Хозирги даврда Ўзбекистон жисмоний тарбия ва спорт - Физическая культура - Рефераты

Хозирги даврда Ўзбекистон жисмоний тарбия ва спорт

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

73.5 KB

Хозирги даврда Ўзбекистон жисмоний тарбия ва спорт Режа: 1. Ўзбекистон мустақиллиги даврида жисмоний тарбия ва спорт. 2. Ўзбекистонда жисмоний тарбия ва спортнинг тараққиёти.

1999 йил 27 майда Ўзбекистон Вазирлар Маҳкамаси жисмоний тарбия ва спортнинг келажакдаги тағдири учун муҳим бўлган “Ўзбекистонда жисмоний тарбия ва спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Қарорни қабул қилди. Ушбу қарорнинг аҳамияти шундан иборатки, жисмоний тарбия спорт соҳасидаги ҳамма субьектлар фаолиятини давлатимизнинг янги сиёсий ҳамда ижтимоий-иқтисодий шароитларга мослаштириш, шу асосида аввалги тоталитар тузим нуқсонларидан қутилишдир. Мустақил Ўзбекистонимиз ўз суверенитетининг биринчи кунлариданоқ жисмоний тарбия ва спортнинг ривожланишига миллий тараққиётига ёрдам берувчи омил сифатида катта эътибор қаратди. Айнан шу мақсадларда жисмоний тарбия ва спорт фаолиятидаги ўзгаришлар жамиятимизнинг янги иқтисодий ҳамда сиёсий шароитларга мослашишига қаратилди, яъни социалистик асосидаги жисмоний тарбия ва спорт тизимидан унинг бозор иқтисодиёти асосларига, жисмоний тарбия ва спортнинг тоталитар тизимидан демократик тизимга ўтиши амалга оширилди. Давлатимиз мустақил деб эълон қилингандан бошлаб, ярим йилдан сўнг Ўзбекистон Республикасининг “Жисмоний тарбия ва спорт тўғрисида”ги Қонуни қабул қилинди, сўнгра жуда муҳим муаммолар аста-секин ҳал этила бошланди: “Соғлом авлод учун” устувор давлат сиёсати; футбол, теннис, курашни ривожлантириш тўғрисидаги қарорлар; йирик халқаро спорт форумларининг ўтказилиши; миллий курашнинг халқаро миқёсга чиқиши-Халқаро кураш ассоцациясининг тузилиши ҳамда ушбу спорт тури бўйича Тошкентда биринчи жаҳон чемпионатининг зафарона ўтказилиши; ЎзР МОК нинг тузилиши, мустақил жамоа сифатида давлатимиз спортчиларининг Олимпия ўйинларида иштирок этиши ва ҳ.к. Жисмоний тарбия ва спортнинг асосларини янада ривожлантиришни кескин олдинга олиб чиқади. Қарор “Жисмоний тарбия ва спорт тўғрисида”ги Қонуннинг янги таҳририни ишлаб чиқишни назарда тутади. Бу уни давлатимизни янги сиёсий, ижтимоий ва иқтисодий шароитларга

