf-xatarlarni tahlil qilish va uchun asos yaratadi va belgilangan tozalik darajasini saqlashga imkon beradi. Ammo aynan ularning bajarilishi alohida shaxslar uchun muayyan qiyinchiliklarni tug’diradi. Shu bilan bir vaqtda, tozalik va tartibga so’zsiz rioya qilish – bu samarali ishlashning majburiy sharti bo’lib, ularni bajarmasdan toza xonaga yaqinlashish ham mumkin emas! Tana yuzasi maydoni o’rtacha 1,75 kv.m ni tashkil qiladi. Tashqi teri qoplamasi bir necha kunda yangilanadi, bunda odam har haqiqada 0,5 mkm o’lchamli bir necha yuzlab va millionlab zarrachalar ajratadi. Ajralayotgan zarrachalarning bir sutkalik umumiy massasi 10 g ga teng. Alohida xavfni mikroorganizmlar tug’diradi. Ularning ko’payishi uchun uchta shart zarur: issiqlik, namlik va ozuqa muhiti. Tananing ko’pchilik qismlarida bu sharoitlar o’zaro uyg’unlikda mavjud, bular, birinchi navbatda, bosh, soch qoplamalari, burun, og’iz, quloqlar, tirnoq va ular atrofidagi bo’shliq, odamning kiyim ostida yashiringan joylari. Bunday joylar tozaligiga alohida e’tibor berish kerak. Toza xonaga kirayotgan har bir kishi: xonaga kirishdan oldin qo’llarini yaxshilab yuqishi, steril zonalarga kirishdan oldin qo’llarni bilakkacha yuvishi; xojatxonadan chiqqandan keyin qo’l yuvishi; qo’li bilan burnini artmasligi; og’iz bo’shlig’ini ozoda tutishi va tishlarini muntazam tozalashi; ozoda kiyinishi lozim. Xodim uydan chiqayotganda u bir kun oldin nima bilan shug’ullanganini (dala holida ishlash, avtomobilni tuzatish, uy hayvonlarini parvarishlash, sport o’yinlari va h.k.) eslab, o’zini tartibga keltirishi lozim. Xodimni ishga qabul qilish paytida mehnat shartnomasiga maxsus bo’lim kiritib, unda xodimning shaxsiy gigiena bo’yicha majburiyatlari va javobgarligini belgilab qo’yish maqsadga muvofiq. Masalan, tozalik sinfi 5ga teng xonalarda ishlovchilar ishga pardozsiz kelish, ish kunidan oldin spirtli ichimliklar ichmaslik, korxona hududida hamda ishga kelishdan oldin ikki soat davomida chekmaslik majburiyatini oladilar. Oxirgi talab shunga bog’liqki, kashandalar nafas bilan chiqaradigan havoda zarrachalar kontsentratsiyasi juda yuqori bo’ladi, bu kontsentratsiya chekish tugagandan keyin juda sekin kamayadi. Bu zarrachalar ko’pincha kichkina o’lchamda bo’lib, niqobda ushlanib qolmaydi. Ba’zan savol tug’iladi: toza xonaga kirishdan oldin cho’milish kerakmi? Amaliyot shuni ko’rsatmoqdaki, agar odam ishga yuvinib kelgan bo’lsa, ishxonada dush qabul qilishga hojat yo’q. Bundan tashqari, dush ostida iliq yoki issiq suvda cho’milish teri poralarining ochilishiga, ter va mikroorganizmlar ajralishiga olib keladi. Busiz esa mikroorganizmlar teri qoplamasi yuzasiga chiqmaydi. Bevosita ishdan oldin dush qabul qilish zarurligi haqida qat’iy ma’lumotlar yo’q. Shu bilan birga, alohida hollarda ishdan keyin dush qabul qilish talab etilishi mumkin. Avariyali vaziyatlar uchun dush to’rlari nazarda tutilishi mumkin. Dushni (vanna emas) har kuni uyda qabul qilish zarur, zero u vannadan samaraliroq hisoblanadi. Pardoz anjomlari va zeb-ziynat bezaklari Pardozlash vositalari (kipriklar uchun tush, upa, lab bo’yog’i, tirnoq bo’yog’i, rumyana va h.k.) mikroorganizmlarning ko’payishi uchun qulay muhitni yaratadi. Qimmatbaho zeb-ziynat bezaklarida iflosliklar yig’ilib qoladigan joylar ko’p bo’ladi, shuning uchun toza xonaga kirishdan oldin ularni yechish talab etiladi. Quyidagi foydali qoidani unutmaslik kerak: toza xonaga ish uchun yoki xodimlar faoliyatini ta’minlash uchun kerak bo’lmagan buyumlarni olib kirmaslik. Qo’llarni yuvish Qo’llarni to’g’ri yuqish va ularga ishlov berish xodimlarni toza xonaga