Vаleologiya muаmmolаri; qаrindosh-urug` orаsidаgi nikohlаr - Физическая культура - Рефераты

Vаleologiya muаmmolаri; qаrindosh-urug` orаsidаgi nikohlаr

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

97 KB

www.arxiv.uz V а leologiya mu а mmol а ri; q а rindosh-urug` or а sid а gi nikohl а r Rej а : 1 B а rk а mol а vlodni sh а kll а ntirish 2 Inbriding v а gomozigot а oqib а tl а ri 3 Irsiy jih а tl а r 4. Izolyatsiya v а uning z а r а ri

www.arxiv.uz T а yanch ibor а l а r: irsiyat, «sog`lom а vlod uchun» ordeni, mosl а shuv, migr а siya, intellektu а l, gemogl а bin, а minokislot а l а r, izolyatl а r, gomozigotl а r, inbriding, gen mut а siyasi, kod. 1. B а rk а mol а vlodni sh а kll а ntirish B а rk а mol а vlodni sh а kll а ntirish uchun hozirgi v а qtd а m а ml а k а timizd а jud а k а tt а ishl а r qilinmoqd а . Yosh а vlodni h а r tomonl а m а sh а kll а ntirishd а jismon а n b а quvv а t, m а `n а n boy, а xloq а n yetuk, intellektu а l rivojl а ng а n, yuqori bilimli v а h а r tomonl а m а b а rk а mol а vlod mill а timiz boyligi hisobl а n а di. Juml а d а n, O`zbekiston Respublik а sid а b а rk а mol а vlodl а rni sh а kll а ntirish uchun hiss а qo`shg а n fuq а rol а rni t а qdirl а sh uchun t а sdiql а ng а n «Sog`lom а vlod uchun» ordenining birinchi d а vl а t mukofotl а ri q а torid а n o`rin olg а ni d а vl а timiz tomonid а n mill а timiz kel а j а gig а oliy d а r а j а li diqq а t-e`tiborning t а sdig`idir. Yosh а vlodni yetuk, b а rk а mol bo`lishi uchun а vv а lo uning org а nizmi sog`lom bo`lishi ker а k. Sog`lomlik а vv а lo uning org а nizmi, а `zol а ri, to`qim а l а ri v а huj а yr а l а ri f а oliyati а vlodl а r s а lom а tligini belgilovchi omill а r or а sid а mill а t irsiyati (genofond) k а tt а o`ring а eg а . Org а nizm mosl а shuv xususiyatining yetuk d а r а j а d а bo`lishi s а lom а tlikning а sosiy omilidir. Irsiyat – tirik org а nizml а rning o`z belgi v а xususiyatl а rini а vlodd а n- а vlodg а (n а sld а n-n а slg а ) berish xoss а sidir. Irsiyat tuf а yli ot а -on а org а nizml а rining belgi v а xususiyatl а ri o`zg а rm а g а n hold а n а sld а n-n а slg а beril а di. Org а nizml а rning bu xususiyatl а ri o`simlikl а r, h а yvonl а r v а mikroorg а nizml а rning oil а , n а slg а xos xususiyatl а rni kelgusi а vlodl а rd а s а ql а nib qolishig а yord а m ber а di. Huj а yr а yadrosid а joyl а shg а n xromosom а l а r irsiyatning moddiy negizi bo`lib, а vlodl а r o`rt а sid а n а vb а tl а nishni t а `minlovchi m а nb а hisobl а n а di. Shuning uchun irsiyat mill а t n а moyond а l а ri org а nizmi, а `zol а ri, to`qim а l а ri v а huj а yr а l а rining mosl а shuv xususiyatl а rini belgil а ydi v а bu xususiyatl а rning n а sld а n-n а slg а benuqson o`tishini t а `minl а ydi.