мослаштириш деганидир. Қарорнинг ушбу қисми бажариб бўлинди. 2000 йил май ойида Олий Мажлис, Ўзбекистон Республикаси “Жисмоний тарбия ва спорт тўғрисида”ги Қонунининг янги таҳририни қабул қилди. Унда қуйидаги вазифалар қўйилади: қонуний-меъёрий хужжатларни ишлаб чиқиш ва давлат, жамоат ҳамда хусусий жисмоний тарбия-спорт ташкилотлари томонидан унга амал қилиш; спорт-соғломлаштириш клуби тўғрисидаги намунавий қоидаларни тасдиқлаш; профессионал спорт лигалари, ассоцациялар ҳамда клубларнинг фаолият кўрсатиш шароитларни тартибга солувчи меъёрий хужжатлар пакетини ишлаб чиқиш ва тасдиқлаш; спортчилар ва клублар ўртасида шартномалар тузиш. Жисмоний тарбия ва спортни таълим ҳамда соғлиқни сақлаш тизимидаги тубан ўзгаришлар жараёнига қўшиб юборади. “Кадрлар тайёрлаш миллий дастури” билан ҳаракатларнинг мувофиқлаштирилиши жисмоний тарбия ва спорт бўйича юқори малакали кадрларни тайёрлаш сифатини яхшилашни назарда тутади, яъни: тренерларни тайёрлашда Олий ўқув юртлари аҳамиятини ошириш, менежмент, маркетинг, миллий спорт турлари, мутахасисларни тайёрлашга киришиш лозим: вилоят университетлари ва педагогика институтларининг жисмоний тарбия факультетлари, мактабгача жисмоний тарбия бўйича мутахасисларни тайёрлаш учун давлат стандартларини ишлаб чиқишлари ҳамда бундай мутахассисларни тайёрлашга киришишлари зарур: Давлат спорт қўмитаси мутахассисларининг малакасини ошириш, қайта тайёрлаш, аттестациялаш ҳамда стажировка ўташ тизимини яратиш бўйича муҳим ишларни амалга ошириш керак: Нукус, Наманган, Фарғона, Қарши, Бухоро, Навоий, Термиз, Урганч, Жиззах, Гулистон шаҳарларида олимпия ўринбосарлари коллежларини ташкил қилиш йўли орқали уларнинг тармоғини кенгайтириш борасида бир қатор ишларни амалга ошириш лозим. Қарор бутун жисмоний тарбия-спорт ҳаракатини жадаллаштириш хусусиятига эга бўлган бир муҳим масалаларни ҳал этади. Жаҳоннинг йирик спорт давлатларида жисмоний тарбия ва спортни ташкил қилишнинг клубли

шакли энг асосий шакл сифатида ривожланади. Иккита турдаги клублар ривожлана бошлайди-спорт клублари ва аҳоли турли қатламини соғломлаштириш учун мўлжалланган жисмоний тарбия соғломлаштириш клублари: Маҳалла миллати соғломлаштиришга ўз хиссасини қўшади. Ўзбекистон фуқоролар жамиятининг ушбу шакли самарадорлигини ҳаётнинг ўзи кўрсатди ҳамда унинг бундай олийжаноб ишларга, яъни миллатни соғломлаштириш тадбирларига қўшилиши жисмоний тарбия- соғломлаштириш ҳаракатига катта куч бағишлайди: Уч даражадаги “Алпомиш” ва “Барчиной” махсус тестларининг киритилиши ўзбек спот тақдири учун катта аҳамиятга эга. Ахолининг кундалик турмушига махсус тестларнинг жорий этилиши жисмоний тарбия ва спортнинг ҳамма бўғинларида, жисмоний тарбия-спорт фаолиятининг ҳамма субъектларида ишларни бошлаб юборишга имкон беради. “Алпомиш” ва “Барчиной” меъёрларини топширишга тайёргарлик кўриш ҳамда топшириш бўйича ишларни миллатни янада жисмоний ривожлантиришнинг муҳим омили сифатида кўриб чиқиши лозим. Ушбу тестларнигн киритилиши аҳоли турли қатламларининг жисмоний тайёргарлиги ҳамда саломатлиги даражасини аниқлашга ёрдам беради: Миллий спорт турлари, мусобақалари ва ўйинларини қайта тиклаш бўйича кўп йиллар давомида ишлар олиб борилмоқда; Шахрисабз шаҳрида болалар-ўсмирлар спорт мактаби билан Республика “Курашни ривожлантириш” маркази очилмоқда; Ипподром базасида Республика Миллий спорт турларини ривожлантириш маркази ташкил қилинди. Жисмоний тарбия-спорт фаолиятининг ушбу йўналишлари бўйича халқ фестивалларини амалиётга жорий этиш миллий спорт турлари, мусобақалари ва ўйинларини ривожлантириш учун катта аҳамиятга эга. Фестиваллар туманлар, вилоятларда ҳамда икки йилда бир марта Республикада ўтказилади. Ўзбекистон жисмоний тарбия-спорт ҳаракатини бошқаришнинг асосий шакли, давлат ва жамият шакли ҳисобланади. Жисмоний тарбияни

