Fizikaviy kimyoning vujudga kelishi, rivojlanishi, vazifasi va tekshirish ob‘ektlarini o’rganish usullari - Химия - Рефераты

Fizikaviy kimyoning vujudga kelishi, rivojlanishi, vazifasi va tekshirish ob‘ektlarini o’rganish usullari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

42.5 KB

Fizikaviy kimyoning vujudga kelishi, rivojlanishi, vazifasi va tekshirish ob‘ektlarini o’rganish usullari Reja: 1. Kirish 2. Fizikaviy kimyoning vujudga kelishi 3. Fizikaviy kimyoning rivojlanishi. 4. Fizikaviy kimyoning tekshirish uslublari. 5. Fizikaviy kimyoning xalq xo’jaligidagi ahamiyati

KIRISH Kimyo fani, ayniqsa uning muhim tarmog’i hisoblanuvchi fizikaviy kimyo xalq xo’jaligining hamma соќаларида, ayniqsa qishloq xo’jaligida mo’l va sifatli mahsulotlarini yetkazishda muhim o’rin egallaydi. Oziq – ovqat mahsulotlari texnologiyasida fizikaviy kimyo fani muhim ahamiyat kasb etadi, chunki deyarli hamma texnologik jarayonlar fizikaviy kimyo fani bilan chambarschas bog’liqdir. Kimyoviy ishlab chiqirish mutaxassislari, qishloq xo’jaligining malakali mutaxassislari va oziq – ovqat mahsulotlarini kimyoviy qayta ishlovchi mutaxassislari umumiy va noorganik kimyo, organik kimyo, agrokimyo hamda biokimyo bilan bir qatorda fizikaviy kimyoni ham chuqur bilishlari kerak, chunki bu fanlarni bilish kimyoviy texnologik jarayonlarda, o’simliklar organizmida va tuproq tarkibida sodir bo’lib turadigan turli jarayonlarni to’la tushunushga, oziq – ovqat mahsulotlari texnologiyasida esa texnologik jarayonlarni boshqarish va mahsulot chiqish unumini oshirishga, hamda ularning sifatini yaxshilashga yordam beradi. Bulardan tashqari, keyingi yillarda yangi zamonaviy fizikaviy asbob – uskunalarning yaratilishi hamda ulardan kimyoviy ishlab chiqirishda, qishloq xo’jalik va oziq – ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda foydalanish mutaxassislarining fizikaviy kimyoni yaxshi o’rganishlarini taqoza etadi. 2. FIZIKAVIY KIMYONING VUJUDGA KELISHI Fizikaviy kimyo fani – atom, molekula, kimyoviy hodisalar, o’zgarishlar va tuzilishlarni fizika usullarida o’rganib, fizika qonun – qoidalari asosida yechib beradigan fan sifatida 18 asrning o’rtalarida vujudga kelgan. Bunga birinchi bo’lib Rossiya olimi M.V. Lomonosov asos solgan va u fizikaviy kimyo atamasini qo’llagan. 1751 yildan boshlab M. V. Lomonosov talabalarga fizikaviy kimyodan ma‘ruzalar o’qiydi va 1754 yili birinchi qo’llanma «Haqiqiy fizikaviy kimyoga kirish» va «Fizikaviy kimyodan tajribalar» nomli eksperement ishlar uchun dastur yozadi. U fizikaviy kimyoga