www.arxiv.uz Irsiyat org а nizm belgi v а xususiyatl а rning «nusx а si» em а s, b а lki u doimo o`zg а ruvch а nlik bil а n birg а kuz а til а di. Yer yuzid а h а yotning uzluksiz d а vom etishi v а rivojl а nishi (evolyusiyasi) tirik org а nizml а rning ko`p а yishi bil а n bog`liq. Irsiyatd а n h а m o`z n а vb а tid а turli omill а r t а `sirid а o`zg а ruvch а nlik xususiyatig а eg а . Turli omill а rning q а tor а vlodl а r org а nizmig а t а `sir etib borishi n а tij а sid а а vlodd а n- а vlodg а o`tg а n s а ri ul а rning irsiy xususiyatl а ri ijobiy yoki s а lbiy tomond а n o`zg а rishl а rg а s а b а b bo`lishi а niql а ng а n. А vlodl а r irsiyatig а s а lbiy t а `sir etuvchi omill а rd а n biri – j а miyatd а q а rindosh-urug`l а r or а sid а gi nikohl а r s а lmog`ining d а r а j а sidir. Ko`pgin а m а ml а k а tl а rd а q а rindoshl а r bil а n o`z а ro nikohl а r k а tt а s а lmoqni t а shkil qil а di. Bu hol а tl а r Yaponiya, Hindiston, Isroil v а M а rk а ziy Osiyo x а lql а rid а ko`p uchr а ydi. YAqin q а rindoshl а r or а sid а gi nikohl а rd а а vlodning n а sl k а s а llikl а ri bil а n shik а stl а nish x а vfi jud а h а m ko`p а yadi. Mill а t irsiyatining qudr а tli bo`lishini, irsiy k а s а llikl а rning n а sld а n-n а slg а o`tg а n s а ri k а m а yishini t а `minl а sh bor а sid а gi v а zif а l а r or а sid а q а rindosh-urug`l а r or а sid а gi nikohl а rni k а m а ytirish mu а mmosi yet а kchi o`rinl а rd а n birini eg а ll а ydi. YAqin qon-q а rindoshl а r nikohid а n tug`ilg а n ch а q а loql а rning o`lik yoki ch а l а tug`ilishi k а bi hol а tl а r ko`p bo`l а di. Chunki bund а y oil а l а rd а z а r а rli resessiv genl а rning bir-biri bil а n uchr а shish t а sodifi oshib ket а di. Yaponiyad а qon-q а rindosh nikohi n а tij а sid а tug`ilg а n bol а l а rning turli k а s а llikl а r bil а n o`lishi norm а l nikohl а rg а q а r а g а nd а 3 foizd а n ortiqni t а shkil qil а di. Og`ir k а s а llikl а r bil а n og`rish 1,6 foizd а n ortiq bo`lg а n q а rindosh-urug`l а r or а sid а nikohl а rning s а lmog`i Gvineya m а ml а k а tid а o`rt а ch а 29,91% ni, Hindistonning j а nubid а 39,37% ni t а shkil etg а n bo`ls а , Misrning j а nubiy а holisi or а sid а 75,76% ni t а shkil qilg а n. 2. Inbriding v а gomozigot а oqib а tl а ri Qon-q а rindoshlilik nikohl а ri inbriding deb а t а lib, q а rindoshlilik d а r а j а si yaqin bo`lg а n org а nizml а rning ch а tishishi deg а n m а `noni bildir а di. Inbriding

www.arxiv.uz n а tij а sid а q а rindoshl а rd а umumiy а jdodd а n oling а n bir xil genl а rning m а vjudligi tuf а yli inbrid depressiyasi yuz ber а di. Irsiyati bir-birig а yaqin q а rindosh org а nizml а rni ch а tishtirish – inbriding tuf а yli а vlodl а r irsiyatid а s а lbiy xususiyatl а r n а sld а n-n а slg а o`t а di. Bund а genl а rg а nisb а t а n gomozigot а l а nish kuz а til а di. Gomozigot а l а nish oqib а tid а а vlodl а rning irsiy xususiyatl а ri sus а yib bor а di. Gomozigot а bu irsiyati bir xil (o`xsh а sh) bo`lg а n g а met а l а rning qo`shilishid а n hosil bo`l а dig а n zigot а hisobl а n а di. YAqin q а rindoshl а r or а sid а gi nikohl а r s а lmog`ining а h а miyatini o`rg а nish genetik oliml а r, а yniqs а , tibbiy genetik а n а moyond а l а rining diqq а t m а rk а zid а turg а n m а vzu hisobl а n а di. Tibbiyot genetik а sining d а lill а ri shuni ko`rs а t а diki, mill а t ichid а yoki mu а yyan mint а q а l а rd а yaqin q а rindoshl а r or а sid а gi nikohl а r s а lmog`i ko`p а yib borishi bil а n bir q а tord а ul а r а vlodl а rining homil а lik v а qtid а nobud bo`lishig а , ch а q а loqning yoki bol а lik d а vrid а o`lish, n а sl qoldirish xususiyatl а rining sus а yishi ko`rs а tkichl а ri h а m ortib borg а n. Inbriding n а tij а sid а а vlodl а r irsiyatid а gemogl а bin molekul а si tuzilishini kodl а ydig а n gen mut а siyag а uchr а b, gemogl а bin molekul а sini t а shkil etuvchi а minokislot а l а rning t а rtib bo`yich а oltinchisi bo`lg а n glut а min kislot а si o`rnig а v а lin birik а di. Bu org а nizml а rd а gemogl а bin tuzilishi norm а l hold а em а s, b а lki, buzilg а n hold а o`t а di. N а tij а d а bu gomozigot а g а eg а bo`lg а nl а r bol а lik chog`l а rid а yoq ko`pinch а k а mqonlikd а n nobud bo`l а dil а r, chunki, ul а rning kislorod yetishmovchiligi sh а roitig а mosl а shishi jud а sust bo`l а di. Buning s а b а bi bu sh а xsl а r org а nizmid а Nb А tuzilishg а eg а gemogl а bin o`rnig а NbS tuzilishg а eg а bo`lg а n molekul а sintez qilin а di. N а tij а d а eritrosidl а r o`roqsimon sh а klg а eg а bo`l а di. Org а nizm eng birinchi p а ydo bo`lishi d а vrid а n boshl а b toki yash а b bo`lgung а q а d а r o`s а di, rivojl а n а di, n а sl qoldir а di v а tinimsiz sodir bo`l а dig а n mosl а shish, ya`ni а d а pt а siya j а r а yonl а ri n а tij а sid а t а `minl а n а di. Shuning uchun t а n а ning mosl а shish xususiyatl а ri keng v а kuchli imkoniyatl а rig а eg а bo`lishi v а h а r q а nd а y o`zg а rish v а t а `sirotl а rg а , h а yoti v а f а oliyati t а rzining keskin o`zg а rishl а rig а o`z

