logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Физическая культура
  4. 1-9 sinflarda yengil atletika mashqlarini о‘rgatish metodikasi

1-9 sinflarda yengil atletika mashqlarini о‘rgatish metodikasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1043.5 KB
Скачать
1-9 sinflarda yengil atletika mashqlarini о‘rgatish metodikasi Yengil atletika darslarini tashkil etish bо‘yicha tavsiyalar Yengil atletika mashg‘ulotning asosiy vazifasi о‘quvchilarni sog‘lomlashtirish, ma’nan barkamol yetuk shaxsni tarbiyalashga qaratilgan bо‘lishi kerak. Maktabda yengil atletikaning yurish, yugurish, uloqtirish va sakrash turlari bо‘yicha о‘tkaziladi. Ushbu dasturning о‘quv materiali barcha yoshdagi о‘quvchilar guruhlariga mо‘ljallangan. Boshlang‘ich sinf о‘quvchilari uchun asosiy e’tibor salomatlikni mustahkamlashga, har tomonlama jismoniy tayyorlikka, koordinatsion qobiliyatlar (chaqqonlik), tezkorlikni, egiluvchanlikni hamda chidamlilikni rivojlantirishga qaratiladi. Yuqri sinf о‘quvchilari uchun keyinchalik har tomonlama jismoniy rivojlanish va tayyorgarligini hisobga olgan holda, ular iqtidoriga qarab yengil atletikaning chidamlilik, tezkorlik yoki kuch talab etiladigan turlariga yо‘naltiriladi. Shunga kо‘ra ular “Umid nihollari” musobaqalarining Tuman, shahar, viloyat bosqichlarida qatnashadilar. Yuqori sinf о‘quvchilari har tomonlama jismoniy tayyorgarlikni takomillashtirishni davom ettiradi va alohida yо‘naltirilgan turlar bо‘yicha mashg‘ulotlarda qatnashadi. Masalan: qisqa masofalarga yugurish, sakrash va uloqtirish turlari. Shuningdek, «Alpomish» va «Barchinoy» test meg‘yorlari bо‘yicha tayyorgarlik kо‘radilar va topshiradilar. Mashg‘ulotlarning umumiy tayyorgarlik davrida о‘quvchilarning jismoniy sifatlari, harakat kо‘nikma va malakalarini shakllantirishga katta e’tibor berish zarur. О‘quvchilarni yengil atletika turlariga yо‘naltirish, turlar bо‘yicha jismoniy sifatlarini, texnik xatti harakatlarini rivojlantirish, turli toifadagi musobaqalarda ishtirokini tahminlashni maqsadga muvofiq ravishda rejalashtirish lozim. Mashg‘ulot davrining muayyan muddatlariga musobaqalar taqvimi jiddiy ta’sir kо‘rsatadi. Mashg‘ulot jarayoni musobaqalar muddatini hisobga olgan holda rejalashtirilishi kerak. Musobaqalar taqvimining tuzilishi ayniqsa musobaqalar davrining qurilishiga ayniqsa ta’sir qiladi, lekin qisman mashg‘ulotning boshqa davrlari davomiyligini cheklaydi. Ikkinchi tomondan, sport taqvimi mashg‘ulot jarayonining ob’ktiv zarur tarzda davrlashtirilganligidan kelib chiqib tuzilishi lozim, chunki musobaqalarning mahlum ravishda guruhlanishi shuning bilan izohlanadi. Bu davrda jismoniy tayyorgarlik darajasini kо‘tarish, yanada yuqori sport natijalariga erishishga, sport formasini saqlashga intilish kerak. Mashg‘ulotlar yuqorida kо‘rsatilgan vazifalarni hal qilish bilan birga sportchining musobaqalarda har hafta oxiridagi tekshiruvlarda ishtirok etishini ham kо‘zda tutadigan haftalik sikllar asosida tashkil etiladi. Muhimi, bu davrda musobaqalar tayyorgarlikning eng asosiy vositalaridan biri bо‘lishi kerak. Umumiy va maxsus jismoniy tayyorgarlikni, erishilgan texnik tayyorgarlik darajasini keyingi tayyorgarlik davrigacha faol va passiv dam olish usullari yordamida ushlab turish. Umumiy jismoniy tayyorgarlik va maxsus jismoniy tayyorgarlik bо‘yicha mashg‘ulotlar jarayonida, bolalarga jismoniy tarbiya darslarida tanish bо‘lgan vositalardan, boshqa sport turidagi (futbol, basketbol, voleybol, qо‘l tо‘pi) vositalardan hamda harakatli о‘yinlar, gimnastika, akrobatika va turli estafetali о‘yinlardan foydalaniladi. Nazariy ma’lumotlar: О‘zbekistonda jismoniy tarbiya va sport. О‘zbekistonda yengil atletikaning rivojlanish tarixi.Sportchilar organizmiga yengil atletika bilan shug‘ullanishning ta’siri. Sportchining gigiyenasi, chiniqishi, rejimi va ovqatlanishi. Shug‘ullanishda texnika xavfsizligi, jarohatlanishni oldini olish va noxush holatlarda birinchi yordam kо‘rsatish. Yengil atletika bо‘yicha talab mehyorlari va razryadlar mazmuni bilan tanishtirish. Musobaqa qoidalari, musobaqa о‘tkazish joyini tayyorlash. Yengil atletika mashg‘ulotlarini о‘tkazish inshootlari. Oddiy yengil maydonlarni qurish va jixozlash. Mashg‘ulotlarga va musobaqalarga yengil atletika yо‘lakchalarini, uloqtirish sektorlarni, sakrash chuqurchalarini о‘lchash va tayrlash. Yengil atletika jihoz va asbob- anjomlarni tartibga keltirish va saqlash. Yengil atletika inventarlarini tanlash va foydalanish hamda ularni avaylab asrash. Yengil