Kimyo farmatsevtika korxonalarida fizikaviy omillarning gigiyenik tavsifi - Химия - Рефераты

Kimyo farmatsevtika korxonalarida fizikaviy omillarning gigiyenik tavsifi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

77 KB

Kimyo farmatsevtika korxonalarida fizikaviy omillarning gigiyenik tavsifi Reja: 1. Shovqinning fizikaviyaviy–gigenik harakteristikasi 2. Vibratsiya, vibratsiya kasalligi, profilaktikasi 3. Profilaktika tadbirlari

Shovqin, tebranish va ultratovush o’zining fizikaviy tabiati bo’yicha qattiq jismlar, gazlar va suyuqliklarning mexanik tebranishlaridir. Keyingi o’n yillikda ishlaydiganlarga ham va aholining boshqa tabaqalariga ham ularning zararli ta’sir etish imkoniyatlari keskin ortdi. Buning sababi texnika progressining ishlab chiqarish protsesslarini mexanizatsiyalashga, asbob – uskunalar quvvatining va qo’zg’alish tezligining ortishiga, transportga, mexanik tebranishlarning ancha intensiv yuzaga kelishi bilan kuzatiladigan yangi texnologik usullarni joriy etishga asoslangan. Shovqinning eshitish a’zosiga zararli ta’siri qadimdan ma’lum; keyingi vaqtlarda uning organizmga ta’siri har tomonlama o’rganilmoqda. Mashhur gigiyenist prof. Ye. S. Andreyeva – Galanina tomonidan “shovqin kasalligining” alohida nozologik shaklini ajaratish taklif etilgan. 40-50 yillarda tebranish ta’siri natijasida rivojlanadigan kasallik uning tomonidan batafsil o’rganilgan va uni tebranish kasalligi bilan yuzaga keladigan simptomokopleks deb atash taklif etilgan. Muhit fizikaviy omillarining, ayniqsa shovqinni ishchilar va butun aholi sog’lig’iga zararli ta’sirining olidini olish hozirgi vaqtda ulkan ijtimoiy muammodir. Shovqin Fizikaviyaviy – gigenik harakteristikasi. Shovqin har xil kuch va balandlikdagi, vaqt jihatidan tartibsiz o’zgaradigan va yoqimsiz sub’ektiv sezgilarni yuzaga keltiruvchi tovushlar yig’indisidir. Fizikaviyaviy nuqtai nazardan tovushlar eshitiladigan chastotalar diapazonidagi tarqaluvchi mexanik tebranadigan xarakterlardir. Masalan, muvozanati buzilgan tor tebrana boshlaydi va biz ma’lum sifatli tovushni eshitamiz: qattiq yoki sekin, baland yoki past. Tovush to’lqinni havoda tarqalishi mumkin, bu ishlab chiqarishdagi, shuningdek, suyuqliklardagi va qattiq jismlardagi shovqinga nisbatan eng katta ahamiyatga ega. Suv ostida turganda yoki poezd yaqinlashayotganda uning relsiga quloq tutish bilan bunga ishonish mumkin.

