Alkinlarning kimyoviy xossalari - Химия - Рефераты

Alkinlarning kimyoviy xossalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

52.5 KB

Alkinlarning kimyoviy xossalari Alkinlarning kimyoviy xossalari. Yelektrofil birikish reaksiyasi. Mexanizmi. Alkinlarni sis- va trans-alkenlargacha qaytarish. Galogen va suvning birikishi. Galogen vodorodlarning birikishi. Alkin va monoalkinlarning kislotalilik xossasi. Ishlatilishi Alkinlarda uglerod atomlari sp-gibridlanish holatida bo‘ladi. Bitta 2s va bitta 2p orbitallar gibridlanadi va ikkita ekvivalent gibridlangan chiziqli sp-orbitallarni hosil qiladi. Molekula hosil bo‘lganda uglerod atomining sp-gibridlangan orbitali ikkinchi uglerod atomining sp-gibridlangan orbitalini maksimal qoplaydi va va C- C  -bog‘ni hosil qiladi. Har bir uglerod atomining ikkinchi sp-orbitali vodorod atomlarining 1s-orbitallari bilan qoplanadi va C-H  -bog‘ni hosil qiladi. C 2 H 2 molekulasi bitta chiziqda yotadi va sp-gibridlangan orbitallar orasidagi burchak 180 0 ga teng. Har bir uglerod atomining ikkitadan elektronlari ikkita gibridlanmagan 2p-orbitallarda joylashadi va bu orbitallar bir-birini qoplab, ikkita  -bog‘ni hosil qiladi: Alkinlar H-elektrofillar-HX, H 2 SO 4 , X 2 bilan reaksiyaga kirishadi. Bu reaksiyani umumiy holda quyidagicha yozish mumkin:R-C C-R + E Nu R C E C R+ Nu: R C E C R Nu  _ + + _ Ammo alkinlarda boradigan elektrofil birikish reaksiyalari alkenlarga qaraganda yomonroq boradi. Buning quyidagi sabablari bor:

1.Alkinlarda uglerod-uglerod bog‘i orasidagi masofa qisqargan bo‘lganligi sababli, 2p-orbitallarining bir-birini qoplashi yon tomondan ortadi: í ñ ñ í2. 2 p -orbitaldagi 2 ta juft  -elektronlar o‘zaro ta’sirlashadi va natijada bir butun simmetrik silindr shakliga o‘xshash  -elektronlar sistemasini hosil qiladi. 1. Uglerod atomlari sp-gibridlanish holatida bo‘lganda sp 2 -gibridlanish holatidagi uglerod atomlariga nisbatan elektromanfiy bo‘lib qoladi. Bu esa  - elektronlarning elektrofil reagentlarga nisbatan reaksiyaga kirishish qobiliyatini susaytiradi. Shuning uchun alkinlarda boradigan elektrofil reaksiyalar asosan katalizator ishlatishni talab etadi. Atsetilenga HCl sekin birikadi: H-C  C-H + HCl  CH 2 =CH-Cl Uning gomologlarining HCl bilan reaksiyasi osonroq boradi. Birikish Markovnikov qoidasiga binoan boradi: H C C + - +   CH3 + Н Х СН3СХ СН2 + - Atsetilenga sianid kislotasining birikishidan akrilnitril hosil bo‘ladi: H-C  C-H + HCN  CH 2 =CH-CN X 2 - galogenlar ham sekin birikadi va sis-, trans-digalogenalkenlarning aralashmasini beradi: + Br2 R C Br C R Br R C Br C R Br R-C C-R + Suvning birikishi HgSO 4 va H 2 SO 4 ishtirokida boradi: СH CH [ CH2 CH O H ] + H2O   CH3CHO Oksidlash: Alkinlarni KMnO 4 bilan oksidlansa karbon kislotalar yoki  - diketonlar hosil bo‘ladi:

н-с с- н км nо4 + н2о ноос - со он R-C C-R' R-COOH + R'COOH R-CO-CO-R' [ O ]Atsetilen birikmalari havo kislorodi va bir valentli mis tuzlari ishtirokida oksidlansa diinlar hosil bo‘ladi: сн 3 - с с - н [о], сu + сн 3 - с с - c c - cн 3 Qaytarish: qaytarish natijasida sis-va trans-alken mahsulotlar hosil bo‘ladi: + C C н R 'R н P t , N i, P d + H 2 R - C C - R ' C C н R ' нR Alkinlar borgidridlar bilan reaksiyaga oson kirishadi. Reakstiyaning 1- bosqichida borning monalkenil birikmasi hosil bo‘ladi. Uni ishqoriy sharoitda vodorod peroksid bilan oksidlab aldegid yoki ketonlar olinadi: Atsetilen va alkilatsetilenlarning S-N bog‘lari hisobiga kuchli asoslar ishtirokida atsetilenid hosil qiladi: R-C  C  - -H  + + : B  R-C  C - : + HB + R-C  C-H + NaNH 2  R-C  C - : Na + + NH 3 R-C  C-H + CH 3 MgX  R-C  CMgX + CH 4 Og‘ir metallarning ionlari kam eriydigan atsetilenidlar hosil qiladi: H-C  C-H + 2Cu +  Cu-C  C-Cu + 2H + H-C  C-H + 2Ag +  Ag-C  C-Ag + 2H + Atsetilen va uning gomologlari KON ishtirokida aldegid va ketonlar bilan spirtlarni beradi:

R-C С-C(CH3) 2 OH - KCl + HCl R-C С-C(CH3) 2 OK R-C C-K + CH3-CO-CH 3 R-C C-K + H 2O R-C C-H + KOH Atsetilen sanoatda ko‘p sintezlarda xom ashyo sifatida ishlatiladi. Atsetilen va uning gomologlaridan aldegidlar, ketonlar, polimerlar va sintetik kauchuklar olinadi.

Adabiyot:1. O.YA.Neyland Organicheskaya ximiya. M.: «Viysshaya shkola». 1990. S. 147-159. 2. A.N.Nesmeyanov, N.A.Nesmeyanov Nachala organicheskoy ximii. Kniga 1. M.: 1969. S. 2 80-286. 3. Dj.Roberts, M.Kaserio Osnoviy organicheskoy ximii. Chast 1. M.: «Mir», 1978. S. 241-250. 4. A.Terney Sovremennaya organicheskaya ximiya. T. 1. M.: «Mir», 1991. S. 356- 3 83. 5. Z. Gauptman, YU. Grefe, X. Remane Organicheskaya ximiya. M.: «Ximiya». 1979. S.352-357. 6. Q.N. Axmedov, X.Y. Yo‘ldoshev Organik kimyo usullari. I-qism. T.: «Universitet». 1998. 55-61 b.

Похожие

Alkinlarning olinishi, kimyoviy va fizik xossalari

Polimerlarning kimyoviy xossalari

Galoidbirikmalarning kimyoviy xossalari

Oqsillarning fizik-kimyoviy xossalari

Izobutilen. Izobutilenning kimyoviy xossalari