atletikaning alohida turlari bо‘yicha musobaqalarni tashkil etish va о‘tkazish qoidalari bilan tanishtirish (stadion yо‘lakchasi bо‘ylab yugurish, kross, uzunlikka va balandlikka sakrash, koptok va granatani uloqtirish). Yengil atletika musobaqalarning turlari. Musobaqada qatnashuvchilarning yosh xususiyatlariga qarab guruhlarga bо‘linishi. Qatnashuvchilarning musobaqaga ruxsat berilishi. Musobaqa qatnashuvchilariga qо‘yiladigan talablar. Qatnashuvchilarning kiyimi va raqami.. Starter vazifasi. Musobaqa о‘tkazish joyi, tayyorgarligi, anjomlar. Amaliy mashg‘ulot Maxsus jismoniy tayyorgarlik Aloxida yengil atletika turlari bо‘yicha maxsus chidamlilik, kuch, chaqqonilik, egiluvchanlik jismoniy sifatlarini rivojlantirish. Tezkor-kuch sifatlarini rivojlantirish. Yugurib kelib uzunlikka sakrash: tizzalarni baland kо‘tarib yugurish, devorda qо‘llarga tayanib tizzalarni baland kо‘tarib yugurish, boldirni orqaga tashlab yugurish, sakrash qadamlari bilan yugurish, bedana qadam tashlab yugurish, tezlanishli yugurish, masofa bо‘ylab yugurish. Yugurib kelib balandlikka “xatlab о‘tish”usuliga oid mashqlar. Masofa bо‘ylab yugurish. О‘rtacha masofadan yugurib kelib duch kelgan joydan uzunlikka sakrash. Turgan joyida tosni depsinish nihoyasidagi kabi olg‘a chiqarib va silkinch oyoq tizzazini kо‘tarib, depsinishdagi harakatlarga taqlid qilish. Turgan joyidan bir oyoqda depsinib sakrash va silkinch oyoqda yerga tushish. 30-40 m ga oyoqdan oyoqga sakrash. Qisqa va о‘rta masofalarga yugurish: tizzalarni baland kо‘tarib yugurish, sakrab-sakrab yugurish, prujinasimon harakatlanib oyoqlarni keng tashlab yurish, shtangani yelkada kо‘tarib yurish (oyoqlarni bukkan holatda), turli balandliklarga yugurish va tushish, zinapoyalar bо‘ylab yugurish, turli tо‘siqlar ustidan oyoqlarni almashtirib sakrab yugurish, о‘tirgan va chalqancha yotgan holatlardan turib yugurishga о‘tish, oyoq barmoqlari orqali yuqoriga gavdani kо‘tarish (oyoq uchida turish), joyidan turib yuqoriga sakrab oyoqlarni almashtirib tushish, 30 x 4, 40 x 4, 60 x 4, 100 x 3 m ga takroriy yugurish (yurish bilan almashlab), oyoqlarni almashtirib yugurish, startdan tezkor yugurib chiqish, yо‘lakchada qо‘llarga tayangan holatdan tezkor yugurishga о‘tish, tо‘ldirma tо‘plar yordamida mashqlar bajarish, va h.k. Yugurib kelib balandlikka sakrash: joyidan turib balandga tizzalarni bukib sakrash, 1-3 qadamdan yugurib kelib oyoqni (chap va о‘ng oyoqni almashtirib) bukib sakrash, 3-7 qadamdan yugurib kelib depsinib balandga osib qо‘yilgan jismga qо‘llarni tekkazish, 3-5 qadamdan yugurib kelib depsinib sakrab о‘tirish (gimnastika matga), 3-5 m dan yugurib kelib depsinib balandlikka sakrab qum chuqurchasiga qо‘nish, depsinish nuqtasiga tо‘liq masofadan yugurib kelish, qо‘shpoyaga tayanib yugurish mashqlarini bajarish, yugurib kelib prujinali kо‘prikchadan depsinib uchishda oyoqlarni harakatlantirib tushish. Yugurishda har bir 1-3 qadamda depsinib harakatlanish, sakrab orqadagi oyoqni oldinga siltash. Granata va tennis koptogini uloqtirish: qaychi qadamlar bilan granatani yelkada ushlab yurish, granatani gavda orqasidan oshirib uloqtirish, granatani 3-5 qadamdan yugurib kelib uloqtirish, granatani tо‘liq yugurib kelib uloqtirish, tennis tо‘pini joyidan turib uloqtirish, 3- 5 m dan oyoqlar qaychisimon harakatlanib kelib yonbosh tomondan yelka orqali uloqtirish, tо‘liq yugurib kelib tennis tо‘pini uloqtirish, gimnastika tayoqchani bosh orqasiga, bel orqasiga va dastlabki holatga olib kelish (asta sekin tayoqchani ikki qо‘lda ushlash о‘lchamini qisqartirib borish), yelkalarni oldinga va orqaga aylantirish. Yelka harakatlari yordamida tennis tо‘pini uloqtirish. Nazariy ma’lumotlar bо‘yicha о‘quv materiallar О‘zbekistonda yengil atletika sport turi rivojlanishining qisqacha tarixi О‘zbekiston mustaqillikka erishgandan sо‘ng yengil atletikada yangi davr boshlandi. Xususan, “О‘zbekiston Yengil Atletika Federatsiyasi” 1992 yil Xalqaro Yengil Atletika Federatsiyasi “IAAF”ga ahzo bо‘lib kirdi. 