Главная страница
Рефераты
Химия
Kation va anionlarni aniqlash usullari
Kation va anionlarni aniqlash usullari
Загружено в:
25.11.2022
Скачано:
0
Размер:
484.2236328125 KB
Скачать
Похожие
Analitik kimyo fani va uning uslublari
Texnik me’yorlash asoslari. Texnik asoslangan vaqt me’yori to’g’risida tushuncha va uni aniqlash usullari
Ikki suyuqlik chegarasida bo'ladigan adsobrsiya
Kimyoviy ekvivalentni aniqlash
Polielektrolitlar va ularning sinflanishi
![1Birinchi guruh kationlarining sifat reaksiyalari Birinchi analitik guruh kationlariga NH 4 + , Na + , K + , Li + , Rb + , Cs + , Fr + , Mg 2+ ionlari kiradi. Bu ionlarning umumiy guruh reagenti yo`q. NH 4 + , K + , Rb + , Cs + , Fr +- lar uchun mos bo`lgan ko`pgina reagentlar bilan Na + , Li + , Mg 2+ ionlari reaksiyalarga kirishmaydi. Shuning uchun birinchi analitik guruh kationlari ikkita guruhchaga bo`linadi, ya’ni Na 3 [Co(NO 2 ) 6 ], NaHC 4 H 4 O 6 va H 2 [PtCl 6 ] kabi reaktivlar bilan cho`kma beruvchi NH 4 + , K + , Rb + , Cs + ionlar (1) va umumiy reagenti bo`lmagan Na + , Li + , Mg 2+ ionlari (2) kiradi. Birinchi analitik guruh kationlarining ko`pgina birikmalari suvda yaxshi eriydi va rangsiz eritmalar hosil qiladi. Rangli eritmadagi birikmalariga xromatni (sariq), bixromatni (sarg`ish qizil), manganatni (yashil), permanaganatni (binafsha rang), ferrosianatlarni ( sariq va qizil) va geksakobaltlarni (sariq) kiritish mumkin. Birinchi guruh kationlarining NH 4 + dan boshqa barchasi oksidlovchilar va qaytaruvchilar ta’siriga chidamli, NH 4 + esa oksidlanish xossasiga ega. Ushbu kitobda birinchi analitik guruh kationlariga xos reaksiyalar laboratoriyada bajarilishi mumkin bo’lgan ionlargagina berilgan(1-jadval) Birinchi analitik guruh kationlariga xos xususiy reaksiyalar Ion Reagent Reaksiyaning molekular va ionli tenglamasi Ilova Na+ KH2SbO4 NаС1+КН 2 SbО 4 = NаН 2 SbО 4 +КС1 Nа + +Н 2 SbО 4 - = NаН 2 SbО 4 oq kristall cho’kma NaOH qo’shilgan da cho’kma eriydi Na+ UO 2 (CH 3 COO) 2 NаС1+СН 3 СООН+UО 2 (СН 3 СОО) 2 = NаСН 3 СООUО 2 (СН 3 СОО) 2 +НС1 sariq tusli tetraedr qirrali 2](/data/documents/7cc13081-268f-48bb-b9f9-ebe57f2d64d7/page-2.png)
![cho’kma hosil bo’ladi. K+ NaHC 4 H 4 O 6 yoki vino kislotasi [H2C4H4O6 + CH 3 COONa] K + ionlarining analitik reaksiyalari KCl+NaHC 4 H 4 O 6 =↓KHC 4 H 4 O 6 +NaCl K + + Cl - + Na + + HC 4 H 4 O 6 - = ↓ KHC 4 H 4 O 6 + Na + + Cl - K + + HC 4 H 4 O 6 - = ↓ KHC 4 H 4 O 6 pH=7, past haroratda probirka devori shisha tayoqcha bilan ishqalangan d a oq kristall cho’kma hosil bo’ladi K + Na 3 [Co(NO 2 ) 6 ] 2KCl + Na 3 [Co(NO 2 ) 6 ]= ↓K 2 Na[Co(NO 2 ) 6 ]+2NaCl 2K + +2Cl - +2Na + + Na + [Co(NO 2 ) 6 ] -3 = ↓K 2 