Badiiy gimnastikada buyum bilan bajariladigan mashqlar va ularning alohida xususiyatlari - Физическая культура - Рефераты

Badiiy gimnastikada buyum bilan bajariladigan mashqlar va ularning alohida xususiyatlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

140 KB

Badiiy gimnastikada buyum bilan bajariladigan mashqlar va ularning alohida xususiyatlari Reja: 1. Buyumlar bilan bajariladigan mashqlarning umumiy tavsifiva paydo bo'lish tarixi 2. Buyumlar bilan bajariladigan mashqlar tasnifining biomexanik asoslari 3. Buyumlarni ushlab turish va balans 4. Buyutnlarni aylanma harakatlantirish 5. Buyum bilan ishlash mashqlari 6. Buyumlar bilan oddiy harakatlar 7. Uloqtirish harakatlari 8. Buyumni ilib olish

Buyumlar bilan bajariladigan mashqlarning umumiy tavsifiva paydo bo'lish tarixi Buyumlar bilan bajariladigan mashqlar badiiy gimnastika bo'yicha musobaqa dasturining asosiy mazmunini tashkil etadi. Oliy toifali gimnastikachilarning musobaqa kombinatsiyalari musobaqa uyg'unligida har xil buyumlar bilan bajariladigan harakatlarning turli tuman gavda harakatlari bilan birikmasidan iborat Badiiy gimnastikada foydalanadigan buyumlar uz shakli, fakturasi va o'lchamlari bilan ajralib turadi. Badiiy gimnastika sport programmasida buyumlar 5 ta (arqon, halqa, to'p, cho'qmor, lenta) hamda bittasi buyumsiz mashqlar bilan bajariladi. Arqon gimnastikachi uchun qulay uzunlikdagi, ko'ndalang kesim diametri 0.5- 1.0 sm bo'lgan, uchlarida tugunlari bor yoki yo'q kanop (yoki boshqa) arqon bo'lib, rangi ixtiyoriy, lekin ko'rinadigan bo'lishi kerak. Gardish (obruch) aylana shakldagi, ichki diametri 80-90 sm, qalinligi kamida 300 gramm, yelimdan (plastmassadan) yasalgan buyum. Ilgari dyuralyuminiy va yog'ochdan yasalgan obruchlar ham ishlatilgan. Rangi ixtiyoriy rangda bo'ladi. To'p - rezina shar, diametri 18-20 sm., vazni kamida 400 gramm. Rangi ixtiyoriy rangda. Tasma (lenta) - uzunligi 50 - 60 sm., diametri lsm.li tayoqcha, harakatlantiruvchi qotirma - karabincha hamda 6 metr uzunlikdagi mato tasmasi +1 metr astar va eni 50- 60 sm. og'irligi (tayoqchasiz) kamida 35 grammli konstruktsiya. Rangi ixtiyoriy rangda. Cho'qmor (bulavalar) bochkasimon ko'rinishga ega, bo'g'zi ingichkalashib boruvchi va boshchalari sharsimon ikkita buyum. Boshchasining diametri 3 sm. gacha cho'qmorning uzunligi 40-50 sm., har bir bulavaning og'irligi kamida 150 gramm. Rangi ixtiyoriy rangda. Badiiy gimnastika bilan shug'ullanuvchi o'rta va kichik yoshdagilar uchun nafakat buyumlardan foydalanishga ruxsat bcriladi, balki proportsional kichraytirilgan hajmdagi buyumlarni ishlatish ham tavsiya etiladi.

Badiiy gimnastikada ishiatiladigan buyumlar turli xil manbalardan tanlab olingan. Arqon va to'p bilan bajariladigan mashqlar bolalarning o'yin-laridan ko'chirilgan. Ular 1930 yillarda tan olinib, 1965 yildan beri majburiy buyumlar sirasiga kiritilgan. Ayrim mutaxassislar 20-yillardayoq bolalar bilan ishlashda obruchli mashqlardan foydalangan. Xalqaro musobaqalarga 1967 yilda dastlab yog'och gardish (obruchlar) kirib kelgan, lekin keyinroq ularni yelim gardishlar siqib chiqargan. Tasma 1927 yilda Reynxold Glierning «Lolaqizg'aldoq» baleti tufayli aks buyumi sifatida ishlatila boshladi. Tasma bilan raqs tushish g'oyasi uning birinchi ijrojisi Asaf Messererga tegishli. U bunday raqsni bolaligida ko'chmanchi xitoy ko'zboy-lag'ichlari ijrosida ko'rgan edi. Tasma halqaro musobaqalar dasturiga 1971 yilda kiritilgan. Cho'qmor (bulavalar) bilan bajariladigan mashqlar dastawal 19-asrning o'rtalarida Chexiyaning Sokol gimnastikasida qo'l-lanilgan, keyinchalik XX-asr o'rtalarida sport gimnastikasida ishlatilgan. Xalqaro dasturga cho'qmorlar 1973 yilda kiritilgan Buyumlar bilan bajariladigan mashqlar tasnifining biomexanik asoslari Garchi badiiy gimnastikada buyumlar turli shaklga, fakturaga, o'lchamga ega bo'lib, har bid o'ziga xos yondashuvni harakatlanayotgan bo'ladi, shu boisdan ushbu harakatlarni alohida guruhga ajratish biomexanika nuqtai nazaridan ma'qul emas. Shunday qilib, buyumlar bilan bajariladigan mashqlarning biomexanik qonuniyatlariga tayangan holda, quyidagicha tasniflash maqsadga muvofiqdir: l.Saqlab turish va balans. 2. Aylanma harakatlar. 3.Figurali harakatlar.