1993 yilda esa “Osiyo Yengil Atletika Assotsiatsiyasi” tarkibiga qabul qilindi hamda mustaqil jamoa sifatida “Olimpiyada о‘yinlari” va “Jahon chempionatlari”da qatnasha boshladi. Yildan-yilga Olimpiyachi yengil atletikachilarimiz safi kengaymoqda. О‘zbekiston Terma jamoasi birinchi marta 1994 yil Xirosima shahridagi (Yaponiya) XII Osiyo о‘yinlarida 11 yengil atletikachi bilan ishtirok etib, 3 ta oltin (S.Munkova balandlikka sakrash, O.Yarigina nayza uloqtirish, R.Ganiyev о‘nkurash), 2 ta kumush (V.Parfenov nayza otish, O.Veretelg‘nikov о‘nkurash) va 3ta bronza medaliga (K.Sarnatskiy uzunlikka sakrash, V.Popov disk uloqtirish. V.Zaysev nayza uloqtirish bо‘yicha) qо‘lga kiritishdi va x.k. 1998 yil Bangkokda (Tayland) о‘tkazilgan XIII Osiyo о‘yinlarida 2ta oltin, 2ta kumush, 2002 yili Pusanda bо‘lib о‘tgan XIV Osiyo о‘yinlarida 4 kumush , 2006 yili Doxada bо‘lib о‘tgan XV Osiyo о‘yinlarida esa 1 ta oltin, 3 ta kumush, 1 ta bronza medallarini qо‘lga kiritgan bо‘lsalar, 2010 yili Guanjoudagi XVI Osiyo о‘yinlarida 2 ta oltin (yettikurashda Y.Tarasova va balandlikka sakrashda S.Radzevil), 3ta kumush (100 m.da G.Xubbiyeva, langarchо‘p bilan sakrashda L.Andreyev, balandlikka sakrashda N.Dusanova), 3ta bronza (uzunlikka sakrashda Y.Tarasova, 200 m.da G.Xubbiyeva, nayza uloqtirishda R.Tarzumanovlar) jami 8 ta medalni qо‘lga kiritdilar. Yoshlar о‘rtasida 2001 yil Yamaykada о‘tkazilgan chempionatda kо‘pkurash bо‘yicha L.Andreyev, 2006 yilda Xitoyda bо‘lib о‘tgan JChda balandlikka sakrash bо‘yicha S. Radzevil, 2009 yil Italiyada bо‘lib о‘tgan JChda nayza uloqtirish bо‘yicha A.Svechnikovalar jahon chempioni bо‘lib yurtimiz bayrog‘ini baland kо‘tardilar. Boshlang‘ich sinf о‘quvchilari uchun yengil atletika sport turidan dars ishlanmasi Sinf ---1----- Mashg‘ulot vazifasi: 1. Shug‘ullanuvchilarning stadionda о‘zini tutishi va texnika xavfsizligi bilan tanishtirish; 2. Qisqa masofalarga yugurishda tо‘g‘ri masofada yugurish texnikasiga о‘rgatish; 3. Harakatli о‘yinlar orqali tezkorlik sifatini rivojlantirish. Jihozlar: start tirgaklari (4 ta), qizil, oq bayroqcha, xushtak, fishka, bо‘r. О‘tkazish joyi: maktab sport maydoni (stadioni). T.r Mazmuni Mehyori Tashkiliy-uslubiy kо‘rsatmalar 1. T a y yo r g a r l i k q i s m i 8-12 min Saflantirish, navbatchi-ning raport topshirishi, salomlashish, mashg‘ulot vazifasini va mazmunini tushuntirish. Saf mashq-lari (joyda turib buri- lishlar). Yurish va yugurishga о‘tish. Umumrivojlantiruvchi mashqlar (doirada turgan joyda). 5 ’ -8 ’ 400 m. 10-12 ta mashq. x x x x x x x x m Davomatni tekshirish. Bir qatorda yugurish. Mashqni bajarishda mu- rabbiy kamchilik, xato-larni tо‘g‘rilashi lozim. I. D.x. A.t. 1-2 qо‘llarni yuqoriga kо‘tarib oyoq uchida turish 3-oldinga egilish 4-d.x. 4-6 marta Mashqni sekin bajarish II. D.x. oyoqlar yelka kengligida qо‘llar yelkada 1-4 qо‘llarni oldinga aylantirish 5-8 shuni о‘zini orqaga aylantirish 4-6 marta Mashqni о‘ rtacha tempd a bajarish , qо‘ llarni katta amplitudada aylantirish III. D.x. oyoqlar yelka kengligida qо‘llar kо‘krak oldida bukilgan 1-2 bukilgan qо‘llarni orqa tomonga kerish 3-4 qо‘llarni yozib orqa tomonga kerish 4-6 marta Mashqni katta amplitudada bajarish IV. D.x. oyoqlar yelka kengligida qо‘llar belda 1-chap tomonga egilib о‘ng qо‘lni yuqoriga kо‘tarish 2-d.x. 3-shuning о‘zi. О‘ng tomonga egilib 4-6 marta Mashqni kichik tem p da bajaramiz chap qо‘l yuqoriga kо‘tariladi 4-d.x. V. D.x. oyoqlar yelka kengligidan kengroq, qо‘llar belda 1-oldinga egilib chap oyoqqa qо‘llarni tekkizish 2-о‘rtaga. 3-о‘ng oyoqqa 4-d.x. Shuning о‘zini 1-о‘ng oyoqdan boshlab, 2-о‘rtaga 3-chap oyoqqa 4-d.x. 4-6 marta Tizzalarni bukmasdan h arakat q ilish kerak VI. D.x. oyoqlar yelka kengligida qо‘llar belda 1-4 tosni chap tomonga xarakatlantirish 1-4 shuni о‘ zini о‘ ng tomonga 4-6 marta Mashqni о‘ rtacha tem p da katta amplitudada aylantirish VII. D.x. о‘ng oyoqni bir qadam oldinga tashlab qо‘llarni о‘ng oyoq tizzasiga qо‘yib shuning о‘zini bajarish 1-3 prujinasimon xarakat qilish 4-sakrab oyoqlarni almashtirib, shuning о‘zini bajarish 4-6 marta Mashqni ritm b о‘ yicha bajarish VIII. D.x. о‘ng oyoqni yon tomonga tashlab qо‘llarni oldinga uzatib о‘ng oyoqqa 1-2 о‘tirib turish; 3-4 shuning о‘zini chap oyoqqa о‘tirib bajarish 4-6 marta Mashqni о‘ rtacha mehyorda bajarish IX. Shuning о‘zi. Qо‘llar tizzalarda 1-о‘ng oyoqqa о‘tirib, sekin harakat qilish va 2-deganda chap oyoqqa о‘tish 4-6 marta Mashqni turmasdan о‘ tirgan xolatda bajarish X. D.x. oyoqlar yelka kengligida qо‘llar oldinga 1-2 chap qо‘lga о‘ng oyoq uchini tekkizish 3-4 shuning о‘zi. О‘ng qо‘lga chap oyoq uchini tekkizish 4-6 marta Qо‘ llarni t о‘g‘ ri ushlab oyoqlarni bukmasdan t о‘g‘ ri k о‘ tarish XI. D.x. oyoqlar yelka kengligida, qо‘llar belda. 1-qо‘llarni oldinga uzatib о‘tirish; 2- d.x. 3-qо‘llarni oldinga uzatib о‘tirish; 4- d.x. 8-10 marta Mashqni ritm b о‘ yicha bajarish XII. D.x. oyoqlar yelka kengligida qо‘llar belda 1-о‘tirib; 2-yuqoriga sakrash; 3-о‘tirish; 4-yuqoriga sakrash. 