Na[Co(NO 2 ) 6 ] + 2Na + + 2Cl - 2K + +Na + [Co(NO 2 ) 6 ] -3 = ↓ K 2 Na[Co(NO 2 ) 6 ] pH=7, sariq cho’kma, kuchli kislotalarda eriydi K + Alangani bo’yashi Och binafsha Li + Na2HPO4 Li ionlarining analitik reaksiyalari 3LiCl+Na 2 HPO 4 =Li 3 PO 4 ↓+2NaCl+HCl 3Li + +3Cl - +2Na + +HPO 4 2- =Li 3 PO 4 ↓ + 2Na + + 2Cl - + H + + Cl - 3Li + + HPO 4 2- = Li 3 PO 4 ↓ + H - pH ≥ 7, och sariq cho’kma, kuchli kislotalarda eriydi Li + Na2CO3 2LiNO 3 + Na 2 CO 3 = Li 2 CO 3 ↓ + 2NaNO 3 2Li + + 2NO 3 +2Na + +CO 3 2- = Li 2 CO 3 + 2Na + + 2NO3- 2Li + + CO 3 2- = Li 2 CO 3 ↓ pH ≥ 7, oq kristall cho’kma, kislotada 3](/data/documents/7cc13081-268f-48bb-b9f9-ebe57f2d64d7/page-3.png)
![eriydi NH 4 + Nessler reaktivi NH 4 + ionlarining analitik reaksiyalari Hg NH 4 Cl+2K 2 [HgI 4 ]+4KOH=↓ O { } NH 2 I+ Hg +7KI+KCl+3H 2 O Hg NH 4 + +2[HgI 4 ] 2- + 4OH - = ↓ O { } NH 2 I+ Hg +7I - +3H 2 O Sariq- qo’ng’ir cho’kma, Nessler reaktivi ortiqcha olinadi, chunki cho’kma ammoniy tuzlarida eriydi NH 4+ KOH NH 4 Cl+ KOH=KCl+ NH 4 OH NH 4 + + Cl - + K + + OH - = K + + Cl - + NH 4 OH t o NH 4 OH = NH 3 ↑ + H 2 O T 0 C va pH>7 da ajralib chiqqan NH 3 ning hididan, namlangan indikator rangining o’zgarishi dan bilish mumkin Mg 2+ Na2HPO4 Mg 2+ ionlarining analitik reaksiyalari MgCl 2 + Na 2 HPO 4 + NH 4 OH=↓MgNH 4 PO 4 +2NaCl+H 2 O Mg 2+ + 2Cl - + 2Na + + HPO 4 2- + NH 4 OH = =↓MgNH 4 PO 4 + 2Na + + 2Cl - + H 2 O Oq cho’kma, mineral kislotalarda eriydi 4](/data/documents/7cc13081-268f-48bb-b9f9-ebe57f2d64d7/page-4.png)
![Ca С N 2 — defoliant. Ca(NO 3 ) 2 — kalsiyli selitra. BaC1 2 va BaCO 3 zaharli ximikatlar sifatida ishlatiladi. Guruh reagentini ta’siri. Ba 2+ , Ca 2+ va Sr 2+ kationlari guruh reagenti (NH 4 ) 2 CO 3 ta'siridan suvda erimaydigan, lekin kislotalarda eriydigan karbonatlar holida cho’kadi. СаC1 2 +(NH 4 ) 2 СОз= CaCO 3 +2NH 4 Cl 2+ 2- = СаСО 3 Са +СО 3 Bа 2+ +СО 3 2- = BаСО 3 Sr 2+ + СО 3 2- = Sr СО 3 Guruh reagenti bilan II—guruh kationlarini cho’ktirishda quyidagilarga e'tibor berish kerak. 1. Guruh reagenti suv ta'siridan gidrolizlanadi bu jarayonni to’xtatish uchun Le —Shatele qoidasiga muvofiq eritmaga NH 4 OH qo’shish kerak. (NH 4 ) 2 CO 3 +HOH = NH 4 HCO 3 +NH 4 OH NH 4 OH qo’shilganda muvozanat o’ngdan chapga siljiydi. 2. Ammoniy karbonat qisman ammoniy karbaminatga aylanishi mumkin, uni yo’qotish uchun reaksiyani 70 — 80°C olib borish kerak. (NH4)2CO3 =NH2COONH4+H2O 3. Ammoniy gidroksid qo’shilganda, erkin kislotalar neytrallanadi, natijada muhit ishqoriy bo’lib Mg 2+ asosli tuz hosil qilib cho’kmaga tushadi. Eritmaga NH 4 C1 eritmasidan qo’shilsa muvozanat chapga siljiydi. 