Ядрo итқитиш техникаси таҳлили - Физическая культура - Рефераты

Ядрo итқитиш техникаси таҳлили

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

2361.5 KB

Ядрo итқитиш техникаси таҳлили Режа: 1. Старт ҳаракатлари техникаси 2. Итқитиш йўналишига орқа ўгириб туриладиган дастлабки ҳолатдан ядрo итқитиш техникаси 3. Таянчсиз босқич, сапчиш 4. Якуний тезлик олиш босқичи 5. Снаряддан ўзиб кетиш фазаси 6. Снарядни ўзига тортиш фазаси

Енгил атлетикада улоқтиришлар техникасини ҳаракатнинг асосий вазифасига мувофиқ равишда қисмларга бўлиб ўрганиш қабул қилинган, чунки бу айрим қулайликларни яратади. 1 – снарядни ушлаш; 2 – тезлик бериш учун тайёрланиш; 3 – улоқтирувчи-снаряд тизимининг тезлик олиши; 4 – якунловчи кучланишга тайёргарлик; 5 – якунловчи кучла-ниш; 6 – якунловчи ҳаракатлар: тўхташ ва итқитиш айланаси чега-расидан чиқиш. Ядрo итқитиш техникаси қуйидаги элементларни бирлаштиради: 1. Ядрoни ушлаш. 2. Жамланиш. 3. Сапчиш. 4. Якуний кучланиш. 5. Тўхтаб, турғун ҳолатни эгаллаш. 6. Орқа томондан итқитиш айланасининг чегарасидан чиқиш. Улоқтиришларда ҳаракатлар тизимини тақсимлаш шартли бўлганлиги учун ҳар бир таркибий қисм мустақил аҳамиятга эга бўлиб, ўзаро бир-бирига боғлиқ ёки бир-бирини шарт қилиб қўядиган муносабатга эга. Техниканинг бош элементи якунловчи кучланишдир, бошқа ҳаракатлар ёрдамчи ҳисобланади. Шундай бўлдики, ядрo итқитиш бўйича мусобақа машқлари бир тузилишли машқ шаклини олди. Итқитувчилар танланган усулларнинг бирортасини қўллаб мусобақа уринишларини бажарадилар (сапчиб ёки бурилиш билан), бу усуллар доимий ҳаракатлар тизимидан иборат бўлади. Ядрo итқитиш техникасининг бутун тизимига доимий тузилмалар тизими деб қараш мумкин эмас. Итқитувчи ўз натижасини яхшилашга ҳаракат қилади, ҳаракатларини такомиллаштириш имко-ниятларини қидиради. Бундай изланиш ҳаракатлари техниканинг индивидуал хусусиятларини шакллантириб, унинг доимий ўзгариб туришини тақозо этади. Бу, айниқса, ядрo итқитиш техникасининг динамик, куч ва ритм суръат хусусиятларига тааллуқли. Техника сифати ривожланади ёки пасаяди. Техника ўзгармас қолип эмас. Бир қолип-лилик ғояси биологик заминга эга бўлмайди. М.А. Бернштейннинг (1947 й.) фикрича, одамнинг барча xатти-ҳаракатлари, улар такрорлангани сайин, ҳар сафар янгидан қурилади, сенсор таҳрир қилиш

