Yengil atletikaning kelib chiqish tarixi va mashqlar xarakteristikasi - Физическая культура - Рефераты

Yengil atletikaning kelib chiqish tarixi va mashqlar xarakteristikasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

60.5 KB

Yengil atletikaning kelib chiqish tarixi va mashqlar xarakteristikasi Reja: 1. Yengil atletika sport turi tarihi. 2. Yengil atletikada yurish va yugurish texnikasi 3. Yengil atletikada sakrash texnikasi. 4. Yengil atletikada kupkurash va uloqtirish tehnikasi

Yengil atletika yurish yugurish sakrash uloqtirish va kupkurash mashqlaridan iborat yengil atletika mashqlarining kelib chiqish tarixi juda qadim zamonlardan boshlanadi odamlar yurish yugurish sakrash uloqtirish mashqlaridan zarur harakat sifatida qadim zamonlardan beri mexnatda va kundalik xayotda qo`llanib kelgan. Ibtid o iy j a m oa tizimid a yengil a tletik a m a shql a ri o d a ml a rning me x n a t f ao liyati bil a n ch a mb a rch a s b o g`liq edi. Yugurish s a kr a sh v a ul o qtirish q a dimiy Gresiyad a a nch a gin a riv o j t o pdi. Jismoniy mashqlarning boshqa turlari qatori ular qo`ldorlarning harbiy- jismoniy tayyorarligida katta o`rin egalladi va qabilalar hamda umumgrek diniy bayramlarning muhim qismini tashkil etadigan bo`ldi Bunday tantanalarning eng ahamiyatlisi Olimpiya o`yinlari hisoblanadi Feodal jamiyatida ayniqsa ilk o`rta asrlar davrida jismoniy mashqlar xalq ommasiga rasm bulgan edi Burjua jamiyatida yugurish sakrash va uloqtirish dastlab jismoniy tarbiya gimnastika sestemasiga kiritdilar. Burjuaziya kapitalistik korxonalar uchun jismoniy baquvat ishchilarga va bosqinchilik armiyasi uchun soldatlarga muxtoj edi.Burjuaziya an`anaviy xalq o`yin qoidalaridan olingan atletik mashqlarga e`tibor bera boshladi. Bular orasida takomillashish jarayonida sportcha yurish sakrash va uloqtirish tusini olib yengil atletika tarkibiga kiradigan sakrash va uloqtirish mashqlari ham bor edi H o zirgi z a m o n yengil a tletik a si A ngliyad a b o shq a m a ml a k a tl a rg a nisb a t a n o ldinr o q p a yd o bo`ll a b o shl a di. 1837 yili bu erda 2 km ga yaqin masofaga yugurishdan Regbi shaxri kolledji o`quvchilarining dastlabki musobaqalari buldi. Keyinchalik musobaqa programmasiga qisqa masofaga yugurish tusiqlar osha yugurish va og`ir narsalarni uloqtirishni qusha boshladilar 1851 yildan boshlab musobaqalar programmasiga yugurib kelib balandlikga va o`zunlikga sakrash kiritildi . Yurish - insonning joydan-joyga kuchishidagi oddiy usul bulib turli yoshdagi kishilar uchun ajoyib jismoniy mashq hisoblanadi O`zoq va tekis yurganda badandagi barcha musqo`llar ishlaydi organizmdagi yurak qon