5-6 marta Iloji boricha yuqoriga sakrash 2 A s o s i y q i s m 25-30 min “Kun va tun” о‘yini. Maydonning о‘rtasida bir-biridan 1-2 qadam oraliqda ikkita parallel chiziq tortiladi. Maydonchaning qarama- qarshi tomonlarini ikkala chiziqdan 15-30 m uzoqroqdan yana bittadan uy chiziqlari chiziladi. О‘yinchilar teng ikki jamoaga bо‘linib, о‘rtadagi chiziqlarda turadi va ularga “Kun va tun” jamoasi nomlari beriladi. Murabbiy shunda qaysi jamoani, yahni misol uchun “Kun” deb aytsa, 5-6 daqiqa О‘yin qoidasi: 1) murabbiyning “Kun” yoki “Tun” deb signal bermay yugurishi mumkin emas 2) Qochayotganlarni uy chizig‘igacha bо‘lgan ora- liqda ushlash mumkin. О‘yin variantlari: 1) jamoalarga 10 marta о‘tirib turishga buyruq berilib tо‘satdan “kun” yoki “Tun” jamoasi о‘z uylariga qochishlari shart, kun jamoasi esa ularni quvlab ushlashga harakat qiladilar. “tun” deb aytib qolishi, shunga о‘xshash har xil mashqlarni bajartirishi mumkin. 2) jamoalarni bir-birlariga orqa о‘girtirib saflantirish mumkin. 3 Yakunlovchi qism 3-5 min Qayta saflantirish. Erkin yugurish. Mashg‘ulotga yakun yasash. Uyga vazifa: yugurish mashqlarini takrorlash. Xayrlashish. 5-10 sek. 400 m x x x x x x x x m Nafas olishnni rostlovchi mashqlar bir meyorda bajarish Mashg‘ulotda va о‘yinda faol ishtirok etgan shug‘ullanuvchilarni rag‘batlantirish. Dars ishlanmasi Vazifalar: 1. Estafeta yugurishida 20 metrli zonada tayoqchani uzatish texnikasini takrorlash. 2. Umumiy jismoniy tayyorgarlikni va kuchni rivojlan-tirishda tо‘ldirma tо‘plar bilan mashqlarni bajarish. Jihozlar: estafeta tayoqchalari 4 ta, tо‘ldirma tо‘plar (3-4 kg. og‘irlikda) О‘tish joyi: maktab stadioni Mazmuni Meyori Tashkiliy-uslubiy kо‘rsatmalar TAYYORLOV QISM 8-12 min Saflanish, navbatchining raport 2-3 daq. x x x x x x x x x topshirishi, salomlashish, mashg‘ulot vazifasini va mazmuninin tushuntirish. Saf mashqlari (joyda turgan holda burilish) Sportcha yurish va yugurishga о‘tish 800 m M Davomatni tekshirish Bir qatorda sekin yugurish Umumrivojlantiruvchi mashqlar Doirada harakatlanish 10-12 mashq chch M I. D.x. qо‘llar yelkada xarakatda 1-4 yelkani oldinga aylantirish 1-4 Shu ni ng о ‘zi . O rqaga aylantirish 4-6 marta Mashqni katta amplitudada bajarish kerak II. D.x. qо‘llar kо‘krak oldida bukilan xolatda 1-qо‘llarni orqaga tashlash 2-о‘ngga burilib qо‘llarni yon tarafga ochish 3-qо‘llar kо‘krak oldida 4-chapga burilib qо‘llarni yon tarafga ochish 4-6 marta О ‘rta tempda bajarish kerak III. D.x. о‘ng qо‘l yuqorida chap qо‘l pastda 1-2 qо‘llarni orqaga tashlash 3-4 Shuning о‘zi. (qо‘llarni almashtirib) 4-6 marta Qо‘llarni bukmasdan tо‘g‘ri ushlash kerak IV. D.x. qо‘llar kо‘krak oldida bukilgan 1-gavdani о‘ngga burish 2-chapga 4-6 ma rta Ritm bо‘yicha bajarish V. Yurgan xolatda xar bir qadamda 4-6 marta qadamni kengroq tashlash kerak о‘tirib qо‘llarni oldindagi oyoq tizzasiga qо‘yish 1-chap oyoqqa 2- о ‘ng oyoqqa VI. Mayda qadam tashlab yurib, har bir qadamga egilib qо‘llarni tekkizish 1-chap oyoqqa 2- о ‘ng oyoqqa 4-6 marta Iloji boricha chap va о ‘ng tomonlarga burilish VII.Yurgan holatda keng qadam tashlab har bir qadamga egilib qо‘llarni tekkizish 4-6 marta Mashqni kichik tempda bajarish VIII. Yurgan holatda chap oyoqni orqaga bukib, chap qо‘l bilan ushlab 1 krug sakrash. Shuning о‘zi. О‘ng oyoqda 1 krug sakrash 1-2 krug Iloji bori-cha uzoqroq sakrashga h arakat qilish IX. D.x. qо‘llar bosh orqasida yarim о‘tirgan holatda yurish 1-2 krug Gavdani t о ‘g‘ri tutish kerak Shuning о‘zi. Tо‘liq о‘tirgan holatda yurish 1-2 krug Gavdani t о ‘g‘ri tutish kerak X. D.x. qо‘llar belda tо‘liq о‘tirgan xolatda oldinga sakrash -1 krug. Chapga burilib yon tomon bilan sakrash, ortga burilib yon tomon bilan sakrash 1-2 krug Sakrashlarn о‘ rtacha tempda bajarish XI. Shuning о‘zi. Tо‘liq о‘tirgan xolatda yurish 1-2 krug Gavdani t о ‘g‘ri tutish kerak XII. D.x. qо‘llar belda tо‘liq о‘tirgan xolatda oldinga sakrash 1 krug. Chapga burilib yon tomon bilan sakrash, ortga 1-2 krug Sakrashlarni о‘rtacha tempda bajarish burilib yon tomon bilan sakrash. Maxsus yugurish mashqlari. I.Tizzalarni baland kо‘tarib yugurish. II.Oyoqlarni orqaga siltab yugurish. III.Oyoqdan-oyoqqa yuqoriga sakrab yugurish. IV.Oyoqdan-oyoqqa oldinga (kiyiksimon) sakrab yugurish V. Bedana qadam tashlab yugurish. VI. Tezlanish (tez yugurish). 2x60 m ↑ ↑ ↑ ↑ ↑ ↑ M x x x x x x x ASOSIY QISM 25-30 min I. 1. Estafeta tayoqchasini sekin yugurishda topshirishni takrorlash. 