механизми, одатда, ўйланган ҳаракатлар дастури йўналишида етарлича ишонч билан илгарилашга имкон беради. Шунинг учун енгил атлетика машқлари, жумладан, ядрo итқитиш техникасини кўриб чиқар эканмиз, уни яхшилаш омиллари юзасидан бир хулосага келиш жуда муҳим. Спорт натижасининг самарадорлигини ошириш омилларини тасаввур қилиш; жароҳатловчи ҳаракатларнинг олдини олиш (рационаллик) ўз ҳаракат имкониятларидан унумлироқ фойдаланиш (тежамкорлик), спортчининг куч сарфлайдиган ижобий таъсир кўрсатувчи ўзаро ҳаракатларини оптималлаштириш, нохуш таъсир кўрсатувчи муносабатларни енгиб ўтишга ўргатиш (техниканинг барқарорлиги ва ишончлилиги) ва ҳ.к. ниҳоятда зарур. Старт ҳаракатлари техникаси Стартда тезлик олиш босқичи дастлабки ҳолатни эгаллаш ва ядрoни ушлашдан бошланади. Ядрo панжага бармоқлар асосига қўйилади, бунда улар снаряднинг оғирлиги остида бир оз букилади (7-рaсм). Ядрoни ушлаш усуллари панжадаги бармоқлар кучи ва шуғул- ланувчининг тайёргарлигига боғлиқ. Ядрo: а) кафтда, б) кўрсаткич, ўрта ва номсиз бармоқларнинг асосида ҳамда кўрсаткич, ўрта ва номсиз бармоқларнинг биринчи бўғимларида жойлашиши мумкин. Бош бармоқ ва жимжилоқ ядрoни ён томондан тутиб туради (8-расм). Шу усуллардан бирида қўлга олинган ядрo бўйиннинг ён сиртига, ўмров усти чуқурчаси соҳасига жойлаштирилади. Итқитишнинг ўрганилаётган усули, шунингдек, қўлнинг анатомик тузилишидан келиб чиқиб, ядрoнинг жойи ё қулоққа (9-расм, а), ёки иякка яқинроқ (9-расм, б) бўлиши мумкин. Итқитиш йўналишига орқа ўгириб туриладиган дастлабки ҳолатдан ядрo итқитиш техникаси

Бу усул билан ядрo итқитишни бошлашдан аввал енгил атлетикачи айлананинг орқа қирғоғи яқинига туради. Дастлабки ҳолат (10-расм): ўнг оёқ кафти сапчиш (ирғиш) йўналишига мувофиқ чизиққа қўйилади (11-расм, б), ўнг оёқ тиззаси бир оз букилади; тана оғирлиги ўнг оёққа ташланади, чап оёқ эркин ҳолда учини орқага қаратиб, ўнг оёқ товони рўпарасига жойлаштирилади. Бошловчи спортчилар ядрoни бармоқлар асосига яқинроқ қўйган-лари маъқул. Кейин снаряд бўйинга ўмров суяги остидаги чуқурчага яқин жойда босилади ва тирсак ён томонга, бир оз пастга ва олдинга силжитилади. 50-60- йилларда кўпгина спортчилр гавдани жадал кўтариб, чап оёқни баландлатиш ҳаракатларини амалга оширганлар, кейин ўнг оёқда кескин чўнқайиб, шу тариқа таянчга кўпроқ босимни юзага келтирганлар (ўнг оёқ мушакларини чўзгандаги пружиналовчи эффектидан фойдаланилган). Бироқ бундай ҳаракатлар, бир оёққа таянилганда, танани мувозанатидан чиқариши оқибатида тана оптимал йўналишдан оғиб, айлана ташқарисига томон йўналиши мумкин. Бўғимларда бурчакларнинг ўртача катталиги: ўнг тизза бўғими (а) – 108 + 11,9 0 , ўнг тос-сон бўғими (б) – 85 + 8,9 чап тизза бўғими (в) – 80 + 10,9 0 , ўнг тирсак бўғими ( г ) – 65 + 7,1 0 (11-рaсм). Кейинги йилларда стартолди ҳаракатларининг бирмунча соддалаштирилиши юз берди. Спортчилар куч имкониятларини ортиши билан кўпроқ ўнг оёқ мушакларининг кучи ҳамда чап оёқни силташ ҳисобига стартдаги тезлик олишни самарали бажариш мумкин бўлди. Бу энг паст ва турғун кўтарилувчи ҳолатни эгаллашга имкон беради (11-расм). Бундай ҳолатда тананинг ОМЎ ўнг оёқ кафтининг олд қисми орқали ўтади. Ядрo гавда билан бир текисликда ёки бир оз пастга энгаштирилган бўлади. Старт ҳолатининг асосий вариантлари расмларда кўрсатилган (16, 17-рaсмлaр).

