- Главная страница
- Рефераты
- Химия
- Kimyo farmatsevtika korxonalari havosining hamda maxsulotlarming chang va mikroblar bilan ifloslanishini gigiyenik tavsifi
Kimyo farmatsevtika korxonalari havosining hamda maxsulotlarming chang va mikroblar bilan ifloslanishini gigiyenik tavsifi
![Kondensatsiya yadrosi o’lchagichlari juda kichik zarrachalarni qayd etishga mo’ljallangan. Ish xonalarida 103-104 sj3 kontsentratsiyali chang zarrachalarining eng ko’p soni 0,05 mkm dan kichik bo’lgan radiusga ega, uning qi ymati yorug’lik tarqatuvchi optik asboblar ta’sirchanligining quyi chegarasi tashqarisida yotadi. ... Kimyo–farmatsevtika korxonalari havosininghamda maxsulotning mikroblar bilan ifloslanishini gigiyenik tavsifi. Mikroiflosliklar manbalari Atrofimizni o’rab turgan havo tarkibida ko’p miqdorda ham tirik, ham jonsiz zarrachalar mavjudki, ular o’z tabiati va o’lchvmlari bilan bir-biridan farq qiladi. Mikrozarrachalarni xodimlar, to’suvchi konstruktsiyalar, asbob-uskunalar ajratadi, ular toza xonaga atrof-muhitdan olib kiriladi. O’rtacha hisobda toza xonada mikroiflosliklarning 70-80 foizi odamlarga, 15-20 foizi – asbob-uskunalarga, 5-10 foizi – atrof muhitga to’g’ri keladi 8.1-rasm (1.2-rasm). Mikroelektronika uchun ushbu ma’lumotlar birmuncha farq qiladi. Texnologik jarayonga mikroiflosliklarning 25 foizi, asbob-uskunalarga — 25%, texnologik gazlar va ximikatlarga — 8%, havoga — 8%, xodimlarga 35 % to’g’ri keladi. Xodimlarning ta’siri izolyatsion texnologiyalarning joriy etilishi darajasiga qarab kamayadi. Havodagi mikroiflosliklar tabiati va ularning o’lchamlari 1.3- rasmda keltirilgan [37]. Diagrammadan ko’rinib turibdiki, toza xonalar muammosi kompleks xususiyatga ega. Texnologik uskunalar va xodimlar bo’lmaganda toza xonaning tegishli tozalik sinfini ta’minlashning o’zi yetarli emas. Bir vaqtning o’zida iflosliklarni eng kam darajada ajratadigan yoki umuman ajratmaydigan uskunalardan foydalanish, odamlarni “chang chiqarmaydigan” kiyim bilan ta’minlash, ularni to’g’ri harakat qilishga o’rgatish, xodimlar gigienasi ustidan nazorat o’rnatish va h.k. zarur. Aks holda toza xonalarni yaratishga sarflangan mablag’lar zoe ketgan bo’ladi. Ат роф - \](/data/documents/c5444725-1876-4152-8146-755a2f31a441/page-12.png)
![Toza xonada iflosliklarinng asosiy manbasi, odamda, odamlardir. Bu odamning terisi tuzilishi va uning o’zgarishi dinamikasi bilan izohlanadi. Odam terisining tashqi qoplami o’lchami 1 mikrometrdan o’nlab mikrometrlargacha ko’plab plastinkalar (tangachalar)dan iborat. Ular teri yuzasidan muntazam shunday tarzda ajraladiki, bir necha kun ichida teri qopamasi to’liq yangilanadi. Ajralganda ular yanada mayda zarrachalarga parchalanadi. Tinch, harakatsiz holatda odam daqiqasiga taxminan 200 mingta zarracha ajratadi, ularning o’lchami 0,5 mkm atrofida. Tananing ozgina harakati va kiyimning ishqalanishi ham zarrachalarning ajralishini bir daqiqada bir necha milliongacha oshirib yuboradi (1.4-rasm). Intensiv harakat qilganda daqiqasiga taxminan 10 mln zarracha ajraladi. O’rtacha yiliga 3,5 kgyoki kuniga10 gajraladi. Toza xonalarda harakatlanda