Якка тартибда ва тушунарли ургатиш принциплари - Физическая культура - Рефераты

Якка тартибда ва тушунарли ургатиш принциплари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

71.5 KB

www.arxiv.uz Якка тартибда ва тушунарли ургатиш прин ц иплари Бу прин ц ип шундан иборатки, бунда ўқув машғулот жараёнида боксчига тўғри келадиган нагрузга (вазифа) танлашда, албатта унинг ёшига гурухларига, ўзаро бўлган фарқига эьтибор бериш керак. Агар мураббий ўз шогирдини мехнат фаолият шароитини, ўқиш ва яшаш шароитини, унинг тайёргарчилик ва психологик савиясини яхши билсагина шогирд учун энг мақул бўлган услубни танлаб олиши мумкин. Бокс машғулотларига ёши ва жисмоний тайёргарчилиги турлича бўлган инсонлар қизиқади. Шунинг учун мураббий хар хил тайёргарлиги бўлган гурухларда тақалаштириб машғулот ўтишга ва ўқув материални алохида танлаб, керак бўлган миқдорда жисмоний нагрузка беришга эришиши керак. Спорт квалификасияси юқори бўлган спортчи учун содда бўлган элемент, янги бошланган спортчи учун мураккаб бўлиши мумкин. Махсус тайёргарлиги бўлган боксчи учун катта нагрузкага хам осонгина бардош бериши мумкин, лекин худди шундай нагрузка тайёргарлиги бўлмаган боксчи учун мураккаб бўлиши мумкин. Агар мураббий юқори натижалар кетидан қувиб, янги бошлаяпган боксерларга атайлаб мураккаб техник ва тактик вазифалар берса, масалан, бир-бирига қаратилган харакатларни ўрганишлик бунда иккала боксчи хамкўпгина зарбаларни ўтказиб юборадилар, чунки улар барча химояланиши воситалар комплексини ўрганмаганлар. Бундай машқ боксчи учун оғирлик қилади ва ундаги ўзига бўлган ишончни сўндиради ва кўпгина жарохатларга олиб келади. Шунинг учун мураббий, хар бир боксчининг имкониятига яраша машқлар танлаши лозим. Ўқув материаллари спортчи учун осон бўлсагина, спортчи уни ўзлаштира олади. Бу эса спортчида махсус айёргарлик иш талаб қилади. Ўқув жараёнини, спортчига берилаётган нагрузкаларни ёш боксчилар

www.arxiv.uz организмига тасирини ўрганганда натижа шуни кўрсатдики, агар берилаяпган нагрузка боксчини тайёргарлигига ва имкониятига мос келмаса, бир қатор холларда уларда соғлиқларида саб ўзгаришлари содир бўлиши мумкин. Якка тартибда ва тушунарли тарзда ўргатиш принсипи шуни талаб қиладики, мураббий гурухларга бўлганда, шогирдларни ёшига, спорт стажига ва тайёргарлигига эьтибор бериши керак. Ўқув машғулотлари гурухларини тўғри тўлдиришга контроль машқлар ва тестлар алохида ёрдам беради. Контроль тестларга суянган холда, шунингдек норматив кўрсаткичлар асосида мураббий режа материалларини конкрет тақсимлаши мумкин. Юкламани ўзлаштириш миқдоридаги чегара аниқлаши ва уига эришиш имкониятига эга бўлади. Ўқув-машғулотларини қонун-қоидаларига бўйсунган холда, мураббий ўқитиш жараёнини шундай ташкил қилиши керакки, спортчини якка тартибдаги тайёрлашга максимал эьтиборини қаратиши керак. Якка тартибдаги тайёргарликни билишга эхтиёж, айниқса боксчини юқори спорт малакаси шаклланаётганда зарур бўлади. Малумки, боксерлар бир-биридан харакатланиш функсионал, психологик жихатлари билан фарқ қиладилар. Хаттоки, ёши, тайёргарлиги, малакаси бир хил бўлган гурухларда хам кўрсаткичлари айнан бир хил бўлган спортчилар йўқ. Шунинг учун мураббийнинг асосий вазифаларидан бири, иложи борича тезроқ хар бир боксер билан якка тартибда машғулот ва ўқув жараёнини йўлга қўйиш. Ўқитиш услублари. Ўқитишнинг услубини иккита гурухи фарқ қилади. 1. Оғзаки, кўргазмали, амалий. 2. Яхлит ва қисмларга бўлинган ъолда. Оғзаки услуб - бу мураббийни машқ хақида тушунча бериши, кўргазмали услуб - бу кўрсатиб бериш. Амалий эса - ўрганилаётганхаракатни эгаллаб олиш. Харакатни эгаллаш унинг келиб чиқишини, кўргазмали - мантиқий шаклидан бошланади. Бунда асосий