Якунловчи босқичда елкa ва тос бир-бирига нисбатан параллел, улоқтириш йўналишига эса перпендикуляр ҳолатда бўлади. Айрим спортчилар жамланишнинг яна ҳам “ёпиқроқ” ҳолатини эгалладилар. Энг яхши спортчиларнинг ўзига хос хусусияти – паст старт ҳолатидан итқитишга тайёрланишларидир. Шу туфайли траектория вертикал текисликка проекцияси тўғри чизиққа яқин бўлади ва, натижада, сапчиш (парвоз) босқичида тезликни йўқотиш даражаси анча камаяди (18-расм). Стартдан тезлик олиш тана ОМЎ проекциясининг чап оёқни силташ ҳисобига оёқ кафтининг олд қисмидан товонгача силжишидан бошланади, бунда ўнг оёқ таянчдан итарилиб, тана ва ядрoнинг тортилиш кучи моменти амал қила бошлайди, бу ҳодиса спортчи-снаряд тизими ОМЎ проекциясининг таянч майдони чегарасига чиқишида юзага келади. Чап оёқнинг силтаниши тананинг айланага туша бошлаши ва ўнг оёқнинг таянчга таъсир қилишни бошлашидан кейин амалга оширилиши керак. Айланага тушишга алоҳида диққатни қаратиш хато, бундай хатони тузатиш қийин. Тананинг асосий тезлиниши чап оёқнинг силтанишидан бошланади. Кўпгина спортчилар икки хил вариантини қўллайдилар: олдинга-юқорига ва олдинга- пастга (20-расм). расм. Стартда тезлик олиш бошида ядрo итқитувчининг ҳолати. а) Слупянек, б) С.Крачевская, в) Фейербах

расм. Стартда тезлик олишнинг бошида дастлабки ҳолат (жамланиши – олдиндан кўриниши): а) елкa ўқи итқитиш йўналишига перпендикуляр (Слупянек); б, в-“ёпиқ” ҳолат (Матсон ва Баришников).

расм. Юқори малакали спортчида ядрoнинг ҳаракати [с ( t )] ва тезлиги [в ( t )] (Сушанка бўйича, 1974). I – тайёргарлик босқичи, II – стартда тезлик олиш босқичи,III – сакраш,IV – перекат , V – ядрoни итариб чиқариш босқичи. Брабетсининг уриниши – 20,11 м. расм. Босқичлар бўйича жой ўзгариши (Дэссуреaулт бўйича, 1978). а – стартда тезлик олиш босқичи, сапчиш, б – перекат , ядрoни итариб чиқариш босқичи, _ _ _ _ - юқори малакали спортчининг маълумотлари (20,67 м), _._._. – паст малакали спортчининг маълумотлари, х – горизонтал координаталар, в – вертикал координаталар.

расм. Стартда тезлик олиш босқичида чап оёқ силтанишининг йўналиши вариантлари: а) олдинга-юқорига (Войкин), б) олдинга-пастга (Фейербах). Стартдаги ҳаракатларнинг биринчи варианти сонларнинг орасини тез очиш ва худди шундай тезлик билан уларнинг бирлаштирилишини эслатади. Бундай силташнинг камчилиги гавданинг компенсация сифатида юқорига кўтарилиши бўлиб, бу ядрo ҳаракатининг вертикал текисликка проекцияси қийшайишига олиб келади. Чап қўлни ростлаб, уни ён томонга – чап оёқни силташ йўналишига қарши йўналишда узатиш орқали гавданинг кўтарилишини қисман камайтириш мумкин. Олдинга-пастга силташ координациясига кўра осонроқ бўлиб, якун-ловчи тезлик олиш босқичида оёқни таянчга ўз вақтида тўғри қўйишни осонлаштиради. Чап оёқни силташ тосни улоқтириш йўналиши томон буради. Тоснинг фронтал ўқи улоқтириш йўналишига деярли параллел бўлади, елкaлар эса старт ҳолатида қолади. Гавда мушакларининг аввалги чўзилишига эришилади (қориннинг ички қия мушаклари). Стартда тезлик олиш босқичи ўнг оёқни таянчдан узиш моменти билан тугайди. У оёқ кафтининг товон орқали перекати , ёки оёқ учидан итарилиши билан кечади. Бунинг фарқи йўқ. Таянчсиз босқич, сапчиш