tomirlar nafas olish va sestemalar faoliyati kuchayadi natijada modda almashinishi ortadi. Jism o niy m a shq sif a tid a o d a td a gi yurishning a v a l o s o g`l a ml a shtirishg a a h a miyati b o r. O ddiy yurishd a n t a shq a ri yurishning b o shq a ch a x ill a ri h a m bul a di P axo dd a yurish s a fd a yurish v a sp o rtch a yurish. Mus o b a q a l a rd a yurishning te x nik a jih a tid a n eng kiyin lekin eng f o yd a li hili sp o rtch a yurish qo`ll a nil a di Uning tezligi oddiy yurishga nisbatan ikki marta ortiq yurish musobaqalari stadion yulkalarida va oddiy yo`llarda 3 km dan 50 km gacha masofada o`tkaziladi Yurish musobaqasida qatnashuvchilar qoidasi belgilangan yurish texnikasi hususiyatlariga rioya qilishlari kerak. Bularning eng asosiysi bir lahza bulsa ham ikkala oyoq bir vaqtda erdan o`zilib qolishiga yo`l quymaslikdan iborat. O yoql a rd a n bir o nt a si erg a tegm a y turg a n furs a t s o dir bulgudek buls a , sp o rtchi yurishd a n yugurishg a utg a n his o bl a n a di. Bu q o id a ni bo`zg a n sp o rtchi m a hsus sud`yal a r mus o b a q a d a n chetl a t a dil a r. Yugurish - j o yd a n j o yg a kuchishning t a biy usulidir. Bu jism o niy m a shqning qupr o q t a rq a lg a n turi bulib, jud a kup sp o rt turl a ri (futb o l, b a sketb o l, tennis v a b o shq a l a r) t a rkibig a kir a di. Yugurishning jud a kup x ill a ri yengil a tletik a har x il turl a rining o rg aniq qismi his o bl a n a di. Shugullanuvchilarning imkoniyatlariga qarab, masofa o`zunligini va yugurish tezligini o`zgartirish bilan ish miqdorini har xil qilish, odamning chidamligini, tezkorligi va boshqa fazilatlari rivojlanishiga ta`sir etish mumkin. Yuqori tezlikda yugurish shug`ullanuvchilarga, xususan ularning yurak-qon tomir va nafas olish sistemalariga qo`yilgan talabni oshiradi va chidamlilikni rivojlantiradigan zur vosita bulib xizmat kiladi. Jud a k a tt a tezlikd a yugurish es a , tezlikni riv o jl a ntirish uchun m a shg`ul o tl a rg a kiritil a di. Yugurish bilan shug`ullanish jarayonida kishi irodasi mustaxkamlanadi, o`z kuchini taqsimlay olish , tusiqlarga o`ta bilish ochiq joyda muljal ola bilish qobiliyati hosil buladi.

Yugurish- h a r t a m o nl a m a jism o niy riv o jl a nishning a s o siy v o sit a l a rd a n biridir. Barcha mutaxassislikdagi yengil atletikachilarning ham, boshqa sport turlari bilan shug`ullanuvchilarning ham trenirovkalarida yugurishga kup e`tibor berilish , shuningdek faol dam olish, sog`lomlashtirish va ish qobiliyatini saqlash vositasi sifatida yugurishning ulushi katta ekani. Yugurish – yengil a tletik a ning h a mm a turl a ri ichid a eng h a mm a b o p jism o niy m a shqdir. Yengil a tletik a mus o b a q a l a rid a yugurish v a est a fet a ning turli x ill a ri et a kchi o`rin tut a di, ul a rg a t o m o sh a binl a r h a m jud a qiziq a di. Shuning uchun yugurish mus o b a q a l a ri eng ya x shi t a shviq o t v o sit a l a rid a n biri his o bl a n a di. Yengil a tletik a d a yugurishning tekis yugurish, tusiql a r o sh a yugurish , est a fet a li yugurish v a t a biiy sh a r o itd a yugurish x ill a ri bul a di. Tekis yugurish ma`lum masofaga yoki vaqtbay tarzda yugurish yulkasida (soat strelkasi harakatiga teskari yo`nalishda) o`tkaziladi. 400 metrga va undan qisqa masofaga yugurishda har bir yuguruvchi uchun alohida yo`lka ajaratiladi. Q o lg a n m a s o f a l a rg a yugurish umumiy yo`lk a d a o`tk a zil a di. Belgil a ng a n m a s o f a ni o`tish uchun s a rfl a ng a n v a qt sekund o mer bil a n o`lch a n a di. Bir soatlik va ikki soatlik yugurishda vaqt chegaralangan bulib, natija shu vaqt ichida bosib o`tilgan masofa tarzida metr hisobida aniqlanadi. Tusiqlar osha yugurishning ikkita xili bor: 1) g`ovlar osha yugurish – bunda yugurish yo`lkasida bir-biridan bir xil o`zoqlikda masofadagi muayyan joylarga quyilgan bir tipdagi tusiqlardan oshib, 60 dan 400 m masofaga yuguradi: 2) 3000 metrga tusiqlar osha yugurish (stipl`-chez) – bunda yugurish yo`lkasida u er- bu erda mustahkam o`rnatilgan tusiqlar osha maydon sektorlaridan birida qovlangan chukurga tuldirilgan suvdan kechib yuguriladi. Estafetali yugurish – bunda jamoa-jamoa bulib yuguriladi: jamoada yuguruvchilar qncha bulsa , masofa ham shuncha etaplarga bulingan buladi. Estafetali yugurishdan maqad –estafeta tayoqhasini bir-biriga o`zatib uni mumkin qadar tez startdan marragacha etkazib borishdir. Et a pl a r o r a lig`i bir x il ( qisq a v a o`rt a ch a m a s o f a d a ) yoki h a r hil a r a l a sh m a s o f a d a bulishi mumkin. Estafetali

