Dastgoh shpindellarini tayyorlash texnologiyasi - Химия - Рефераты

Dastgoh shpindellarini tayyorlash texnologiyasi

Загружено в:

08.11.2023

Скачано:

0

Размер:

196.3193359375 KB

Dastgoh shpindellarini tayyorlash texnologiyasi Reja: 1. Dastgoh shpindellarining xizmat vazifalari, tayyorlash bo’yicha texnik talablar, qo’llaniladigan materiallar va xomashyo turlari. 2. Mexanik ishlov berish jarayonining ketma-ketligi va bajarish tartibi. 3. Shpindellarni nazorat qilish.

Pog’onali vallar mashina va mexanizmlarda eng keng tarqalgan detallar bo’lib, burovchi momentni va aylanish xarakatini ularga o’rnatilgan tishli g’ildiraklar yordamida uzatish vazifasini bajaradi. Aylanuvchi vallar mexanizmlarning qutisimon detallariga sirpanish yoki dumalanish podshipniklari orqali o’rnatiladi. Pog’onali vallarni ishlov berilgan yuzalarining xizmat vazifalari va shakllari turli xil. Bu tekis tsilindrik aylannish o’qiga ega bo’lgan oddiy va yuqori aniqlikdagi yuzalar, shlitsa yoki shponka uyali yuzalar, rezpbali, bo’ylama va ko’ndalang yo’nalishdagi teshikli yuzalar, flanetsli qismlar va boshqalar. Ushbu xil yuzalarning barcha turlari dastgoh shpindellarida mujassamlashgan. Shuning uchun pog’onali vallarni tayyorlash texnologik jarayonini o’rganishni tokarlik dastgohining shpindeli misolda olib borish maqsadga muvofiq bo’ladi. Dastgoh shpindellarining xizmat vazifalari, tayyorlash bo’yicha texnik talablar, qo’llaniladigan materiallar va xomashyo turlari Shpindel metall kesish dastgohining eng ma’suliyatli detallaridan biri hisoblanadi. Dastgohda tayyorlanayotgan detallarning aniqligi shpindelni qay darajada aniq tayyorlanganligiga bog’liq bo’ladi. Shpindel ishlov berilayotgan detalning yoki kesuvchi asbobni aylanma harakatga keltirish uchun xizmat qiladi. Texnologik nuqtai nazardan dastgoh shpindellarini tuzilishini asosan uch ko’rinishga bo’lish mumkin. Birinchi a) ko’rinishdagi shpindellar jilvirlash dastgohlarida qo’llaniladi. Ikkinchi b) ko’rinishdagi shpindellar parmalash, yo’nib kengaytirish dastgohlarida keng qo’llaniladi. Uchinchi v) ko’rinishdagi tokarlik, frezerlash va boshqa shu kabi tur dastgohlarda keng qo’llaniladi.

21-rasm. Metall kesish dastgohlarida shpindellarning tuzilishi: a) markaz bo’yicha yo’nalgan teshiksiz; b) oxirigacha yetmagan markaziy teshikli; v) butun tanasi bo’yicha markaziy teshikli shpindel. Shpindellar aniqligi bo’yicha ham uchga bo’linadi: a) normal aniqlikdagi dastgohlar uchun shpindellar; b) yuqori aniqlikdagi dastgohlar va v) pretsizion dastgohlar uchun shpindellar. Tokarlik dastgohi shpindelining tuzilishi 22-rasmda keltirilgan. Shunday qilib, konusli teshikning podshipnik uchun tayanch pog’onasiga nisbatan radial tepishi 5- 10 mkm dan ortmasligi kerak, bu normal aniqlikdagi dastgohlar uchun, yuqori aniqlikdagi dastgohlar uchun 3-5 mkm bo’lsa, pretsizion dastgohlar uchun esa 1-3 mkm dan oshmasligi talab etiladi. Normal aniqlikdagi dastgohlar shpindellarini IT5-IT6 kvalitet aniqlikda tayyorlanga tayanch pog’onalarining to’g’ri geometrik shakldan og’ish xatoliklari shu pog’ona diametriga qo’yilgan qo’yimni 50 % dan ortmasligi kerak. Yuqori aniqlikdagi dastgohlar shpindellarining IT4-IT5 kvalitet aniqlikda tayyorlangan pog’onalari uchun bu kattalik 25% ni tashkil etsa, pretsizion dastgohlarda ularning diametrlariga qo’yilgan og’ish chegaralari qo’yimi 1,5-3 mkm bo’lgan holda 0,3- 0,5 mkm dan ortmasligi kerak. Bu pog’onalarning yuza tozaligi normal aniqlikdagi dastgohlar uchun Ra 1,25-0,63 mkm, yuqori aniqlikdagi dastgohlar uchun Ra 0,32- 0,16 mkm, pretsizion dastgohlarni shpindellarida esa Ra 0,16-0,08 mkm bo’lishi talab etiladi. M exa nik ishl o v b e rilg a nd a n so’ng t e z a yl a nuvchi shpind e ll a r din a mik muv o z a n a tl a n a di.