Ядрoнинг тезлик олиши нуқтаи назаридан таянчсиз ҳолат, сапчиш нисбатан пассив саналади. Таянчсиз ҳолатда спортчи-снаряд тизими ОМЎнинг горизонтал тезлигини ошириш мумкин эмас. Ядрo тезлигини бирмунча оширишга фақат гавдани ростлаш ҳисобига эришиш мумкин. Бироқ у сезиларсиз бўлиши керак, акс ҳолда спортчи якуний тезлик олишнинг бошида ўта тўғри ҳолатга келиб қолади. Ўнг оёқ таянчдан узилганидан кейин тизза бўғими тез букилади. Уни таянчга қўйишдан аввал кўпчилик спортчилар таянч томон оёқларини сезилар-сезилмас ростлайдилар, уларнинг ораси 10-15 0 ли бурчакни ташкил этади. Бундай ҳаракат оёқни таянчга қўйган заҳоти дарҳол унга фаол босим бера бошлаш учун шароит яратади. Якуний тезлик олиш босқичи Якуний тезлик олиш босқичи ўнг оёқни таянчга қўйишдан бошланади. Кўпчилик спортчилар ўнг оёғини айлана марказига қўяди-лaр. Чап оёқ деярли ҳар доим сегмент ёнида бўлади, оёқлар орасидаги масофа 1 м дан ошмайди. Оёқларнинг бундай ҳолати уларнинг куч имкониятларини намойиш этиш учун қулай. Оёқлар орасини кичикроқ очишнинг нуқсонлари шундаки, ўнг оёқнинг таянчга босим кучи йўналиши билан ядрoга бериладиган куч йўналиши бир-бирига мувофиқ эмас, шунингдек, снарядга куч қўйиш йўли ҳам камаяди. Сўнгги вақтларда айрим спортчилар оёқларини кенг кериб қўймоқдалар – кафтлар орасидаги масофа 110-120 см га тенг бўляпти (21- расм), бунинг ўзига хос афзалликлари билан бирга нуқсонлари ҳам бор. Бир томондан, ўнг оёқ кучининг намоён бўлиши сусаяди, иккинчи томондан, ядрoга куч қўйиш йўли ортади, оёқлар орасини кичикроқ очишдагига нисбатан ўнг оёқнинг таянчга тезлантирувчи кучи йўна-лиши билан ядрoнинг учиб чиқиш йўналиши кўпроқ мувофиқ келади.

a б расм. Якуний тезлик олишда оёқларни жойлаштириш вариантлари: а) оёқларни тор жойлаштириш (Баннер), б) кенг жойлаштириш (Слупянек). Оёқлар ҳолатидан қатъи назар, ўнг оёқ кафти таянчга тегиб турган вақтда ядрoнинг учиб чиқиш йўналишига нисбатан 45-90 0 бурилади, бу тоснинг шу йўналишдан бурилиш катталиги билан боғлиқ. Таянчсиз босқичда ўнг оёқ ва тоснинг бурилиши қўллар сатҳининг қарама-қарши йўналишдаги компенсацион бурилишига сабаб бўлади ва шу тариқа гавда мушакларининг таранглик кучлари қувватини тўплаб, ўнг оёқнинг таянчга теккизилган заҳоти бурилишни давом эттиришига имкон яратади (22-расм). Шундай фикр мавжудки, оёқ кафти ерга қўйилгач, товонга тушмасданоқ уни кўтара бошлаш зарур. Айрим спортчилар ўнг оёғини бутун кафтига қўядилар. Якуний кучланиш босқичида замонавий спортчилар ўнг оёқнинг айланма ростланишини қўллайдиларки (23-расм), бундай ростланиш унинг илгари қўлланилган икки ҳаракатини бирлаштиради.