2. Estafeta tayoqchasini qabul qiluvchining start holati texnikasini zonada bajarish. 3. Estafeta tayoqchasini 20 mli zonada uzatishni takrorlash. 4. 4 kishi bо‘lib tо‘liq masofada 4 x 60m dan estafeta yugurish. II.1. Tо‘ldirma tо‘plar bilan juft-juft bо‘lib (1,5-2 kgli) yuqoridan bosh ortidan bir-biriga ikki qо‘llab uloqtirish. 2.Tо‘p bilan yuqoriga sakrab tо‘pni yuqoriga uloqtirish. 3. Tо‘pni tizzani ustiga qо‘yib turib chap va о‘ng oyoqlarni almashtirib oldinga kо‘tarish. 4. Tо‘pni bir qadamdan bosh ortidan 1-2 marta 1-2 marta 2-3 marta 2-3 marta 30 marta 20-30 marta 25-30 marta Xatolarni tо‘g‘rilash. Uzatish va qabul qilishni nazorat qilish. Kamchiliklarni tо‘g‘rilash. Oraliq masofa 6-8 m Mashqni shoshmasdan о‘rta meyorda bajaring. Tо‘pni tо‘g‘ri ushlashga e’tibor bering. 100m ni yurib о‘ting yuqoriga uloqtirish. YAKUNLOVCHI QISM 3-5 min Qayta saflanish Sekin yugurish Mashg‘ulotga yakun yasash. Uyga vazifa berib, xayrlashish. 400 m x x x x x x x x x m Guruh bо‘lib bir maromda sekin yugurish Yen gil atletika turlarining texnikasi о‘ rgatish uslubiyati Yurish va yugurish texnikasi asoslari. Yurish – insonning joydan–joyga k о ‘chishidagi oddiy usul b о ‘lib, turli yoshdagi kishilar uchun yaxshi mashq hisoblanadi. Uzoq va bir tekis yurganda , organizmdagi hamma muskullar ishlaydi, yurak–qon tomir, nafas olish va boshqa sistemalar faoliyati kuchayadi, natijada modda almashinuvi ortadi. Oddiy yurishdan tashqari, yurishning boshqacha xillari ham b о ‘ladi: poxodda yurish, sodda yurish va sportcha yurish. Sportcha yurish texnika jihatdan qiyin, lekin foydalidir. Tezligi oddiy yurishga nisbatan ikki-uch marta ortiqdir. Sportcha yurish intensiv ish bajarishni talab qiladi. Shuning uchun sportcha yuruvchidan ish qobiliyati mustahkam, kuchli, chidamli va irodali b о ‘lish talab qil in adi. Yugurish joydan-joyga k о ‘chishning tabiiy usulidir. Yengil atletikaning eng k о ‘p tarqalgan turidir. Yugurish futbol, basketbol, q о ‘l t о ‘pi, tennis va boshqa bir qancha sport turlarini ng asosiy tarkibini tashkil etadi. Yurish paytida organizm faoliyatiga katta talab q о ‘yiladi : badandagi muskullarni ng hammasi ishga tushadi, yurak-qon tomir, nafas olish va boshqa sistemalar faoliyati kuchayadi, modda almashinish jarayoni ancha oshadi. Yugurish har tomonlama rivojlanishning asosiy vositasidir. Hamma sport turlarida shug‘ullanish jarayonida yugurish mashqlariga k о ‘proq eg‘tibor ber ilad i. Bundan tashqari , faol dam olishda, ish faoliyatini yaxshi saqlab qolishda ham keng vosita sifatida q о ‘llaniladi. Yugurish yurishdan quyidagilar bilan farq qiladi. 1. Yugurishda yurishdagidek ikki ta tayanch holati b о ‘lmaydi. 2. Yugurishda qadamlar kengligi yurishga nisbatan 2 baravar kattadir. 3. Yugurish , har bir harakat siklida ikki ta balandlashish davri b о ‘lishi bilan farq qiladi. 4. Yugurishda harakat kengligi va tezligi kattaroq bо‘ladi, bu yugurish tezligiga bog‘liq: qisqa masofalarga yugurishda harakat kengligi va tezligi eng katta, о‘ta uzoq masofalarda esa eng kichik bо ‘ladi. Yugurish texnikasini о‘rgatish uslubiyati V a z i f a l a r V o s i t a l a r i U s l u b i y k о‘ r s a t m a l ar 1. Shu g‘ullanuv - chi lar ni yugurishning xususiyatlari bilan tanishtirish 1 . Yug urish texnikasi t о ‘g‘risidagi tushunchasini aniqlash maqsadida , shu g‘ullanuvchilar bilan suhbat о ‘tkazish. 2 . Musobaqa о ‘tkazish joyi va uning q o idalari bilan tanishtirish. 3 . K о ‘rgazmali qurollardan foydalanib , yugurish texnikasini tushuntirish. 4 . Maxsus mashqlarni k о ‘rsatish va tasavv u r hosil qilish. Yugurish mashqlarini о‘rgatishda, shug‘ullanuvchi - larga bajarib kо‘rishga imkoniyatini yaratish zarur. 2. Shug‘ullanuv- chilarda yugurish texnikasi tо‘g‘- risida tо‘g‘ri tu- shuncha hosil qildirish. 1. Yugurish masofalarining qisqa, о‘rta va uzoq turkumlarga bо‘linishi tо‘g‘risida sо‘zlab berish. 2. Yugurish texnikasi asosida, elementlari t о ‘g‘risida s о ‘zlab berish. 3. Yugurish texnikasini kо‘rsatish. 4. Yugurishni rivojlantirish yо‘li tо‘g‘risida gapirib berish. 5 . Kuchli yuguruvchilar va rekordlar t о ‘g‘risida suhbatlashish. 6 . Shug‘ullanuvchilarni razryad normalari bilan tanishtirish. Oyoq chiziqqa parallel ravishda q о ‘yiladi. Sonni ng chaqqon k о ‘ta- rilishiga diqqatni qaratish (tizza oldinga-yuqoriga). 3.T о ‘g‘ri masofada yugurish texnikasiga о ‘rgatish. 1. K о ‘rsatish va tushuntirish. 2. Tezlanish bilan 50-80 m yugurish. 3. Sonni yuqori k о ‘tarib yugurish va oyoqni «eshkak eshgandek» y о ‘lakka q о ‘yish. 4. Sonni orqaga olib yugurish va boldirni siltab yugurish. 