www.arxiv.uz услуб - айтиб бериш, кўрсатиш ва тахлил билан намойиш қилиб бериш хисобланади. Бошланган боксерга, нимага ва қайси тартибда эьтибор бериши уқтирилади. Буни тушунган боксер учун кузатиш таьсири кучаяди. Кузатилаётган жараёнда ўқувчини эьтиборини жамлаш мақсадида, бир қанча методик услублардан фойдаланилади: бу харакатни секинлаштирилган кўрсатувчи, кинотасвири, расм тасвири, расмлар, схемалар, харакатчан ва харакатсиз моделлар. Бунга қўшимча бўлиб махсус адабиётдан фойдаланиш ва мутахассислар билан сухбатлашиш мумкин. Яна бир мухим - харакат масалаларини шаклларини ва уларни бажариш имкониятини ишлаб чиқиш. Бунда, биринчидан шогирд ўрганяпган харакатдаги таянч элементларини ажратишини билиши, иккинчидан, хар бир харакатдан таьсирини сезиши ва уни бошқаришини билиши керак. Бу масалани ечишда асосий услуб бу ўрганилаяпган харакатни бутун холда а ўлакларга бўлган холда бажариш. Ўзлаштиришнинг яхлит методикасининг асосий ютуғи шундаки, бунда боксерда бажарилаётган харакат хақида умумий тушунча хосил бўлади ва у харакат услубларини ўзлаштиради. Шунингдек бу услуб харакатни ўрганишда унинг алохида элементларини бир-бири билан боғланиши намоён бўлади, бундан ташқари ўргилаётган харакатларнинг ўзаро мослиги жиъатдан энг мураккаблари аниқланади. Масалан, тўғри зарба билан бошга уриш усулини ўрганганда, мушт харакати билан чап оёқ қадами ва ўнг оёқ силжиши харакатларини қийин ўзлаштирилади. Яхлит услуб (селостной метод), қоида бўйича, техник жихатдан қийин бўлган харакат ўргатишда фойдаланилади. Бу харакатлар енгилроқ харакатларни бир-бири билан узвий боғланишидан иборат. Боксернинг махорати қанчалик юқори бўлса, у шунчалик яхлит услубдан унумли ва самарали фойдаланади. Аммо кичкина хатоларни тузатишда яхлит усулдан фойдаланиш хар доим хам яхши натижа бермайди. Бунинг асосий сабаблари шундан иборатки, инсон ўз эьтиборини 4-5 нарсадан кўпга қарата олмайди. Шунинг учун боксер машғулот давомида

www.arxiv.uz янги харакатни ўрганганда ўз хотирасида олтидан ортиқ хатони сақлаб қололмайди. Парчалаб ўқитиш услуби боксернинг яхлит харакатини ўргатишга ва такомиллаштиришга имкон беради Парчалаб ўқитишнинг асосий ютуғи шундаки, у боксерни эьтиборини бутун харакатга эмас, унинг баьзи бир элементларига қарата олиш имкониятини беради.лекин парчаланган қисмлар, бажарилаётган харакат билан боғлиқни йўқотиши керак эмас. Яхлитлик ва парчаланиш усуллари ўзаро боғлиқ. Боксга ўргатиш жараёнида бу усуллардан галма-гал фойдаланилади. Ўрганилаяпган элементларни услуби қуйидаги методик харакатларда намоён бўлади. 1. Машқларни бажариш. Агар харакат жуда мураккаб бўлиб, уни бажариш шогирд учун қийин бўлса, унда мураббий бу харакат ўрнига, бошқа бир осонроқ харакатни таклиф қилиши мумкин. Бу машқ асосий таянч нуқтага эга бўлиб, идрокни талаб қилиши керак. Машқлар ўқувчига харакат хақида тушунчага эга бўлишига имкон бериши керак. Бу машқлар қоида бўйича индивидуаллаштирилган, чунки битта ўқувчига самарали бўлган, бошқалар учун бу кераксиз бўлиши мумкин. 2. Харакатларни бошқариш регуляторини қўллаш. Бу усулни қўллаб мураббий ўқувчини шундай шароитга қўядики, бунда бажарилаётган харакат фақат тўғри усулда бажарилади. Харакатларни бошқариш регулятори 4 хил бўлади: 1. Чегараланган, кўрсатувчи, эьтиборни жалб қилувчи ва рағбатлантирувчи харакат. Харакатни чегароловчи регуляторлар фақатгина, ўқувчи ўз харакатини узунлигини кучни йўналтиришга қийналганда фойдаланилади. Шундай қилиб пастдан келадиган зарбага ўқувчини ўргатиш учун, ўқувчини деворга орқа ўгириб турғизилади, бунда у тирсагини орқага йўналтира олмайди зарба берилаётганда. Ўуналтира олиш кўрсаткичлари харакатни ирода қила олишга, хар хил позада хам имкон беради. Шунингдек хатоларда ўқувчи ўз танасини хис қилишни, оралиқда ёки харакатйўналишини сезмайди.Ўнгдан бериладиган зарбаларга ўргатиш учун мураббий тирсагидан букилган қўлини тепага кўтариб ва зарба бераётганда, ўқувчи мушт харакати билан қўлини эгилишини талаб

