Galoidbirikmalarning kimyoviy xossalari - Химия - Рефераты

Galoidbirikmalarning kimyoviy xossalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

54.0029296875 KB

Galoidbirikmalarning kimyoviy xossalari Galoidbirikmalarning kimyoviy xossalari. Uglerod-galogen bog‘i qutblanishini galogen atomining tabiatiga bog‘liqligi. Nukleofil va nukleofillik. Nukleofil almashinish reaksiyalari. CH1, CH2, CHi mexanizmlar va ularning fazoviy kimyosi. Reaksiya mahsulotlari nisbatining nukleofil va asoCHing tabiatiga, konsentratsiyasiga, substratning tuzilishiga, erituvchining tabiatiga bog‘liqligi. Ambident ionlar. To‘yinmagan galoidbirikmalar. Olish usullari, kimyoviy xossalari, ishlatilishi Galoidbirikmalarning uglerod-galogen bog‘i qutblangan bo‘lganligi uchun turli reaksiyalarga oson kirishadi. Bu reaksiyalar nukleofil mexanizmda boradi. Nukleofil almashinish reaksiyasida nukleofil reagent-Nu: o‘zining taqsimlanmagan elektron jufti bilan substrat (R  + -X  - ) molekulasining elektron buluti zichligi nisbatan kamaygan reaksiya markaziga hujum qilib,  -bog‘ni geterolitik uzadi va uglerod bilan bog‘langan X : ni elektron jufti bilan siqib chiqaradi: N u : + R X N u R + X : + _ _ _ Nukleofil ning hujumi bilan boradigan reaksiyalarga nukleofil almashinish reaksiyalari deyiladi. Nukleofil reagentlar deb, taqsimlanmagan elektron juftini yoki qutbli bog‘ning ikkita bog‘lovchi elektronini reaksiyalarda oson berib, elektrofil bilan bog‘ hosil qiladigan elektronodonor xossaga ega bo‘lgan zarrachalarga aytiladi. Bularga taqsimlanmagan elektron jufti tutgan anionlar, ion juftlari va kuchli ionlanishga miol bo‘lgan qutbli neytral molekula kiradi. Atomlari taqsimlanmagan elektron juftlari tutgan yoki nisbatan kichik ionlanish energiyasiga ega bo‘lgan neytral birikmalar ham nukleofil birikmalarga kiradi. Nukleofil almashinish reaksiyasining ikki xil mexanizmi bor: 1. Monomolekulyar nukleofil almashinish reaksiyalari, belgisi S N 1; 2. Bimolekulyar nukleofil almashinish reaksiyalari, belgisi S N 2; 1 soni monomolekulyar, 2 soni esa bimolekulyar reaksiya ekanligini bildiradi.

Uchlamchi radikal tutgan galogenalkanlarning reaksiyasi S N 1 mexanizmda ikki bosqichda boradi: R 3 C X   + _ _ R 3 C + + X Ikkinchi bosqichda karbokation nukleofil reagent bilan reaksiyaga kirishadi: H+ R3COH + R3C O H H .. .. + H2O R3C+ _ .. Reaksiyaning tezligi R 3 CX ning konsentratsiyasiga bog‘liq bo‘ladi.  = k [ R 3 CX ] Birlamchi galogenalkanlarning nukleofil almashinish reaksiyasi CH2 mexanizmda boradi. Bunga metil yodidning reaksiyasi misol bo‘ladi: CH3-I + HOH NaOH CH3OH + HI Reaksiyaning tezligi metil yodid va ishqorning konsentratsiyasiga to‘g‘ri proporsionaldir:  = k [ CH 3 I ] [ OH - ] Galoidbirikmalarning reaksiyaga kirishish qobiliyati xlorli birikmalardan bromli birikmalarga va iodli birikmalarga o‘tgan sari ortib boradi. Galoidbirikmalarni reaksiyaga kirishish qobiliyatiga qarab uch turga bo‘linadi: 1. Normal reatsiyaga kirishadigan galoid birikmalar: CH 3 I, CH 3 CH 2 Br, (CH 3 ) 2 CHCl, (CH 3 ) 3 CBr; 2. Reaksiyaga kirishish qobiliyati yuqori bo‘lgan galoid birikmalar: CH 2 =CH- CH 2 Cl, CH 3 CH=CH-CH 2 Cl, C 6 H 5 CH 2 Cl, (C 6 H 5 ) 2 CHBr, (C 6 H 5 ) 3 CBr; 3. Reaksiyaga kirishish qobiliyati yomon bo‘lgan galoidbirikmalar: CH 2 =CHCl, CH 2 =CHBr, C 6 H 5 Cl, C 6 H 5 Br. Galoidbirikmalarni reaksiyaga kirishishdagi farqini sezish uchun bir xil sharoitda ularni gidroliz reaksiyasi olib boriladi. Birinchi tur galoidbirikmalari reaksiyaga normal kirishadi. Ikkinchi tur birikmalari esa juda oson va uchinchi tur galoidbirikmalar yomon reaksiyaga kirishadi. Galogenalkanlardan nitrobirikmalar yoki efir olish mumkin. Agar galogenalkan AgNO 2 bilan reaksiyaga kiritilsa asosan efir hosil bo‘ladi:

RCH 2 I + Ag + [ O-N=O ] -  RCH 2 ON=O S N 1 Reaksiya S N 1 mexanizmda boradi. Kumush ioni galoidbirikmadan galoidni tortib oladi va karbokation hosil bo‘ladi.RCH2X + Ag+ RCH2 + AgX + Nitrat anion elektron zichligi yuqori bo‘lgan kislorod atomi bilan karbkationga hujum qiladi: + _ . .. . . . . . . . . . . .. .. .. . R C H 2 O N O R C H 2 + : O N O Nitrit anion ambident ion bo‘lib, u ikki xil reaksiyaga kirishadi: Bu reaksiya uchun NaNO 2 , va DMFA ishlatilsa nitrobirikma hosil bo‘ladi: Reaksiya S N 2 mexanizmda boradi va nukleofil faolligi yuqori bo‘lgan azot atomining taqsimlanmagan elektron juftining hujumi bilan boshlanadi: N :O O : . .: _ R C H 2 X    + N O 2 C H 2 R + X - DMFA natriy ionini solvatlaydi. Galoidalkillarni sianid kislota bilan reaksiyasi ham ikki xil yo‘nalishda boradi. Birlamchi galoid alkilning AgCN bilan reaksiyasi izonitrilni beradi va reaksiya S N 1 mexanizmda boradi: Reaksiyaga reagent sifatida Na + [CN] - olinsa, reaksiya S N 2 mexanizmda boradi va nitril birikma hosil bo‘ladi: :N C: + СH 2 I R :N C CH 2 R + I - _  

Umuman, karbokationlarning barqarorligi va ularning reaksiyaga kirishish qobiliyati quyidagicha o‘zgaradi: Metilgalogeniddan uchlamchi galogenid birikmalarga va ulardan benzilgalogenidlarga o‘tgan sari monomolekulyar reaksiyalarning tezligi quyidagicha ortib boradi: CH 3 X  CH 3 CH 2 X  (CH 3 ) 3 C X  CH 2 =CHCH 2 X  C 6 H 5 CH 2 X  ( C 6 H 5 ) 2 CHX  ( C 6 H 5 ) 3 C X. Umuman, galogenalkanlardan spirtlar, karbon kislotalar va hakozo organik birikmalarning barcha sinflarini olish mumkin. To‘yinmagan galoidbirikmalar. Alkenlarning bir yoki bir necha vodorodi o‘rnini galogen olishdan to‘yinmagan galoidbirikmalar hosil bo‘ladi. Ular ikki turli bo‘ladi. Vinil turidagi va allil turidagi galoidbirikmalar: CH 2 =CHCl vinil xlorid, 1-xloreten CH 2 =CHBr vinil bromid, 1-brometen CH 2 =CHCH 2 Cl allil xlorid, 3-xlorpropen CH 3 CH=CHCH 2 Cl 1-xlorbuten-2 Bu galoidbirikmalar quyidagicha sintez qilinadi: Vinil xlorid, vinil ftorid, tetraftoretilen oddiy sharoitda gaz moddalar. Allil bromid, allil xlorid ko‘zni yoshlantiradigan suyuqlik. Vinil xlorid almashinish reaksiyasiga kirishmaydi. Uglerod galogen bog‘i mustahkam bog‘ bo‘lib, uning uzunligi 0,169 nmga teng. Vinil xlorid X 2 , NX bilan reaksiyaga kirishadi: CH 2 =CH-X + X 2  CH 2 X-CHX 2

CH 2 =CH-X + HX  CH 3 -CHX 2 Vinil xlorid oson polimerlanish reaksiyasiga kirishadi:nCH2=CH-Cl CH2 CH Cl n Allil xlorid almashinish reaksilariga yaxshi kirishadi: CH 2 =CH-CH 2 Cl + H 2 O  CH 2 =CH-CH 2 OH + HCl CH 2 =CH-CH 2 Cl + 2NH 3  CH 2 =CHCH 2 NH 2 + NH 4 Cl Ishlatilishi: vinil xlorid, vinil ftorid, tetraftoretilen polimerlar olish uchun ishlatiladi.

Adabiyot:1. O.YA.Neyland Organicheskaya ximiya. M.: «Viysshaya shkola». 1990. C. 229-241, 245-248. 2. A.N.Nesmeyanov, N.A.Nesmeyanov Nachala organicheskoy ximii. Kniga 1. M.: 1969. C. 80-90. 3. Dj.Roberts, M.Kaserio Osnoviy organicheskoy ximii. Chast 1. M.: «Mir», 1978. S. 308-384. 4. A.Terney Sovremennaya organicheskaya ximiya. T. 1. M.: «Mir», 1991. C. 167-252. 5. R.Morrison, R.Boyd Organicheskaya ximiya. M.: «Mir». 1974. S.446-475. 6. Z.Gauptman, YU. Grefe, X. Remane Organicheskaya ximiya. M.: «Ximiya». 1979. C.124-171, 283-302. 7. Q.N. Axmedov, X.Y. Yo‘ldoshev Organik kimyo usullari. I-qism. T.: «Universitet». 1998. 14-43 b.

Похожие

Polimerlarning kimyoviy xossalari

Alkinlarning kimyoviy xossalari

Oqsillarning fizik-kimyoviy xossalari

Izobutilen. Izobutilenning kimyoviy xossalari

Neftning fizikaviy-kimyoviy xossalari