расм. Якуний кучланиш босқичида тана ҳаракати схемаси (О.Я. Григалка бўйича, 1970) 1, 2, 3, 4-алоҳида босқичлар траекторияси). Ядрoнинг учиб чиқиш вақтида ўнг оёқнинг таянчга таъсири ўртача 51,5 + 21,5 м/с да тугайди ва оёқ тўла ростланмай туриб таянчдан узилади (тизза бўғимида бурчак 160,3 + 8,1 га тенг (Я.Е. Звено, 1977). Ўнг оёқнинг фаолияти унинг таянчдан узилиш моменти олдидан ядрoнинг учиб чиқиш йўналишида спортчи-снаряд тизимини тарқатиб юборишдан иборат эмас, балки чап оёқ билан барча тана қисмлари ҳаракатини пастдан юқорига тартибида тўхтатишдан иборат.

Бундан ташқари, энг яхши спортчиларга хос бўлган ядрo итқитишни сегментдан нарида якунлашнинг таянчда узоқ муддат ушланиб қолиб амалга оширилиши мумкин эмас. расм. Якуний тезлик олиш босқичида ўнг оёқнинг таянчга таъсир кучининг вертикал ва горизонтал таркибий қисмлари динамограммалари: __________ юқори малакали спортчида (19,60 м); _ _ _ _ _ _ _ паст малакали спортчида (12,74 м). Якуний тезлик олиш босқичида чап оёқ ҳаракатларига келсак, спортчилар уни таянчда жойлаштиришнинг икки хил вариантидан фойдаланадилар: сегментга томон пастга-олдинга “тақаб” қўйиш ва оёқ кафтини ядрo учиб чиқадиган томонга бир оз буриб, юқоридан пастга ҳаракат билан “сидириш” вариантлари. Биринчи ҳолатда оёқ учи ерга қўйилади, кейин бутун кафтга босилади, иккинчисида – бир йўла бутун кафтга босилади, бу унинг таянчга тезкор фаол таъсир кўрсата бошлаши учун имконият яратади.

Чап оёқ таянчга теккизилганидан кейин, тизза бўғими бурчаги 120 + 16,2 o ни ташкил қилганида, унинг анчагина букилиши кузатилади (ўртача 15 га) бу оёқнинг таянчга “михланиб” таъсир кўрсатиш натижасида юзага келадиган катта юклама билан боғлиқ. Якуний кучланишнинг охирги қисмида чап оёқ ҳаракатларининг куч имконият-ларини камайтирмаслик учун тизза бўғимидаги букилиш катталиги оптимал бўлиши лозим (105 дан 12,5 гача). Кўндаланг йўналишда оёқларни жойлаштириш кенглиги 15-20 ёки 25- 30 см орасида тебранади. Оёқ кафтлари орасидаги масофа ядрoни итқитиш усулига боғлиқ. Агар ядрoга янада тўғрироқ траектория бўйича тезлик бериш нуқтаи назаридан қарайдиган бўлсак, унда чап оёқ чап томонга камроқ узатилади. Агар ядрo каттароқ радиус бўйлаб ҳаракатлантириш ниятида итқитилаётган бўлса, чап оёқ кафти чап томонга кўпроқ узатиб қўйилади (24- расм). Якуний тезлик олишда гавда ҳаракати алоҳида ўрин тутади. расм. Якуний тезлик олиш босқичида кўндаланг йўналишда оёқларни жойлаштириш вариантлари: а) чап оёқ бир оз чапга сурилган; б) чап оёқ чап томонга анчагина сурилган.