бошқаришнинг давлат шаклий давлат органлари, Ўзбекистон Республикаси Давлат жисмоний тарбия ва спорт қўмитаси, жисмоний тарбия ҳамда спортнинг ривожланишига бевосита раҳбарлик қиладиган вазирликлар, идоралар ва комитетлар орқали амалга оширилади. Бу Халқ таълими вазирлиги томонидан жисмоний тарбия бўйича ўтказиладиган ишлар ва мактабгача таълим муассасалари, мактаблар, музейлар, коллежлардаги жисмоний тарбия дарслари: Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги томонидан – олий ўқув юртлари ҳамда ўрта махсус билим юртлари ўқув режасидаги жисмоний тарбия. Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан-армия ва шахсий таркиб ҳамда ҳарбий билим юртлари тингловчиларининг жисмоний тайёргарлигидир. Давлат шаклидаги бошқаришининг ўзига хос хусусияти – бу давлат дастурлари ва ҳар томонлама жисмоний ривожланиш вазифаларини таъминлаш, жисмоний машқлар, гигиена, ўз-ўзини назорат қилиш асослари бўйича назарий билимларни шакллантириш мақсадида турли жисмоний машқлар билан мажбурий машғулотларнинг мавжудлиги ҳисобланади, яъни давлат тасарруфидаги органларнинг махсус тизими орқали соғлиқни мустаҳкамлаш ҳамда ёшларни меҳнатга ва Ватан мудофаасига тайёрлаш каби умумдавлат вазифаларни ҳал этиш амалга оширилади. Республикада жисмоний тарбия ҳаракатини бошқариш давлат тизимининг ҳозирги замондаги ривожланганлик даражасининг ҳуқуқий доираси ҳажмини ҳисобга олган қуйидаги бошқарув органлари таснифини яратишга имкон беради: 1. Жисмоний тарбия ҳаракатини бошқариш бўйича махсус ҳуқуқий ваколатли органлар (Давлат спорт қўмитаси тизими). 2. Умумий компентенция органлари-ўз тармоқларида жисмоний тарбия ҳаракатига раҳбарликни амалга оширадиган идоравий ташкилотлар, вазирликлар, идоралар, комитетлар. Давлатни бошқаришнинг демократик асосларини ривожлантириш бошқаришдаги жамоатчиликни ривожлантириш билан бевосита боғлиқ.

Мустақиллик шаклларининг функциялари кенг ва ҳар томонламадир. Бу– юқори даражада спорт такомиллашувини таъминлаш, юқори малакали спортчиларни тайёрлаш, меҳнат ҳамда дам олишни тўғри ташкил қилиш, соғлиқни мутаҳкамлаш ва ижодий умрбоқийликни сақлаш, турли ёшдаги аҳолини машғулотларга жалб қилиш ва ҳоказодир. Ҳаваскорлик ташкилотларида ўқув, тарбиявий, спорт ишлари тавсия хусусиятига эга бўлган намунавий дастурлар ва низомлар асосида олиб борилади. Уларнинг фаолияти демократизм, ташаббускорлик ва жамоатчиликни кенг жалб қилиш асосида ташкил этилади. Халқаро федерациялар билан иш юзасидан алоқаларни ўрнатиш ва уни бошқариш мақсадида республика федерациялари ҳамда жойларда тегишли ташкилотлар ташкил қилинган. Спорт турлари бўйича федерациялар жамоатчилик органлари ҳисобланади, тегишли спорт турларини ривожлантиришда бошқармалар, бўлимлар ва бошқа бўлинмаларга ёрдам кўрсатади, шунингдек, спорт турлари бўйича вилоят федерациялари ҳамда спорт жамиятлари секциялари ва идоралари фаолиятини йўналтириб туради. Ўзбекистон Республикаси Давлат жисмоний тарбия ва спорт қўмитаси жисмоний тарбия ва спортни давлат томонидан бошқариш органлари орқали амалга оширади. Давлат спорт қўмитасининг ўз соҳасидаги қарорлари барча вазирликлар, қўмиталар, идоралар, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, шунингдек, жисмоний тарбия ва спортни ривожлантириш масалалари билан шуғулланувчи жамоат ташкилотлари учун мажбурий ҳисобланади. Вазирликлар тўғрисидаги умумий низомга мувофиқ Ўзбекистон Республикаси Давлат жисмоний тарбия ва спорт қўмитаси тасарруфидаги ташкилотлар режалаштириш, фан, техника, капитал қурилиш, моддий-техник таъминот, молия ва кредитлар, кадрлар, меҳнат ва ишга ҳақ тўлаш, шунингдек, хорижий давлатлар билан иқтисодий, маданий, илмий, техник, спорт алоқалари соҳасида вазифаларни бажаради. Давлат спорт қўмитаси жисмоний тарбия ва спорт соҳасида қонунчиликнинг қўлланилишини ўрганади ҳамда амалиётини