4.Uloqtirma harakatlar. 5.Dumalama harakatlar. Ayni paytda, buyumlar bilan bajariladigan «mayda ishlar» manipulyatsiyalar deb ataladi. Buyumlar bilan harakatlar xuddi tana harakatlari kabi, odatda, beshta bosqichga ajratiladi: 1. Boshlang'ich holat (boshlang'ich bosqich). 2. Tayyorgarlik harakatlari (tayyorgarlik bosqi.chi). 3. Asosiy harakatlar (boshlang'ich bosqich). 4. Amalga oshirish bosqichi. 5. Yakunlovchi bosqich. Buyumlarni uloqtirish va ilib olish bundan mustasno bo ' lib , ular fazalarning ikki karra ko ' paytirilgan sonidan iborat qo ' sh harakat sifatida baholash mumkin . Buyumlarni ushlab turish va balans Buyumlarning turlicha shakllari ularni ushlab turishining har xil usullarini taqozo etadi. Arqon odatda, ikki uchidagi tugunchalardan ushlanadi: tuguncha kaftning o'rtasida joylashadi, barmoqlar musht bo'lib tugilib, tugunchani siqib oladi, arqon bosh va ko'rsatkich barmoqlar o'rtasidan yotadi. Musht ichidagi arqon bemalol harakatlana olishi uchun uni haddan ziyod siqib ushlamaslik kerak.

Buyumlar bilan bajariladigan mashqlar tasnifi Tana yoki qo'l atrofida aylantirish - lar QoM(lar) Kaftda, kaft bilan, bilak, qo'l bo'ylab gavda Bo'yin, yelka aylanasi, bel butun gavda aylanasi Oyoq(lar) Oyoq kaftlari, to'piq, butun oyoq Figurali harakatlar Doiralar»sak kizliklar» Turli sathlarda kichik, o'rta va katta Spirallar Ilonchalar tegirmonlar Vertikal, gorizontal va aylana; turli sathlarda Buyum ustidan sakrashlar 1-3 marta aylanishlar bilan, halqaga (kesishma), tig'izushlab Oldinga. Orqaga va yon tarafga; gavdaning turli holatlarida Harakatlanay otgan buyum ustidan Sirpanay otgan, buralayotgan, aylanayotgan, urilib qaytgan xamda polda va pol ustida shakl chizayotgan Buyumga kirish elementlar i Kiyish bilan Oldinga, orqaga,ichkariga, tashqariga hamla bilan tashlab Gorizontal hamda oldinga, orqaga va yon tarafga aylanib qadam tashlab sakrab Maxsus tayyorlangan va mustaqil harakatlanayotgan buyumga ( sirpanayotgan, buralayotgan va sh .k)

Buyumlar - ni taxlash Buyum uchlarini al mash lab ushlash bilan Gavda oldida. Orqada, yonboshda, bosh usti va orqasida Tana a'zolarini tekkizib bukib Qo'l(lar)ni, oyoq(Iar)ni, gavdani Bundan tashqari, arqonni quyidagicha ushlash mumkin: - bir uchidan; - bir qo'llab ikkala uchidan; - bir qo'lda yoki ikki qo'llab o'rtasidan; - 2-4ga buklab, bir va ikki qo'lda Gardish (obruch) odatda , bir qo'llab ikki xil usulda ushlanadi: - qattiq ushlash - obruch xuddi arqon kabi musht ichida siqiladi; - erkin ushlash - obruch kaftning ichki qirrasida, bosh va ko'rsatkich barmoqlar o'rtasida joylashadi. Obruch tekis buyum bo'lgani uchun uning holati va harakatlari tekislik nuqtai nazaridan baholanadi: - yuza; - yonbosh; - gorizontal; - qiya. Ayrim holatlarda obruch ikki qo'llab, osti va ustidan mahkam ushlab ko'tarilishi mumkin. To'p odatda, biroz yozilgan barmoqlar bilan kaftda tutib turiladi, to'pning kaftga asosiy tayanchi barmoqlarning boshla-nadigan joyiga to'g'ri keladi, kaftning o'zi to'pga tegmaydi, barmoqlarning bo'rtma yumshoq joylari to'pga salgina tegadi, uni nazorat qiladi, biroq yopishib olmaydi. To'pni bilakka, tirsak qismiga yoki gavdaga bosish ta'qiqlanadi. To'p shar shaklidagi, nisbatan ancha og'ir buyum (400 gramm), kaft uchun ham anchayin katta diametrga ega (18-20), shu boisdan uni qo'l va tananing oddiy harakatlari yordamida ushlab urishning o'ziyoq texnik