2MgCl 2 +2(NH 4 ) 2 CO 3 +H 2 O = [Mg(OH)] 2 CO 3 +2NH 4 Cl+CO 2 Demak II — guruh kationlarini (NH 4 ) 2 CO 3 ta'sirida NH 4 OH+NH 4 Cl- li bufer eritma ta'sirida (pH=9,2) va eritmani 70—80°C gacha suv xammomida qizdirish yo’li bilan cho’ktirish lozim. Ikkinchi analitik guruh kationlariga xos xususiy reaksiyalar Ion Reagent Reaksiyalarning molekulyar va ionli tenglamasi Ilova Ba2+ K2Cr2O7 2BaCl 2 +K 2 CrO 4 +H 2 O=↓BaCrO 4 +2KCl+2HCl pH=5, sariq 6](/data/documents/7cc13081-268f-48bb-b9f9-ebe57f2d64d7/page-6.png)
![CH 3 COONa 2Ba 2+ +4Cl - +2K + +Cr 2 O 7 2- +H 2 O= ↓BaCrO 4 +2K + +2Cl - +2H + +2Cl - 2Ba 2+ +Cr 2 O 7 2- +H 2 O=↓BaCrO 4 +2H + cho’kma, kuchli kislotalarda eriydi Ba 2+ Nа 2 SО 4 ВаС1 2 +Nа 2 SО 4 = ВаSО 4 +2NаС1 Ва 2+ +SО 4 2- = ВаSО 4 oq cho’kma hosil bo’ladi Ba 2+ Na 2 HPO 4 ВаC1 2 +Na 2 HPO 4 = ВаHPO 4 +2NaC1 Ва 2+ +HPO 4 2- = ВаHPO 4 HNO 3 da eriydigan oq cho’kma hosil bo’ladi. Ba2+ Alangani bo’yashi Sarg’ish yashil rang Ca2+ (NH4)2C2O 4 CaCl 2 +(NH 4 ) 2 C 2 O 4 =↓CaC 2 O 4 +2NH 4 Cl Ca2++2Cl-+2NH4++C2O42-=↓CaC2O4+2NH4+ +2Cl- Ca2++C2O42-=↓CaC2O4 Oq cho’kma, mineral kislotalarda eriydi Ca2+ K 4 [Fe(CN) 6 ] (NH 4 OH+ NH 4 Cl) CaCl 2 +K 4 [Fe(CN) 6 ]+2NH 4 Cl= ↓Ca(NH 4 ) 2 [Fe(CN) 6 ]+4KCl Ca 2+ +2Cl - +4K + +[Fe(CN) 6 ] 4 +2NH 4 + +2Cl - =↓Ca(NH 4 ) 2 [Fe(CN) 6 ] +K + +Cl - Ca 2+ + [Fe(CN) 6 ] 4 +2NH 4 + +=↓Ca(NH 4 ) 2 [Fe(CN) 6 ] Oq kristall cho’kma sirka kislotada erimaydi Ca 2+ Н 2 SО 4 СаС1 2 +Н 2 SО 4 = СаSО 4 +2НС1 Са 2+ +SО 4 2- = СаSО4 oq cho’kma hosil bo’ladi. Ca2+ Alangani b o’yashi Qizg’ish rangli Sr2+ CaSO 4 (gipsli suv) SrCl 2 +CaSO 4 =↓SrSO 4 +CaCl 2 Sr 2+ +2Cl - +Ca 2+ +SO 4 =↓SrSO 4 +Ca 2+ +2Cl - Sr 2+ +SO 4 =↓SrSO 4 Sr 2+ kationi xuddi Ba 2+ kationi singari, SO 4 2- ioni bilan, С 2 O 4 2- ioni bilan va HPO 4 2- ioni bilan oq SrSO 4 ning Ek ni kichik bo’lganligi uchun gipsli suvda Sr 2+ 7](/data/documents/7cc13081-268f-48bb-b9f9-ebe57f2d64d7/page-7.png)
![3. Kationlarning III – analitik guruhiga umumiy tavsifnoma III analitik guruh kationlariga A1 3+ , С r 3+ , Fe 2+ , Fe 3+ , Mn 2+ , Zn 2+ , Ni 2+ va Co 2+ kationlari kiradi. Ularning ko’pchiligi rangli kationlardir. III guruh kationlarining sulfidlari suvda erimaydi, lekin mineral kislotalarda eriydi. (NH 4 ) 2 S III guruh kationlari uchun guruh reagenti hisoblanadi. A1 3+ va Cr 3+ ionlarning sulfidlari gidrolizlanib A1(OH) 3 va С r (OH) 3 holida cho’kma, qolgan kationlar esa (NH 4 ) 2 S ta'siridan sulfidlar holida cho’kadi. III guruh kationlarining ikki guruhchaga ajratilishining asosiy sababi shundaki kationlardan A1 3+ , С r 3+ , Fe 3+ NH 4 Cl-li muhitda NH 4 OH ta'sirlanib A1(OH) 3 , С r(OH) 3 , Fe(OH) 3 oq iviqlar ko’rinishda cho’kmaga tushadi. Ikkinchi