www.arxiv.uz қилади. Бунда ўқувчини қўли бурчак хосил қилмасликни ва тебраниш зарбасини қисқартирмасликни талаб қилади. Эьтибор омиллари тананинг асосий таянч нуқтаси деб қабул қилинган жойига эьтибор қаратишга ёрдам беради. Бу мақсадда танага катта бўлмаган оғирлик тиркаб қўйилади ва харакатланганда, харакат қанчалик мураккаб бўлмасин тананинг шу жойи аниқ назарда тутилади. Мисол бўлиб, таълид машқларибўла олади. Бунда ўқувчи ринг бўйлаб қўлда гантель билан ва оғирлик массаси тирсакда ёки белга тарқалган холатда харакат қилиши керак. Харакат ситимуляторлари ўқувчи кучни тезлашишини сеза олмаган холда қўлланади. Унга хар хил тезланишдаги қаршиликларни енгиш таклиф қилинади, улар керакли вақтда киритилади. Зарбанинг бошланиши фазасида - таянч оёғни харакати кучайтириш, ўртада - тана айланиши харакатини кучайтириш ва охирги фазада - қўл харакатини кучайтириш. Харакатга қаттиқ овозда жўр бўлиши услуби айниқса мухим ахамиятга эга. Ўрганилаётган харакатни қаттиқ овозда жўр бўлиб бажарилса, харакатни ташкил қилишига ёрдам беради ва шунингдек пайдо бўлган хиссиётлар хис қилишга ва керакли бўлган хисда ўз эьтиборини жамлашни ўргатади. Ўқитишни услубий йўналиши. Бокс техникасини ўрганиш. Бу услубий йўналиш асосига қуйидагилар киради: 1. Мураббийнинг умумий командаси орқали бир қатор бўлиб турилган сафда харакатни гурух бўлиб ўрганиш. 2. Мураббийни умумий командаси орқали икки қатор бўлиб тузилган сафда (шерик балан) харакатни гурух бўлиб ўрганиш. 3.Тренер берган вазифа бўйича жуфт бўлиб залда эркин харакат қилиб приёмни ўргниш, мустақил ўрганиш. 4.Чегараланган конкрет топшириқ берилган рақиб билан шартли жанг. 5.Приёмни боксер томонидан тренер билан ишлаш орқали индивидуал ўрганиш. Кенг техник ва тактик вазифалар билан бўлган