5. Sakrash qadamlari bilan yugurish - depsinayotgan oyoq Yelka oldinga og‘ib ketmasligi va kuchlanmasligi (q о ‘llarni belda ushlash mumkin). Son gorizontal holgacha k о ‘tariladi, tayanch oyoq t о ‘liqligicha t о ‘g‘rilanadi. t о ‘g‘rilanadi, siltanayotgan oyoq tizzadan buklanib, oldinga va yuqoriga qarab faol harakatlantiriladi. 6. Sonni yuqoriga k о ‘tarib yugurish va boldirni orqaga siltab («Koleso») yugurish 7. Asosan qо‘llar harakati (joyda yugurgandek) d.h.. Tirsakdan bukilgan qо‘llar bilan yugurishdagidek harakat qilish. 8 . Predmetdan oshib yugurish (t о ‘plar, skameykalar va h.k.). 9 . Masofani ng yaqin uzoqligiga qarab, sonni balandga k о ‘tarilishi, qadamlarni ng uzunligi va chastotasi о ‘zgartiriladi. 10 . Depsinishni siltab yugurish: bunda son, boldir, oyoq t о ‘g‘ri chiziq hosil qiladi. 50-60 m tezlanish bilan yugurish, bunda bajarayotgan mashq texnika elementlarini, «Koleso» va sonni yuqori k о ‘tarib yugurish.. Bir oyoq tayanch holda turganda, siltanadigan oyoqni son harakati oldinga-yuqoriga b о ‘lib, t о ‘liqligicha t о ‘g‘rilanadi, tos oldinga tushadi. 4. Burilishda - texnikaga о ‘r- gatish. 1. K о ‘rsatish va tushuntirish. 2. Y о ‘lakni qayrilishida tezlanish bilan takroran yugurish, oldingidan boshlab, keyinchalik radiusi kichik y о ‘lakka о ‘tib yugurish. 3. T о ‘g‘ri y о ‘lakda tezlanish bilan yugurib har xil tezlikda qayrilishga kirish. 4. 10-20 m radiusdagi doira da har xil tezlik bilan yugurish . Tirsaklar oxirigacha orqaga chaqqon qо‘yiladi, bunda yelka va bо‘yin kuchlanmasligi zarur. 5. Yuqori start va start tezlani- shining texnika- siga о ‘rgatish. 1. K о ‘rsatish va tushuntirish. 2. «Startga» komandasini bajarish. 3. «Diqqat» komandasini bajarish. 4. Yugurishni mustaqil ravishda sig-nalsiz bajarish. 5. Yugurish signal bilan bajarilib, start tezlanishi k о ‘proq engashgan holda va sonni oldinga-yuqoriga chaqqon k о ‘tarish bilan amalga oshiriladi . 6. Yugurishni signalsiz, gavdani yanada engashtirgan holda boshlash. Chap oyoq t о ‘g‘ri q о ‘yilib, о ‘ng oyoq chapga buriladi. О ‘ng q о ‘l harakati ichkariga y о ‘naltiri ladi (tirsak о ‘ngga- tashqariga). Gavdaning engashishi. Chap dan oldinga, doirani ng markaziga qaratiladi. D. h.dan oldinga q о ‘yilgan oyoq bilan yelka va q о ‘l oldinga chiqariladi. 6. Past startga о ‘rgatish. T о ‘g‘ri, qayrilish va start tezlanishi 1. K о ‘rasatish va tushuntirish. 2. «Startga» komandasini bajarish yuguruvchi kolodkani oldida, q о ‘lini tushirgan holda, oldingi kolodkaga oyog‘i bilan kuchli tayanadi, ikkinchi oyog‘ini orqadagi kolodkaga q о ‘yadi. Keyin orqa Yelka start chizig‘i ustida joylashgan b о ‘lib, ozroq dumaloqlangan, past dan oldinga qaratilgan. Tos yelkadan k о ‘ra ozroq balandroq oyoq tizzasini yerga q о ‘yib, q о ‘l panjalarini start chizig‘iga q о ‘yadi. 3. «Diqqat» komandasini bajarish. 4. Yugurishni mustaqil ravishda signalsiz boshlash - harakat q о ‘llarni yerdan uzish bilan boshlanib, oyoqlar bilan tez depsiniladi, orqa tos-son oldinga chiqari lib, oyoq yer ustidan olinadi, oldingi oyoq chaqqon t о ‘g‘rilanadi. 5. Yugurish signal bilan (pistoletdan otish) boshlanadi. 6. Kolodkalarni qayrilish starti uchun о ‘rnatish - burilishning chetki y о ‘lakchasini ng tashqi tomoniga о ‘rnatiladi. 7. Burilishda past startdan yugurish. Pastki startdan boshlang‘ich 3-4 qadamdan belgilar b о ‘yicha yugurish. Oldinga harakat qilishda qarshiliklarni yengish. Ikki oyoq bilan qadam q о ‘ymasdan gimnastika mat rats ustiga tushish. b о ‘ladi. Gavda og‘irligi q о ‘llarda va oldingi oyoqqa tushadi. 7.Start tezlanishidan masofadagi yugurishga о ‘tishni о ‘rga- tish. 1. K о ‘rsatish va tushuntirish. 2. Mahlum bir b о ‘lakni t о ‘liq tezlikda yugurib о ‘tgandan keyin inersiya bilan yugurish. 3. Past startdan tezlanish bilan chiqqandan keyin, inersiya b о ‘yicha erkin yugurishdan s о ‘ng tezlikni kuchaytirish. 4. О ‘zgaruvchan yugurish (5-6 maksimal kuchlanishdan keyin, «Erkin» yugurishni ng ahamiyatini tushuntirish. inersiya b о ‘yicha erkin yugurishga о ‘tish). 8. Qayrilishdan keyin yо‘lakni ng tо‘g‘ri qismiga chiqishga, tо‘g‘ri yugurishga о‘rgatish 1. Kо‘rsatish va tushuntirish. 2. Burilishlarning oxirgi choragida tezlanish bilan, tо‘g‘ri yо‘lakka chiqishdagi yugurish inersiyasi ni almashtirib yugurish. 3. Inersiya bilan yugurishdan keyin tezlikni oshirish. 