Karbamid ishlab chiqarish texnologiyasi - Химия - Рефераты

Karbamid ishlab chiqarish texnologiyasi

Загружено в:

16.12.2021

Скачано:

0

Размер:

1455.6923828125 KB

Karbamid ishlab chiqarish texnologiyasi Reja: 1. Karbamidning xossalari 2. Ammiak va karbonat angidriddan karbamid sintez qilishning fizik- kimyoviy asoslari 3. Karbamid ishlab chiqarish usullari 4. To’la suyuqlik retsiklida karbamid sintezi 5. Karbamid eritmasidan tayyor mahsulot olish

Olim A.I.Bazarov tomonidan 1968 yilda ammiakning karbonat angidrid bilan uzaro ta’sirida sodir bo’ladigan qaytar jarayon kashf etilgan: 2NH 3 + CO 2  NH 2 COONH 4  NH 2 CONH 2 + H2O Natijada ammoniy karbamat va uning parchalanishi natijasida karbamid, xalq tili bilan aytilganda mochevina deb ataladigan modda hosil bo’ladi. Xozirgi paytda bu jarayondan butun dunyo amaliyotida foydalaniladi. Karbamidning xossalari Karbamid — karbonat kislotaning diamid tuzi bo’lib, mochevina deb ham ataladi. U rangsiz, xidsiz kristall modda bo’lib, 25°S dagi zichligi 1330 kg/m 3 ga teng, 132,7°S da suyuqlanadi. Texnik mahsulot esa oq yoki sarg’ish rangli ignasimon rombik prizmatik shakldagi kristallardan iboratdir. Suyuqlanish xaroratigacha atmosfera bosimida qizdirilganda ammiak gazi ajralib chiqishi bilan parchalanadi. Bu jarayonda dastavval ammoniy tsianat hosil bo’ladi, so’ngra tsianat kislota va ammiakgacha parchalanadi: (NH 2 ) 2 CO  NH 4 OCN  HOCN + NH 3 Oddiy tsianat kislotasi karbamid bilan ta’sirlashib biuret hosil qiladi: HOSN + (NH 2 ) 2 CO  NH 2 CONHCONH 2 Ammiak ishtirokida biuret hosil bo’lishi sekinlashadi, lekin karbamidning o’zaro ta’siridan ham biuretlanish reaktsiyasi sodir bo’lishi davom etaveradi: 2(NH 2 ) 2 CO  NH 2 CONHCONH 2 + NH 3 Ammoniy nitrat qo’shilganda esa karbamid turg’unlanadi (stabillanadi). 1-rasmda ((NH 2 ) 2 CO-NHz-H 2 O sistemasining xolat diagrammasi keltirilgan. Karbamid suvda, spirtda va suyuq ammiakda yaxshi eriydi. Uning to’yingan suvli eritmasida 20°S xaroratda 51,8%, 60 0 S; da 71,9% va 120°S da 95,0% (NN 2 ) 2 SO bo’ladi. (NH 2 ) 2 CO

1-rasm. (NH 2 ) 2 CO-HNO 3 -H 2 O sistemasining holat diagrammasi. Karbamid kuchsiz asos xossasiga ega bo’lganligi uchun (25°S xaroratdagi dissotsiatsiya konstantasi 1,5*10 -14 ) kislotalar bilan ta’sirlashib tuzlar hosil qiladi. Masalan, karbamid nitrat (NH 2 ) 2 CO*HNO 3 suvda oz eriydi, qizdirilganda esa portlash bilan parchalanadi, karbamid fosfat (NH 2 ) 2 CO*H 3 RO 4 esa suvda yaxshi eriydi va to’la dissotsilanadi. Karbamid ammiak bilan ta’sirlashib ammiakat (NH 2 ) 2 CO*NH 3 hosil qiladi. Uning tarkibida 77,9% gacha karbamid bo’ladi va 46°S da inkongurent suyuqlanadi. Xaroratning ko’tarilishi bilan suyuq, ammiakda karbamidning eruvchanligi ortib boradi. Xarorat 30°S bo’lganda eruvchanlik suvdagiga nisbatan ham ko’proq bo’ladi. Karbamid tuzlar bilan ham kompleks birikmalar hosil qiladi. Masalan, Ca(NOz) 2 *4(NH 2 ) 2 CO va Ca(H 2 R0 4 ) 2 *4(NH 2 ) 2 SO larning xar bir komionenta ham mineral o’g’it xisoblanadi. Karbamid suvli eritmalarda 80°S xaroratgacha turg’un, xarorat ko’tarilganda esa u ammoniy izotsianat (tsianat — N) ga va undan ammoniy karbonatga aylanadi: (NH 2 ) 2 CO  NH 4 HSO; NH 4 HSO + 2H 2 0  (NH 4 ) 2 HOz U esa ammoniy gidrokarbonatga, so’ngra ammiak va karbonat angidridga parchalanadi: (NH 4 ) 2 CO 3  NH 4 HCO 3 +NH 3 ; NH 4 HCO 3  C0 2 + NH 3 + H 2 O