quyidagicha ta‘rif beradi: «Fizikaviy kimyo – kimyoviy operatsiyalar natijasida murakkab moddalarda sodir bo’ladigan o’zgarishlarni fizika qonun – qoidalari va tajribalari asosida tushuntirib beruvchi fan» dir degan. M.V. Lomonosov, kimyoda fizikaviy uslublarni qo’llab o’zining «modda massasi va energiyasining saqlanish qonuni» ni kashf etdi. M.V. Lomonosov, eritma – erigan modda molekulalari bilan erituvchi modda molekulalarining o’zaro ta‘siri mahsulotidir – deydi. Eritma muzlash temperaturasining pasayishi kontsentratsiyag а bog’liqligini ko’rsatadi. M.V. Lomonosov birinchi bo’lib molekula to’g’risida tushuncha yaratib, molekula bilan atom o’rtasidagi tafovutlarni aniqlab berdi. U yuqoridagi qayd etilgan kashfiyotlari bilan birinchi fizikaviy kimyogar bo’lib tanildi. 3. FIZIKAVIY KIMYONING RIVOJLANISHI 1836 yili Rossiya olimi G.I. Gess kimyoviy reaktsiyalar vaqtida umumiy issiqlik effekti doimiy qiymatga ega bo’lib, u orqali reaktsiyalar issiqlik effektlarining yig’indisiga teng bo’lishi qonunini kashf etdi. Bu qonun fizikaviy kimyoda termokimyoning asosiy qonunlaridan biri hisoblanadi. Rossiya olimlaridan N.N. Beketovning 1865 yildan boshlab fizikaviy kimyodan ma‘ruzalar o’qishi, Bulerovning «Kimyoviy tuzilish nazariyasi» ni yaratishi, 1869 yili D.I. Mendeleevning kimyoviy elementlar davriy qonunini va keyinroq gidratlar nazariyasini yaratishi fizikaviy kimyoning taraqqiyotiga keng yo’l ochib berdi. D.I. Mendeleev birinchi bo’lib qishloq xo’jaligini rivojlantirish uchun kimyodan keng foydalanish kerakligini vazifa qilib qo’ydi, shu bilan agrokimyo faniga asos soldi. Fizikaviy kimyoni rivojlantirishda I.A. Kablukovning ishlari ham ahamiyatlidir. U D.M. Mendelevning eritmalar gidrat nazariyasidan foydalanib, elektrolitlarning suvdagi eritmalarida ionlarning gidratlanish hodisasi va elektrolitik dissotsiatsiya jarayonlarida kimyoviy o’zaro ta‘sir ko’rsatish hodisalarini ochib berdi. U birinchi bo’lib, Moskva qishloq xo’jalik institutida fizikaviy kimyo kafedrasini tashkil qildi va talabalarga ma‘ruzalar o’qiydi.

Fizikaviy kimyoning rivojlanishida chet ellik olimlarning ham hissalari katta. Masalan, Ya. Vant – Goff, V. Ostvald eritmalarga oid bir qancha qonunlar kashf etdilar. S. Arrenius elekrolit dissotsilanish nazariyasini yaratdi, P. Kyuri, M. Skladovskaya – Kyuriylar radioaktivlik hodisalarini kashf qildilar, V. Nernst termodinamikaning uchinchi qonunini yaratishga muvaffaq bo’ldi va hokazo. O’zbekistonda fizikaviy kimyoni rivojlantirishda o’zbek olimlaridan X.R. Rustamov, A.M. Murtazaevlar o’z ishlari bilan katta hissa qo’shdilar. Akademik X.U. Usmanov va uning shogirdlari yuqori molekulyar moddalarning fizikaviy kimyosini o’rganishda hamda yangiliklar yaratishda katta ishlar qilishmoqda. O’zbekiston fanlar akademiyasining akademigi M. N. Nabiev va uning shogirdlari mineral o’g’itlarning fizikaviy kimyosini o’rganishda katta ishlar qilmoqdalar. 4. FIZIKAVIY KIMYONING TEKSHIRISH USLUBLARI Fizikaviy kimyo moddalarni va kimyoviy reaksiyalarning borishini fizika vositalari yordamida tekshiradi va natijalarini matematik ifodalash yo’llarini izlaydi. Fizikaviy kimyo quyidagi uch uslubga asoslanadi. 1) termodinamika uslubida moddalarning holat parametrlari yordamida tasvirlanadi; bu parametrlar orasidagi bog’lanish holat tenglamalari orqali ifodalanadi. Termodinamika miqdoriy o’lchash mumkin bo’lgan kattaliklarda yoki ana shunday kattaliklarga bog’liq miqdorlardan foydalanadi. Dastlabki klassik termodinamika aniq ifoda va tushunchalarga olib keladi, lekin masalaning kelib chiqishi to’g’risida hech qanday ma‘lumot bera olmaydi. Ammo, hozirgi zamo statistik termodinamika bunday savollarga to’liq javob bera oladi. 2) kinetik nazariya uslubida tekshirilayotgan modda yoki hodisa haqida avval biror gipoteza aytiladi, bu gipoteza asosida xulosa chiqarilib, u tajriba natijalari bilan solishtiriladi. Bu uslub aniqlik jihatidan termodinamik uslubdan ustun emas, lekin masalaning mohiyati haqida tasavvur bera oladi. 3) kvantlar mexanikasi uslubi asosida fizikaviy – kimyoviy jarayonlar haqida aniq tasavvur olinadi. Bu uslubda kuchli matematikaviy vositalardan foydalanib aniq formulalar chiqariladi. Kvantlar mexanikasi uslubi atom