guruhchaga Fe 2+ , Mn 2+ , Zn 2+ , Co 2+ , Ni 2+ kationlari kiradi. Ular kuchsiz ishqoriy muhitda (NH 4 ) 2 S ta'siridan sulfidlar xolida cho’kmaga tushadi. Uchinchi guruh kationlari uchun muhim bir xossa — oksidlanish darajalarining o’zgarishi. Ularning bu xossalaridan foydalanib ham ayrim kationlarni ochish mumkin. Masalan: 2MnSO 4 + 5NaBiO 3 + 16HNO 3 = 2HMnO 4 +5NaNO 3 +5Bi(NO 3 ) 3 +2Na 2 SO 4 +7H 2 O Mn +2 ———> Mn +7 |5 | 2 oksidlanish Bi +5 — +2e —> Bi +3 | 2 | 5 qaytarilish 2Mn 2+ + 5NaBiO 3 + 14H + = 2MnO 4 - +5Bi 3+ + 5Na + + 7H 2 O Kompleks birikmalarning hosil bo’lish reaksiyalaridan, uchinchi guruh kationlari uchun sezgir va xususiy reaksiyalar sifatida foydalanish mumkin. Masalan: Fe 2+ ionini turnbul ko’ki Fe 3 [Fe(CN) 6 ] 2 , Fe 3+ ionini berlin lazuri Fe 4 [Fe(CN) 6 ] 3 kompleks tuzlari ko’rinishida aniqlanadi. Muhiti pH= 5 - 5,5 dan kichik bo’lgan bo’z tuproqlarda ko’p miqdorda A1 3+ kationi bo’ladi. Ko’pgina madaniy o’simliklar ana shunday tuproqlarda sust o’sadi, chunki alyuminiy tuzlarining gidrolizlanishi sababli, tuproq eritmasida H + ionlar ortib ketadi. Temir ionlari o’simlik to’qimalarida mavjuddir. Agar tuproqda temir ionlari kam bo’lsa 9](/data/documents/7cc13081-268f-48bb-b9f9-ebe57f2d64d7/page-9.png)
![Al 3+ СН 3 СООNа Al 2 (SО 4 ) 3+ 6СН 3 СООNа= (СН 3 СОО) 3 +3Nа 2 SО 4 2A1(СН 3 СОО) 3 +2Н 2 О= А1(ОН) 2 СН 3 СОО+ 2СH 3 СООН oq ipir — ipir cho’kma hosil bo’ladi. Fe2+ NaOH (KOH) FеSО 4 +2NаОH= Fе(ОН) 2 +Nа 2 SО 4 Fе 2+ +2(ОН) - = Fе(ОН) 2 Kislotalarda eriydigan qoramtir yashil rangli cho’kma Fe2+ K 3 [Fe(CN) 6 ] 3FеSО 4 + 2K 3 [Fе(СN) 6 ]= Fе 3 [Fе(СN) 6 ] 2 +3К 2 SО 4 3Fе 2+ +2[Fе(СN) 6 ] 3- = Fе 3 [Fе(СN) 6 ] 2 Trunbul ko’ki — cho’kma kislotalarda erimaydi, lekin ishqorlar ta’sirida parchalanadi Fe3+ NaOH KOH NH 4 OH FеС1 3 +3NаОН= Fе(ОН) 3 +3NаС1 Fе 3+ +3(ОН) - = Fе(ОН) 3 Qizil-qo’ng’ir cho’k ma, kislotalarda eriydi Fe3+ NH 4 SCN FеСl 3 +3NН 4 SCN=Fe(SCN) 3 +3NH 4 Cl Fе 3+ +3SСN - = Fе(SCN) 3 Qizil rangli rodanid ionlarining konsentratsiyasig a qarab turli tarkibli komplekslar hosil qiladi Fe3+ K 4 [Fe(CN) 6 ] 4FеС1 3 +3К 4 [Fе(СN) 6 ]= Fе 4 [Fе (СN) 6 ] З +12КСl 4Fе 3+ +3[Fе(СN) 6 ] 4- = Fе 4 [Fе(СN) 6 ] 3 Berlin lazuri to’q ko’k rangli cho’kma, ortiqcha reaktiv va 11](/data/documents/7cc13081-268f-48bb-b9f9-ebe57f2d64d7/page-11.png)