Stanoklar ishlashi, qo’l asbobidan foydalanishdagi zarba, ishqalanish, sirg’anish, suyuqlik va gazlar oqishi natijasida tebranuvchi harakatlar yuzaga keladi, ular havo muhitiga o‘tkaziladi va unda tovush hosil qilib tarqaladi. Tovush to’lqini mexanik tebranishlar manbaidan havoning zichlashish va siyrakulashish zonasi shaklida tarqaladi. Tovushlarning hosil bo‘lish sababiga ko‘ra ular mexanik, aero va gidrodinamik tovushlarga bo‘linadi. Mexanik tebranishlar amplitudasi va chastotasi bo‘yicha harakterlanadi. Amplituda – zichlashish va siyraklashishlarda bosim o‘zgarishining eng katta ko‘rsatkichi, chastota – 1 s. dagi to‘liq tebranishlar soni. Uning o‘lchov birligi gers (Gs) – sekundagi bir marta tebranishdir. Tebranish amplitudasi jaranglashning bosimi va kuchining (intensivligining) darajasini belgilaydi: u qanchalik katta bo‘lsa, tovush bosimi shunchalik katta va tovush qattiq bo‘ladi. Tovush bosimi bir marta o‘lchanadi. Bar – atmosfera bosidaqiqaing milliondan bir yoki 1 mg/sm 2 ga teng bo‘lgan bosimdir. Tovush to‘lqini 1 sm 2 ga vattlarda o‘lchanadigan ma’lum mexanik energiyaga ega. Bu kattaliklarni quyidagi misollarda tasavvur qilish mumkin: shivirlab so‘zlaganda tovush bosimi 1 m masofada taxdaqiqaan 0,01 bar, so‘zlashganda – 1 bar atrofida, ishlayotgan aviatsiya motori yaqinida – 200 barga teng bo‘ladi. Tovush energiyasi tebranma harakatlar manbaidan to‘xtovsiz, masalan, to‘quv stanogining ishlashida yoki havo bilan ishlaydigan (pnevmatik) qo‘l uskunasi ishlatilganda impulslar shaklida davriy (periodik) holda o‘rab turgan muhitga kirishi mumkin. Shunga ko‘ra stabil yoki impulsli tovushlar farqlanadi. Impulsli shovqin organizm uchun ko‘proq zararlidir. Tovush to‘lqinnining ikkinchi harakteristikasi tarqaladigan tebranishning chastotasidir. Bu ham jaranglashning balandligini belgilash bilan eshitishga ta’sir etadi. Tebranish chastotasi birdan o‘n va bir necha daqiqagacha gersni tashkil etadi, lekin odam faqat 20 000 Gs gacha chastotali tovushlarni qabul qiladi. 16 Gs dan pasti – infratovushlar zonasi, 20 000 Gs dan yuqori – ultatovushlar zonasidir. Har ikkalasini ham odam eshitmaydi. qabul qilinadigan chastotalarning yuqori chegarasiga nisbatan yosh va shaxsiy sezuvsanlik bo‘ladi; odatda bolalar 16 Gs dan

20 kGs gacha chastotali tovushlarni eshitadi, o‘rta yoshli kishilarda eshitishning yuqori chegarasi 13-15 kGs balandligida, qariyalarda – 10 kGs va undan kam bo‘ladi. Shovqinni gigiyenik baholashda uning intensivligi (kuchi) o‘lchanadi va unga kiradigan tovushlarning chastotasi bo‘yicha spektral tarkibi aniqlanadi. Tovushlarning intensivligini o‘lchashda natijalarni Mutloq bosim o‘lchovida (1 sm 2 ga vattlarda) ifodalash mumkin edi, biroq amaliy maqsadlar uchun bu noqulay, chunki eshitiladigan diapazon kattaligi juda ulkan bo‘ladi: pastki chegarasi 10-16 Vt/sm2, yuqorisi – 10-3 Vt/sm2, ya’ni ikkinchi miqdor birinchisiga qaraganda 10 000 000 000 000 marta ortiq. Bundan tashqari, tovushlar intensivligini o‘lchash uchun usul tanlashda tovushlarni qabul qilinishida ularning kuchi bo‘yicha muhim fiziologik xususiyat hisobga olinadi: tovush energiyasi 10 marta ortganda tovush balandligi huddi 2 marta oshgandek seziladi. Qabul qilishda bosqich bo‘lgani sababli va qabul qilinadigan energiya diapazonining juda keng bo‘lishi orqali tovush yoki energiya diapazonining juda keng bo‘lishi orqali tovush shovqinlarning intensivligini o‘lchashda bel yoki desibal deb ataladigan – logarifm shkalasi qo‘llanadi. Boshlang‘ich raqam “O” bel 10-16 Vt/sm 2 kattalikdagi tovush energiyasini eshitish pog‘onasi deb qabul qilingan. U 10 marta ortganda (ya’ni 10-15 Vt/sm2 gacha) tovush huddi ikki marta kuchaygandek bo‘ladi va uning intensivligi 1 bel (B) ni tashkil etadi. Intensivlik pog‘ona miqdordan 100 marta ko‘payganda, ya’ni 10-14 Vt/sm2 gacha tovush oldingisidan ikki marta balandlashadi va uning intensivligi 2 B ga barobar bo‘ladi. Pog‘ona miqdorga nisbatan 1000 marta ortiq intensivlik (10-14 Vt/sm2) keyingi bosqich – 3 B ga, 10000 marta ortig‘i – 4 B ga to‘g‘ri keladi va hakazo. Boshqa so‘z bilan aytganda, tovushlarning intensivligini o‘lchashda energiyaning Mutloq miqdori bilan emas, balki ayni tovushning energiyasi yoki bosidaqiqai eshitish pog‘onasi hisoblangan energiya va bosim kattaligiga nisbatan ifodalanadi. Bu nisbatanning o‘nlik logarifmlikni qo‘llash bilan (osonlikcha ishonch hosil qilinadigan) tovush intensivligi bellarda hisoblanadi. Lekin tovushning kuchayishi eshitilmasdan, kam kuchayishdagi oraliq tovush ham eshitiladi. Shuning uchun