22-rasm. Tokarlik dastgohlari shpindelining eskizi. Shpindellar odatda, uglerodli po’lat 45 dan, legirlangan xromli 20X; 40X; xrom-nikelli 40XN, 12XN2, 12XN3 va boshqa po’latlardan tayyorlanadi. Og’ir dastgohlarning shpindellarini tayyorlash kulrang cho’yan SCH-15 yoki SCH-21, tayanch pog’onalari azot bilan to’ydirilgan odifikatsiyalangan cho’yan 35XYUA dan tayyorlanadi. Barcha shpindellarning tayanch pog’onalari va flanetsni konus teshigi yuqori chastotali tok ostida yoki ximik-termik ishlov berish usuli bilan toblanadi (yuzalarning sirt qismlari). Shpindellarni xomashyolari ishlab chiqarish turiga va konstruktiv tuzilishiga qarab donali va kichik seriyali ishlab chiqarishda prokatdan va flanetsni hosil qilish uchun bolg’alash usulida olinadi. Ko’p seriyali ishlab-chiqarish sharoitida esa shtamplanadi. Xomashyo tayyorlashning zamonaviy ilg’or usuli bu flanetsni va bo’ylama o’q bo’yicha o’ynashgan teshikni hosil qilgan holda shtamplash hisoblanadi.

Mexanik ishlov berish jarayonining ketma-ketligi va bajarish tartibi Bo’ylama o’q bo’yicha teshikka ega bo’lgan shpindellarni tayyorlash eng murakkab hisoblanadi. Ularni mexanik ishlov berish yo’li bilan tayyorlash quyidagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi: - xomashyoning har ikki sirt yuzalariga ishlov berish va markaziy teshiklarni ochish; - aylanish o’qiga ega bo’lgan tashqi yuzalarni qora va yarim toza ishlov berish; - bo’ylama o’q bo’yicha yo’nalgan ochiq teshikni parmalash; - old va orqa konus teshiklariga dag’al ishlov berish; - termik ishlov berish; - konus teshiklariga yarim toza ishlov berish; - flanetsda joylashgan teshiklarga ishlov berish; - aylanish o’qiga ega bo’lgan tashqi yuzalarga toza ishlov berish; - rezpba ochish, shlitsa yuzalarini va shponka uyalarini frezerlash; - tsilindrik va konussimon tayanch yuzalarni jilvirlash; - patron osti konus yuzasini va flanets sirtini jilvirlash; - old konus teshigini jilvirlash. Har qanday val kabi shpindellarga qora va yarim toza ishlov berish uchun texnologik baza rolini xomashyoning har ikki tomonidan sirtlari yo’nib ishlanadi so’ng markaziy teshiklar ochiladi (23-rasm). Bu texnologik yuzalarni tayyorlashni donali va kichik seriyali ishlab-chiqarish sharoitida tokarlik dastgohlarida ikki marta o’rnatish yordamida bajarish mumkin. Ko’p seriyali va yalpi ishlab- chiqarish sharoitida frezerlash markazlash dastgohlarida ikki holatda (xolatda) amalga oshiriladi. Bunda birinchi holati (24-rasm) xomashyoning har ikki sirt tomonidan markaziy teshiklar parmalanadi. Ushbu a m a lni b a j a rishd a xo m a shyo prizm a l a rg a o’rn a til a di.

23-r a sm. M a rk a ziy t e shikl a r. 24-rasm. Frezerlash-markazlash dastgohlarida ishlov berish. Ko’p seriyali ishlab-chiqarish sharoitida bunday amallarni bajarishning eng ilg’or usullaridan biri o’zi markazlovchi, ya’ni har ikkala prizma ham xarakatlanuvchi moslamadan foydalanib frezerlash-markazlash dastgohini qo’llashdir. Bu usul shpindel xomashyosini geometrik o’qi emas balki dinamik o’qi bo’yicha markazlashni ta’minlab tayyor shpindelni dinamik muvozanatlashni sezilarli darajada osonlashtiradi. Donali va kichik seriyali ishlab-chiqarish sharoitida tashqi yuzalarga qora va yarim toza ishlov berish shpindelni pog’onalarini tokarlik dastgohlarida birin- keyin yo’nish bilan amalga oshiriladi. O’rta va ko’p seriyali ishlab-chiqarish sharoitida tokarlikgidrokopirlash dastgohlari keng qo’llaniladi. Bu sharoitda shpinldelga 4 marta-chapdan, o’ngdan va qora hamda yarim toza ishlov berish ko’rinishida amalga oshiriladi. Bundan tashqari, tokarlik-gidrokopirlash dastgohining ko’ndalang supportlaridagi kesuvchi asboblar shpindeldagi ariqchalarni ochish, faskalarni olish, sirtlani yo’nish va shu