![3. Quyidagi tuzlardan qaysi birlari KC1, FeC1 3 , Mn(NO 3 ) 2 , CaC1 2 , NaNO 3 , CH 3 COONa gidrolizga uchraydi? 4. Tuzning gidroliz darajasi nimani ko’rsatadi? 5. Gidroliz darajasi qanday faktorlarga bog’liq? 6. A1(NO 3 ) 3 va Ca(CN) 2 gidrolizining molekulyar va ionli tenglamalarini yozing? 7. Amfoter gidroksidlarga misollar keltiring? 8. Zn(OH) 2 va Rb(OH) 2 ni amfoterlik hossalarini ifodalovchi reaksiya tenglamalarini yozing? 9. Fe 2+ va Fe 3+ ionining borligini qaysi reaktivlar bilan ochish mumkin? 10. Qanday reagentlar ta'sirida Mn 2+ ionlari MnO 4 - ionlariga oksidlanishi mumkin? 11. Alyuminiy tuzlarini (NH 4 ) 2 S bilan o’zaro ta'siri reaksiyasini yozing? 12. Alyuminat eritmasidan Al(OH) 3 ni qanday usul bilan ajratish mumkin? 13. Sariq qon tuzi va qizil qon tuzi deb ataluvchi birikmalarning formulasini yozing? 14.Uchinchi guruh kationlaridan qaysi kationlarining birikmalari qishloq Ion Reagent Reaksiyalarning molekulyar va ionli tenglamasi Ilova Сu 2+ NаОН СuSО 4 +2NаОН= Сu(ОН) 2 +Nа 2 SО 4 Сu 2+ +2(ОН) - = Cu(ОН) 2 havo rang cho’kma hosil bo’ladi. Сu 2+ NН 4 ОН 2СuSО 4 +2NН 4 ОН= (СuОН) 2 SО 4 +(NН 4 ) 2 SО 4 (СuОН) 2 SО 4 +(NН 4 ) 2 SО 4 +6NН 4 ОН= 2[Сu(NН 3 ) 4 ]SО 4 +8Н 2 О Yashil cho’kma ortiqcha NH 4 OH da eritilganda zangori tetraamin mis (II)sulfat hosil bo’ladi. Сu 2+ К 4 [Fе(СN) 6 ] 2СuSО 4 +К 4 [Fе(СN) 6 ]= Сu 2 [Fе(СN) 6 ]+2К 2 SО 4 2Сu 2+ +[Fе(СN) 6 ] 4- = Сu 2 [Fе(СN) 6 ] qizil-qo’ng’ir cho’kma hosil 13](/data/documents/7cc13081-268f-48bb-b9f9-ebe57f2d64d7/page-13.png)
![bo’ladi. Cd 2+ H 2 S CdJ 2 + H 2 S = ↓ CdS + 2HJ Cd 2+ + 2I - + H 2 S = ↓ CdS + 2H + + 2J - Cd 2+ + S 2- = ↓ CdS pH<7, sariq cho’kma Bi 3+ K J Bi (NO 3 ) 3 +3K J = ↓ BiJ 3 +3KNO 3 Bi 3+ + 3 J - = ↓ BiJ 3 BiJ 3 +KJ = ↓ K[BiJ 4 ] Qora cho’kma ho’jaligida ishlatiladi? Bi 3+ K2Cr2O7 2Bi (NO 3 ) 3 + K 2 Cr 2 O 7 +2H 2 O =↓(BiO) 2 Cr 2 O 7 +2KNO 3 +4HNO 3 2Bi 3+ +6NO - 3 +2K + +Cr 2 O 7 2- +2H 2 O = = ↓ (BiO) 2 Cr 2 O 7 +2K + +2NO 3 - + 4H + +4NO -3 Sariq cho’kma Sn2+ HgCl 2 SnCl 2 + 2HgCl 2 =↓Hg + SnCl 4 Toza simob cho’kadi Sn 2+ NaOH SnCl 4 + 4NaOH = ↓H 4 SnO 4 + 4NaCl Sn 4+ + 4OH - = ↓H 4 SnO 4 Oq iviq cho’kma Sb 3+ Na2S2O3 2SbCl 3 +2Na 2 S 2 O 3 +3H 2 O=↓Sb 2 OS 2 +2Na 2 SO 4 + 6HC1 2Sb 3+ +2S 2 O 3 2- +3H 2 O=↓Sb 2 OS 2 +2SO 4 2- +6H + pH<7, qizil cho’kma Sb 5+ NaOH H [SbCl 6 ]+6NaOH=↓HSbO 3 +6NaCl+3H 2 O H + +[SbCl] 6 - +6OH - =↓HSbO 3 +6C1 - +3H 2 O Oq cho’kma Hg 2+ NaOH Hg (NO 3 ) 2 + 2NaOH =↓Hg(OH) 2 + 2NaNO 3 Hg 2+ +2NO 3 - +2Na + +2OH - =↓Hg(OH) 2 +2Na + + 2NO 3 - Hg 2+ + 2OH - = ↓ Hg(OH) 2 Hg(OH) 2 = ↓ HgO + H 2 O Sariq cho’kma Hg2 + KJ Hg(NO 3 ) 2 + 2KJ=↓2HgJ 2 _+ 2КNO 3 Hg 2+ +2NO - 3 +2K + +2J - = ↓HgJ 2 +2K + +2NO 3 - Hg 2+ + 2J - = ↓ HgJ 2 Sarig’ish- qizil cho’kma Hg2 + K 2 Cr0 4 Hg(NO 3 ) 2 + K 2 CrO 4 = ↓ HgCrO 4 +KNO 3 . Hg 2+ + CrO 4 2- = ↓ HgCrO 4 Sariq cho’kma As3+ AgNO 3 NaAsO 2 +H 2 O+3AgNO 3 =Ag 3 AsO 3 +2HNO 3 + NaNO 3 Sariq cho’kma 14](/data/documents/7cc13081-268f-48bb-b9f9-ebe57f2d64d7/page-14.png)