Karbamid tarkibida 46,6% N bo’lib, ballastsiz azotli o’g’it hisoblanadi. Karbamidning ammiakli selitraga nisbatan bir necha afzallik tomonlari: azot miqdorining ko’pligida, kam gigroskopikligida (gigroskopiklik nuqtasi 20°S da 80% ga teng), portlash xavfi yo’qligida va kam yopishkoqligida namoyon bo’ladi. Bundan tashqari uning tuproqda yuvilishi sekin kechadi. Tuproqda karbamid namlik ta’sirida ammoniy karbonatga aylanadi va nordon (kislotali) tuproqni neytrallaydi. So’ngra mikroorganizmlar ta’sirida ammoniy ioni nitratlashadi va tuproqni nordonlashtiradi. Karbamid tarkibidagi o’simlikka taksik ta’sir etadigan modda biuret xisoblanadi. Ayniqsa uning suvli eritmasini o’simlikka sepilganda uning tarkibida 0,25% dan ortiq, miqdordagi biuret bo’lsa, o’simlik barglari «kuyadi». Tuproqqa to’g’ridan —to’g’ri berilganda esa u zararsizdir. Karbamid protein qo’shimchasi sifatida uglevodlari ko’p va oqsil miqdori kam bo’lgan chorva yemlariga ham qo’shiladi. U ozuqa yemda 25-30% gacha oqsil o’rnini bosa oladi. Sanoatda sun’iy smola, plastmassalar, kley, lak, farmatsevtik preparatlar, gerbitsidlar tayyorlash va chorvachilikda ozuqalarga qo’shish uchun belgilangan standart bo’yicha A markali yuqori va birinchi kategoriyali donador va kristall shaklidagi karbamid ishlab chiqariladi. Mahsulot sifatidagi karbamid tarkibida belgilangan kategoriyaga mos holda: 46,3% va 46,2% N. 0,6% va 0,9% dan kam miqdorda biuret, 0,2% va 0,3% suv bo’ladi. CHorvachilik ozuqalari tayyorlashda ishlatiladigan karbamid tarkibida esa 3% gacha biuret bo’lishi belgilangan talab darajasiga javob bera oladi. O’g’it sifatida ishlatiladigan karbamid esa B markada ishlab chiqariladi. Uning tarkibida 46,0% N 0,9% atrofida biuret va 0,25% gacha namlik bo’ladi. O’g’itning donadorligi esa: 1-4 mm li donachalar 94% dan kam emas, 1 mm li donachalar 5% dan ortiq emas. Uni 6 oygacha qopsiz saqlanganda ham yopishib qolmaydi.