kirishga tayyorlashning muhim tarkibiy qismidir. Shu bilan birga, odam ishlaganda qo’llari bilan turli yuzalarni ushlaydi. Qo’llarni har gal toza xonaga kirayotganda yuqish kerak. Qo’llarni yuvishning turli sxemalari mavjud: kiyim almashtirishdan oldin va/yoki toza xonaga kirishdan oldin. Aksariyat hollarda qo’llar kiyim almashtirishdan oldin yuviladi. Yuqori tozalik sinflariga mansub toza xonalar va steril ishlab chiqarishlar uchun bu qat’iy qoidadir. Aks holda toza kiyimga, ayniqsa uning yengiga namlik tushishi mumkin. Qo’llarni yuvish sxemasi: uzuk va boshqa bezaklarni yechish. Qo’lni sovunlashdan oldin xo’llash. Qo’l terisining butun yuzasini sovunlash (bakteritsid sovun). Tomchilar hosil qilmaydigan dozatorli suyuq sovundan foydalanish maqsadga muvofiq. Qattiq sovun nam iz qoldiradi va oqadi. Qo’l yuzasi uqalanib yuviladi, tirnoqlar, ular atrofidagi zonalarga, barmoqlar orasiga, uzuk ostida bo’lgan teri qismlariga alohida e’tibor beriladi. Plastmassadan ishlangan tuksiz cho’tkalardan foydalanish mumkin. Cho’tkalardan foydalanayotganda teriga zarar yetkazmaslik zarur. Qo’llar suv oqimi ostida kir va sovun ko’pigi to’liq yo’qolmaguncha chayiladi. Qo’llar fen bilan quritiladi yoki bir martalik vors ajratmaydigan sochiqlardan foydalaniladi. Alohida mas’uliyatli hollarda qo’llarni quritish uchun NERA filtrlardan foydalanish mumkin. Qo’llarni umumiy foydalanishdagi oddiy sochiqlar bilan artishga yo’l qo’yilmaydi. Sochiqlar o’ramidan foydalanilsa, qo’llarni faqat ularning hech kim tegmagan toza qismi bilan artiladi. Keyingi harakatlar (kiyim almashtirish, toza xonaga kirish) faqat quruq qo’llar bilan bajariladi. Steril ishlab chiqarish uchun qo’shimcha qoidalar mavjud: qo’llar bilakkacha yuviladi; qo’llarga dezinfektsiyalovchi vositalar bilan ishlov beriladi, ular qo’lga surtilgandan keyin 1,2-2 daqiqa ushlab turish kerak, bu vaqtda qo’l panjalari bilaklardan shunday yuqorida turishi kerakki, kritik yuzalarga (barmoqlarga) suyuqlik oqmasin. Qo’llar steril kiyimga tegib ketmasligi uchun kiyim almashtirish uchun maxsus qo’lqoplardan foydalanish mumkin. Kiyim almashtirilgandan keyin bu qo’lqoplar yechiladi va ishlash uchun steril qo’lqop kiyiladi yoki ishchi qo’lqoplar ularning ustidan kiyiladi. Har bir toza xonada qo’llarni yuvish bo’yicha yo’riqnoma bo’lishi kerak. Steril ishlab chiqarishda namlik to’planib qolishiga yo’l qo’ymaslik uchun yumaloq tubli rakovinalardan foydalanish maqsadga muvofiq. Toza xonalardagi harakatlar Xodimlar tomonidan belgilangan qoidalarga rioya etilishi ustidan nazorat o’rnatish kerak. Bunda shuni unutmaslik kerakki, toza xonalar uchun arzimaydigan narsa yo’q. Aynan mayda-chuydalar eng katta xavfni tug’diradi. Xulq-atvor qoidalarini belgilaydigan asosiy mezon – toza xonani ifloslantirishi mumkin bo’lgan hech narsaga yo’l qo’ymaslik. Toza xonada qanday harakatlanish kerak? Shoshilmaslik, keskin harakat qilmaslik lozim. Bu ikki sabab bilan belgilanadi: tez harakat qilganda odamdan zarrachalar ajralishi tezlashadi; tez harakatlar havo oqimlari harakatini buzadi va iflosliklarning tarqalishiga olib keladi. Keraksiz harakatlarni umuman istisno etish lozim. Faqat reglamentda belgilangan harakatlarni bajarish zarur. Ba’zi bir odamlar soch qashlash, qo’llarni, yuzini va boshqa tana qismlarini ishqalash, imo- ishoralarni ko’p takrorlash odatiga ega. Bunday harakatlarga yo’l qo’yilmaydi. Zararli odatlardan holi bo’lolmaydigan odamlar toza xonalarga kiritilmasligi kerak. Toza zonada ovqatlanish, suyuqlik ichish, chekish, gazeta va jurnallar o’qish taqiqlanadi. Tegishlicha, xonaga ovqat mahsulotlarini (shu