40, 50-йилларнинг спортчилари гавдани оддийгина ростлаб, кейин уни ядрo учиб чиқадиган томонга буришган (Фукс, О’Брайен ҳаракатлари кадрига қ.). Бугунги кунда улардан кучлироқ спортчилар гавдаси билан мураккаб ҳаракатни бажарадилар, уларнинг таркибига бир вақтнинг ўзида тананинг бўй ўқига нисбатан ростланиши, бурилиш ва буралиш киради. Якуний тезлик олиш босқичида гавданинг ҳаракатлари тананинг бўй ўқига нисбатан тосни буриш билан бошланади. Бунда қўллар сатҳини “ёпиқ” ҳолатда тутиш зарур. Бу гавданинг буралишига ва қориннинг ташқи ҳамда ички қия мушаклари чўзилишига олиб келади. Айни пайтда тоснинг бурилиши билан асосий бўғимларнинг ростла-ниши амалга оширилади. Бу ҳар икки ҳаракат гавдани букувчи мушакларнинг чўзилишига сабаб бўлади (т ос ; қориннинг тўғри мушаги, катта ва кичик кўндаланг мушаги, қориннинг зўриқтирилган ва ички қия мушаклари). Бунда тос олдинга силжийди, қўллар сатҳи эса бир оз ортда қолади, бу “тортилган камон ҳолати”ни эслатади. Тоснинг ўзиб борувчи ҳаракати ва гавда мушакларининг кучли чўзилиши уларнинг катта қувват талаб қиладиган ишни бажаришга қодир бўлган қисқаришини юзага келтиради ҳамда елкa камари бурилишини тезкорлик билан бажаришга ёрдам беради. Якуний кучланишни бажаришда чап қўлнинг фаолияти муҳим аҳамиятга эга. Сапчишдан кейин чап қўл ён томондан чапга – елканинг ўқ чизиғи ортига узатилади, шу тариқа мушакларнинг зарур чўзилиши амалга оширилиб, бу тананинг айланиш ўқи юзага келишига, елка камари бурилишига ёрдам беради. Ядрo итқитиш ҳаракатларини оптималлаштиришда спортчининг дастлабки ҳолати ва ҳаракатлари жуда муҳим. Улар снарядга тезлик бериш вақтида мувозанатни сақлашга итқитувчининг ўсиб борувчи ҳолатлари турғун бўлишига ёрдам беради, ҳаракатлар бошқарили-шининг вестибуляр ва сенсомотор назоратини оптималлаштиради, гавда мушаклари тонусининг кучайишига (бўйин-тонус рефлекси) кўмак-лашади.

Якунловчи ҳаракатлар бошида спортчининг нигоҳини тутиб қолиш ва ўнг оёқ ҳамда тос билан гавда мушаклари таранглик кучининг тўпланишига ёрдам беради, гавданинг ядрo учиб чиқадиган томонга вақтидан илгари бурилиши ва ростланиши олдини олади. Чап қўлни ён томонга узатиш тўхтатилган заҳоти итқитувчи энгагини (иягини) юқорига кўтаради. Бу итқитиш портловчи ҳаракати учун қулайроқ шароит яратади. Ядрoнинг якуний кучланиши ўнг қўл ва чап оёқнинг кучланиш импульслари билан якунланади (расм).Shot Put -Introd uc tion Анализ линейной техники ФАЗА ФИНАЛЬНОГО УСИЛИЯ D Pop pe “Tra jec toire ”1996 Раскрываются левая рука иплечо ЖЕСТКАЯ левая сторона отноги до плеча Правый носок смотрит вперед Разгибание правой руки «высокий »локоть «Вложиться »длинно ивысоко в толчок Удержать голову позади вертикали из левой стопы 10 of 17 р асм. Охирги куч бериш фазаси Итқитувчининг кейинги ҳаракатлари тўхтаб, турғун ҳолатни эгаллаш ҳамда айланадан чиқиб кетиш зарурати билан боғлиқ. Якуний кучланиш босқичида тананинг алоҳида қисмлари ҳаракати муайян изчилликда бажарилиши керак. Тана қисмларини ростлаш изчиллигининг иккита асосий варианти маълум: 1) ўнг тизза бўғимини ростлаш бошлагандан сўнг спортчи ўнг тирсак бўғимини ростлашни бошлайди, кейин чап тизза бўғими ва итқитувчи қўл тирсак бўғимлари ростланади;