jihatdan yetarli darajada murakkab vazifa va hodisa bo'lib, mutaxassislar buni balans deb atashadi. To'p balansi, o'z mohiyatiga ko'ra, to'pni panjaga nisbatan barqaror holatda saqlashdir. Fizika qonunlariga ko'ra, agar to'p og'irligi markazining proektsiyasi panja tashqarisiga chiqmasa, muvozanat saqlanib qoladi, shu boisdan, qo'llar va gavda harakatlari vaqtida panjani shunday tutish kerak-ki, u doimo to'p ostidabo'lsin. Tuzilmaviy guruhlar Mashq turlari Mashq kurinishlari Uloqtirish- lar va qay- ta uloq- tirishlar To'g'ri Yonbosh, yuza, gorizontal Aylanma Qo ' l , oyoq , yelka ostidan . orqaga Burma Turli o'qlar bo'yicha Noodatiy Oyoq(lar)da, buyum uchi va o'rtasidan Ikkita buyumda Parallel, turli yo'naltirilgan. Turli sathlarda, navbatma-navbat, ketma-ket Qaytarish- lar polda OIdinga,orqaga, yon tarafga Gavda bilan Panja, tirsak, yelka, ko'krak,son, tizza,boldir, oyoq kafti bilan Ilib olishlar oddiy Gavda oldida va bosh tepasida,yon tarafda aylanma Qo'l oyoq ostida, orqada,bosh tepasida Murakkab Dumalatib, chirpirak qilib aylantirib va boshqalar Noodatiy ushlab Oyoq(lar), gavda bilan buyumning uchi yoki o'rtasidan uzatishlar oddiy Gavda oldida va bosh tepasida aylanma Qo'l, oyoq tagida,orqadi, bosh tepasida Dumalash- lar polda 01dinga,orqaga, yon tarafga, yoy buy gavdada Panjalarda, bir va ikki qo'llab, ko'krak va

Aylanti- rishlar qo'Uarda Bir yoki ikki qo'l panjalarida, tirsakda,gavda oldida, yonboshda, belda,gavdada Qimirlab va qimirlamasdan oyoqlarda Ikki va bir,erkin va tayanch oyoqda Chirpirak- lar polda Qimirlab va qimirlamasdan gavdada Qo'lda, qo'llar bilan, oyoqda,ko'krakda, Buyutnlarni aylanma harakatlantirish Buyumlarni aylanma harakatlantirish -*panjalarning aylanma harakatlari yordamida amalga oshiriladi. Aylanma harakatlar quyidagicha: - aylana o'qining joylashuviga ko'ra, - gavdaning aylanayotgan a'zosiga ko'ra tasniflanadi. To'liqsiz aylanma harakat silkitish yoki tebranish deb aytiladi. Aylanish o'qi buyum qirrasiga to'g'ri keladigan ketma-ket aylanma harakatlar chirpirak deb ataladi. Aylanish o'qi buyum diametri orqali o'tadigan aylanma harakatlar charxpalak deb ataladi va ular quyidagicha bo'ladi: - bog'langan - ushlab turiladigan; - erkin - tayanchli va parvozli. Chirpiraklar uchun pol, panja, oyoq va gavda tayanch bo'lishi mumkin. Aylanish o'qi buyumdan tashqarida gavdaning biror a'zosiga to'g'ri kelsa, bunday holda buralish bajariladi. Buralishlar quyidagi obyektlar yordamida amalga oshiriladi: - Qo'llarning harakati; - Oyoqlarning harakati; - Bo'yinning harakati; - Gavdaning harakati; - butun tananing harakati. Aylanma harakatlar aylanish turiga ko'ra farqlanishidan tashqari, harakatlar sathiga ko'ra ham ajratiladi:

- yuza; - yon bosh; - qiya; Odatda , aylanma harakatlar qo ' lda bajariladi , lekin gavdaning boshqa a ' zolari : oyoq , gavda , bo ' yin bilan ham bajanlishi mumkin . Buyumlarni figurali (shakl berib) harakatlantirish Figurali harakatlar - buyumlarning makonda ma'lum bir shakl chizishiga olib keladigan harakatlar guruhining shartli nomla-nishidir. Figurali harakatlar quyidagicha tasniflanadi: - Buyumning rasmi-shakliga ko'ra; - buyumlar bilan harakatlarning sathiga ko'ra. Kaft harakatining butun qo'l yoki faqat kafming yoki qo'ldagi boshqa a'zoning qimirlashi bilan bir vaqtda amalga oshirilishi natijasida quyidagi shakllarni chizish mumkin: 1. Doiralar: kichiklari - panja bilan, o'rtachalari - tirsak bilan, kattalari - yelka yordamida hosil qilinadi. 2. Tegirmonlar - kichik doiralar ma'lum bir ketma - ketlikda birikuvi: A) ikki taktlillar - panjalarining o'ng tarafiga ikkita ketma -ket doira, so'ngra panjalarining chap tomonida ikkita ketma-ket doira. B) uch taktlillar - awal panjalardan o'ng tarafda, so'ng chap tarafda uchta ketma -ket doira. 3. spirallar - spiral ko'rinishdagi ko'ndalang chiziqqa tortilgan kichik doiralar seriyasi; 4. «sakkiziiklar» - qo'lning ushbu shakldagi harakati bilan birgalikda bajariladigan doiralar seriyasi. Kattaligiga qarab: kichik, o'rtacha va katta doiralar bir-biridan o'zaro farqlanadi. 5. ilonchalar - tikka uzatilgan panjaning tebranma harakatlari: balandga - pastga yoki o'nga - chapga. Qaysi sathda joylash-ganligiga qarab, figurali harakatlar quyidagicha bo'lishi mumkin. -yuza;