jumladan ichimliklarni), saqichni, dorilarni, gugurtni, zajigalkani, sigaretlarni, qog’ozlarni va texnologik jarayonda nazarda tutilmagan boshqa anjomlarni, bosma mahsulotlarini va h.k.larni olib kirish man etiladi. Qo’l soati ifloslanish manbasi hisoblanadi. Toza xonaga kirishdan oldin soatni yechish zarur. Toza xonada baland ovozda gapirish mumkin emas. Baland nutq va qichqiriqlar og’izdan iflosliklar ajralishi jadalligini keskin oshiradi. Ish joyi ustida engashish, devorlar va uskunalarga suyanish, buyumlarni joydan-joyga ko’chirish yoki ularni badaniga bosish taqiqlanadi. Bir yo’nalishli havo oqimida ishlaganda alohida ehtiyotkorlikka rioya etish zarur. Unutmaslik kerakki, agar qo’l yoki boshqa tana qismi filtr bilan ish zonasi orasiga tushib qolsa, ishchi zonasi albatta ifloslanadi. Odamning og’zidan, burnidan, u qaerga qarab turgan bo’lsa, o’sha tomonga iflosliklar ajraladi. Shuning uchun operatorga murojaat qilish zarurati tug’ilganda unga shunchalik yaqinlashish kerakki, u o’girilib qarashga majbur bo’lsin, shunda gapirayotganda og’izdan ajraladigan zarrachalar ishchi zonadan boshqa tomonga ajraladi. Agar aksa urish yoki yo’talish ehtiyoji paydo bo’lsa, ishchi zona tomondan o’girilib, qo’lqopli qo’llar bilan og’izni berkitish va keyin qo’lqopni almashtirish zarur. Aksa urish yoki yo’talish takrorlanaversa, toza xonani tark etish va bu haqda rahbariyatga xabar berish kerak. Toza xonada ish uchun zarur bo’lmagan buyumlarni qoldirmaslik zarur. Asbob- uskunalar ishidagi har qanday nosozliklar va yo’riqnomalarda belgilangan talablardan har qanday og’ishlar haqida rahbarga xabar berish lozim. Sog’liq holati Sog’liq holatini baholash mezonlari juda oddiy: o’tkir va surunkali kasallikka chalingan shaxslar toza xonalarga yo’latilmaydi. Birinchi galda bu o’tkir respirator kasalliklarga tegishli. Yo’tal, aksa urish, burun oqishi va ko’z yoshlanishi tozalik darajasiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Kon’yunktivit va boshqa ko’z kasaliklari; yuqori nafas yo’llari kasalliklari; teri kasalliklari, jumladan gerpes, furunkullar, seboreya (qazg’oq) kabi kasalliklarni ham sanab o’tish joiz. Ba’zi bir odamlar ko’p terlaydi, bu ham toza xonalarda ishlashga monelik qiladi. Jarohatlar ham iflosliklar ajralishiga olib keladi. 12.3 Steril ishlab chiqarish talablari Steril ishlab chiqarish talablari. Kirish. Steril ishlab chiqarish farmatsevtika ishlab chiqarishning eng murakkab soxalaridan biri xisoblanadi. GMP nuqtai nazaridan asosiy printsplar- bu mikrobiologik kontominattsiya, mexanik zarrachalar va pirogen moddalar bilan kontaminatsiyalashning taxlikasini minimal darajaga keltirishdir. GMP ning Yevropa qoidalari steril ishlab chiqarishga 2003 yil may oyida yangilangan 1- sonli qo’shimchada aloxida etibor ko’rsatiladi. Qonunga bu qo’shimchalar xalqaro standart YeN/ISO 14644-1 asosida keltirilgan va bunda GMP qoidalari v texnik standartlarni uyg’unlashtirishga erishish hohishi bilan qo’llanilgan. Avvalgi redaktsiyaga nisbatan bu o’zgarishlar toza xonalarning klassifikatsiyasiga tegishli, shu jumlada qayta kiyinish. № 1 sonli qo’shimchada quyidagi bo’limlar bor: Printsiplar. Asosiy qism (xonalarninng klassifikatsiyasi), izolyatsiyalash texnologiyasi “Blow/fill/seal” (puflash, tshldirish, germetizatsiyalash), “Bottlepack” texnologiyasi, birlamchi upakovkada sterillanadigan mahsulot, aseptik sharoitida tayyorlash, hodimlar, ishlab chiqarish honalari, jixozlanishi, sanitariya, texnologik jarayon, sterillash, filtrlash, steril maxsulotlarni ishlab chiqarish jarayoni yakuni. Sifatini nazorat qilish. Printsiplar. Steril ishlab