умумлаштиради, Республика Вазирлар Маҳкамасида кўриб чиқиш учун белгиланган тартибда таклифлар ишлаб чиқади. Республика Давлат спорт қўмитаси давлат бошқариш органи сифатида олдинга қўйилган вазифаларни ҳал этиш ва ўз вазифаларини амалга ошириш мақсадида ҳуқуқий ваколатларга эга. Давлат спорт қўмитаси фаолиятга раҳбарлик қилиш Давлат спорт қўмитаси раиси ва унинг ўринбосарлари зиммасига юклатилади. Раис ўринбосарлар ўртасида мажбуриятларни тақсимлайди. Давлат спорт қўмитаси бошқармаси, бўлимлар ва бошқа бўлинмалар бошлиқларининг иш йўналишларига раҳбарлик қилади. Давлат спорт қўмитаси тасарруфидаги ташкилотлар, муассасалар, корхоналар, ўқув юртлари иши учун масъулият даражасини белгилаб беради. Давлат спорт қўмитаси раиси ўз ҳуқуқий доирасида қонунчиликка мувофиқ қарорлар ва буйруқлар, йўриқномалар чиқаради. Жисмоний тарбия ва спорт бўйича спорт қўмиталари тасарруфидаги ташкилотлар, муассасалар, ўқув юртлари учун мажбурий бўлган кўрсатмаларни беради, уларнинг бажарилишини текширади ва назорат қилади. Давлат спорт қўмитаси қошида спорт қўмитаси раиси, унинг ўринбосарлари, бошқа раҳбар ходимлар таркибида коллегия иш юритади. Ўзбекистон мустақиллика эришган кунидан бошлабоқ жисмоний тарбия ва спортга катта эътибор бериб келинмоқда. Президентимиз Ислом Каримов айтганидек: хеч бир нарса мамлакатни спорт каби дунёга тез танита олмайди. Мустақилликдан кейин ўтган йиллар мобайнида мамлакатимиз спортчилари дунё спорт майдонларида кўплаб ғалабаларга эришиб келмоқдалар. Мисол учун олимпиада ўйинлари чемпионлари Мухаммадқодир Абдуллаев, Нина Черязова, Руслан Чагаев, Артур Таймазов, Докторошвили, Рустам Қосимжонов, Ўткир Хайдаров, Баходир Султонов ва бошқа кўплаб спортчиларимиз ўзларининг жисмоний, аҳлоқий ва ақлий баркамоллигини бир неча маротаба жаҳон спорт ареналарида намоён қилдилар. Ўзбек миллий курашига хам мустақилликдан сўнг алоҳида эътибор қаратилди. Жумладан 1993-йил 23-апрелда Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Соғлом авлод учун» халқаро нодавлат жамғармасини ташкил қилиш, 1998-йил

«Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш тезисини ислоҳ қилиш, давлат дастури тўғрисида»ги фармони 1999-йил 27-майда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамасининг «Ўзбекистонда жисмоний тарбия ва спортни янада ривожлантириш чора тадбирлари тўғрисида»ги қарори, 2000-йилни «Соғлом авлод» йили деб эълон қилиниши ва бошқа бир қатор фармойиш ва қарорлар курашчиларнинг жаҳон спорт ареналарида доимо ғолиб келишига янада илҳомлантириб келмоқда. Шунингдек, ўзбек миллий кураши-дунё спорт турлари сафига киритишда мамлакатимиз раҳбарлари билан бир қаторда курашчи полвонларимизни ҳам хиссаси катта бўлди. Мамлакатимизда халқаро кураш усули бўйича ўтказилган жаҳон биринчилигида ҳам барча совринли ўринларни мамлакатимиз курашчилари эгалладилар. Мамлакатимизда спортнинг барча турлари кенг тараққий этиб келмоқда. Жумладан шахмат бўйича дунё чемпиони Рустам Қосимжоновнинг ғалабалари мамлакатимизнинг спорт сохасидаги ютуқларига катта хисса қўшмоқда. Хозирги кунда Ўзбекистонни Андижон бокс мактаби ҳам дунёга танитмоқда. Боксчиларимизнинг профессионал рим майдонларидаги ғалабалари ўзбек фарзандларини ҳар томонлама баркамол эканлигини исботламоқда. Мисол учун профессионал бокс бўйича ўтказилган жаҳон чемпионатида хамюртимиз Руслан Чагаев жаҳон чемпиони Николай Валуев устидан ғалаба қозониб профессионал бокс бўйича жаҳон чемпиони камарини қўлга киритди. 2004-йил Афина шаҳрида ўтказилган XXVIII - олимпиада ўйинларида Ўзбекистондан 69 та спортчи иштирок этиб 2-та олтин, 1-та кумуш ва 2 та бронза медаль совриндорлари бўлди. Спортчиларимиздан Артур Таймазов эркин курашдан ва Александр Докторошвили юнон-рум курашидан олтин медали, Магамет Ибрагимов юнон-рум курашидан кумуш медаль хамда боксчиларимиздан Ўткирбек Хайдаров ва Баҳодир Султоновлар бронза медаль сохиблари бўлишди. Мамлакатимиз ёшларни жисмоний тарбия ва спорт машғулотларига узлуксиз жалб қилишни таъминлаш 2000-йилдан бошлаб амалга оширила бошлади. Булар мактаб ўқувчиларининг «Умид ниҳоллари», касб ҳунар коллежлари ва

академик лицей ўқувчиларининг «Баркамол авлод», олий ўқув юртлари талабаларининг «Универсиада» спорт мусобақаларидир. Жаҳонда ёшларнинг барча қатламларини жисмоний тарбия ва спортга оммавий жалб этишнинг бундай уч босқичлари узлуксиз тизими жаҳон тажрибасида хали кутилмаган ва бунга илк маротаба Ўзбекистон асос солди. Олий ўқув юртлари талабаларининг «Универсиада» спорт мусобақалари узлуксиз ўтказилиб келинмоқда. 1. 2000-йилда Наманганда. 2. 2002-йилда Бухорода. 3. 2004-йилда Самарқандда. 4. 2007-йилда Тошкентда. 5. 2010-йилда Андижонда ўтказилади.

Адабиётлар 1. Б.И.Загорский, И.П.Залетаев, Ю.П.Пузир. Физическая культура. М.1989 г. 2. В.В.Столбов. Истор.физ.культ. Учебник. М. 1989 г. 1. 3.Н.Ф.Кулинко. История и организация физическая культури. М.1992. 3. Н.К.Макерцев. Страници истории спорта.М.1987. 4. Е.Л.Озерецкая. Олимпийские игри. Л.1990. 5. Е.Л.Озерецкая. Олимпийский факел над Римом. М. 1990. 6. П.А.Соболев. Олимпия, Африка, Америка,Азия,Рим. М.1990. 7. И.Г.Чудинов. История физической культури. М.1990. 8. А.О.Романов. Международное спортивное движение. М. 1993. 9. Б.Хавин. Все об олимпийских играх. М.1994. 10. Д.Д.Егоров. Все о спорте. М. 1994. 11. Жисмоний тарбия тарихи. Тошкент. Укитувчи. 1989. 12. В.Г.Кудрявцева. Спорт мира и мир спорта. М. 1997. 13. Л.Кун. Всеобшая история физической культури. М. 1992. 14. А.П.Романов. МОК и международное спортивние движение. М. 1990.

Похожие

Янги даврда жисмоний тарбия

Янги даврда жисмоний тарбия

Ўзбекистон Республикасининг жисмоний тарбия ва спорт тўгрисидаги конун (янги тахрирда)

Жисмоний тарбия ва спорт машғулотлари вақтида овқатланиш

Жисмоний тарбия ва спорт машғулотларининг умумий физиологик қонуниятлари