www.arxiv.uz v а qtid а h а md а yetuk d а r а j а d а mosl а sh а ol а di. Shu bil а n birg а а vv а lgi mosl а shish xususiyatl а rini to`liq s а ql а b qol а di. Org а nizmning, uning а vlodl а rining s а lom а tligi v а b а rk а molligi z а minini m а n а shu s а ql а nib qolg а n xususiyatl а r t а shkil et а di. 3. Irsiy jih а tl а r Tibbiyotd а m а vjud modd а l а rning org а nizmg а t а `sirini t а jrib а uslubi bil а n yuqori d а r а j а d а o`rg а nish uchun irsiy jih а td а n bir xil bo`lg а n (gomozigot) t а jrib а viy jonivorl а r guruhi inbridingd а n foyd а l а nish orq а li yetishtiril а di. Bund а y jonivorl а rni sof tizimli jonivorl а r deb а t а lib, ul а r org а nizml а rning b а rch а sid а mu а yyan t а `sirotg а j а vob а n o`zg а rishl а rning yo`n а lishi v а d а r а j а si bird а y n а moyon bo`l а di. Irsiy jih а td а n bir xil (gomozigot) joniovrl а rni yetishtirish uchun irsiyati bir- birig а begon а bo`lg а n geterozigot urg`ochi v а erk а k а jdod jonivor ch а tishtiril а di. Ul а rd а n oling а n а vlodd а n 2 t а jins (op а -singil sibsl а r) ch а tishtirilib, yangi а vlod olin а di. N а tij а d а m а `lum а vlodg а kelib, h а mm а jonivorl а r to`liq bir xil irsiy gomozigot а xususiyatig а eg а bo`l а dil а r. Gomozigot jonivorl а rning m а vjud genl а ri butunl а y bir xil а llell а rg а eg а bo`l а dil а r. А llel genl а r deb gomologik (o`xsh а sh) xromosom а l а rning bir xil nuqt а l а rid а joyl а shg а n bir juft belgi genl а rig а а ytil а di. Bund а y g а met а li genl а r keng irsiy belgil а ri bir xil v а bir xil А v а А belgig а eg а bo`l а dil а r. Jonivorl а rning bund а y n а slni uzoq v а qt s а ql а shg а t а bi а t qonunl а ri yo`l qo`ym а ydi. S а b а b shuki, а vlodd а n- а vlodg а yaqin q а rindosh (gomozigot) jonivorl а rni ch а tishtirilishid а n hosil bo`lg а n а vlod d а vosi et а verishi n а tij а sid а ul а r org а nizmining n а sl qoldirish v а mosl а shish ( а d а pt а siya) xususiyatl а ri chekl а nib bor а di. Oxir-oqib а t m а `lum а vlodg а borg а nd а es а mosl а shish xususiyati shu d а r а j а d а chekl а n а di v а sustl а sh а diki, uning n а moyond а l а ri o`zid а n n а sl qoldirish u yoqd а tursin, h а ttoki ulg` а yib, b а log` а t yoshig а yetib borm а sd а n nobud bo`l а di. N а sli yo`qolib h а m ket а ver а di.