chiqarishning sifati birinchi navbatda xodimlarga, ularning tayyorgarligi, unga yondashuvi va talimi xamda jarayon muloxazalariga puxta bo’lishlariga bog’liq. Sterillikni taminlashda faqat yakuniy sterilizatsiya yoki sterillanganlik testlariga suyanish kifoya qilmaydi. Asosiy qism. Ishlab chiqarish faqat toza xonalarda amalga oshirilishi lozim-bular nazorat muxitidagi gigienik zonalar, x’odimlar va materiallarga yo’llanma. Xonalarning tozaligini tozalik standartlari asosida saqlash lozim. (masalan, YeN/ISO standartlari); bu xonalarni bir hil filtrlangan havo bilan taminlash kerak. Eslatma. ISO 16 644-1 ikki xil toza xonalarni farqlaydi, aynantoza xona (cleanroom) va toza zona (cleanzone). Steril ishlab chiqarish. Yakuniy sterilizatsiya malum pog’onadagi yakuniy birlamchi upakovkalvrda aseptik operatsiyalar. Sterillangan maxsulotlarni ishlab chiqarishni amalga oshirish usuliga qarab farqlash mumkin: 1) yakuniy upakovkada issiqlik (yoki boshqa) sterilizatsiya ko’zda tutilgan bo’lsa. 2) agar ishlab chiqarish aseptik sharoitida bitta yoki barcha pog’onalarda amalga oshirilsa. Turli xil operatsiyalar (dastabki xom ashyoni va qadoqlash materiallarini tayyorlash, retsepturani tuzish va to’ldirish) toza xonaning aloxida zonalarida amalga oshirilishi lozim. Xonalarning klassifikattsiyasi. Sterillangan preparatni ishlab chiqarishda toza xonalarni klassifikattsiyalash tevarvk atrofning zarur xarakteristikalariga mos tarzda amalga oshiriladi. Ekpluatattsiya xolatida xar bir ishlab chiqarish operatsiya uchun bir xil meyordagi atrof muxitning tozaligi zarur. Bu maxsulotning yoki qayta ishlab chiqariladigan materiallarning mikrobli kontaminatsiya yoki zarrachalar bilan kontaminatsiyalanishining xavfxatarini minimal darajaga keltirish uchun kerak( texnologik jixozlanish va xodimlar). Buning uchun xarakatsizlikning spetsifikasiga mos malum bir meyorga erishish talab etiladi(texnologik jixozlar o’rnatilgan va material mavjud emas). Sterillangan dori vositalarini ishlab chiqarishda xonalar tozaligining 4 xil tipi n ajratiladi. A tipi – yuqori darajadagi xavf-xatarli operatsiyalar uchun lokal zonalar (local zone), masalan, idishlarni tshldirish, ampulalarni ochish va aseptik sharoitda aralashtirish. Asosan bunday sharoitlar ish joyida 0,36-0,54 m/s tezlikdagi laminar havo oqimi bilan taminlanadi. Izolyatorlarda esa havo oqimining yo’nalishi va tezligining boshqa parametrlaridan foydalanish mumkin. B tipi A tipi zonasining tevarak atrofini tashkil etadi. S tiplari kritik xolatlar kamroq bo’lgan operatsiyalarni bajarish uchun ishlatiladi. 13.1-jadval. Havodagi zarrachalar soniga nisbatan tozalik darajalarining tasniflanishi. Tiplar Jarayonsiz (b) Jarayon (b) m3 (a) dagi zarrachalarning maksimal yo’l qo’yilishi mumkin bo’lgan soni ≥0,5 mkm (d) ≥5 mkm ≥ 0,5 mkm (d) ≥ 5 mkm A 3 500 1 (ye) 3 500 1 (ye) V (s) 3 500 1 (ye) 350 000 2 000 S (s) 350 000 2 000 3 500 000 20000 V (s) 3 500 000 20 000 Aniqlanmaydi (f) Aniqlanmaydi (1) (a) zarrachalar sonini zarrachalar xisoblagichi yordamida o’lchash lozim. A tipi uchun uzliksiz monitoring mo’ljallangan, bu monitoring B tipi uchun xam tavsiya etiladi; eskirgan sinov uchun A va B tiplarida namuna miqdori 1 m³ da kam bo’lmasligi kerak, bu esa S tipi uchun ham to’g’ri keladi. (b) “taminlanganlik holati” uchun sharoitlar 15-20 daqiqa avval erishilgan bo’lishi kerak. Bu operatsiyaning tugashi bilan tiklanish vaqti (tavsiya etilgan belgi). Ekspluatattsiya xolatidagi A tipi uchun sharoitlar tevarak atrof tasiridagi ochiq maxsulotni o’rab olgan zonada taminlangan bo’lishi kerak; agar zarrachalar iahsulot orqali yuzaga kelsa, to’ldiish jarayonida limitlar oshirilishi mumkin. (s) V, S tiplar uchun xavo almashinuv karraliilgi , xona o’lchami, material va xodimlarga mos kelishi kerak. A, V va S tiplar uchun BPERA filtrlarini ishlatish lozim. (d) 0,5 mkm li zarrachalar uchun limitlar YeN/ISO 14644-1 asosidagi taxminiy tasniflanishga mos kelishi kerak.