o‘lchamda belga qaraganda 10 marta kichik birlik desibel deb ataladigan birlikdan foydalaniladi, tovushlar shkalasi esa desibel yoki qisqacha “dB shkalasi” deb yuritiladi. Masalan: qandaydir tovushning kuchi Mutloq miqdor bilan 10-14 Vt/sm2 ga teng bo‘lsa, 10-14 Vt/sm 2 ga teng bo‘lgan eshitish pog‘onasiga nisbatan 10-11 ni tashkil etadi, ya’ni 10 000 ga barobar. Ma’lumki, logarifm kerakli soni olish uchun asosan ko‘taradigan darajadan iborat. O‘nlik logarimda asosi 10 ga teng va 10 000 ni 10q deb tasavvur qilish mumkin, ya’ni bu holatda logarifm 4 ga barobar. Demak, bu tovushning kuchi 4 B yoki 40 dB ga barobar. dB shkalasidan foydalanish juda qulay bo‘ladi: zo‘rg‘a eshitiladigan tovushlardan tortib to garang qiladigan tovushlargacha kuchi bo‘yicha milliard marta farqlanadigan tovushlar intensivligi katta diapazonining hammasi 130-140 dB ga joylashadi. Lekin shuni esda tutish kerakki, agar shkalaning logarifm qurilishini hisobga olinmasa, har xil shovqinlarni taqqoslab baholashda osonlik bilan yangilashiladi. Masalan, 60 dB intensivlikdagi shovqin 50 dB dagiga qaraganda ikki marta, 70 dB intensivlikdagi 60 dB dagiga qaraganda ikki marta va 50 dB dagiga qaraganda 4 marta (baland) bo‘ladi, ammo bu kattaliklar (50, 60, 70) desibel bilan ifodalangan raqamlarda bir-biriga yaqin. Bunga quyidagi misoldan ishonish oson. Misol: 70 dB (7B) – bu 10-14 Vt/sm2 logarifm nisbatidir. 60 dB (6B) – ning logarifm nisbati Vt/sm2, ya’ni birinchi holatda nisbat 102 ga, ikkinchi holatda esa – 102 ga barobar, ularning logarifmi 7 va 6 ni tashkil etadi, buni desibellarda ifodalansa 70 va 60 ga teng. Boshqa so‘z bilan aytganda birinchi shovqinnining intensivligi ikkinchisinikidan 10 marta ortiq, lekin u faqat ikki marta baland eshitiladi, bu farq 10 dB ni tashkil qiladi. Gigiyenik tekshirishlarda shovqinning boshqa fizikaviyaviy xususiyatlarini ham bilish ahamiyatga ega. Past chastotali tovushlar hosil bolish manbaidan fazoda sferik holda, yuqori chastotalilar ancha ingichka nur shaklida tarqaladi. Shuning uchun past chastotali shovqin hadaqiqa bolmagan tosiqlar orqali oson o‘tadi va