xalatlar va laboratoriya kiyimidagi odamlar atrofga o’rtacha [6]: o’lchami 0,5 mkm va undan ortiq bo’lgan ikki million zarracha, 0,5 mkm o’lchamli 300 ming zarracha, 160 ta mikroorganizmli zarrachalarni ajratadi. Zarrachalar ajralishining eng qudratli manbalari odam burni va og’zidir. Ajralish jadalligi gaplashganda, ayniqsa baland ovozda va baqirganda ortib ketadi. Odam ajratadigan zarrachalar doim tepaga harakatlanuvchi konvektsion havo oqimiga qo’shilib ketadi. Keyin ular butun xona bo’ylab tarqaladi va uskunalar, materiallar, mahsulotlar, tnocexb konstruktsiyalar va boshqa xodimlar yuzasiga tushad. Zarrachalar mikroorganizmlarning tashuvchilari bo’lishi mumkin. Statistikaga muvofiq 1000ta muallaq zarrachaga taxminan bitta mikroorganizm to’g’ri keladi [7]. AQSH Kosmos tadqiqotlari milliy agentligi(NASA) NHB 5340 standartida havodagi zarrachalar va mikroorganizmlar o’rtasidagi taxminiy nisbat beriladi (1.3-jadval) [8]. Albatta, mikroblar bilan ifloslanishga ta’sir qiluvchi omillarning ko’pligi tufayli, bu ma’lumotlar tahminiy bo’lib, ehtimollik tusiga ega, ammo shunga qaramay ushbu asosiy parametrlar o’rtasidagi aloqadorlik haqida tasavvur beradi. Havodagi zarrachalar soni bilan mikroorganizmlar soni o’rtasidagi bog’liqlikni aniqlashga intilish amaliy jihatga ega. Havodagi zarrachalarni hisoblash tez va oson bajariladi. Bu toza xonalarni attestatsiya qilish va joriy](/data/documents/c5444725-1876-4152-8146-755a2f31a441/page-13.png)
![nazorat uchun qulay. Mikrobli ifloslanishni tahlil qilish esa katta vaqt va xarajatlarni talab qiladi. NASA NHB 5340 standarti bo’yicha havodagi zarrachalar soni va mikroorganizmlar soni o’rtasidagi bog’liqlik 8.1-jadval Sinfi AQSH 209 D standarti bo’yicha toza xona sinfi Zarrachalar Mikroorganizmlar Diametr, mkm Miqdori, 1 fut3 (l) Muallaq, 1 fut3 (l) Cho’kkan 1 fut2/ned. (1 m2/ned.) 100 > 0,5 < 100 (<3,5) < 0,1 (< 0,0035) 1 200 (12 900) 10 000 >0,5 < 10 000 (< 350) < 0,5 6 000 > 5,0 < 65 (< 2,3) (< 0,0176) (64 600) 100 000 >0,5 < 100 000 ( < 3 500) < 2,5 30 000 > 5,0 < 700 (< 25) (< 0,0884) (323 000) Grafik zavisimosti mejdu chislom chastits v vozduxe i mikrobnoy zagryaznennostyu, soglasno issledovaniyam NASA tadqiqotlariga muvofiq [8], havodagi zarrachalar soni va mikrobli ifloslanish o’rtasidagi bog’liqlik grafigi 1.5- rasmda ko’rsatilgan. Toza xona – bu sun’iy yaratilgan muhit. Yer yuzasi yaqinida bunday tozalik darajasi, odatda, yo’q. Masalan, 5 ISO sinfiga atmosfera havosining to’rt kilometrdan yuqorida va kosmosdagi tozaligi mos keladi. Undan toza muhitlar tabiiy sharoitlarda bo’lmaydi. Toza xonalarning bunday tozalik darajasini saqlab turish iflaslanishlar manbalari bilan muntazam kurashish, uni tabiiy, ifloslangan muhitdan doim ajratib turish bilan bog’liq. Toza xonalarni yaratish va ulardan foydalanishning yangi texnologiyasi ham aynan mana shunga qaratilgan.](/data/documents/c5444725-1876-4152-8146-755a2f31a441/page-14.png)