![AsO 2 -3 + H 2 O+3Ag + =↓Ag 3 AsO 3 +2H + Ammiakda eriydi As 5+ Na 3 AsO 4 + 3AgNO 3 =↓Ag 3 AsO 4 +3 NaNO 3 AsO 4 -3 + 3Ag + =↓Ag 3 AsO 4 Qo’ng’ir cho’kma 4. Kationlarning IV – analitik guruhiga umumiy tavsifnoma IV guruhga Cu 2+ , Cd 2+ , Hg 2+ , Bi 3+ , Pb 2+ , [Hg 2 ] 2+ , Ag + kationlari kiradi. Vodorod sulfid - H 2 S kislotali muhitda IV guruh kationlari uchun guruh reagenti sifatida qo’llanilishi mumkin. Hosil bo’lgan sulfidlar, elementlarning davriy tizimdagi joylashgan o’rniga qaramay, turli xossaga ega bo’ladi. Shuning uchun ular ikki guruhga ajratiladi: 1-mis guruhchasi: Cu 2+ , Cd 2+ , Hg 2+ , Bi 3+ va boshqalar (bu guruhda kationlarning sulfidlari tarkibdagi elementlarning asosli xossalari ancha yuqori bo’lgani uchun ishqorlarda erimaydi). 2-mishyak guruhchasi: Sb 3+ , Sb 5+ , Sn 2+ , Sn 4+ , As 3+ , As 5+ bu guruh ionlarining sulfidlari ishqorlarda eriydi. Sn 2+ kationining Sn 4+ ga nisbatan asosli xususiyati ancha yuqori bo’lgani sababli boshqalardan ajralib turadi. Uning sulfidlari ishqorlar Na 2 S va (NH 4 ) 2 S da erimaydi. SnS faqat ammoniy polisulfidda eriydi, chunki bunda Sn 2+ ioni Sn 4+ gacha oksidlanadi. Shuning uchun Sn 4+ ni biror tegishli oksidlovchi ta’sirida oldindan Sn 2+ gacha oksidlab olish mumkin. Sulfidlardan tashqari, IV guruh kationlarining fosfatlari, karbonatlari ham suvda erimaydi. Barcha IV guruh kationlari o’zgaruvchi oksidlanish darajalarini namoyon qiladi, ammiak va sianidlar bilan oson kompleks birikmalar hosil qiladi. Bu guruh kationlarini hosil qiluvchi elementlar D.I. Mendeleyev davriy sistemasi 4,5 va 6 katta davrlarining ikkinchi yarmida I, II, IV, V guruhlarda joylashgan. Bu metallarning ionlari tugallangan 18 elektronli tashqi qobiqqa yoki tashqi qavatida 18+2 elektron bo’lgan qobiqqa ega bo’ladi. Tugallangan tashqi qavatga ega bo’lgan Cu 2+ kationi bundan mustasno. 15](/data/documents/7cc13081-268f-48bb-b9f9-ebe57f2d64d7/page-15.png)
![IV guruh kationlarini ayrim birikmalari muhim biologik ahamiyatga ega. Mis o’simliklar uchun muhim vazifani bajaradi. U mikroelement holida fermentlar tarkibiga kiradi, o’simliklarda zamburug’ kasalliklariga chidamligligini oshiradi. Tuproqda mis ionlari miqdorining kamayishi hosildorlikning keskin kamayishiga sabab bo’ladi. CuSO 4 veterinariyada ishlatiladigan dorilar tayyorlashda ishlatiladi. HgC1 2 esa sabzavot urug’larini dorilashda ishlatiladi. To’rtinchi analitik guruh kationlariga xos xususiy reaksiyalar 5. Kationlarning V – analitik guruhiga umumiy tavsifnoma Beshinchi analitik guruh kationlari As 3+ , As 5+ , Sb 3+ , Sb 5+ , Sn 2+ , Sn 4+ kiradi. Bu guruh kationlarining guruh reagenti 6n- li HC1 bo’lib, ular qiyin eruvchan