(2-jadval) (e) bunday xonalarda 5 mkm va undan ko’p zarrachalar bo’lishi mumkin emas, chunki statistika bo’yicha bunday zarrachalarning yo’qligini isbotlash mumkin emas, 1 m³ limitlari qabul qilingan; kvalifikatsiya mobaynida xonalar (zarrachalar) o’rnatilgan meyorda umumlashganligini isbotlash lozim. (f)talablar va limitlar o’tkaziladigan operatsiyalar xarakatiga bog’liq. Xarakat va nisbiy namlik kabi boshqa tavsifnomalar bajarilayotgan operatsiyalar xarakteriga bog’liq va malum standart bilan interferentsiya qilmasligi kerak. 2-jadval. Turli standartlar bo’yicha klassifikatsiyani taqqoslash. (0,5mkm va undan katta o’lchamdagi zarrachalar uchun) a) xarakatsizlik rejiimida (taminlanganlik xolatida)13.2-jadval Tiplar Aloxida standartlar uchun chegaralar GMP USP FS209 e IS O A, V 3 500 100 M 3,5 ISO 5 - - 1 000 M 4,5 ISO 6 S 350 000 10 000 M 5,5 ISO 7 D 3 500 000 100 000 M 6,5 ISO 8 ish rejimida (xarakat xolatida)13.3 - jadval Alohida standartlar uchun chegaralar. GMP | USP FS209e ISO A 3 5001 100 M 3,5 ISO 5 - 1000 M 4,5 ISO 6 V 350 000 10 000 M 5,5 ISO 7 S 3 500 000 100 000 M 6,5 ISO 8 13.4-jadval. Turli tipdagi tozaliklarda bajariladigan operatsiyalar namunalri. tiplar Yakuniy birlamchi upakovka jarayonida maxsulotlarni sterillashdagi operatsiyalar namunalari. A Kontaminatsiya taxlikasi yuqori bo’lgan maxsulotlarni to’ldirish. S Kontaminatsiya taxlikasi yuqori bo’lgan eritmalarni tayyorlash, maxsulotlarni to’ldirio’. D Keyingi to’ldirish uchun eritmalar va kompanentlar tayyorlash\ tiplar Aseptik ishlab chiqarish uchun operatsiyalar namunalari. A Aseptik tayyorlash va to’ldirish. S Keyingi filtrlanishi lozim bo’lgan eritmalarni tayyorlash. D Komponentlarni yuvib ishlatish. Tozalik monitoringi xarakatlanish holatida bo’lishi kerak. Aseptik ishlab chiqarishda ko’pincha bir necha monitoring usuli o’tkaziladi (xavoni tanlab olib, sinab ko’rish, sedimentattsion osajdeniya usuli, yuvilishi, qoldiq). Operatsiyalarning tugatilishida xodimlar va yuzalarni nazoratdan o’tkazish kerak. Kontaminatsiya uchun oldini olish va xarakatning chegaralarini o’rnatish zarur. 13.5-jadval. Xarakat xolatida mumkin bo’lgan darajadagi mikrobiologik kontaminatsiyaning tavsiya etiladigan chegaralari. Ruxsat etilgan darajadagi mikrobiologik kontaminatsiyaning tavsiya etilgan chegaralari. Tipla. Xavoni tanlabolib, sinab ko’rish CFU/m3 Plastinalar (ø90 mm) CFU/ 4 soat Kontakt plastinalar (ø 55 mm) CFU/ plastinka 5ta barmoqning qo’lqopdagi CFU/perchatka izl ari A <1 <1 <1 <1 B 10 5 5 5 C 100 50 25 - D 200 100 50 - o’rtacha belgilar. (a) ayrim plastinalar sedimentattsiya uchun 4 soatdan kam eksponirovkaga (ko’rgazmaga qo’yish) mumkin. Mikrobiologik monitoring ishlab chiqarishdan tashqaridagi operatsiyalarda ham zarur, masalan, sistemalarni (tizimlarni ) validatsiya etish, protseslarni tozalash va sanitariya ishlovi uchun. Zarachalar va mikrobiologik kontaminatsiya bo’yicha xavotir va xarakatning darajasini aniqlash zarur. Xavoning tozaligi deganda kontaminatsiya bo’yicha ruxsat etilgan chegaralarga rioya etish tushuniladi: mos bo’lgan o’lchamdagi mexanik zararchalar bilan ®(kvalifikatsiya, monitoring), patogen bo’lmagan tirik mikroorganizmlar bilan ® (mikrobiologik monitoring). Izolyator bu nazoratdagi, qobiq bilan