yuqori chastotali shovqin tarqalishiga qarshi kurashda ancha samarali bo‘lgan ekranlash chorasi bilan undan saqlanish mumkin emas. To‘lqin tabiatli boshqa hodisalariga o‘hshash tovush to‘lqinlari ham difraksiyalanish va interferensiyalanish qobiliyatiga ega. Difraksiya, ma’lumki, to‘lqinning qarshiliklarni aylanib o‘tish qobiliyatidir. U past chastotali tovushlarda eng ko‘p ifodalangan bo‘lib, tovushni izolyatsiyalovchi. Kranlovchi inshootlar qurilishida hisobga olish mumkin. Ferensiya ikkita va ko‘p to‘lqinlarning qo‘shilishdir. U ma`lum nuqtalarda tovush bosidaqiqaing kuchayishiga ifloslanishiga imkoniyat yaratadi. Interferensiyali ovozgichlarni loyihalashda va boshqa qator hollarda kanal orqali tarqaladigan shovqinlarga qarshi kurashish uchun foydalaniladi. Tovush to‘lqinlari yuzada aks ettirilishi yoki o‘zlashtirish mumkin. Aks ettirish darajasi aks ettiradigan yuza shiallarining xossasiga, ularning shakliga bog‘liq. Agar materiallar yuqori ichki qarshilikka ega yoki rezina, boshqalar, ularga tushadigan tovush energiyasining qismi aks ettirilmay o‘zlashtiriladi. Shovqinli jihozlarni joylashtirishda binoning shakli, devorlarning ishlanganligiga bog‘liq bo‘lgan hisobga olish lozim. Binoning bu xususiyatlari tovushlarni pol, ship, devorlar yuzasidan ko‘p marta aks etishi orqali jaranglash muddatini uzaytirishi mumkin. Bu hodisa reverberatsiya deb ataladi. U bilan kurikda shovqinli uskuna o‘rnatiladigan ishlab chiqarish sexining loyihasida hisobga olinishi kerak. Shovqin ishlab chiqarish zararidir, shovqinsiz ishlar amalda bo‘lmaydi, biroq uning yuqori intensivlikda M holatlarida shovqin kasb zarari ekanligi alohida ahamiyatga ega. Bu sanoatda, qishloq xojaligida, transportda ishlatiladi. Industrial shaharlarda mehnati kuchli shovqinda kuzatiladigan kasblar soni bir necha yuzlab sanalanadi Ishlab chiqarish muhitidagi fizikaviy omillarning gigienik ahamiyati va profilaktikasi.

Fizik omillar ichida eng muhimi bu ishlab chiqarishdagi noqulay mikroiklim sharoitidir. Gigienik nuqtai nazardan olganda, ishlab chiqarishdagi noqulay mikroiklim ikki turga bo‘linadi: qizdiruvchi va sovutuvchi. Qizdiruvchi mikroiklim quyidagi korxonalarda uchraydi: temirchilik, Ishlab chiqarishda haroratning yuqori bo‘lishi organizmda moddalar almashinuvining izdan chiqishiga, organizmda ter ajralishining oshishiga va suv almashinuvining buzulishiga sababchi bo‘ladi. Bu esa o‘z navbatida organizmdan ko‘p miqdorda tuzlarning chiqib ketishiga olib keladi. Organizmdan tuzlarning chiqib ketishi o‘zida suv tutish qobiliyatini pasaytiradi. SHunday qilib, organizmda tuz-suv almashinuvi buzuladi. To‘qimalarda oqsilning parchalanishi kuchayadi va fibrenogenning miqdori kamayadi. Organizmdan xloridning ko‘p miqdorda chiqarilishi oshqozon shirasi kislotaligini kamaytiradi. Bundan tashqari ter bilan vitaminlar xam ko‘p ajraladi, xamda ularning parchalanishi ortadi. Natijada organizmda vitaminlar almashinuvi izdan chiqadi. Nafas olish va yurak urish ritmi tezlashadi. Issiqlash og‘ir kechganda birdan xushdan ketish, yuz terisi oqarishi, kuchsiz puls, tana haroratining ko‘tarilishi va muskullarning tirishib tortilishi kuzatiladi. Tomir tortilishi - qo‘l oyoq mushaklarini tortishi kuzatiladi. Organizm qiziganida qonning maksimal bosimi ortadi, minimal bosimi kamayadi. Profilaktikasi. YUqori haroratli ishlab chiqarish joylarida havo almashinishini yo‘lga qo‘yish kerak. Bu asosan oynalarni, fortochkalarni ochish orqali amalga oshiriladi. Bu usul bizning issiq iklim sharoitida, ayniqsa yoz oylarida havo harakat tezligini oshirishi mumkin, lekin ichki havo temperaturasini pasaytira olmaydi, sababi tashqari havoning harorati 45-46 gradusni tashkil qiladi. Bunday paytlarda sun’iy sovutgichlar, ya’ni konditsionerlar o‘rnatish kerak. Ishchilar organizmida suv-tuz almashinuvini buzulishini oldini olish uchun, ularga tuzli ichimlik suvlari beriladi. Ovqat tarkibida oqsillar, vitaminlar ko‘p bo‘lishi kerak, bundan tashqari vitaminlar draja shaklida xam berilishi kerak. Ishchilar maxsus kiyimlar bilan ta’minlangan bo‘lishlari shart. Infraqizil nurlar bilan ishlovchilarga himoya ochkilari beriladi.