- yon bosh ; - gorizontal; - qiya; - aylana. Buyumlarni uloqtirma harakatlar: Uloqtirma harakatlar - buyumlarning tayanchsiz ( parvozdagi) harakatidir. 1. buyumlarning tayanchsiz holatiga o'tishi bo'yicha: a) tashlash bilan -uloqtirish; b) qo'yib yuborish bilan; v) tegib qaytish bilan - urishlar o'zaro farqlanadi. 2. tananing uloqtiruvchi qismining harakatlantirish usuliga ko'ra: A) siltash bilan; B) egilib bajarish farqlanadi. 3. uloqtirma harakatini bajarayotgan tana qismiga ko'ra: A) qo'l yoki qo'l qismi bilan; B) oyoq yoki oyoq qismi bilan; V) gavda bilan bajarish farqlanadi. 4. yo'nalishiga ko'ra : A) yuqoriga ; B) oldinga-yuqoriga; V) orqaga - yuqoriga; G) yon tarafga - yuqoriga harakatlar mavjud; 5. shartli to'siqning mavjudligigi ko'ra: A) qo'l ostiga; B) oyoq ostiga; V) yelka ostiga; G) orqaga; D) bosh orqasiga uloqtirma harakat. Uloqtirma harakatlar orasida quyidagilari eng ta'sirchan va eng murakkablari hisoblanadi: barcha uloqtirma harakatlariga yakun yasaydigan uloqtirishlar, qaytarishlar va ilib olishlar. Uloqtirishlar - buyumlarga davomli tayanchsiz (parvoz) holatlarini beruvchi harakatlardir. Uloqtirish quyidagi bosqichlardan iborat:

1 - uloqtirishga tayyorgarlik - qulay vaziyatni egallash; 2 - siltash - uloqtirish yo'nalishga qarama-qarshi tomonga harakat, biroq albatta o'sha sathda; 3 - tezlashish - qo'lning uloqtirish yo'nalishi tomonga faol harakati; 4 - otish - buyumning qo'yib yuborilishi yoki itarib chi-qarilishi; 5 - parvoz - buyumning tayanchsiz holatda bo'lishi. Erkin buyumning harakatlanishi parabola bo'yicha yuz beradi. Traektoriyaning balandligi va shakli uchib chiqishning bosh- lang'ich shartlari - yo'nalishi va tezhgiga bog'liq. Parvoz vaqti uchish tezhgiga, tezlik esa - uloqtirishning keskinligiga (tezhgiga va kuchiga) bog'liq bo'ladi. Qaytarishlar - shunday harakatlar - ki, ularning natijasida buyumlar polga, tana qismiga yoki boshqa buyumga tegib, parvoz (tayanchsiz) holatiga o'tadi. Qaytarishlar quyidagi bosqichlardan iborat: 1 — buyumning erkin harakatlanishi; 2 - kontakt - harakatsiz yoki harakatdagi buyum, tana qismi yoki pol bilan to'qnashish; 3 - o'zgartirilgan yo'nalish bo'ylab erkin harakatlanish, bunda qo'llash burchagi qaytarish burchagiga teng bo'ladi. Ilib olishlar - buyumlarni ularning erkin harakatlaridan so'ng qabul qilib olish. Ilib olishga tayyorgarlik - qo'lning yoki tananing boshqa a'zosini buyum kelayotgan tomonga ko'tarish orqali amalga oshiriladi; 1 - hamkorlik tananing qabul qiluvchi qismining buyum qulayotgan tomonga harakatlanishi. Bundan ko'zlangan maqsad tezliklarni tenglashtirish, busiz ilib olish juda qattiq bo'ladi. 2 - kontakt tananing ilib oluvchi qismining buyum bilan tutashishi; to'p bilan kontakt barmoq uchlaridan, boshqa buyumlar bilan esa kaft tegishidan boshlanadi. 3 - tormozlanish - asta-sekin to'xtash o'sha traektoriya bo'yicha harakatlanib, bosqichma - bosqich sekinlashish. 4 - yakunlashish - harakatni tugallash (to'xtatish) yoki keyingi harakatga o'tish.