chegaralangan, ichki muhitni tashqi muhitdan ajratib qo’yish maqsadida alohida keng joy, bunda potentsial ifloslanishning bir muhitdan ikkinchisiga o’tish xavfi minimal darajaga keltiriladi yoki inkor etiladi. Izolyator ishlab chiqarish protsessini tashqaridan kiradigan ifloslanishdan, masalan, odamlardan, yuqori darajadagi xavfsizlikbilan ishlatilishi mumkin. Izolyator ichida ishlatiladigan zarali yoki zararlovchi maxsulotlar operatorlar sog’lig’iga xavf tug’diradi, shuning uchun izolyator yuqori darajadagi xavfsizlikni taminlaydi. Steril dori vositalarini ishlab chiqarishda GMP sof havoni keltirishga va tortib olishga mos ventilyatsiya va konditsionerlar tuzilishi bilan jixozlangan toza xonalarni ishlatishni talab qiladi. Bunday talabdan maqsad- ishlab chiqarish uchun bir xil sharoit yaratib berish, kritik texnologik operatsiyalarda xavfsizlikni taminlash xamda maxsulot sifatiga xavf tug’diradigan xolatlarni oldini olish. Amaliyotda HVAC tizimi va toza xonalarni uchratish mumkin, lekin xamma tipdagi kostruktsiyalar shunday proektlashtirlgan bo’lishi kerakki, ular maxsulot yoki uning komponentlari bilan kontaktda bo’lgan xavoning ko’zda tutilgan spetsifikatsiya parametrlarini ushlab turishini doimiy taminlab berishlari lozim. Toza xonadagi xavo ishlab chiqarilayotgan mahsulotga tasir etganligi uchun HVAC tizimi va barcha toza xonalar to’g’ridan to’hri tasir etadigan sistemalarga kiradi (ISPE yo’riqnomasi asosida “Comissioning and Qualification”). Bunday tuzilmalarga (sistemalarga) kvalifikatsiyani o’tkazishda quyidagi xajmdagi talablar ko’rsatiladi: IQ-o’rnatilgan uskunalarning kvalifikatsiyasi. OQ- xarakatdagi uskunalarning kvalifikatsiyasi. PQ-jarayonning kvalifikatsiyasi (ekspluatatsiyadagi kvalifikatsiya). Undan tashkari HVAC tizimi va toza xonalar uzluksiz ish tartibi tizimiga qaraydi. Bu o’z navbatida bunday tizimlar uchun kritik funktsiya va parametrlarning doimiy monitoringgini o’tkazishni hamda davriy rekvalifikatsiyalashni talab etadi. Kritik o’zgarishlar paydo bo’lganda, joyida o’zgarishlarni ketma-ket nazorat qilish xamda navbatdan tashqari rekvalifikatsiya o’tkazish tabiiy. HVAC tizimi va toza xonalar steril dori vositalarini ishlab chiqarishda yuqari samaradorli texnologiya xisoblanadi. Maxsulot sifatiga to’g’ridan to’g’ri tasir etuvchi tizimlar xaqida gap ketar ekan, GMP to’liq kvalifikatsiya o’tkazishni (IQ, OQ, PQ) talab etadi. Undae tashqari ushbu texnologya uzluksiz tartibda ishlatilganligi uchun kritik parametrlar monitoringini o’tkazish va doimiy re- kvalifikatsiya o’tkazish xam talab etiladi. Toza xonalarni ekspluatattsiya qilishni va ish jarayonini to’liq nazorat qilishgina sistemani ishonchli ishlayotgani to’g’risida guvoxlik beradigan to’liq xajmdagi malumot berishi mumkin. Bu esa o’z navbatida umuman fapmatsevtika sifatini taminlashda ishonch darajasini yanada oshirib beradi. 12.4 Tibbiy maqsadda qo‘llaniladigan buyumlarni ishlab chivarishda ishchi xodimlar gigiyenasi Nosteril dori vositalarini ishlab chiqorish. Nosteril maxsulotlarni ishlab chiqarishda GMP qoidalari xonalar tozaligiga talablarning aniq sonini o’rnatmagan. Lekin ularga material va maxsulotlarning ifloslanish minimal xavfini taminlash to’g’risidagi umumiy qoida tarqalgan. Ishlab chiqarish xonalarining yuzalari silliq, yoriqsiz va ochiq stiklarsiz(tutashgan joy ) bo’lishi kerak, xamda xavoni nazorat qiladigan uskunalar ilan jixozlangan samarali ventilyatsiya tizimi bilan taminlangan bo’lishi kerak.ko’plab korxonalar bu talablarni bajarish uchun nosteril ishlab chiqarish xonalaridan foydalaniladi, normativ xujjatlarda bunday talab mavjud