Sovutuvchi mikroiklimda temperatura past darajada, havoning harakat tezligi va havo namligi yuqori bo‘ladi. Bunday sharoit organizmga uzoq vaqt ta’sir qilishi natijasida ishlovchilarda shamollash kasalliklari (yuqori nafas organlari kasalliklari, angina, radikulit), ayollarda ginekologik kasalliklar kelib chiqadi. Profilaktikasi. Kasalliklarni oldini olish uchun ishlab chiqarish karxonalarida markazlashtirilgan isitish sistemasi bilan ta’minlash kerak. Ishchilar maxsus kiyimlar va issiq ovqat bilan ta’minlangan bo‘lishlari shart. Vibratsiya, vibratsiya kasalligi, profilaktikasi Jismning biror o‘rta vaziyatda uzlyuksiz ravishda goh o‘ng, goh chap tomonga og‘ishi bilan takrorlanadigan harakat tebranma harakat yoki vibratsiya deb ataladi. Tebranma harakatda jismning o‘rta vaziyatdan og‘ishini ifodalovchi oraliq surilish yoki harakat yo‘nalishi deb ataladi. Tebranma harakatning eng ko‘p tarqalgan turi oddiy boshqacha aytganda uyg‘un tebranishdir. Uyg‘un tebranish surilishiga to‘g‘ri proporsional bo‘lgan va muvozanat holati tomon yo‘nalgan uch kuch ta’sirida sodir bo‘ladi. Uyg‘un tebranishning o‘ziga xos alomati surilishining vaqt o‘tishi bilan sinus yoki kosinus qonuni asosida o‘zgarishdan iborat. Tebranma harakat, jumladan, uyg‘un tebranish eng ko‘p surilish yoki tebranish amplitudasi va tebranish davri yohud br marta to‘la tebranish uchun ketgan vaqt bilan ifodalanadi. Tebranish davri soniya hisobida o‘lchanadi. Tebranishni tebranish davri o‘rniga tebranish takrorligi bilan ifodalash mumkin. Uzoq muddat davomida noqulay ob-havo sharoitida ishlaganda vibratsiya ta’sirida organizmda o‘zgarishlar, jumladana, vibratsiya kasalligi kelib chiqishi mumkin. Vibratsiya kasalligi patogenezi juda murakkab va kam o‘rganilgan. Kasallik asosida nervreflektor va neyrogumoral mexanizmdagi murakkab o‘zgarishlar yotadi, bu o‘z navbatida retseptor apparatda va markaziy asab sistemasida jiddiy o‘zgarishlar keltirib chiqaradi. Buning oqibatida simpatik gangliyalar, ayniqsa qon- tomir tonusini boshqaradigan sistema ko‘proq zararlanadi.