Ammiak va karbonat angidriddan karbamid sintez qilishning fizikkimyoviy asoslari. Karbamid 150-220°S xaroratda va 7-100 MPa bosimda ammiakga karbonat angidridni ta’sir ettirib olinadi. Bunda avval ammoniy karbamat hosil bo’ladi: 2NH 3(g) + CO 2(g)  NH 2 COONH 4(s) + 125,6 kj so’ngra suv ajralib chiqib, karbamidga aylanadi: (NH 2 ) 2 COONH 4(s)  (NH 2 ) 2 CO (s) + H 2 O (s) - 15,5 kj Jarayon ikkita faza chegarasida sodir bo’ladi: gaz xolatidagi (NH 3 , CO 2 , H 2 O) va suyuq (suyuqlanma va erigan moddalar) ammiak, ammoniy karbamat, karbamid, ammoniy karbonat tuzlari) va suv. Karbamid asosan suyuq fazada, ya’ni suyuqlangan ammoniy karbamatdan hosil bo’ladi. CHunki qattiq ammoniy karbamat qizdirilganda parchalanishi kiyindir. Ammoniy karbamatni hosil bo’lishi esa bosim oshishiga bog’liq, bo’ladi. Atmosfera bosimida va yuqori bo’lmagan xaroratda ammoniy karbamat hosil bo’lishi juda sekin kechadi. Bosim 10 MPa va xarorat 150°S da esa juda tez sodir bo’ladi. Bunda ammoniy karbamatning karbamidga sintezi ham tezlashadi. Karbamid ishlab chiqarish usullari. Karbamid sintezi natijasida suv, karbamid, ammoniy karbamat va ammoniy karbonatlari suyuqlanmasi va ortikcha ammiak hosil bo’ladi. Ammoniy karbamati va karbonatlarini termik parchalash hamda ammiak va karbonat angidridni ajratish uchun suyuqlanmani distillyatsiya qilinadi. Olingan karbamidning suvli eritmasi qattiq mahsulotga aylantiriladi. Ammiak va karbonat angidridning karbamidga o’tishi muofiq ravishda 50% va 70% dan oshmaydi. SHuning uchun karbamid ishlab chiqarish faqatgina sintez sharoitlar (xarorat, bosim, NH 3 :CO 2 nisbati) bilangina farqanmay, balki suyuqlanma distillyatsiyasi gazlari bo’lmish ammiak va karbonat angidridni tutib qolish va ishlatish usullari bilan ham farqlanadi. Yuqori quvvatli ammiakli selitra ishlab chiqarish bilan uyg’unlashgan kichik karbamid ishlab chiqarish korxonalarida distillyatsiya gazlari karbamid sintezi

jarayoniga qaytarilmagan xolda ochiq sxemada ishlaydi. Bunday xolda distillyatsiya jarayoni bir bosqichda o’tkaziladi va gazlar aralashmasidagi ammiakning barcha qismi nitrat kislotasi bilan absorbtsiyalanadi. Xozirgi zamon yuqori quvvatli takomillashgan karbamid ishlab chiqarish korxonalari yopik, (tutashgan) sxemada ishlaydi va bunda barcha distillyatsiya mahsulotlari karbamid sinteziga qaytariladi. Bunday sxemalarning takomillash agregatlar quvvatini oshirish va jarayon energiyasi zaxirasidan unumli foydalanish yo’lidan bormokda. Distillyatsiya gazlarini retsirkulyatsiyasi (tsiklga qaytarish) turli usullar bilan amalga oshiriladi: 1) gaz retsikli — distillyatsiya mahsulotlari gaz xolida qaytariladi; 2) qisman yoki to’la suyuq xoldagi retsikl — tsiklga suyuq ammiak yoki ammoniy karbonat tuzlarining eritmalari (suspenziyalari) qaytariladi. Ammiak va karbonat angdridni to’g’ridan-to’g’ri tsiklga qaytarish ancha mushkuldir. CHunki qattiq xolatdagi ammoniy karbamat hosil bo’lishini oldini olish maqsadida aralashma yuqori xaroratda (reaktordagi ishchi bosimiga) siqilishi kerak. Buning natijasida kompressorlar kuchli korroziyaga uchraydi. SHuning uchun gazlarni selektiv absorbentlar bilan ajratib olinadi. Absorberda gazlarni karbamid nitrat eritmasi bilan yuvish natijasida ammiakni tutib qolinadi. Gazlar aralashmasi tarkibida qolgan CO 2 tsiklga qaytariladi. Absorbatni desorberda regeneratsiya qilinganda ammiak ajralib chiqadi va tsiklga qaytariladi. Absorbent sifatida monoetanolamin NH 2 CH 2 CH 2 OH ishlatilganda esa, distillyatsiya gazi tarkibidagi CO 2 tutib qolinadi, ammiakni esa suyuqlantirilib tsiklga qaytariladi. Absorberdan chiqayotgan absorbatni qizdirish natijasida CO 2 ajratib olinadi va tsiklga qaytariladi. Regenerat esa yana absorberga qaytariladi. Suyuqlik retsiklli jarayonlar amalda ko’proq tarqalgandir. Bunda distillyatsiya gazlari suvga yuttirilib, hosil bo’lgan ammoniy karbonat tuzlarining kontsentrlangan eritmasi karbamid sinteziga qaytariladi.