4. Buri lishdan keyin y о ‘lakni ng t о ‘g‘ri qismiga о ‘tishda (y о ‘lakdagi hamma bur ilishni katta tezlikda о ‘tgandan keyin) erkin yugurish. Yugurish texnikasi ning asosiy elementlarini о ‘zlashtirishdan keyin, doimiy ravishda uni ng unsunlarini aniqlash uchun ishlash va malakani t о ‘g‘ri t akomillashtirish. 9.Finish lentasini kesib о ‘tishn i о ‘rgatish. 1. K о ‘rsatish va tushuntirish. 2. Yurish va yugurishda q о ‘llarni orqaga olib , oldinga engashishga о ‘rgatish. 3. Sekin va tez yugurishda q о ‘llarni orqaga olib , lentaga qarab oldinga engashishni bajarish. 4. Sekin, tez yugurishda yelkani lentaga qaratib burish orqali oldinga engashishni bajarish. Shu bilan birga yuguruvchi mutaxassisligiga qarab (sprinter, о ‘rta masofa - stayer) jismoniy qobiliyatlarni tarbiyalash ustida ishlash, texnikani mukammallashtirish t о ‘liq shiddatda b о ‘lmagan yugurishlarda olib boriladi. Yugurishni erkin va kuchlanishsiz bajarish kerak. 10. Yugurish tex- nikasini umu-miy tako-millashtirish. 1. О ‘rgatishda q о ‘llangan hamma mashqlar bajariladi. 2. Egilgan y о ‘lakchadan gorizontal va teskarisiga chiqish bilan yugurish. 3. Trenajer qurilmalardan foydalanish: tortilish va tormozlaydigan qurilmalar. Yugurish texnikasini takomillashtirishda eng yaxshi yо‘l - bir xil suratda yugurish. Startdan turli jadallikda chiqishda tezlanishni maksimal darajada erishib uni kо‘proq 4. T о ‘liq masofani yugurib о ‘tish. ushlab turish zarur. Start tirgaklarini qо‘yish tartibi. Pastki startdan chiqish Yuqori start xolati Har xil xolatdagi start Start joylashish “Startga” “Diqqat” Uzoq masofalarga yugurish texnikasi Finish Har xil holatda start a b v g Maxsus yugurish mashqlari Yuguruvchilarning maxsus mashqlari Uzunlikka va balandlikka sakrash texnikasi asoslari Yengil atletikada yugurib kelib balandlikka sakrash, yugurib kelib uzunlikka sakrash, uch xatlab va langar chо‘p bilan sakrashlar keng tarqalgan. Sakrash mashg‘ulotlarining maqsadi - sporchini iloji boricha balandga va yuqoriga sakrashga о‘rgatishdir. Sakrash - bu gorizontal yoki vertikal tо‘siqlardan о‘tish usulidir. Sakrash atletik mashq bо‘lib, tezkor-kuchlilik yо‘nalishni talab qiladi. Sakrovchi sportchining uchishi davomiyligi va gavdasining balandlikda bо‘lishi uchishning boshlang‘ich tezligiga hamda uchish burchagiga bog‘liq (2-rasm). Sakrashlarda tо‘rtta ketma-ket bosqich ajratiladi - yugurib kelish, depsinish, uchish, yerga tushish. Yugurib kelish - tezlanish bilan bajarilib, oxirgi qadamlarda katta tezlikka erishish bilan bajariladi. Depsinish - kuchli depsinadigan oyoq bilan bajariladi. Depsinish samaradorligi qо‘llarni tez kо‘tarish va oyoqlarni siltanish orqali kuchaytiriladi. Sakrashda depsinish burchagi har xil bо‘ladi (3-rasm). Sakrovchining gavdasi uchish vaqtida trayektoriya bо‘yicha berilgan yugurib kelish tezligiga va depsinish kuchiga qarab harakat qiladi. Sakrovchi trayektoriyani о‘zgartira olmaydi. Yugurib kelib uzunlikka sakrashda gavdani oldi va depsinish oyog‘i tomonga aylanish harakati hosil bо‘ladi. Sakrovchi aylanishni kamaytirish uchun har xil harakatlarni bajaradiki, bu uning muvozanatini uzoq vaqt saqlashga va oyog‘ini yanada oldinga tashlab yerga tushishiga yordamlashadi. Uzunlikka sakrash texnikasini о‘rgatish uslubiyati V a z i f a l a r V o s i t a l a r i 1. Shug‘ullanuvchilarda uzunlikka sakrash texnikasi va usullari t о ‘g‘risida tushuncha hosil qilish. 1. Sakrash usullari texnikasini t о ‘liq yoki о ‘rtacha tezlanishda k о ‘rsatish. 2. Sakrash usullari texnikasi b о ‘yicha kinogramma va k о ‘rgazmali qurollarni tahlil qilish. 3. Uzunlikka sakrash, musobaqa qoidasini tushuntirish. 4. Shug‘ullanuvchilarni razryad normativlari bilan tanishtirish. 2. Sakrashd a k о ‘nikma hosil qilishni о‘rgatish . 1. 2-6 qadam tezlanishdan keyin yerdan depsinib sakrash. 2. 2-6 qadam tezlanishdan keyin depsinish joyi (yog‘och) yoki mahlum chegara dan depsinib sakrash. 3. Sakrashda depsinish va uchishda qadam qilish texnikasiga о ‘rgatish. 1. D.h. - depsinayotgan oyoq oldinda, siltanadigani orqada. Depsinishni oxirida tosni oldinga chiqarib, siltanadigan oyoq tizzasini k о ‘tarish harakatini taqlid qilish. 2. D.h. - siltanadigan oyoq oldinda, depsinadigani orqada. Oyoqni yerga q о ‘yish uchun eshkaksimon harakat qilib, depsinadigan oyoq va tosni oldinga chiqarib, siltanadigan oyoq tizzasini k о ‘tarish. 3. D.h. - siltanadigan oyoq oldinda. Yuqoridagini о ‘zi, lekin ikki qadam yurish bilan. 4. D.h. - yuqoridagidek depsinish, ikkinchi, t о ‘rtinchi qadamlarda b о ‘lib, yerga siltanadigan oyoqda tushib yugurib ketish. 