yugurish quproq maydon yo`lkalarida , ba`zan esa shahar ko`chalarida (aylanma va yuldo`zsimon estafetalar) o`tkaziladi. Tabiiy sharoitda yugurish - bunda past-baland ochiq joylarda (kross) yugurilsa, 15 km va undan o`zok mosafalarga esa yullarda (shosseda, sukmok yullarda) yuguriladi. Yengil a tletik a d a gi eng o`z o q , ya`ni m a r o f o nch a m a s o f a 42 km 195 m g a teng Sakrash - tusiqlardan o`tishnig tabiiy usuli bulib, qisqa vaqt ichida asab- musqo`l kuchiga maksimal zur berish bilan harakterlidir. Yengil atletik sakrash mashg`ulotlarida sportchilarning o`z tanalarini idora qila bilish, kuchlarni yig`a bilish qobiliyatlari takomillashadi, kuch , tezlik chaqqonlik, mardlik orta boradi. Sakrash – oyoq tana musqo`llarini kuchaytirish va sakrovchanlikni xosil qilish uchun eng yaxshi mashqlardan biri bulib faqat yengil atletikachilarga emas, balki boshqa sport turlarining vakillariga ham, ayniqsa basketbolchilarga , voleybolchilarga va futbolchilarga zarurdir. Yengil atletik sakrash ikki turga bo`linadi: 1) imkon boricha balandroq sakrash maqsadida vertikal tusiqlardan o`tish – balandlikka sakrash va langarchup bilan sakrash: 2) imkoni boricha o`zoqqa sakrash maqsadida gorizontal tusiqlardan o`tish –o`zunlikka sakrash va uch xatlab sakrash, Sakrashda erishilgan natijalar metr va santimetr bilan ulchanadi. S a kr a sh turg a n j o yd a n v a yugurib kelib ijr o etil a di. Uch xa tl a b s a kr a sh v a l a ng a rchup bil a n s a kr a sh mus o b a k a l a ri a yll a r uchun utk a zilm a ydi. Bularni bajarish vaqtida xosil buladigan katta zarbalar ayollar ichki organlari xolatini bo`zib quyishi mumkin. Uloqtirish – maxsus snaryadlarni o`zoqlikka itqitish va uloqtirish mashqlaridir. Bul a rning n a tij a l a ri metr v a s a ntimetr bil a n a niql a n a di. Ul o qtirish a s a b-musqo`l kuchl a nishi qisq a v a qtd a m a ksim a l bulishi bil a n hara kterlidir. Bunda qo`l, elka kamari va tana musqo`llarigina emas, balki oyoq musqo`llari ham faol qatnashadi.Yengil atletika snaryadlarini o`zoqqa uloqtirish uchun, kuch, tezlik, chaqqonlik, yuqori darajada rivoj topgan bulishi va o`z kuchini yig`a bilmoq zarur. Ul o qtirish bil a n shug`ull a nish bu muhim f a zil a tl a rni t a r a qqiy