Eng takomillashgan usulda suyuqlanma distillyatsiyasi, ya’ni ammoniy karbamatning parchalanishi va ammiakni xaydash sintez bosimi NH 3 yoki CO 2 oqimi bosim ostida amalga oshiriladi. To’la suyuqlik retsiklida karbamid sintezi Suyuqlanmani ikki bosqichli distillyatsiyasi va suyuqlik retsiklli karbamid sintezi texnologik sxemasining variantlaridan birini qo’rib chiqamiz (5 — rasm). Mexanik qo’shimchalar, vodorod sul ь fid, oltingugurtli organik birikmalardan tozalangan va quritilgan gaz xolatidagi karbonat angidrid SO 2 turt bosqichli kompressor (1) yordamida ~20 MPa bosimda va 95-100°S da aralashtirgich 6 ga yuboriladi (agar zarurat bo’lsa, bosqichlardan birida SO 3 vodorod qo’shimchasidan tozalanadi). Aralashtirgichga 20 MPa bosim ostida plunjerli nasos 3 yordamida suyuq ammiak (90°S), plunjerli nasos 7 yordamida ammoniy karbonat tuzlarining eritmasi (95°S) yuboriladi. Bu komponentlarni aralashtirish natijasida 175°S xaroratda ammoniy karbamat hosil bo’la boshlaydi. So’ngra reaktsiya aralashma (molyar nisbati — NH 3 :CO 2 :H 2 O = (3,8-4,5):1:(0,5- 0,8) sintez qolonnasi 5 ga yuboriladi. Sintez qolonnasida 185°S xarorat va 20 MPa bosimda ammoniy karbamat hosil bo’lishi va karbamidgacha parchalanishi amalga oshiriladi. 5- rasm. Suyuqlik retsiklida karbamid ishlab chiqarish texnologik sxemasi.

1 – CO 2 uchun to’rt bosqichli kompressor; 2 — suyuq ammiak tankeri; 3 — ammiak uchun plunjerli nasos; 4 — 1-bosqich kondensatori; 5 — sintez kolonnasi; 6 – aralashatirgich; 7 – plunjerli nasos; 8— yuvuvchi kolonna; 9 — reftifikatsiya kollonnasi ( 1 –bosqichi) 10 - isitgich; 11 — (1-bosqich); separatori; 12 - Rektifikatsiya kolonnasi (2 - bosqich); 13-2-bosqich isitgichi; 14-2- bosqich separator; 15 - vakuum-bug’latgich; 16 — karbamid eritmasi uchun idish; 17 — moy ajratgich; 18 — markazdan qochma nasos; 19 — kondensator; 20 — vakuum- nasos; 21 — 2bosqich kondensatori; 22 — rezervuar; 23 - markazdan qochma nasos; 24 — absorber; 25 — ammoniy karbonat tuzlari eritmasi uchun yig’gich; 26 - desorber; 27 — sovutgich; 28 — issiqlik amalashtirgich; 29 — markazdan qochma nasoslar. Karbamid sintezi kolonnasi (6 — rasm) sferik taglikka ega bo’lgan tsilindrik jixoz (apparat) dan iborat bo’lib, u uglerodli legirlangan po’latdan tayyorlanadi. Suyuqlanma to’qnashadigan ichki qismi xromnikel ь molibdenli po’lat X17N16M3T yoki titan qoplama bilan ximoyalangan bo’ladi. Ko’p qatlamli yuqori bosim (25-30 MPa) ga chidamli korpus qismi uglerodli po’latdan tayyorlanadi. Korroziyaga bardoshli titandan tayyorlangan ichki ximoya qismi sintez xaroratini 200°S gacha yetkazish imkoniyatini yaratadi. Ichki qatlam xolatini nazorat qilish uchun qolonna korpusida teshikchalar bo’lib, u umumiy qollektorga bog’lanadi. Reaktsiyaga kirishuvchi massa qolonnaga ostidagi shtutserdan kiradi va yuqoridagi yassi qopqoqdagi shtutser tomon asta siljib boradi. Suyuqlanmani to’laroq aralashtirish uchun qolonnaning quyiroq qismida panjarali to’sqichlar o’rnatilgan. Quvvati (maxsuldorligi) 1250 t/sutka (450 .ming t/yil) bo’lgan agregatning o’lchamlari: diametri 2-2,5 m, balandligi 30-35 m (xajmi 160 m 3 gacha) bo’ladi.