Lekin kuchli vibratsiya organizmning tayanch-harakat a’zolariga (mushaklarga, biriktiruvchi to‘qimalarga, suyakka, bo‘g‘imlarga) bevosita ta’sir etishi ham mumkin. Mahalliy va umumiy vibratsiya kasalligi tafovut qilinadi. Umurtqa pog‘onasining bel va dumg‘aza bo‘limlarida osteoartroz yoki diskoz alomatlari paydo bo‘lishi mumkin. Bunda umurtqalar orasidan o‘tadigan nerv va qon tomirlar ezilishi tufayli har xil o‘zgarishlar paydo bo‘ladi, bunday o‘zgarishlar mehnat qobiliyatining yo‘qolishigia olib borishi mumkin. Umumiy vibratsiya ta’sirida kelib chiqadigan kasalliklar 3 bosqichga bo‘linadi. I bosqich-boshlang‘ich davrda angiodistoniya sindromi (markaziy yoki periferik); vegetativ-vestibulyar sindromi; sensor sindromi (vegetativ-sensorlik); oyoqlarda polinevropatiya alomatlari bo‘ladi. II bosqich-kasallikning rivojlangan davri, bunda serebral periferik angiodistoniya sindromi: sensor sindromi (vegetativ sensorlik) hamda polinevropatiya radikulit alomati bilan, umurtqaning bel va dumg‘aza bo‘limlarida osteoxondroz alomatlari, asab sistemasi o‘zgarishlari paydo bo‘ladi. III bosqich-kasallikningo‘ta rivojlangan davri, sensometr polnevropatiya va periferik sindromi polinevropatiya va pereferik sindromi polinevropatiya bilan birga ditsikulyator-ensefalopatiya sindromi o‘zgarishlari bilan qayd qilinadi. Qo‘lga vibratsiya beruvchi moslamalar yoki ishlanadigan qism og‘irligi sanitariya qoidasiga binoan 10 kg dan oshmasligi kerak. Bundan tashqari, ish joylarida harorat 160 S dan kam bo‘lmasligi, nisbiy namlik 40-60% orasida bo‘lishi va havo harakati tezligi 0.3 m/sek dan ortmasligi lozim. Vibratsiya beradigan moslamalarda harorat past bo‘lgan joylarda ishlaganada vaqti-vaqti bilan isinib turish uchun harorati 220S dan kam bo‘lmagan maxsus dam oladigan xonalar va ishchilarning dam olishi uchun etarli sharoit bo‘lishi shart. Vibratsiya beradigan moslamalarda belgilangan muddatdan ortiq ishlash tavsiya etilmaydi. Organizmni vibratsiya ta’siridan himoya qilishning asosiy yo‘llaridan biri ish jarayonini uzoqdan turib boshqarish hamda ishlarni robotlar zimmasiga yuklash, avtomatizatsiyani joriy etishdan iborat va hakozo.