kabi ishlov berish turlarini bajaradi (25-rasm). So’ng shpindelni old va orqa konus teshigi vertikal parmalash datgohida avval pog’onali keyin esa konus shaklidagi zenkerlar yordamida ketma-ket zenkerlanadi. Keyinchalik har ikki konus teshiklari tokarlik dastgohlarida yo’nib kengaytiriladi va sirt yuzalari ham yo’niladi. Orqa konus teshigi shpindelga keyingi ishlov berish jarayonida texnologik yuza vazifasini bajaradi va ikki konussimon probkaga yoki ikkita konussimon asosga (opravkaga) o’rnatiladi, bu o’rnatish elementlarida markaziy teshiklar ochilgan bo’ladi. 25-rasm. Tokarlik-gidrokopirlash dastgohlarida shpindel pog’onalariga ishlov berish jarayoni. Termik ishlov berishdan so’ng har ikki konus tokarlik dastgohlarida yarim toza ishlanadi, bu o’z navbatida teshiklarni tayyorlashdagi xatoliklarni kamaytiridi. So’ngra old konus teshigidan o’rnatish yuzasi sifatida foydalanib, flanetsdagi teshiklar parmalanadi. P a rm a l a sh r a di a l-p a rm a l a sh d a stg o hid a (n a kl a dn o y) qoplanuvchi konduktorlardan foydalanib bajariladi.

26-rasm. Bo’ylama yo’nalishda ochiq teshiklarga ega bo’lgan shpindel uchun ikki konusli asos (opravka). Shpindelni tashqi aylanish yuzalariga toza ishlov berish yuqori aniqlikdagi tokarlik dastgohlarida bajariladi. Shpindel har ikki konus teshiklari bo’yicha o’rnatiladi (26.-rasm): termik ishlov berilgan shpindel pog’onalarini yo’nish T30K10 qattiq qotishmasidan yoki yuqori qattiqlikdagi sintetik materiallardan tayyorlangan (teksoni, kubonit va boshqa) plastinkali keskichdan foydalanib amalga oshiriladi. Shpindel pog’onachalari rezpbalarni ochishda tokarlik vint qirqish dastgohlaridan foydalaniladi. Buning uchun rezpba ochish keskichlari yordamida bir necha marta qora ishlanib keyin 2-3 marta toza o’tish bajariladi. Ko’p seriyali ishlab-chiqarishda bu amalni bir necha o’lchamli rezpba frezerlash asbobidan foydalanib rezpba frezerlash dastgohlarida bajariladi. Rezpba frezerlash detalning 1,2 aylanishida bajariladi (0,2 aylanish radial yo’nalishdagi uzatishda frezani to’la kesish chuqurligiga kirishi). Shponka uyalari, shlitsali yuzalarni frezerlash shpindelni konus teshiklari bo’yicha o’rnatilgan holda bajariladi (26-rasm), chunki bu usul ularni shpindel o’qiga paralelligini ta’minlaydi. Shponka uyalari shponka frezerlash asboblaridan foydalanib vertikal frezerlash dastgohlari (donali va kichik seriyali ishlabchiqarish) va shponka frezerlash dastgohlarida mayatnik ko’rinishidagi uzatishlar yordamida (o’rta va ko’p seriyali ishlabchiqarish) amalga oshiriladi. Xuddi shu ishni gorizontal- frezerlash dastgohlarida shakldor disksimon freza yordamida (kopirlash usuli) va