Reagentlar 6 — rasm. Karbamid sintez qolonnasi. 1- korpus; 2 — ximoya qatlami; 3 — ximoya qatlamining nazorat kollektori; 4 — panjara; 5 — qopqoq; 6 — termopara uchun shtutser. Kolonnada hosil bo’lgan 30-31% li karbamid, 21-22% li ammoniy karbamat, 3334% li ortiqcha ammiak va 16-17% suvdan iborat sintez suyuqlanmasi ikki bosqichli distillyatsiyaga yuboriladi. Xar bir distillyatsiya agregatining bosqichi uchta jixozdan iborat: rektifikatsiya kolonnalari, isitgichlar va separatorlar (5 — rasm). Kolonnadan chiqayotgan karbamid suyuqlanmasining bosimi 20 MPa dan 1,8-2,0 MPa gacha pasayadi va distillyatsiya agregati 1-bosqich rektifikatsiya qolonnasining yuqorisiga tushadi. Bu yerda 120-125° S xaroratda undan ammiak gaz fazaga o’tadi. So’ngra issiqlik almashtirgich 10 da ammoniy karbamat suyuqlanmasi parchalanishi uchun 158-162°S gacha qizdiriladi. Hosil bo’lgan bug’-gaz aralashmasi separator 11 da

ajratiladi. Gaz faza reftifikatsiya qolonnasi 9 ostiga qaytariladi. Suyuq faza esa bosimi 0,25-0,4 MPa gacha pasaytirilib, distillyatsiyaning 2-bosqichiga yuboriladi. Reftifikatsiya qolonnasi 9 dan chiqadigan gaz faza (75-76% NH 3 , 21-22% CO 2 va 3% atrofida H 2 O) yuvuvchi qolonna 8 ostiga yuboriladi. Bu yerda bug’ yordamida isitiluvchi isitgich yordamida 92-96°S xarorat ushlab turiladi. Bu yerga distillyatsiyaning 2-bosqichidan ammoniy karbonat tuzlarining eritmasi yuboriladi. Yuvuvchi qolonnada CO 2 ning asosiy miqdori yuviladi va 38-45% . NH 3 , 30-37% CO 2 , 22-27% H 2 O tarkibli kondensat hosil bo’ladi. Bu eritma nasos 7 yordamida siqiladi va 20 MPa bosimda aralashtirgich 6 ga yuboriladi. Gaz xolatidagi ammiak 45-50°S xaroratda qolonna 8 ning to’ldirgichli yuqori qismida SO 2 dan tamomila ajratiladi. U kontsentrlangan ammiak (93-96% bilan yuvib turiladi va kondensator 4 ga yuboriladi. U yerda siqiladi va tanker 2 orqali tsiklga qaytariladi. Kondensatsiyalanmagan gazlar (asosan N 2 , H 2 , O 2 ) absorbtsiya sistemasida ammiak gazi qoldig’idan tozalanib, atmosfera bosimigacha pasaytiriladi va atmosferaga chiqarib yuboriladi. Distillyatsiyaning 2-bosqichiga tushgan eritma 55-61% karbamid, 4-5 % ammoniy karbamat, 6-7% ortikcha ammiak va 28-35% suvdan iborat bo’ladi. Bu bosqichda ham distillyatsiya jarayoni xuddi 1-bosqichdagi kabi amalga oshiriladi, ya’ni eritma dastavval rektifikatsiya qolonnasi 12 dan o’tadi. Bunda eritma ammiakning bug’lanishi va ammoniy karbamatning parchalanishi tufayli 110° S ga qadar soviydi. So’ngra u isitgich 13 da 140-142°S gacha isiydi va separator 14 ga tushadi. Separatorda gaz va suyuq fazalar ajratiladi. Distillyatsiyaning 2-bosqichida ammoniy karbamat parchalanishi hamda ammiak va karbonat angidrid xaydalishi tugallanadi. Bunda qolgan 70-72% karbamid separator 14 dan drosellanadi (bosimi tushiriladi) va vakuum - bug’latgich 15 ga tushadi. Bu yerda 40 mPa bosimda va bug’latish natijasida xarorat 90°S gacha pasayib, suyuqlanma kontsentratsiyasi 74-76% ga yetadi. So’ngra hosil qilingan eritma yig’gich