ettiribgin a q o lm a sd a n, butun t a n a musqo`llarining g a rm o nik riv o jl a nishig a h a m yord a m ber a di. Yengil atletik uloqtirishlar ijro usulida qarab uch turga bo`linadi: 1) bosh ortidan boshlab uloqtirish (nayza va granata): 2) aylanib uloqtirish (disk, bosqon): 3) itqitish (yadro). Ul o qtirish usull a rining f a rqi syan a ryadl a rning sh a kli v a o g`irligig a b o gliqdir. Yengil, ushlash ung`ay bulgan snaryadlarni to`g`ridan yugurib kelib, bosh ortidan boshlab o`zoqqa uloqtirish mumkin , og`irroq snaryadlarni aylanib uloqtirish ungayroq: maxsus tutqichi bulmagan , og`ir snaryad yadroni esa itqitish ungayroq. Kupkurash- yugurish, sakrash va uloqtirishning har xil turlari o`z ichiga oladi. Kup kurash tarkibidagi turlar miqdoriga qarab nomlanadi: uchkurash, to`rtkurash, beshkurash, oltikurash, sakkizkurash, un kurash Kupkurash asosiy turlari: erkaklar uchun – unkurash va ayollar uchun- beshkurash va o`spirinlar uchun – oltikurash va sakkizkurash. Mus o b a q a ni yengill a tish uchun, yengil a tletik a ning bund a y o g`ir turl a rid a n mus o b a q a l a r ikki kund a o`tk a zil a di. Kupkurash shug`ullanuvchilar oldiga juda yuqori talablar qo`yadi .Ular texnik jihatdan yuqori mahoratli bulishlaridan tashqari , sprinterlardek tezkor, uloqtiruvchilardek kuchli, sakrochilardek sakrovchan va chaqqon , govosharlardek dadil, o`rtacha masofaga yug`uruvchilardek chidamli bulishlari kerak. Kupkurash dasturini to`la bajarish esa, umuman a`lo darajada chidamli bulishni yuqori darajada rivojlangan irodaviy fazilatlarni talab qiladi Kupkur a sh bil a n shug`ull a nish - yengil a tletik a bil a n endigin a shug`ull a n a b o shl o vchil a r uchun h a m har t o m o nl a m a jism o niy riv o j t o pishning eng ya x shi yo`lidir. « A lp o mish v a B a rchin o y» k o pmpleksli n o rm a l a rid a n keyingin a yengil a tletik kupkur a shning m a hsus m a shg`ul o tl a rig a o`t a di. Kup kur a sh bil a n shug`ull a nish sp o rtchil a r o rg a nizmig a h a r t a m o nl a m a t a `sir ko`rs a tish bil a n, yengil a tletik a ning a l o hid a turid a n m a hsus trenir o vk a qilish uchun ham ya x shi z a min yar a tib ber a di. Kupkur a sh n a tij a si sp o rtchining kupkur a sh t a rkibid a gi har bir turd a

kurs a tg a n n a tij a si uchun o lg a n o chk o l a r yig`indisi bil a n belgil a n a di. Buning uchun maxsus ochkolar jadvalidan foydaniladi.

Foydalangan adabiyotlar: 1. Kun L. Vseobshaya istoriya fizicheskoy qo`lturi i sporta : Per. Svenger. M.: Raduga, 1982.. 2. Olivova V. Lyudi i igri. U istokov sovremennogo sporta. - M.: FiS, 1985. 3. Stolbov V.V. Istoriya fizicheskoy qo`lturi i sporta. - M.: FiS, 1975. 4. L. Kun «Vseobshaya istoriya fizicheskoy qo`lturi i sporta»; Moskva 1987. 5. Krushilo YU.S. «Xrestomatiya po istorii drevnego mira» Moskva 1980g.

Похожие

Yengil atletikaning rivojlanish tarixi

Yengil atletika faniga kirish va yengil atletikaning rivojlanish tarixi

Jismoniy mashqlar fiziologiyasi va biomexanikasi faninig predmeti, vazifalari, rivojlanish tarixi

1-9 sinflarda yengil atletika mashqlarini о‘rgatish metodikasi

Akrobatik va yarim akrobatik mashqlar