5- otish - buyumning qo'yib yuborilishi yoki itarib chi-qarilishi; 6 - parvoz - buyumning tayanchsiz holatda bo'lishi. Erkin buyumning harakatlanishi parabola bo'yicha yuz beradi. Traektoriyaning balandligi va shakli uchib chiqishning bosh- lang'ich shartlari - yo'nalishi va tezhgiga bog'liq. Parvoz vaqti uchish tezhgiga, tezlik esa - uloqtirishning keskinligiga (tezhgiga va kuchiga) bog'liq bo'ladi. Qaytarishlar - shunday harakatlar - ki, ularning natijasida buyumlar polga, tana qismiga yoki boshqa buyumga tegib, parvoz (tayanchsiz) holatiga o'tadi. Qaytarishlar quyidagi bosqichlardan iborat: 1— buyumning erkin harakatlanishi; 2- kontakt - harakatsiz yoki harakatdagi buyum, tana qismi yoki pol bilan to'qnashish; 3 - o'zgartirilgan yo'nalish bo'ylab erkin harakatlanish, bunda qo'llash burchagi qaytarish burchagiga teng bo'ladi. Ilib olishlar - buyumlarni ularning erkin harakatlaridan so'ng qabul qilib olish. Ilib olishga tayyorgarlik - qo'lning yoki tananing boshqa a'zosini buyum kelayotgan tomonga ko'tarish orqali amalga oshiriladi; 4- hamkorlik tananing qabul qiluvchi qismining buyum qulayotgan tomonga harakatlanishi. Bundan ko'zlangan maqsad tezliklarni tenglashtirish, busiz ilib olish juda qattiq bo'ladi. 5- kontakt tananing ilib oluvchi qismining buyum bilan tutashishi; to'p bilan kontakt barmoq uchlaridan, boshqa buyumlar bilan esa kaft tegishidan boshlanadi. 6- tormozlanish - asta-sekin to'xtash o'sha traektoriya bo'yicha harakatlanib, bosqichma - bosqich sekinlashish. 7- yakunlashish - harakatni tugallash (to'xtatish) yoki keyingi harakatga o'tish. Buyumlarning dumalash harakatlari Dumalashlar - buyumlarning tayanch yuzada bir joydan ikkinchi joyga o'tishi. Dumalashlar quyidagicha tasniflanadi: 1. Dumalash joyi bo'yicha: A) polda; B) tanada yoki uning a'zosida. 2.Davomiyligi bo'yicha :

A) uzoq; B) o'rta; V) qisqa. 3. gorizontal chiziq bo'yicha: A) gorizontal; B) gorizontal-pastga; V) gorizontal- yuqoriga. 4. Yo'nalishi bo'yicha: A) oldinga; B) yon tarafga; V) orqaga; G) qayta; D) yoy yoki aylana bo'ylab. 5. Hamrohlik va korrektsiyaning bor-yo'qligi bo'yicha: A) erkin; B) hamrohlikda. Dumalashlar quyidagi bosqichlardan iborat : 1. tayyorgarlik - qulay vaziyatni egallash. 2. itarish - buyumni kerakli tarafga itarish. 3. chayqatish - erkin yoki hamrohlikda joy o'zgartirish. 4. tormoz yoki kontakt. 5. yakunlash - to'xtash yoki boshqa harakatga o'tish. Tana bo'ylab dumalashlami amalga oshirishda pastga egiluvchi qiya sathni yaratish yengillashtiruvchi omil hisoblanadi. Umuman olganda, dumalash yo'nalishi itarish kuchiga bog'liq bo'ladi. Buyumlar bilan bajariladigan mashqlarga o'rgatish qoidalari. Buyumlar bilan bajariladigan mashqlarga o'rgatish umumiy asoslarga muvofiq olib borilsa-da, o'ziga xos samarali qoidalariga ega bo'ladi: 1) buyumlarni qimirlatishi emas, balki shu qimirlashlarni ta'- minlaydigan hatti harakatlami o'rgatish lozim. Buning uchun imitatsion mashqlar nihoyatda zarurdir. 2) buyumlar harakatlarining tuzulmaviy guruhlarini alohida o'rganish kerak. Alohida harakatlar o'zlashtirib olingach, ularni birikmalarda umumlashtirish

mumkin. 3) buyumlarni harakatlantirishga o ' rgatish tana harakatlaridan alohida tarzda yoki eng zarurlarinigina qo ' shgan holda olib borilishi kerak , biroq buyumlarni harakatlantirish o ' zlashtirib borilgani sari , ular tobora murakkablashib boradigan har xil tana harakatlari bilan qo ' shilib ketadi . 4) buyumlarni harakatlantirishga o ' rgatish jarayonini shunday almashtirib borish kerak - ki , bunda , birinchidan , har xil mushak guruhlari navbat bilan zo ' riqishi , ikkinchidan , oldingi harakatlar keyingilarga tayyorgarlik vazifasini o ' tashi lozim . 5) buyumlarni harakatlantirishga o ' rgatish jarayonida ularni ko ' p bora , kamida 8 marta takrorlash kerak , bunda belgilangan vazifa boshlang ' ich holatga qaytishni nazarda tutish kerak . 6) buyumlarni harakatlantirish qay darajada o ' zlashtirib borilayotganini «10 ta urinishdan nechtasi muvaffiqiyatli chiqdi ? « degan tamoyil asosida nazorat qilish maqsadga muvofiqdir . Q ' quv - mashq mashg ' ulotlarida buyumlar bilan bajariladigan mashqlarni o ' rgatish uchun « buyumli darslar » ni joriy etish lozim . Odatda , ular dars boshidan V - VI fragment sifatida o ' tiladi , lekin ayrim hollarda o ' quv mashq shg ' ulotlarini shular bilan boshlash ham maqsadga muvofiqdir . Buyumli darslar ikki xil bo'lishi mumkin: - O'rgatuvchi. Takomillashtiruvchi O ' rgatuvchi buyumli darslar yuqorida bayon qilingan tamoyillar asosida quriladi . Takomillashtiruvchi buyumli darslar uch qismdan iborat bo'ladi: 1. Eng kam miqdordagi tana harakatlaridan foydalangan holda , tuzilmaviy guruhlar bo ' yicha buyumlarni alohida ajralgan tarzda harakatlantirish . 2. Eng kam miqdordagi tana harakatlaridan foydalangan holda , turli tuzilmaviy guruhlardagi buyumlarni harakatlan - tirishning qo ' shma ijrosi . 3. Buyumlar bilan ishlaganda qo'l harakatini takomillashtirish va kuchga alohida e'tibor qaratish kerak.