16 va moy ajratgich 17 orqali o’tib, tayyor mahsulot olish bo’linmasiga yuboriladi. Rektifikatsiya qolonnasi 12 dan chiqayotgan 55-56% NH 3 , 24-25% CO 2 va 2021% H 2 O tarkibli gaz faza kondensator 21 ga yuboriladi. Kondensatorda (40°S) hosil bo’lgan ammoniy karbonat tuzlarining kuchsiz eritmasi (33-50% NH 3 , 10-16% CO 2 va 35-55% H 2 O) rezervuar 22 orqali nasos 23 yordamida yuvuvchi qolonna 8 ga yuboriladi. Kondensator 21 dan chiqadigan gaz faza va boshqa (tarkibida NH 3 va CO 2 bo’lgan) gazlar absorber 24 ga yuboriladi. Absorberdan esa inert xolatidagi gazlar atmosferaga chiqib ketadi. Absorber 24 da hosil bo’lgan ammoniy karbonat tuzlarining eritmasi issiqlik almashtirgich 28 da 90-95°S gacha isitiladi va desorber 26 ga yuboriladi. Bu yerda 0,3-0,4 MPa bosim va 135-145°S xaroratda qizdirilgan bug’ yordamida bu birikmani NH 3 CO 2 va H 2 O ga to’la ajratiladi. Gaz xolatidagi NH 4 va CO 2 suv bug’lari bilan birgalikda kondensatorning 2-bosqichi 21 ga yuboriladi. Qolgan suv esa oqavaga ketadi. Keltirilgan sxemaning salbiy tomoni shundaki, unda ammoniy karbamatning karbamidga konversiya darajasi unchalik yuqori emas (62-65%), regeneratsiya sistemasi esa murakkab, sintez issiqligidan samarali foydalanish qiyinrokdir. SHuning uchun xozirgi paytda keng mikyosdagi takomillashgan jarayonlar qullanila boshlandi. Ularni stripping jarayonlar (inglizcha – xaydash) deb ataladi. Bu usul jarayonda ta’sirlashmagan NH 3 va CO 2 larning ko’p qismini sintez bosimida xaydash va kondensatsiyalashga asoslangan bo’lib, ishlab chiqarish sxemasini qisqartirish, sintez qismga qaytayotgan suvni kamaytirish va kondensatsiya issiqligidan samarali foydalanish imkoniyatini yaratadi. Bu jarayonlarda suyuqlanma distillyatsiyasi qarama-qarshi oqimdagi karbonat angidrid va ammiak bilan amalga oshiriladi. Bu esa suyuqlanma distillyatsiyasini pastroq xaroratda olib borishga va karbamidning gidrolizlanishiga barham berilishiga olib keladi. Stripping-jarayonlar variantlaridan biri Gollandiya firmasining «Stamikarbon» usuli bo’lib, unda karbamid sintezi 13 MPa bosim va 180-190°S xaroratda reaktor — avtoklav 6 da (7— rasm) amalga oshirilib, avtoklav 8-10 ta elakli to’siqlarga ega bo’ladi. Unga suyuq xolatdagi ammiak va yuqori bosimli