www.arxiv.uz шартли жанг. 6.Эркин жанг (рақибни харакатини чегараламайдиган). Команда орқали приёмни гурухлаштириб ўргатиш (сафда) услуби кўпинча илк ўрганаяпган боксерлар ўргатаяптганда қўлланади. Бу усулни кўпинча ва яхшиси боксерга энг оддий ва содда харакатларни ўрганаяпганда ва асосан енгил ва яхши шароитда қўлланади. Бошловчи боксерларга жуда яхши шароитлар яратилади. Тренер ўз ўқувчисини координасион харакатларини эгаллаб бўлганини тан олса, у берилган элементни бошқа элемент билан уйғунлаштиришига рухсат беради. Гурух бўлиб ўргатиш асосан тренернинг умумий командаси орқали тарқалган. Бунда битта қатор зарба берувчи ролини бажаради, иккинчиси қатор эса химояланувчи вазифасини бажаради. Машқларни тренерни умумий командаси орқали бажарилиши бу тасодифий элементларни йўқ қилади ва химояни ўз вақтида ва тўғри бажаришга имкон беради. Шунингдек харакат шаклини сақлашга, рақибгача керакли бўлган масофани сақлашга ёрдам беради. Агар шогирд жанговар коордии.характерни ўрганиб олган бўлса, рақиб билан ўзи орасидаги масофани сақлашини ўзлаштира олган бўлса, тренер уларга вазифа бериши керак. Бу вазифани улар командасиз бажариб Ъар машғулотдан олдин тренер албатта ўрганиладиган машқни кўрсатиб бериши, уни техник хусусиятларини, уни бажарилишини тушунтириб бериши шарт. Ва уни бажарилишини,қўлланишини тактик охиятини тушунтириши керак. Ўсмирлар олиб бориладиган тарбиявий ва спорт ишларини хусусиятлари. Ўсмир секўияга келди. У кучли, чаққон бўлиши учун келди. У ўз орзуларида ўзини Огуречников, Михайлов ва х. бўлиб тасаввур қилаяпти. Борки уни фақат кимдирга таълид қилиш етаклагандир. Энди унга унга янги жамоа, тренер унинг шахс сифатида шаклланишига ёрдам бериши керак. Ўсмирни боксга қизиқиши қанча кучли бўлса таьсир хам шундай бўлиши керак. Жанг олиб бориш саводини бериш билан бирга тренер, шогирдигашахс сифатида шаклланишига хам ёрдам беради. Мусобақаларда жангни қандай олиб боришга, рақибларга, дўстларига қадай муносабатда бўлишига тренер

www.arxiv.uz ўргатмоғи лозим. Тренерни спорт жамоасига таьсири катта. Ва буни тасирини фақатгина яхши бўлиши мухимлиги эмас, балки шу ўқувчига мактабда, оиладаги тарбия таьсирига зид бўлиб қолмаслигида, кичкина одамни хаётини турлича бўлиши мумкин ва олам унга тарқоқ бўлиб кўринмасин. Уни зиддиятлар қийнамасин ва тинч, осуда бўлиб ўтсин. Тренер бу борада кўп нарсага қодир. Агар у педагогик махоратини тўла намоеш қилса. Хаёт мураббий олдига жуда кўп муаммоли вазиятларни қўяди. Педагогик махорат изланишларда, ўйлашларида юзага келади. Фақат буизланишларда тўғри йўлни танлаб олиши керак. Бу борада тренр учун компас ва йўл кўрсатувчи бўлиб педагогиканинг асосий тамоиллари бўлади. Хозирги давр ёшларни тез ривожланиши билан белгиланади. Хозирги ёшлар ўзларини 30-50 йиллик тенгдошларидан 2-3 йил олдинга ўсиб кетишган. Бу уларнинг дунёқарашига хам таьсир қилади. Тренер, мураббий буни инобатга олиш керак. Чўққиларни асосан ёшлар забт қилишмоқда. Шундай қилиб, , балки машаққатли тренировка даври. Хозир ёш спортчилар фақат хар куни эмас, баьзида кунига 2 мартда хам. Тренировка давомийли 2-3 соат ва ундан ортиқ бўлади. Бундан ташқари бу жисмоний нагрузка мактабдаги ақлий нагрузка билан уйғунлашиб кетади. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, Москва ўқувчилари хар куни 8-9 соати машғулотлардан иборат экан. Бу хаммаси организм зўриқишига олиб келиши, соғлиғига таьсир кўрсатиши ва катта спортга бўлган йўлни беркитиши мумкин. Мана шунинг учун тренерга бугунги кунда ўсмирларни физиологик, морофологик, психологик хусусиятларини яхши билиши керак ва организмдаги ўзгаришларни назорат қила олиши ва йўналтира олиши керак.

Похожие

Жисмоний тарбия назариясининг умумий принциплари

Гимнастика машкларини ўргатиш

Жисмоний тарбия методларига умумий характеристика

Қўл тўпи ўйини тактикаси ва уни қўллаш услублари

Волейболчиларнинг жисмоний тайёргарликлари