Buyum bilan ishlash mashqlari Buyumlar bilan ishlash badiiy gimnastikaning asosiy klassifi- katsion dasturi hisoblanadi. Dasturda 4 ta buyum bilan va bitta buyumsiz bajariladigan mashqlar bor. Hozirgi vaqtda quyidagi buyumlar ishlatiladi: halqa, cho'qmor, arqon, to'p va tasma. Buyumlarni tuzilishi turli xil bo'lgani uchun ular bilan ishlash texnikasi xam turli xil. Buyumlar bilan bajariladigan mashqlarning asosiy texnikasi. Bir turdagi buyumlar bilan bajariladigan mashqlarning mavjudligi va ularning turi ikki usul bilan aniqlanadi. Birinchisi buyumning harakatidagi kinematik tuzilishi mustaqil jihoz sifatida olinib mashq bajariladi. Ikkinchisi erkin gimnastik harakatlar (jihozsiz harakatlar). Shu ikki turning qo'shilishi badiiy gimnas-tikada qo'llaniluvchi buyumlar bilan ishlash mashqlariga kiradi. Buyumlar harakatining jismoniy qonunchiligi 1 - rasmda buyumlar harakatining asosiy kinematik tuzilishi tasvirlangan. Aniq bir xususiyatga ega bo'lib jismoniy tana tuzilishi sifatida qaralganda: umumiy mexanikadan kelib chiqqan holda, har bir tana tuzilishi ikki asosiy: aylanuvchi (a) va o'rin o'zgartiruvchi (b) harakatga qodir. Jihozlar ham mustaqil gimnastikachi qo'lida harakat qilishga qodir. 1- rasm Bu shuni bildiradi - ki , ular o ' z o ' qi atrofida aylanadi , bu o ' q og ' irlik markazi orqali o ' tuvchi va bir qancha masofani bosib o ' tuvchi bo ' lib , uning son qiymati uloqtirishni kuchi va xarakteriga bog ' liq . Shuni esda tutish kerak-ki, bare ha sharoit-larda aylanish o'qi og'irlik markazidan yoki buyumning massa markazidan

o'tadi. Bu jiddiy qonuniyat va harakatdagi buyumning boshqacha aylanish usuli mayjud emas. Aylanma harakatning dinamik xarakteristikalaridan biri bu yumning inertsiya momenti deb nomlanadi. Fizik jismning inertsiya momenti - bu mazkur jismni tashqi aylanish ta'sirlariga qarshilik ko'rsatish qobiliyati. Erkin buyum harakati. Erkin buyum har doim parabola shaklda harakatlanadi (1-rasm). Parabolik masofaning shakli uning harakatiga bog'liq bo'lib uloqtirishning kuch va xarakteriga aloqador o'rin almashishli harakatidir. Masofaning shakli va balandligiga, gorizontal xarakteri qo'shilishi, agar u bo'lsa va boshqa kinematik xarakteristika (masalan, buyumning fazodagi vaqti) snaryadning dastlabki uchish sharoitiga bog'liq. Bu dastlabki sharoit vektir buyumining dastlabki uchish tezligi orqali tasvirlanadi (2-rasm). Buyumning dastlabki tezlik vektori - bu buyumni uchib chiqish paytidagi tezligi qiymatini tavsiflaydigan skalyar kattalikdan va uning uchib chiqish paytidagi yo'nalishini tavsiflaydigan vektor kattalikdan iborat bo'lgan xarakteristika. Shuni esda tutish kerak-ki, har xil boshlang'inch uchish tezligi uchun buyumning butunlay aniq masofasi xarekterli. Buyumning parabola traektoriyasi bo'ylab harakati «tekis xarekterga ega». Bu shuni bildiradi-ki, parabola traektoriyasi har doim vertikal tekislikda joylashadi, buyumning og'irlik kuch orqali tushuniladi. Boshqa shu singari sharoitlarda burchak ostidan uloqtirish kam balandlik beradi (2-rasm). Buyumning bu qonu-niyati gorizontal qo'shilish bilan bog'liq. Buyumning gorizontal va vertikal qo'shilish orasida teskari proportsionallik mavjud. Bir kattalik qanchalik ko'p bo'lsa, ikkinchisi shuncha kam bo'ladi. Buyumning yana bir kinematik xarakteristikasi bu uning tayanchsiz harakatlanish vaqtidir. Umuman olganda vaqt (t) formula orqali aniqlanadi. Vo- uchib chiqayotgan buyumning dastlabki tezligi; g - erkin tushish tezlanishi; h - sakrashning maksimal balandligi;