2) чап тизза бўғимини ростлаш ўнг тирсак бўғимининг ростланишидан илгарироқ бошланади, бошқа қисмларнинг ҳаракат изчиллиги ўзгармайди. Биринчи вариант афзалликларга эга (расм). Итқитувчи қўл Чап оёқ Тос Ўнг оёқ Итқитувчи қўл Тос Чап оёқ Ўнг оёқ Вақт, мс расм. Якунловчи кучланиш босқичида тана қисмларининг ҳаракат изчиллиги схемаси. А – биринчи вариант. Б – иккинчи вариант (изоҳ матнда берилган). Узуқ чизиқ – ядрoнинг учиб чиқиш вақти, штрих – бўғимнинг ростлана бошланиш пайтида оёқни таянчга қўйиш вақти, штрихланмаган қисм – бўғимнинг ростланиш вақти, қорайтирилган қисм – оёқни таянчдан узиш вақтида бўғимнинг ростланиши максимумига нисбатан вақт. Ҳозирги вақтда ядрoни бурилиб итқитиш усули кенг қўлланиляпти (20-расм). Бу усулда бурилиш, худди диск улоқтиришда бўлганидек, итқитиш йўналишига орқа билан турган дастлабки ҳолатдан бажарилади. Ядрoни бурилиш билан итқитишда якуний кучланиш босқичи сапчигансимон ҳаракат билан тезлик олишдан кейин қандай бўлса, шундай бажарилади, лекин бунда тана инерция бўйича узоқроқ айла-нади ва оёқлар ҳолатининг сакраб ўзгартирилишини келтириб чиқаради.

Бурилишли техниканинг таҳлили Тайёргарлик тезлик фазаси - Тана оғирлигини чап оёққа ўтказиш. - Оёқ кафтининг олд қисмида бурилиш. - Тананинг чап томони ўқи атрофида бурилиш. - Бош ва гавдани “қаттиқ” тутиш (Т – вазиятни сақлаб туриш). - Чап томонга узун ҳаракат. - Ўнг тизза ва оёқ ён томонга узатилган. - Мувозанат учун ҳаракат тезлигидан кўра унинг йўналиши муҳимроқ. Снаряддан ўзиб кетиш фазаси Илгариланма ҳаракат. - Чап оёқ кафти ва ўнг тизза билан ҳаракат қилиш. - Вақт жиҳатидан қисқа таянчсиз ҳолат.

Ўнг оёқ кафтини жойлаштириш. - Ўнг оёқ кафти айлана марказидаги таянчга фаол жойлаш- тирилади. - Ўнг оёқ кафти снарядни “тутиб олади” ва унинг учида бурилиш бажарилади. - Снаряддан “ўзиб кетиш” ҳолатида ерга тушилади ва “Т – вазият” сақлаб турилади. - Чап елканинг ёпиқ ҳолати сақлаб турилади. Снарядни ўзига тортиш фазаси Чап оёқ кафтини таянчга қўйгунга қадар. - Чап оёқ кафтини таянчга қўйгунга қўйиш ўнг оёқ мушакларини узайтиради. - Ўнг оёқ кафти подхват горизонтал тезликни сақлаб қолишга ёрдам беради. - Ўнг тизза снаряд учиб чиқадиган йўналишда бурилади. - Тананинг юқори қисми пассив. - Улоқтирувчи орқага қарайди. - Чап томон “таранглашган”. - Чап елка ва қўл кечикиб “очилади”.

Якуний кучланиш фазаси - Чап қўл ва елка ёзилади. - Чап томон оёқдан елкагача қаттиқ тутилади. - Ўнг оёқ учи олдинга йўналтирилган. - Снаряд сакраб туриб итқитилади. - Ўнг қўл ҳаракати. - Охирги куч бериш йўли узун бўлишига ҳаракат қилиш ва унга бутун борлиғи билан берилиш. - Бош чап оёқ кафтидан чиқарилган вертикал чизиқ орқасида тутиб турилади. Қанча ядрoни ўтиш йўли узун бўлса, бу йўл давомида тезлик ҳосил қилиш имкони бор.