Ish jarayonini takomillashtirish hisobiga vibratsiyani kamaytirish katta ahamiyatga ega. Masalan, payvandlash o‘rniga elimlash bilan, elektroimpuls usuli bilan materiallarga gidroabraziv ishlov berish shular jumlasidandir. Ish shu xilda tashkil etilganda vibratsiya paydo bo‘lmaydi yoki kamayadi. Qo‘lga vibratsiya berilishini quyidagi texnik usulda kamaytirish mumkin: -vibratsiya berishini kamaytirish (vibratsiya beruvchi moslama tuzilishini o‘zgartirish usuli bilan); -vibratsiyani kamaytiruvchi moslamalarni (dempfirlaydigan materiallarni) qo‘llash. Vibratsiya beruvchi moslamalarning sozligini doimo nazorat qilib turish, buzilganlarini o‘z vaqtida tuzatish hamda reja asosida nazorat qilib turish va hakozo. Ishchining mehnat qobiliyatini saqlash va vibratsiya ta’sirini kamaytirish maqsadida ishlab chiqqan tadbirlarga amal qilish ahamiyatiga ega. Vibratsiyaga bog‘liq bo‘lgan ish vaqtini qisqartirish, brigadda ish turini almashtirib bajarish muhim ahamiyatga ega. Hozirgi kunda bir xildagi ishlar shaxtalarda, qurilishlarda keng joriy etilmoqda. Davolash va profilaktika. Ishga qabul qilinishidan oldin har bir ishchi albatta, korxona tibbiyot muassasasi vrachi (nevropotolog, terapevt, otolaringolog) ko‘rigidan o‘tishi shart. Vegetativ disfunksiya, shaklni buzuvchi endoartrit, Reyno kasalligi, periferik nerv sistemasining surunkali kasalliklari, vestibulyar apparat funksiyasining buzilishi, Min’r kasalligi bor shaxslar, jinsiy a’zolarida kasalliklari bor ayollar, 18 yoshga etmagan o‘smirlar vibratsiya bilan bog‘liq bo‘lgan ishlarga qo‘yilmaydi. Vibratsiya kasalligini o‘z vaqtida aniqlash, profilaktika va davolash chora- tadbirlarini ko‘rish, bemorlarni dispanser ro‘yxatiga olish muhim ahamiyatga ega. Profilaktika tadbirlariga quyidagilarga kiradi: -qo‘l uchun suv muolajalari (vannachalar) yoki quruq issiq havoda isitish; -kaft va qo‘lning elka qismini uqalash (o‘zi va bir-birini); -ish orasida gimnastika bilan muntazam ravishda shug‘ullanish; -ultrabinafsha nur bilan ta’sir qilish

-vitaminlar, quvvat beruvchi dori-darmonlar, ruhiy hotirjamlik hamda kislorodli kokteyl tavsiya qilinadi. Tebranish deganda ketma-ket to‘lqinli harakat natijasida yuzaga keladigan harakatni, bunda jism tanasi ma’lum bir vaqtdan keyin muvozanatini doimiy holatda saqlash qobiliyatiga ega ekanligi tushuniladi. Bunday tebranishlar takrorlanishi va balandligi amplitudasi bilan ifodalanadi. Tebranishining takrorlanishi Gs larda ifodalaniladi. 1 Gs -1 sek ichidagi tebranish soni. Amplituda –mm yoki sm da ifodalaniladi. Tebranish tezligi sm sek va tezlanishi sm sek da ifodalaniladi. Tebranishning qudrati faqatgina absolyut birlikdagina ifodalanibgina qolmay sm sek, balki nisbatan birligida detsibellarda ham ifodalaniladi 5 x 10 sm tebranish tezligi 5 x 10 min sek nol hisobida olinadi. CHegaralangan va umumiy tebranishning ruxsat esa bo‘ladigan miqdori, kuchi 2, 3- jadvallarda keltirilgan. Tebranish vibrometr yoki vibrograf asboblar bilan aniqlanadi. Ularning uslubi, shovqin o‘lchaydigan asboblar bilan bir xilda, shuning uchun tovush o‘lchash asboblaridan foydalaniladi (ISHV-10), faqat o‘tkazuvchi (datchik) o‘rniga mikrofon ulanadi. Agar tebranish takrorlanishi 10 Gs dan kam bo‘lsa, bu asboblarni ishlata olmaymiz, shuning uchun tebranishni aniqlashda quyi takrorlaniuvchi vibroo‘lchagich asboblari NVA -1 ishlatiladi, bu asboblar diapozoni 1,4-355 Gs ga teng tebranishlarni aniqlaydi. Tebranishlar odam gavdasiga ta’siri tufayli har xil organlar va to‘kimalarning qo‘zg‘alishi kuzatiladi, buning natijasida organizmning funksional holati o‘zgaradi. Umumiy tebranishlar ta’siri qurilish inshoatlariga tegishli temir-beton ishlovchi zavodlarida, transport vositalarida, qishloq xo‘jalik mashinalarida ishlovchi kishilarda uchraydi. Alohida (chegaralangan) tebranishlarning surunkali ta’siridan organizmda quyidagi funksional o‘zgarishlar yuzaga keladi: tebranishga va tashqi muhit ta’siriga bo‘lgan sezgirlik yo‘qoladi, kapillyarlarda tropik o‘zgarishlar, jumladan ularning qisqarishi, oxiriga etmay uzilishi va h.k. kuzatiladi. Qo‘llarning hajmi (vena qon tomirlarida qonning sekin siljishi (dimlanishi) natijasida kattalashadi,