t - uchishning umumiy vaqti: Ushbu formuladan vaqt faqatgina balandlik orqali aniqlanishi kelib chiqadi. Shunday qilib, buyumni gorizontal bo'yicha siljishi buyumning tayanchsiz harakatlanishi davomiyligiga ta'sir ko'rsatmaydi. Kinematikaning barcha elementlari katta ahamiyatga ega, chunki buyumni yuqoriga otish va uni ilib olish orasidagi vaqtda oralig'ida gimnastikachi qiz ixtiyoriy harakat qilishi mumkin. Buyumni yuqoriga otish paytidan uni ilib olish paytigacha gimnastikachi qiz buyum ortidan buyumning siljish tezligining gorizontal tashkil etuvchisiga teng bo'lgan o'rtacha tezlik bilan harakatlanishi kerakligi o'z-o'zidan ayon. Faqat shundagina gimnastikachi qiz buyumni aniq ilib olishi mumkin, chunki sportchi qiz uning tushish zonasida bo'ladi. Harakatning bu shakli tarang va qattiq buyumlar: halqa, cho'qmor va to'p singarilar uchun xarakterli. Tebratish harakat ning murakkab shakli bo'lib, unda aylanish va siljish birgalikda sodir bo'ladi. Pol bo'ylab va gimnastikachi qiz tanasi bo'ylab tebratish bir-biridan farq qilinadi. Pol bo'yicha tebratish buyumni boshlang'ich sharoitlarga va tayanchdan tutib turish kuchi, og'irlik kuchi va boshqalar hisoblanadigan tashqi omillar ta'siriga bog'liq bo'ladigan tabiiy harakatlanishdan iborat. Tana bo'ylab harakatlantirish holatida gimnastikachi qiz tanasi bilan buyumni o'zaro ta'siri haqida gap boradi. Buyumni harakati gimnastikachi qizning buyumga boshqaruvchi ta'siri ostida shakllanadi. Buyumlar bilan bajariladigan mashqlarda gimnastikachining Harakati. Buyum bilan harakatlanishni ko'rib chiqishda gimnastikachi bilan buyumning o'zaro ta'siri, ya'ni «ginastikachi qiz - buyum» tizimi to'g'risida gapirirish kerak bo'ladi. Buyumlar bilan oddiy harakatlar. Gimnastikachining snaryad bilan doimiy aloqada bajari ladigan va sportchining erkin harakatlariga bog'liq bo'lgan oyoqni yuqoriga ko'tarib silkitish, doira va aylanish buyum bilan bajariladigan elementar (oddiy) harakatlarning eng ko'p tipik

ko'rinishlari hisoblanadi. Yuqorida aytilgan harakatlami to'g'ri bajarilishi uchun buyumni to'g'ri ushlash muhim ahamiyatga ega. Buyumning turli shakli va tuzilishi ushlashning xususiyatini aniqlaydi. Ko'pchilik buyumlar uchun qattiq va erkin ushlash xarakterli. Qattiq ushlash rurli xildagi silkitish va doiralarda qo'llanadi. Erkin ushlash esa buyumni aylantirishda qo'llaniladi. Ushlashning ushbu ikki turi ham texnik jihatdan o'zaro bog'liq -biri ikkinchisining ketidan qo'llaniladi yoki bitta mashqda birgalikda qo'llanadi. Bitta mashqda birgalikda qo'llashda ikkita asosiy ushlash-lardan hosil qilinadigan ushlashning aralash shakli to'g'risida gapirish mumkin. Uloqtirish harakatlari Buyumni uloqtirish turli sport turlarida qo'llanadigan ballistik harakatlar turlariga kiradi. Har qanday uloqtirish harakatlarini sof biomexanik tuzilishi umumiy holda quyidagiga olib kelinadi. Uloq-tirishni bajarishda harakatlarning ikki asosiy fazalari mavjudligi to'g'risida gapirish mumkin. a) tezlashish fazasi. Uni bajarish jarayonida (turli mashqlarda biroz farq qilgan holda) kinetik energiya oyoqlarni silkitish yoki depsinish harakatlari hisobiga oshiriladi. b) buyumni olib otish fazasi. Buyum oladigan impuls unga erkin harakatlanish imkonini beradi. Bunday erkin harakatlanish jarayonida u oldindan belgilangan traektoriya bo'yicha aylanma harakat bilan (yoki usiz) siljiydi. Uloqtirish harakatlarining intensivligi gimnastikachi qizning xususiy harakatlari faolligiga to'g'ridan-to'g'ri bog'liq. Fizika nuqtai nazaridan buyumning uchib chiqish boshlang'ich tezligi silkitish harakati, dastlabki aylanish yoki depsinish jarayonida olingan impulsga bog'liq. Fizikada kuch impulsi deganda kuchlar yig'indisi (F) nazarda tutiladi va u jismga faol o'zaro ta'sirning ma'lum vaqti (t) davomida ta'sir ko'rsatadi: F-1Buyumni tezlashish fazasi energiya hosil qiluvchi rol o'ynashini ta'kidlash zarur. Uloqtirish fazasining qiymati juda > katta, chunki gimnastikachi qiz harakatining aynan ushbu fazasida buyumning uchish