bo’lmasa xam. Bu biz uchun ishni noodatiy tashkil etish:tozalik normativlari yo’q, bu talablarning bajarilishi nazorat qilinmaydi, zavodlar esa o’z xoxishi bilan tozalikni taminlash uchun mablag’ ajratiladi va nosteril dori vositalarini ishlab chiqarishda xar bir joyda tozalikni taminlashga xarakat qilinadi. Bu nima uchun kerak? Bu preparatning mustaxkamligini uzaytirilgan yaroqlilk muddatini taminlash uchun, uni mikroorganizmlar tasiridan buzilmaganligi uchun kerak. Qattiq shakldagi vositalarni ishlab chiqarishda D zonalar ishlatiladi(to’ldioilgan xolatdagi 8ISO tipi). Suyuq nosteril vositalarni ishlab chiqarishda esa – S zonasi (7 ISO tipi). Suyuq preparatlar uchun ancha yuqori darajadagi tozalik talab etiladi, chunki suv mikroorganizmlarning ko’paymshi uchun qulay sharoit. Xavo tozaliig tufayli preparatning yaroqlilk muddati 3-5 yilgacha. 1. Tibbiyot yo’nalishida foydalaniladigan buyumlarni ishlab chiqarish. Tibbiy maxsulotlarni ishlab chiqarishda tozalikka bo’lgan dastlabki talablar ko’z kontakt linzalar bilan bog’liq. Keyinchalik bu talablar tibbiyot yo’nalishidagi keng nomdagi buyumlarga xam taaluqli bo’ldi. Maaslan, tibbiy ignalar, shpritslar, katetr, qon uchun konteynerlar, suniy klapanlar va b.larni ishlab chiqarishda toza sharoitlar talab etiladi. Bu buyumlarni yuza tozaligi kasal odamning xayoti uchun juda muxim. Yuzaning tozalik sharoiti buyumga yakuniy ishlov berilayotganda shu xona xavosining tozaligi. 1993 yilda Yevropa ittifoqida tibbiy buyumlarni quyidagi sinflarga bulib berilgan: (s) klass 1- taxlikaning past darajasi.- ko’zoynak linzalari, ko’p marta foydalaniladigan xirurgiya asboblari va kasalxona jixozlari. (si) klass 2a- taxlikaning o’rta darijasi.- ko’z linzalari, qonni filtrlaydigan uskunalar, xirurgiya perchatkalari va b.lar. (sii) klass 2v- taxlikaning yukori darajasi- gemodializ uskunalari, insulin uchun inektsion sistemalari, infuzion nasoslar va x. (siii) klass 3- taxlikaning baland darajasi –yurak klapanlari, suniy tomirlar bilan qoplangan implantantlar. Hamma tabiiy buyumlar standartlar asosida tayyorlanishi kerak. SH ISO 9000, ISX) 13485(33;34), 1999 yilda ISO M 969 standarti chiqqan, u ISO 13488(35) standartlaridan foydalanish uchun qo’llanma hisoblanadi, 2 va 3 klassdagi buyumlarni tayyorlash va ularga ishlov berish toza sharoitni talab etadi. Tozalikka qo’yilgan umumiy talablar tibbiyot maxsulotlarini aseptik ishlab chiqarish haqidagi GOST da berilgan. 1- qism . umumiy taalblar 5. Ushbu standart asosida atrof muxitga talablar 13.6- jadvalda ko’rsatilgan. GOST RNSO 13408-1 bo’yicha xavo tozaligiga talablar. Tiplar Ekspluatattsiya xolatida maksimal ruxsat etilgan ≥0,5 mkm o’lchamli, 1 m xavodagi zarrachalar soni. GMP EC bo’yich a zonalar tipi. Kritik ishlab chiqarish zonalariyu 3 500 A Boshqa ishlab chikarish zonalari. (aseptik ishlab chiqarish ichida) 350 000 B Aseptik ishlab chiqarishdan tashqaridagi qo’gimcha zonalar. 3 500 000 ; C/D Tibbiyot buyumlarini ishlab chiqarishni GMP qoidalarining umumiy talablariga mos etib tashkil etish kerak. Jarayonning kritik parametrlarini taxlikalarini taxlil qilish usuli yordamida o’rganish kerak. Na Yevropalik, na Amerikalik yo’riqnomalar sinflar kesimida tibbiy buyumlar tayyorlanadigan xonalar tozaligiga aniq talablar yoki tavsiflar tuzilmagan. Lekin amalda g’arb davlatlarida buyumlar tayyorlashda steril dori vositalarini ishlab chiqarishdagi printsiplarga amal qilinadi. Yakuniy sterillashning zarur bo’lgan buyumlar va yakuniy sterillash mumkin yuo’lmagan buyumlar, yani aseptik ishlab chiqarishda tozalik talablariga yondashuv aniq farqlanadi. (1.15–jadval) Kritk