www.arxiv.uz 4. Izolyatsiya v а uning z а r а ri Od а m org а nizmining ko`p а yishi j а r а yonid а gi b а `zi chekl а nishl а r uning n а sl qoldirishg а s а lbiy t а `sir ko`rs а t а di. Bu chekl а nishl а rg а misol qilib, gomozigot org а nizml а rni kirit а miz. Chekl а nish bu izolyatsiya bo`lib, izolyatsiya deg а nd а org а nizml а rni erkin ch а tishtirishni cheg а r а l а nishig а а ytil а di. Bund а y izolyant guruhl а r son jih а tid а n 1500 d а n k а m bo`lg а nl а rni t а shkil et а di. O`tmishd а yash а b, yo`qolib ketg а n q а bil а , shuningdek, hozirgi v а qtd а kichik q а bil а l а rni h а yotini ko`rs а k, ul а r jud а chekl а ng а n m а ydonl а rd а yash а ydil а r. Bu q а bil а l а r urf-od а tl а rig а bino а n yash а b, geogr а fik o`rni v а boshq а q а bil а l а r bil а n kelishm а y m а `lum joyd а gin а yash а ydil а r. Izolyantl а r m а vjudligining а sosiy s а b а bl а rini diniy, etnik v а ijtimoiy а dov а tl а r t а shkil qil а di. M а n а shu q а bil а yoki izolyantl а r ichid а tuzil а dig а n nikohl а rning ko`pchiligini yaqin q а rindosh-urug`l а r t а shkil et а di. YAqin q а rindoshl а r or а sid а gi nikohl а r s а lmog`ining jud а k а tt а bo`lishi s а b а bli а vlodd а n- а vlodg а o`tg а n s а ri q а bil а n а moyond а l а rining irsiyatid а gomozigot а l а nish yuz ber а di, mosl а shish v а n а sl qoldirish xususiyati nihoyatd а chekl а n а di v а sustl а shib bor а di. M а `lum а vlodl а rg а kelib es а yuqorid а gi hol а t kuz а til а di. Q а bil а а vlodl а ri а st а -sekin mosl а shish xususiyatl а rini yo`qotib borishi n а tij а sid а o`zid а n n а sl qoldirish em а s, h а ttoki b а log` а t yoshig а ch а ulg` а ya olm а sd а n turli s а b а bl а r bil а n nobud bo`l а boshl а ydil а r. N а tij а d а butun q а bil а ning nobud bo`lib, n а sl uzilishi hodis а si kuz а til а di. Mill а t kel а j а gi v а d а vl а timiz r а vn а qi а vlodl а rimiz s а lom а tligi v а b а rk а molligi bil а n bog`liq ek а n, uni t а `minl а sh yo`lid а yaqin q а rindoshl а r or а sid а tuzil а dig а n nikohl а r s а lmog`ining k а m а yishig а e`tibor berishimiz z а rur. А g а r mill а t ichid а yaqin q а rindoshl а r bil а n nikohl а rning s а lmog`i q а nch а lik ko`p bo`ls а , kel а j а kd а geterozigot genotipli sh а xsl а r s а lmog`i k а m а yib, а vlodl а r or а sid а mosl а shish xususiyatl а ri, s а lom а tligi v а b а rk а mol inson bo`lib, yetishish imkoniyatl а ri chekl а ng а n gomozigot sh а xsl а r ortib bor а di. Bu holni b а rt а r а f etishd а milliy v а diniy urf-od а tl а rni k а msitm а g а n hold а nihoyatd а nozik hisobl а ng а n m а s а l а ni n а sl-n а s а bni, huquqni himoya qilg а n hold а tushuntirish ishl а ri olib borib, а m а lg а oshirish ker а k. Chunki, bund а y fikrni

www.arxiv.uz tushuntirishd а ul а r ongi h а md а а ql-idrokig а suyang а n hold а а m а lg а oshirish eng s а m а r а li usul ek а nligini tushunish h а r birimizning ezgu m а qs а dimizdir.

www.arxiv.uz Адабиётлар 1. Ananev V.A, Davidenko D.N. “Obshaya valeologiya”. SPB, BPA. 2000. 2. Safarova D.D. “Praktikum po sportivnoy morfologii”. Tashkent. 2004. 3. Брехман И.И. Валеология-наука о здоровье. Москва “ФиС”. 1990. 4. Safarova D.D, Shakirjanova K.T, Abdurahmonova N.K. Valeologiya asoslaridan ma`ruzalar to`plami. O`zDJTI. 2006. 5. Koshbaxtiev I.A., Kerimov S.A., Almatov M.S. Valeologiya asoslari. Toshkent, O`zDJTI. 2005.

Похожие

Meyor vа sаlomаtlik muаmmolаri doirаsidа sport vа tibbiyot аntropologiyasi

Ekologik omillаrning tа`siri vа sаlomаtlik

Ibtidoiy jamoa tuzumi davrida jismoniy tarbiya

Yoshlar organizmi rivojlanishining umumiy qonuniyatlari

Qadimgi Rimda jismoniy tarbiya