2 7 -расм. Ядрo итқитишда мушакларнинг фаоллиги: I – стартда тезлик олиш босқичи; II – сапчиш; III – перекат ; IV – ядрoни итариб чиқариш босқичи; 1 – ўнг оёқнинг олд катта мушаги, 2 – ўнг оёқнинг мушаги, 3 – ўнг оёқ сонининг икки бошли мушаги (“узунбош”), 6 – ўнг қўл панжасининг билаги. А – юқори малакали спортчи, Б – паст малакали спортчи. Ўнг оёқнинг тизза бўғимида ростлана бошланиши моменти стрэлкa билан кўрсатилган.

расм. Ядрo итқитиш техникасининг замонавий вариантлари. Юқоридаги кадрлар – чизиқли силташ, якуний кучланиш босқичида оёқларни кенг қўйиш (Москвадаги ХХII Олимпиада ўйин-лари чемпиони, жаҳон рекордчиси Слупянек); ўртадаги кадр – чизиқли силташ. Якуний кучланиш босқичида оёқларни тор қўйиш (Москвадаги ХХII Олимпиада ўйинлари бронза медали соҳиби, жаҳон рекордчиси Байер); пастдаги кадр –

айланма силташ (Москвадаги ХХII Олимпиада ўйинлари кумуш медали соҳиби, жаҳон экс чемпиони Баришников). расм. Ядрo траекторияси (ёнидан кўриниши) . а) Слупянек, б) Байер, в) Баришников. I – стартда тезлик олиш босқичи ва сапчиш. II – якуний кучланиш босқичи.

расм. Ядрo траекторияси (юқоридан кўриниши) ва ядрoни “бурилиш билан” усулида (Баришников) итқитишда тўхтаган ҳолат (Керссэнбрocк, 1974). I – стартда тезлик олиш босқичида икки таянчли ҳолат;II – стартда тезлик олиш босқичида бир таянчли ҳолат; III – сапчиш; IV – перекат; V – ядрoни итариб чиқариш босқичи.

Адабиётлар : 1. Алабин В.Г., Кривоносов М.Н. Тренажёры и специальные упражнения в легкой атлетике. – М.: Фи C , 1982. 2. Бакаринов Ю.М. и др. Легкоатлетические метания. Методические рекомендации. Харьков, 1991, с. 103. 3. Боген М.М. Обучение двигательным действиям. – М.: Фи C , 1985. 4. Бондарчук А.П. и др. Легкоатлетические метания. К.: Здоровье, 1984. 136 с. 5. Бондарчук А.П. Перенос тренированности в легкоатлетическом спорте. Киев, 1999, с. 332. 6. Бондарчук А.П. Периодизация спортивной тренировки. – К.: Олимпийская литература, 2005. – 318 с. 7. Буевская И.П. Примерная программа спортивной подготовки для ДЮСШ, СДЮШОР, М., Советский спорт. 2005, 104 с. 8. Верхошанский Ю.В. Основы специальной силовой подготовки в спорте. – М.: Фи C , 1988. 9. Войнова С.Е. и др. Базовые виды спорта: легкая атлетика: Учебное пособие. Национальный Государственный Университет физической культуры, спорта и здоровья им. П.Ф. Лесгафта, Санкт-Петербург, 2010. – 212 с.

Похожие

Ядро итқитиш техникаси асослари

Ядрo итқитувчилар махсус машқлар тўплами. Ядрo итқитиш техникасини ўзлаштиришга ҳозирловчи машқлар

Ядрo итқитиш техникасини икки усулини инобатга олган ҳолда 10 қадамда ўргатиш методикаси

Oммaвий рaзряд бaжaрувчи ядрo итқитувчилар учун машғулотларининг режалаштирилиши

Улоқтиришлар бўйича мусобақа қоидалари