xloridlarni hosil qiladi. Beshinchi guruh kationlari D.I. Mendeleyevning elementlar davriy sisitemasida to’rtinchi guruh kationlari joylashgan davr va guruhlarda joylashgan. Bu kationlaning gidroksidlari qiyin eruvchan va kuchsiz elektrolitlardir. Qo’rg’oshin gidroksid amfoterlik xossasiga ega, kumush va simob (I) gidroksidlar nihoyatda beqaror birikmalar bo’lib, hosil bo’lish vaqtida tegishli oksid va suvga parchalanadi. Qo’rg’oshin va simobning barcha eruvchan birikmalari zaharli. Guruh reagentining ta’siri. Beshinchi guruh kationlari Pb 2+ , [Hg 2 ] 2+ , Ag + ning xloridlari suvda va suyultirilgan kislotalarda erimaydi. Xloridlarning bunday xossalaridan barcha kationlarning umumiy aralashmasini tahlil qilish paytida V guruh kationlarini ajratishda foydalaniladi. Suyultirilgan xlorid kislota (hamda xloridning eritmalari) Pb 2+ , [Hg 2 ] 2+ , Ag + ionlarini AgCl, Hg 2 Cl 2 va PbCl 2 oq cho’kmalar holida cho’ktiradi, masalan: AgNO 3 + HC1 = ↓ AgCl + HNO 3 Ag + + С l - = ↓ AgCl Hg 2 (NO 3 ) 2 + 2HC1 = ↓ Hg 2 Cl 2 + 2HNO 3 [Hg 2 ] 2+ +2 С l= ↓ Hg 2 Cl 2 Pb (CH 3 COO) 2 + 2HC1 = ↓ PbCl 2 + 2CH 3 COOH Pb 2+ + 2 С l - = ↓ PbCl 2 16](/data/documents/7cc13081-268f-48bb-b9f9-ebe57f2d64d7/page-16.png)
![AgCl cho’kmasi yorugiik nuri ta’sirida parchalanadi. Kuchli kislotaning tuzi bo’lgani uchun suyultirilgan HNO 3 , H 2 SO 4 kislotalarida erimaydi. Ammo u NH 4 OH da oson eriydi.Bunda kumushning ammiakli kompleks birikmasi hosil bo’ladi. Agar olingan ammiakli kompleks birikma eritmasiga HNO 3 kislota ta’sir ettirilsa, vodorod ionlari NH 3 molekulalari bilan bog’lanib, yanada barqaror NH 4 + kompleksini hosil qiladi va muvozanat o’ng tomonga siljiydi: AgCl + 2NH 4 OH = [Ag(NH 3 ) 2 ] + + С l - + 2H 2 0 [Ag(NH 3 ) 2 ] + <=> Ag + + 2NH 3 Natijada kumushning ammiakli kompleksi parchalanadi va eritmada Ag + ionlari to’planib qoladi. Ammo eritmada [Ag(NH 3 ) 2 ] ning birinchi bosqichida hosil bo’lgan Cl - ionlari borligidan AgCl ning eruvchanlik ko’paytmasi ortib ketadi va tuz cho’kmaga tushadi. Beshinchi analitik guruh kationlariga xos xususiy reaksiyalar Ion Reagent Reaksiyalarning molekulyar va ionli Ilova tenglamasi Ag + KJ AgNO 3 +KJ= AgJ+KNO 3 Sariq Ag + +J - = AgJ cho’kma Ag + К 2 СгО 4 2 А gN О 3 + К 2 СгО 4 = А g 2 СгО 4 +2 К N Оз Qizil 2 А g + + С rO 4 2- = А g 2 СгО 4 g’isht rangli cho’kma Р b2+ H2SO4 Pb(NO 3 ) 2 +H 2 SO 4 = PbSO 4 +2HNO 3 Oq Р b 2+ +S О 4 2- = Р bS О 4 cho’kma Р b 2+ К 2 СгО 4 Р b (N О 3 ) 2 + К 2 СгО 4 = Р b СгО 4 +2 К N Оз Sariq Р b 2+ + Сг O 4 2 = Р b СгО 4 cho’kma Р b 2+ К J Р b(NO 3 ) 2 + К J= Р bJ 2 +2KN Оз Sariq Pb 2+ +2J - = PbJ 2 cho’kma [Hg 2 ] 2+ K 2 CrO 4 Hg 2 (NO 3 ) 2 +K 2 CrO 4 = Hg 2 CrO 4 +2KNO 3 Qizil [Hg 2 ] 2+ +2NO 3 - +2K + +2CrO 4 2- = cho’kma Hg 2 CrO 4 +2K + +2NO - 3 [Hg 2 ] 2+ KJ [HgHg 2 (NO] 2+ +2 3 )CrO 2 +2KJ=↓Hg 2- = Hg 2 CrOJ 2 +2KNO 3 Yashil [Hg 2 ] 2+ +2NO 3 - +2K + +2J - = cho’kma 17](/data/documents/7cc13081-268f-48bb-b9f9-ebe57f2d64d7/page-17.png)