harorati pasayadi. Uzoq vaqt davomida tebranishlarning ta’sir tufayli, tebranish kasalligi (paresteziya va tomir tortishi, mayda tomirlarning siqilishi, mushak-suyak va biriktiruvchi to‘qimalarning o‘zgarishi) kelib chiqadi. Umumiy tebranish ta’siri tufayli muvozanatni saqlashda markaziy va vegetativ asab sistemasida, yurak-qon tomirlarda o‘zgarishlar yuzaga keladi. Tebranish kasalligining oldini olish quyidagilardan iborat: texnik jihatdan bajariladigan og‘ir mehnatni avtomatlashtirish, tebranish bilan bog‘liq ishlarni ma’lum masofadan turib boshqarish, agregatlarni yaxshilab tuzatish, ruxsat etilgan me’yorga rioya qilish, amortizatorlar, ya’ni tebranishni pasaytiruvchi ashyolarni ishlatish. Profilaktika tadbirlari: tebranish asosida ishlaydigan mashinalarning uzlyuksiz ish vaqti 15-20 daqiqadan oshmasligi kerak. Ishchilar ish boshlangandan 2 soat o‘tgach 20 daqiqa, tushlikdan hamda 2 soatdan keyin 30 daqiqa dam olishlari, badantarbiya bilan shug‘ullanishlari, suv muolajalarini olishlari zarur. Bundan tashqari, quyidagi profilaktik tadbirlar tavsiya qilinadi: -dam olish kunlari tebratuvchi moslamalar bilan ishlamaslik -1 yilda 1 marta tibbiyot ko‘rigidan o‘tish -dam olish xonalaridagi havoning miqroiqlim qulay sharoitda, ya’ni harorati 180, nisbiy namligi 40-60%, havoning harakat tezlgi 0,3 m/sek atrofida bo‘lishi; -shaxsiy himoya vositalarini ishlatish (qo‘lqoplar, tebranishni kamaytiruvchi o‘tirgichlar va h.k.); -S, V, RR vitaminlariga boy taomlar iste’mol qilish -suv muolajalarini qabul qilish (bunda suvning harorati 380S atrofida bo‘lishi) - Uqalash muolajalarini qo‘llash.

Foydalanilgan adabiyotlar : 1. K. SH. Baltaeva, SH. T. Iskandarova, N. S. Tadjibaeva, M. I. Xasanova. Sanoat gigienasi va sanitariyasi. Farmatsevtika va tibbiyot oliy o’quv yurtlari talabalari uchun darslik. - T., 2010 y. 2. Nurmuhamedova M. X., Nazarova X. A. Gigiena. Toshkent, 2007 y. 3. Uayt V. “Технология чистыхпомещеный” – M. Klinrum, 2002y. 4. A. E. Fedotov. “Чистыe пoмeщeния” - M. ASINKOM, 2003y. 5. Dade W. Moeller. Environmental Health. Third Edition. London, England. 2005. 652 pag 6. A.M.Bolshakov, I. M. Novikova Umumiy gigiena. Farmatsevtika oliy yurtlari talabalari uchun darslik. 2 chi nashri. – M.: Meditsina, 2002 y. 7. Bolshakov A. M. Umumiy gigienadan laboratoriya mashg’ulotlari uchun o’quv qo’llanma. –M. Meditsina, 2003.

Похожие

Kimyo farmatsevtika korxonalarida kimyoviy faktorlarining gigiyenik tavsifi

Kimyo farmatsevtika korxonalarida ovqatlanish gigiyenasi

Kimyo farmatsevtika korxonalarida ishchi xodimlar gigiyenasi

Kimyo farmatsevtika korxonalari havosining hamda maxsulotlarming chang va mikroblar bilan ifloslanishini gigiyenik tavsifi

Kimyo farmatsevtika korxonalarining ventilyasiyasiga va yoritilganligiga qo’yiladigan gigiyenik talablar