5. D.h - yuqoridagidek, 2-4 yugurish qadami bilan matlar t о ‘plamiga sakrash. (3-4 marta), siltanadigan oyoq bilan tushish. 6. D.h. - yuqoridagidek, 4-6 yugurish qadami bilan gimnastik devorga sakrab siltanadigan oyoq bilan uni yog‘ochiga tushish. 7. D.h. - yuqoridagidek. 4-6 yugurish qadamidan keyingi qadamda, tо‘siqdan uzunasiga sakrash. 8. D.h. - shuning о‘zi. 4-6 yugurish qadamidan (8-12 oddiy qadam) keyingi qadamda uzunlikka sakrab yamaga shest bilan siltanish, oyog‘iga tushib yugurib ketish. 9. D.h - yuqoridagidek. 6-8 yugurish qadamidan uzunlikka sakrashdan keyin 1 hisobiga «qadamga» chiqish, 2 hisobida tosni oldinga chiqarib, siltash oyog‘ini songa ozroq tushirish, 3 hisobida depsinish oyog‘ini, siltash oyog‘iga tortib ikki oyoqlab yerga tushish. 10. D.h. - asosiy holda turib, 20-40 kg shtanga yelkada, 2-11 qadam yurgandan keyin, depsinadigan oyoqni tayanch maydonchasiga qо‘yish (balandligi 20-30 sm ) va siltanadigan oyoqni rostlab, siltanadigan oyoqni kо‘tarish. 11. D.h. - gimnastika devorida turib oyoqlar yelka kengligida, 20-40 kg shtanga yelkada, oldinga yura turib, tayanch oyoqni rostlash, shu vaqtni о‘zidagi harakatda siltanadigan oyoq gimnastik devorda (skameykadan devorgacha 200-280 sm ). 12. D.h - depsinadigan oyoq oldinda, siltanadigan orqada. 2-4 yugurish qadamidan keyin, sakrab osilgan narsaga kо‘proq, siltanadigan oyoqni tizzasini, boshni tekkizish. 4.Umumiy tezlanish hamda oxirgi depsinish oldidagi qadamlar ritmiga о‘rgatish. 1. Depsinish oldidagi qadamlarni xususiyatlari bilan tanishtirish. 2. 4-6 tezlanish qadami bilan oyoqni faol qо‘yishga e’tibor bergan holda, depsinish joyidagi harakatni eshkak eshgan singari qilib uzunlikka sakrash. 3. D.h. - depsinadigan oyoq oldinda, siltanadigan orqada, 6-8 tezlanish qadamidan, oxirgi qadamlarni belgi bо‘yicha yugurib kelib sakrash. 4. D.h. - oyoqlar bir chiziqda, qо‘llar belda, 10-12 yugurish qadamiga tezlanish bilan oxirida depsinmaslik bilan yugurish. 5. D.h. - yuqoridagidek, tо‘liq yugurishni aniqlash. 6. D.h. - depsinadigan oyoq oldinga, siltanuvchi orqada. 25-35 te zlanish bilan oxirida depsinmasdan va depsinish bilan yugurish. 5. «Oyoqlarni bukib» sakrash usulidagi harakatlarga о ‘rga-tish. 1. D.h. - depsinadigan oyoq oldinda, siltanadigani orqada. 4-6 qadam yugurishdan keyingi «qadamda» sakrab, depsinadigan oyoqni siltovchi oyoq yoniga tortib ikki oyoq bilan yerga tushish. 2. D.h. - ikki oyoq bir chiziqda, q о ‘llar belda, 4-6 qadam yugurishdan keyingi qadamda sakrab, depsinadigan oyoqni siltovchi oyoq yoniga tortib, ikki oyoq bilan yerga tushish. 3. D.h. - yuqoridagidek. 4-6 qadam yugurishdan keyingi «qadamda» uzunlikka sakrab 2 ta t о ‘siqdan ( g‘ovlardan ) о ‘tib ikki oyoq bilan yerga tushish. 4. D.h. - yuqoridagidek. 8-10 qadam bilan yugurib, plankadan «qadamda» uzunlikka sakrab, ikki oyoqda k о ‘nish (plankani balandligi 60-70 sm ). 6. “Qaychi” usulida uchish fazasi texnikasini о‘rgatish 1. 3-5 qadamda yugurib kelib kо‘proq yuqoriga sarash. 2. 5-7 qadamda yugurib kelib kо‘proq yuqoriga sakrash. 3. Predmetlarga osilib turib “Qaychi” usulida sakrash kabi oyoq xolatlarini almashtirish. 4. Yerga qо‘nish paytida depsinuvchi oyoqni pastga tushirmay, balki silkinib ikkala oyoqda qо‘nish. 5. Maxsus mashqlar va boshqa imkoniyatlardan foydalanib qaychi usulini tasavvur hosil qilishni о‘rgatish. 7. “Kо‘krak kerish” usulida uchish fazasini о‘rgatish 1. Maxsus mashqlar va boshqa imkoniyatlardan foydalanib qaychi usulini tasavvur hosil qilishni о‘rgatish. 2. Qisqa yugurib kelib sakrash, qadam holatidan silkinuvchi oyoq va qо‘llarni tez harakat qilib ikkala oyoqda yerga qо‘nish. 3. Qisqa yugurib kelib, qadam holatidan silkinuvchi oyoqni pasta tushirish va shu oyoqda yerga tushish. 4. 8-10 qadamda yugurib kelib, “qadam” holatidan silkinuvchi oyoqni pastga tushirib keyin orqaga tortish, tosni esa oldinga chiqarish – kо‘krak kerish. 8. Tanlab olgan sakrash usulida texnikani takomillashtirish 1. Qisqa masofadan yugurib kelib uzunlikka sakrash. 2. О‘rta masofadan yugurib kelib uzunlikka sakrash. 3. Musobaqa faoliyatiga yaqinlashtirilgan xolatda uzunlikka sakrash. 4. Maxsus mashqlarni bajarish Joydan turib sakrash Sakrovchilar uchun maxsus mashqlar Uloqtiruvchilar uchun maxsus mashqlar Granatani va kichik tо‘pni tо‘g‘ri ushlash

Похожие

1-9 sinflarda gimnastika va akrobatika mashqlarini о‘rgatish
1-9 sinflarda basketbol о‘yini texnikasi va taktikasini о‘rgatish metodikasi
Yengil atletika
Yengil atletika mashqlari texnikasi
Yengil atletika turlari texnikasining asoslari