![↓Hg 2 J 2 +2K + +2NO - 3 [Hg 2 ] 2+ NaOH [HgHg 2 (NO] 2+ +2 3 )J 2 - +2 NaOH=↓HgJ 2 O+2NaNO 3 +H 2 O Qora (KOH) Hg 2 (NO 3 ) 2 +2OH - =↓Hg 2 O+H 2 O cho’kma 18](/data/documents/7cc13081-268f-48bb-b9f9-ebe57f2d64d7/page-18.png)
![Uch valentli xrom, ikki valentli temir, mis karbonat va uning galogenli birikmalari yashil, ikki valentli marganets tuzlari va permanganatlar pushti yoki to’q qizil rangli, suvsiz CuSO 4 va FeSO 4 tuzlari oq rangli bo’ladi. Modda tuz kristallari bo’lakchalardan iborat bo’lsa, chinni kosachada maydalab distillangan suvda eritiladi. Hosil bo’lgan eritmani nazorat eritma (qisqacha n.e.) deyiladi. Nazorat eritma uch qismga bo’linadi: birinchisi kationlarni aniqlash uchun, ikkinchi qismi anionlarni aniqlash uchun, nihoyat uchinchisi har ehtimolga qarshi saqlab qo’yiladi. 1. NH 4 + topish. 2-3t n.e.ga 1 - 2t, Nessler reaktividan qo’shilganda to’q sariq yoki qovoq rangli cho’kmani hosil bo’lishi NH 4 + borligini bildiradi. 2. K + topish. 2-3 t. n.e.ga 2-3t Na 3 [CO(NO 2 ) 6 ] eritmasidan qo’shilganda sariq cho’kmani hosil bo’lishi K + borligini bildiradi. 3. Ba 2+ topish. 2–3t n.e.ga 1t CH 3 COONa va 2-3 t K 2 Cr 2 O 7 eritmasidan qo’shilganda sariq cho’kmani hosil bo’lishi Ba 2+ borligidan dalolat beradi. 4. Ca 2+ topish. 2–3t n.e.ga 2-3t (NH 4 ) 2 SO 4 eritmasidan qo’shilganda oq cho’kmani hosil bo’lishi Ca 2+ borligini bildiradi. 5. A1 3+ topish. 2-3t n.e.ga 1t CH 3 COONa va 1-2t 0,001% alyuminon eritmasidan qo’shib suv hammomida qizdiriladi, so’ngra ammiak xidi kelguncha NH 4 OH eritmasidan va 2- 3t(NH 4 ) 2 SO 3 eritmasidan qo’shilganda qizil rangli lak hosil bo’lishi A1 3+ kationi borligidan dalolat beradi. 6. Fe 2+ topish. 2 - 3t. n.e.ga, 1-2t . qizil qon tuzi eritmasidan qo’shilganda to’q ko’k rangli cho’kmani hosil bo’lishi Fe 2+ borligini ko’rsatadi. 7. Fe 3+ topish. 2 - 3t n.e.ga, 1-2t ammoniy rodanid eritmasidan qo’shilganda qizil-qon rangli eritmani hosil bo’lishi Fe 3+ borligidan dalolat beradi. 8. Cu 2+ topish. 2 -3t n.e.ga 2-3t sariq qon tuzi eritmasidan qo’shilganda qizil— qo’ng’ir cho’kmani hosil bo’lishi Cu 2+ ionlari borligidan dalolat beradi. Anionlar tekshirilayoggan eritmaning (ya'ni nazorat eritmaning n.e.) alohida qismlaridan topiladi, chunki ularni tizimli usulda tahlil qilish usuli yo’q. 23](/data/documents/7cc13081-268f-48bb-b9f9-ebe57f2d64d7/page-23.png)