energiyani ayrim – ayrim kvantlar holida yutadi va kvantlar holida chiqaradi degan tushunchaga asoslanadi. 5. FIZIKAVIY KIMYONING XALQ XO’JALIGIDA AHAMIY А TI Fizikaviy kimyo nafaqat toza nazariy fan sifatida, balki ko’pgina jarayonlarning vujudga kelishi va takommilashuviga ko’mak bergan holda rivojlanib kelgan. Apparatlarni ratsional tanlash va ularda kechadigan jarayonlarni anchagina qulay sharoitlarda o’tkazishni aniqlash uchun fizikaviy kimyo uslublaridan foydalaniladi. Fizikaviy kimyo bilimiga ega bo’lgan texnologda kimyoviy tushunish, ularni ongli ravishda boshqarish, ishlab chiqarish vazifalari va maqsadlariga mos bo’lgan sharoitni tanlash kaliti mavjud bo’ladi. Fizikaviy – kimyoviy tadqiqot uslublari ko’pchilik va har xil turdagi ishlab chiqarishlar uchun juda qimmatli, hamda unumli uslublar hisoblanadi. Fizikaviy kimyo bizni o’rab turgan olam to’g’risidagi bilimilarimizni, tabiat to’g’risidagi fanlarni boyitadi, uning xulosalari esa umum ilmiy ahamiyatga ega. Qishloq xo’jaligining ko’p sohalarida, chunochi agranomiyada, agrokimyoda, tuproqshunoslikda, zoomuxandislikda fizikaviy kimyoning zamonaviy analiz uslublaridan muvaffaqiyatli foydalanilmoqda. Masalan, xromotografiya, radioxromatografiya, rentgenografiya, krioskopiya, fotometriya va boshqa usullar keng qo’llanilmoqda. Fizikaviy kimyo materiyani tekshirishning fizika ishlab chiqqan nazariy va eksperimental uslublaridan keng foydalaniladi. Bular orasida gazlarning molekulyar kinetik nazariyasi, kvantlar mexanikasi, kimyoviy termodinamika, nishonlangan atomlar uslublari ayniqsa ahamiyatlidir. Fizikaviy kimyoning amaliy ahamiyati ham katta. Masalan, qishloq xo’jaligida samarali yangi o’g’itlar chiqarish, o’simliklarning kasallik va zarrakunandalariga qarshi kurashning kimyoviy usullarini takomillashtirish, tuproqning agronomik xususyatlarini yaxshilash va boshqalarda fizikaviy kimyoning muhim roli bor.

Похожие

Organik kimyoning nazariy tasavvurlarning vujudga kelishi va uning rivojlanish tarixi

Miqdoriy analizning fizikaviy va fizik-kimyoviy usullari

Kimyo faniga kirish

Analitik kimyo fani va uning usullari

Umumta’lim maktablari anorganik kimyo kursida moddaning tuzilishini o’rganish