![Biologik kelib chiqqan aksariyat preparatlar esa – vaktsinalar va zardoblar, fermentlar, aminokislotalar, antibiotiklar, vitaminlar, gormonal preparatlar, interferonlar, qon o’rnini bosuvchilar o’ramada finishli sterillash usullariga dos bera olmaydi. Shuning uchun bunday preparatlarni ishlab chiqarish bosqichlarining katta qismida aseptika va sterillik sharoitlarini yaratish, shuningdek suyuqliklarni sterillovchi filtrlashdan foydalanish talab etiladi. Steril mahsulotning har ikkala turi toza xonalarda ishlab chiqarilishi zarur, ularga talablar GMP qoidalarida keltirilgan [1]. Mikroorganizmlarning tayyor dori vositalariga tushishi yo’llari har xil. Bular ishlab chiqarishda qo’llaniladigan xom ashyo va oraliq mahsulotlar, suv va gazlardir. Mikrobli kontaminatsiyaning boshqa manbasi atrof-muhitdir. Yana bir muhim manbasi – odamlar. Preparatni tayyorlash jarayonida mikrobli kontaminatsiyani oldini olishga qaratilgan choralar mikrobli kontaminatsiya manbasining xavf darajasiga mos bo’lishi kerak. Tashqi muhitdan izolyatsiyalashga tegishli filtrlar tizimlari bilan jihozlangan va toza xonalarda ortiqcha bosimni ta’minlaydigan ventilyatsiya tizimlari yordamida erishiladi. Suv va gaz ta’minoti manbalari orqali mikrobli kontaminatsiyaning oldi olinishiga ushbu muhitlarni issiqlik usulida yoki filtrlar yordamida sterillash yo’li bilan erishiladi. Toza xonaga kiradigan odam umumiy hisobda 1014 dan ortiq tirik bakterial hujayralarga ega [2], ularning 1012 tasi terida, 1010 tasi - og’izda, 1014 tasi – ichakda mavjud. Toza xonalarda teri qoplamalari mikroflorasi preparat uchun katta xavf tug’diradi, chunki ko’pchilik bakteriyalar bemorlar uchun, ayniqsa immuniteti zaiflashganlar uchun patogen hisoblanadi [3]. Odamlardan mikrobli kontaminatsiyaning oldini olish uchun himoya (ishchi) kiyim-boshdan foydalaniladi (kostyum yoki kombinezon, bog’lama yoki respirator, tegishli oyoq kiyim va bosh kiyim). Biroq hatto shunday sharoitlarda ham odamlarning ishlab chiqarishdagi faolligi havoga mikroorganizmlarning ajralishi bilan bog’liq bo’ladi (16.1-jadval) [4].](/data/documents/c5444725-1876-4152-8146-755a2f31a441/page-17.png)
![yuzalar – vosita, laboratoriya idishi, ishlovchilarning qo’llari va h.k. holati, shuningdek steril zonalar (bokslar, laminarshkaflar) va ularni qurshab turgan muhimdagi havodir. Pol, devorar va ship yuzalari vaqti-vaqti bilan tekshirilishi mumkin. Xonalarni dezinfektsiya qilish Dezinfektsiya farmatsevtika preparatlari va tibbiy qo’llaniladigan buyumlarni ishlab chiqarish amaliyotidagi majburiy taomildir. Uning maqsadi – ish joylari, xonalar, uskunalar va mebelning, shuningdek himoya kiyimlari va steril ob’ektlar bilan ishlaydigan odamlar qo’llari terisining mikrobiologik tozaliginisaqlashdan iborat. Sanoatda ishlab chiqariladigan dezinfektsiyalovchi vositalar soni va turi juda ko’p. Ammo ularning birortasi ham turli mikroorganizmlarga nisbatan samaradorligi bo’yicha universal emas. Dezinfektsiyalash vositasining kimyoviy tabiati qanday bo’lmasin, oxir-oqibat uning oxirgi maqsadi – tirik hujayraning asosiy komponenti bo’lmish mikroorganizm oqsilidir [5]. Barcha dezinfektsiyalash vositalari hujayra oqsillariga ta’sir qilsa-da, ularning ta’siri mexanizmi turlicha.](/data/documents/c5444725-1876-4152-8146-755a2f31a441/page-20.png)