ammoniy karbamatning suvammiakli eritmasi kondensatorlar 5 va 7 dan yuboriladi 170°S. Ta’sirlashuvchi aralashma avtoklavdan o’tish vaqtida (45-60 min) muvozanatga 90-95% erishiladi. 7— rasm. Stripping-jarayonda karbamid sintezi va suyuqlanma distillyatsiyasining proportsianal sxemasi: 1,11,14 — separatorlar; 2 — kompressor; 3 — issiqlik almashtirgich — distillyator; 4 — nasoslar; 5,7 — yuqori bosimli kondensatorlar; 6 — reaktor; 8 — drossel ь klapani; 9 — rektifikatsiya kolonnasi; 10 — isitgich; 12 — yuqori bosimli kondensator; 13,17 — idishlar; 15 — desorber; 16 — issiqlik almashtirgich; 18 — skrubber. Reaktordan chiqayotgan suyuqlanma (13 MPa da bug’ bilan qizdirilgan (2,5 MPa da) CO 2 (unga korroziyaga karshi xavo qo’shiladi) bilan issiqlik almashtirgich — distillyator 3 da distillanadi. Distillyatordan chiqayotgan gazlar kondensator 7 ga yuboriladi. Bu yerda sintez bosimida ammoniy karbonat tuzlari eritmasining asosiy miqdori va past bosimli (0,35 MPa) bug’ hosil bo’ladi. Ammoniy karbonat tuzlarining eritmasi sintez qolonnasiga qaytariladi. Kondensator 7 ga past bosimli kondensator 12 dan nasos yordamida bir qism ammoniy karbamat eritmasi yuboriladi. Sintezning avtotermikligini ta’minlash

uchun suv berish yo’li bilan kondensatsiya darajasi 80% atrofida ushlab turiladi. Suyuqlanma issiqlik almashtirgich — distillyator 3 dan 0,3-0,4 MPa gacha dryusellanib (pasaytirilib) distillyatsiyaning 2-bosqichiga yuboriladi. Bu bosqich ham xuddi 1bosqichdagi kabi ishlaydi. Karbamid eritmasidan tayyor mahsulot olish Karbamid sintezi reaktsiyasida I mol ь ((NH 2 ) 2 CO ga 1 mol ь H 2 O, ya’ni 1 kg karbamidga 0,3 kg suv to’g’ri keladi. Bu eritmani vakuum ostida bug’latilib, deyarli suvsiz suyuqlanma hosil qilinadi. Yig’gich 1 dagi (8 — rasm) 74-76% li eritma mexanik qo’shimchalardan tozalash uchun fil ь tr-press 2 va bak 3 orqali ikki bosqichli bug’latish jikozlaridan o’tadi. Biuret hosil bo’lishini kamaytirish maqsadida bug’latish jarayoni minimal xarorat va minimal vaqtda yupqa qatlamli (oqimli) bug’latish jixozlarida amalga oshiriladi. Suyuqlanma kontsentratsiyasi avval 20-40 KPa bosim va 118-125°S xaroratda 92-95% gacha, so’ngra esa 2,5-6,5 KPa bosimda va 135-140°S xaroratda 99,5-99,8% ga yetkaziladi. Atmosferaga 8 - rasm. Donadorlangan karbamid olish sxemasi:

1 - karbamid eritmasi uchun idish (yig’gich); 2 - press-fil ь tr; 3,16 - baklar; 4 - birinchi bosqich bug’latish jixozining isitish kamerasi; 5 - separator; 6 - bug’langan eritma yig’gich; 7 - yuza kondensatori; 8 – tomchi tutgich; 9 - vakuum- nasos; 10 - barometrik bak; 11 - ikkinchi bosqich rotorli bug’latish jixozi; 12 — barometrik kondensator; 13 — bug’ oqimli ejektor; 14 — donadorlash minorasi; 15 — donadorlagich; 17 — ventilyator; 18 — lentali transportyor; 19 — donachalarni qaynovchi qatlamda sovuggich; 20 - elevator; 22 - chang va yirik donachalarni baki; 23 -markazdan qochma nasos. Birinchi bosqich qizdiruvchi kamera 4 va bug’ separatori 5 dan iborat. Ikkinchi bosqich bug’latish jixozi esa 11 rotor turiga ega. Bunda vertikal bug’latish quvurida (bug’ kuylagi ichida) rotor bo’ladi. U radial joylashgan plastinkalari bo’lgan vsrtikal o’qdan iborat. Uning aylanishi natijasida bug’lanuvchi eritma yuza bo’ylab yupqa qatlam xolida taqsimlanadi. Karbamid suyuqlanmasi bug’latish jarayonining 2-bosqichidan donadorlash minorasi 14 ustidagi idish 16 ga yuboriladi. U bug’ bilan isitib turiladi. Suyuqlanma idishdan donadorlarich 15 ga tushadi. Sochilayotgan tomchilar qarama-qarshi oqimli xavo ta’sirida donadorlanib quriydi. Donachalar 60-70°S dan 40-50°S xaroratgacha «qaynovchi qatlam» jixozida sovutiladi. Donachalar o’lchami 1-4 mm bo’lgan mahsulot minora ichidagi yoki yonma-yon joylashgan ikki elakli elagichda ajratiladi va qoplarga joylanib omborga yuboriladi. O’lchami 1 mm dan kichik va 4 mm dan katta bo’lgan donachalar (yoki kukun) bak 22 da yig’iladi. Ularni suvda eritilib tsiklga qaytariladi. «Stamikarbon» stripping jarayon usuli buyicha 1 t karbamid ishlab chiqarish uchun 0,58 t NH 3 (100% li), 0,75 t CO 2 (100% li), 4,82 GDj bug’, 65 m 3 sovituvchi suv va 480 MDj elektroenergiya sarf bo’ladi. Tayanch so’zlar va iboralar.

Mochevina (karbamid), ammoniy karbamat, parchalash, sistema, distilyayatsiya, ammoniy karbonat, biuret, to’la-suyuqlik retsikli, qolonna, stripping, donadorlangan karbamid. Sinov savollari. 1. Karbamid olishni kim va qachon kashf qilgan? 2. Karbamid hosil bo’lishi qanday asosiy bosqichlardan iborat? 3. Karbamid olish qanday sharoitda olib boriladi? 4. Karbamidni olishni qanday usullari bor? 5. To’la suyuqlik retsiklida karbamid olish qanday bosqichlardan iborat? 6. Karbamid ishlab chiqarishda qanday jihozlar ishlatiladi? 7. Stripping jarayoni nima? 8. Karbamidni donadorlash sxemasida qanday asosiy jihozlar ishlatiladi?

Adabiyotlar 1. Технический анализ и контроль производства неорганических веществ. 2издание Под ред. Торочешкникова М. М., Высшая школа 1976 г. с. 241 – 248, 256 – 258. 2. Горошев А.П. Технический анализ, стр. 362-371, Госхимиздат,1953. 3. Шрайбан С.С Контроль производства хлора и каустика, стр. 57-66, ОНТИ,1934. 4. Ismatov A.A. va boshqalar. Noorganik materiallar kimyoviy texnologiyasi,-T: O‘zbekiston, 2002, 336 б.

Похожие

Karbamid ishlab chiqarish asoslari

Shisha ishlab chiqarish texnologiyasi

Soda ishlab chiqarish texnologiyasi

G‘isht ishlab chiqarish texnologiyasi

Elementar azot ishlab chiqarish texnologiyasi