ikkita o’tuvchi hamda bitta radiusli freza yordamida bajarish mumkin. Ko’p seriyali ishlab-chiqarishda shlitsalarni sidirish yoki shlitsa randalash usullaridan ham foydalaniladi. Shlitsali yuzalar jilvirlanadi. Bu jarayon shlitsali yuzalarni ularning ichki yoki tashqi diametri yoki shlitsani yon yuzalari bo’yicha markazlanganda ham qo’llaniladi. Shpindellarni tsilindrik tayanch yuzalari konus teshiklariga o’rnatilgan asoslarni (opravka) markazlari bo’yicha o’rnatilgan holda aylanma-jilvirlash dastgohlarida bajariladi. Konussimon tayanch yuzalar, flanetsni sirt yuzalari (22- rasm) sirt jilvirlash dastgohlarida jilvir toshini to’g’rilangan sirti bilan jilvirlash babkasini ma’lum burchakka burib amalga oshiriladi. Shpindelni old konus teshigi flanets tomonidan ichki yuzalarni jilvirlash dastgohida jilvirlash babkasini ma’lum burchakka burib amalga oshiriladi (27-rasm). Pretsizion dastgohlarni shpindellarini tayyorlashni o’ziga xos tomonlari quyidagilardan iborat: 1. Qoldiq ichki kuchlarni kamaytirish uchun shpindelga dag’al ishlov berilgandang so’ng termik ishlov berish yo’li bilan normallashtiradi va keyingi mexanik ishlov berish davrida 1-2 marta sunpniy ravishda eskirtiriladi. 2. Tayanch pog’onalari va old konus teshigining tozaligini R a 0,08-0,04 mkm ga yetkazish maqsadida bu yuzalar 3-4 marta jilvirlanadi keyinchalik supperfinishlanadi yoki pritirkalanadi. 3. Shpindel albatta dinamik muvozanatlanadi. 4. Old konus teshigini yakunlovchi jilvirlash shpindel dastgohiga yig’ilgandan so’ng ko’chma ichki yuzalarni jilvirlash qurilmasidan foydalangan holda bajariladi.

27-rasm. Shpindelni konus teshigini ichki yuzalarini jilvirlash dastgohida ishlov berish jarayoni: 1-o’rnatish halqasi; 2- povodokli qurilma. Shpindellarni nazorat qilish. Shpindellarni nazorat qilishda universal o’lchovchi asboblardan, chegaraviy kalibrlardan (probka, kalibr) va nazorat moslamalaridan foydalaniladi. Pretsizion dastgohlarning shpindellarini nazorat qilish uchun shtangentsirkul va mikrometrlardan tashqari parametr (o’lchash aniqligi 0,002 mm gacha) va mikrotastdan (0,001 mm gacha) foydalaniladi. Yuzalarni o’zaro joylashuvi shpindelni prizmaga tayanch yuzalari bo’yicha o’rnatib indikatorlar bilan jihozlangan moslama yordamida tekshiriladi (28-rasm). 28-rasm. shpindelni nazorat qilish: a) shpindel pog’onalarining paraleligi va o’zaro joylashuvini tekshirish; b) tayanch pog’onalariga nisbatan konus teshigini joylashishini tekshirish.

Mexanik ishlov berish jarayoni va nazorat qilish ishlari yakunlangandan so’ng shpindellar konservatsiya qilinib vertikal holda maxsus yashiklarda saqlanadi.

Adabiyotlar: 1. K.P.Abduraxmanov, O’.Egamov “Fizika kursi” darsligi, Toshkent.: Aloqachi 2013 y. 2. K.P.Abduraxmanov, O’.Egamov “Fizika kursi” darslik, Toshkent, “O’quv ta’lim metodikasi” 2015 y. 3. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 1 4. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 2 5. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 3 6. Савельев И. В. Сборник вопросов и задач по общей физик е . М.: АСТ. Астрель. 2005. С.320. 7. К.П.Абдурахманов, Ў.Эгамов “ Физика курси” дарслиги, Тошкент, 2010 й. 8. П.А.Типлер, Р.А.Ллуэллин Современная физика (Лучший зарубежный учебник в двух томах) М. Мир.2007.С.496 (1том) 9. П.А.Типлер, Р.А.Ллуэллин Современная физика (Лучший зарубежный учебник в двух томах) М. Мир.2007.С.416 (2том) 10. Трофимова Т.И. Курс физики.М.Высшая щкола 1999.С.543 Интернет сайтлар: 1. ww.ziyonet.uz ; 2. ww.estudy.uz ; 3. ww.fizika.uz ; 4. ww.elearning.uz ; 5. ww.bilim.uz ; 6. ww.edx.uz ; 7. ww.my.estudy.uz ; 8. ww.conrsera.org.uz ;

Похожие

Ilgaklarni tayyorlash texnologiyasi

Qutisimon detallarni tayyorlash texnologiyasi

Yonilg‘ilarni qayta ishlash texnologiyasi

Karbamid ishlab chiqarish texnologiyasi

Saponinlar kimyosi va texnologiyasi