zona –(qon, material) preparatlar bilan tutashgan yuzalarga qayta ishlov berish va yakuniy yig’ish jarayoni. Yevropa klassifikatsiyasi bo’yicha 2 va 3 klassdagi tibbiy buyumlar va dori vositalarini ishlab chiqarishda ularni taqqoslash mumkin. Masalan, plassmassa qismlarini quyish va payvandlash 8 ISO klass xonasida joylashgan 5 ISO zonalarda bajariladi, (agar bundan keyin sterilizatsiya zarur bo’lsa.) Tibbiy buyumlarni ishlab chiqarishda foydalaniladigan klasslar. Sterillangan dori vositalarini ishlab chiqarishda bunday taqqoslash tabiiy va tushunarli. Xaqiqatdan xam , nima uchun preparatni tozalik sharoitida ishlab chiqarish kerak, agar keyinchalik bu preparat odamga tozalik qoidalariga rioya qilinmasdan tayyorlangan shprits orqali yuborilsa. Polietilen plyonkalarini ishlab chiqarilishi. Qadoqlanadigan materiallar, shu jumlada polietilen plyonkalarining ifloslanishi mikroelektronika, tibbiy buyumlar, infuzion eritmalar uchun plastik xaltalar uchun kritik xolat xisoblanadi. Plyonka yuzasining 1sm²da 0.5 mkm va undan katta o’lchamdagi yuzlab zarrachalar bo’lishi mumkin. Bu teri, oziq ovqat, plasmass metall, tola, yog’lar qoldiqlari bo’yoqlar zarrachalari bo’lishi mumkin. Toza xonalar bunday turdagi ifloslanishga qarshi kurash usullaridan biri. Masalan, Londonda kam zichlikdagi yuqori sifatli polietilen plyonkani tayyorlaydigan (ekstruziya) korxona mavjud. Bu plyonka bilan undan keyingi operatsiyalar 5 ISO (36) klassdagi toza xonada bajariladi. Toza materiallar madaniyati. 1997 yilda AQSH ning FDA si odamning chuqur kuygan joylarini davolash uchun suniy terini realizatsiya qilishga ruxsat bergan. Bu maqsadda keng foydalaniladigan donorning terisini ulash yoki kasal odamning o’z sog’ terisini ishlatish usuli reaktsiya berganligi uchun va bu ko’p vaqtni talab qilishi xamda insonlarning kasalini yanada og’irlashtirganligi sababli kam amalga oshiriladi. Suniy terini ishlatish bu qiyinchiliklarni yengishga yordam beradi. Tkanlarning usishi aseptik sharoitni, yani xavo oqimi bir tomonlama keladigan I klassdagi zonalarni talab etadi. Foydalanilgan adabiyotlar : 1. K. SH. Baltaeva, SH. T. Iskandarova, N. S. Tadjibaeva, M. I. Xasanova. Sanoat gigienasi va sanitariyasi. Farmatsevtika va tibbiyot oliy o’quv yurtlari talabalari uchun darslik. - T., 2010 y. 2. Nurmuhamedova M. X., Nazarova X. A. Gigiena. Toshkent, 2007 y. 3. Uayt V. “Технология чистыхпомещеный” – M. Klinrum, 2002y. 4. A. E. Fedotov. “Чистыe пoмeщeния” - M. ASINKOM, 2003y. 5. Dade W. Moeller. Environmental Health. Third Edition. London, England. 2005. 652 pag 6. A.M.Bolshakov, I. M. Novikova Umumiy gigiena. Farmatsevtika oliy yurtlari talabalari uchun darslik. 2 chi nashri. – M.: Meditsina, 2002 y. 7. Bolshakov A. M. Umumiy gigienadan laboratoriya mashg’ulotlari uchun o’quv qo’llanma. –M. Meditsina, 2003. 8. SH.T. Iskandarova, K.SH.Baltaeva, M.I. Xasanova, D. SH. Ziyaviddinova Umumiy gigienadan amaliy mashg’ulotlar. O‘quv qo‘llanma – T., 2011 y. 9. Solixodjaev S. S. Gigiena. Toshkent, 1992 y. 10. O’zbekiston Respublikasida farmatsevtik faoliyat. Huquqiy me’yoriy xujjatlar va ma’lumotlar majmuasi prof. f. f. d. Yunusxodjaev A. N tahririyoti ostida -1 tom T. 2001, 2 tom T. 2001, 3 tom T. 2003.

Похожие

Kimyo farmatsevtika korxonalarida ovqatlanish gigiyenasi
Kimyo farmatsevtika korxonalarida kimyoviy faktorlarining gigiyenik tavsifi
Kimyo farmatsevtika korxonalarida fizikaviy omillarning gigiyenik tavsifi
Kimyo farmatsevtika korxonalarining ventilyasiyasiga va yoritilganligiga qo’yiladigan gigiyenik talablar
Antibiotiklar ishlab chiqarishda mehnat gigyenasi