traektoriyasi va aylanma harakat xarak- teristikasi yakuniy shakllanadi. Siltash harakatlarida bu fazalar yetarlicha aniq ajralib turadi. Uloqtirishni bajarayotgan gimnasti kachi qiz bir vaqtni o'zida boshlang'ich impuls beradi va harakatning yo'nalishi va xarakterini aniqlaydi. Buyumni ilib olish Ilib olish turi eng ko'p ishlatadigan texnik element bo'lib, u yorqin ifodalangan uloqtirish harakatlarida ham, boshqa ko'pgina mashqlarda (qo'lda yurgizish va boshqalar) ham uchraydi. Erkin harakat fazosi oxirida buyum doim maksimal kinetik energiyaga ega bo'ladi va bu uning og'irlik kuchi ta'siri ostidagi harakatiga bog'liq. Bundan tashqari, buyumni aylanishi (aylantirib uloqtirish hollarida) ushlab olish paytigacha deyarli to'liq saqlanadi. Shunday qilib, ilib olish bir nechta maxsus masalalarni hal qilishni nazarda tutadi. Ulardan biri - ilib olish paytida buyum ega bo'lgan kinetik energiyani so'ndirish, boshqa masala - uni ma'lum darajagacha saqlash va undan key in buyum harakatini keyingi harakatlar munosabati bilan boshqa turga aylantirish. Buyumni ilib olishni bajarayotgan gimnastikachi qiz harakat- laridagi bir nechta fazalarni ajratib ko'rsatish mumkin. Bir inch i faza yo'naltirish harakatlari bilan bog'liq. Gimnas tikachi qiz o'z harakatlarini buyumning harakatlanishi bilan solishtiradi. Ya'ni, ginastikachi qiz va buyumning o'zaro ta'siri ularning fizik kontakti sodir bo'lishidan oldinroq mavjud bo'ladi. Ikkinchi faza; buyumni birlamchi tutish. Bu fazada gimnasti kachi qiz buyumning harakat xarakteriga ta'sir ko'rsatmaydi. Uchinchi faza; buyum va qo'llar harakati bo'lib, u buyum harakat tezligi sekin asta kamayishi bilan sodir bo'ladi. Bu fazaning boshida buyum traektoriya bo'yicha harakatlanishga intiladi Biroq uning oxirida zaruratga ko'ra traektoriya keyingi hara-katlar maqsadiga mos holda o'zgarishi mumkin.

To'rtinchi faza; bunda gimnastikachi qiz buyumga faol ta'sir ko'rsatadi, uning inertsion harakati deyarli to'xtaydi. Hakamlik qoidalari va, demak buyumlar bilan ishlash texnikasi buyumni erkin harakatidan uning qo'lda harakat-lanishiga silliq, asta-sekinlik bilan o'tishni nazarda tutadi. Ratsional texnika nuqtai nazaridan qattiq ushlash eng sodda boigan bo'lar edi, biroq bu ko'p hollarda keskin, burchakli harakatlarga, xohlamagan vaziyatlarga, buyumni to'xtab qolishiga olib keladi va bu ko'p hollarda hakamlar tomonidan jazolanadi. Buyumlar bilan bajariladigan hamma harakatlar, chap qo'l bilan ham, o'ng qo'l bilan ham, bir qo'ldan boshqasiga o'tkazilishi bi lan bir maromda, ba'zi holatlarda ikkala qo'l bilan bajarilisbi kerak.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Achilov A . Badiiy gimnastika .: Т., G ' ofur G ' ulom nomidagi nashriyot - matbaa ijodiy uyi , 2010 2. Бирюкова Л. Хореографическая подготовка в спорте. Киев: КГИФК, 1990. 3. Бирюк Э.В., Ovchinnikova N . A . Хореографическая подготовка в спорте. Киев: КГИФК, 1990. 4. Борбова Г.А. Художественная гимнастика в школе.- М.: FIS , 1984. 5. Венгерова П.Н. Федорова О.С. Средства классического экзерсиса на уроках хореографической подготовки в сложно- координационных видах спорта. O'quv-uslubiy qo'llanma -SPb.:SPbGAFK,2000. 6. Вербова З.Д. искусство произвольных упражнений. -М.: FIS , 1967. 7. Гавердовский Ю. Техника гимнастических упраж нений- М: Terra - sport , 2002. 8. Karimov М.К. Xoreografiya mashqlari va badiiy gimnastika . O'quv qo'llanma. T.:2003. 9. Каримов М.К. Упражнения хореографии, художествен ной гимнастики и народные игры. O'quv qo'llanma. Т.:2005.

Похожие

Halqa bilan bajariladigan mashqlar

Buyumsiz bajariladigan mashqlar texnikasining asoslari

Jismoniy mashqlar va sport bilan shug’ullanishning fiziologik xarakteristkasi

Tayyorgarlik davrida yosh badiiy gimnastikachilarga mashqlarni o'rgatish uslubiyoti

Jismoniy tayyorgarlik haqida tushuncha