Ҳар томонлама жисмоний тайёргарликнинг аҳамияти - Физическая культура - Рефераты

Ҳар томонлама жисмоний тайёргарликнинг аҳамияти

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

74.5 KB

Ҳартомонлама жисмоний тайёргарликнинг аҳамияти Режа: 1- Умумий ва махсус тайёргарлик . 2- Спорт тренировкасининг тузилиш босқичлари .. 3 - Танлаб олинган спорт туридан чуқурлаштирилган машқ қилиш босқичлари

Машғулотлар аниқ ифодаланган “кўптурли” характерга эга (кичик ёшдаги ўсмирлар, янги кирганлар) бу эса спортга бўлган қизиқишларни тўғри шакллантиришга, махсуслаштирилган машқларни танлашга ва уни аниқлаш даражаси бўйича индивидуал хусусиятларини хисобга олишда, умумий жисмоний тайёргарликни оширишга ва аста-секин кичик ихтисослаш-тирилган турига ўтишга ёрдам беради. Ихтисослаштирилган спорт турларини ва кўп томонли тайёргарликни қарама-қарши қўйиш керак эмас. Кўптомонли тайёргарлик бу ўз олдига қўйилган мақсад эмасдир, балки у спорт усталигининг фундаментини яратишда кучли воситадир. Кўптурли тайёргарлик махсуслаштирилган спортнинг тўғри танлаб олишга имконият беради, ўз навбатида кўптомонли тайёргарликка таянган холда махсуслаштирилган машғулотлар келажакда катта эффект беради. Тайёргарликнинг энг мухим вазифалари, тренер маданияти билан тўғри фойдаланиш керак. Умумий ва махсус тайёргарликнинг тахминий муносабати (%) Машғулот йиллари I II III IV V VI VII VIII Тайёргарлик тури УЖТ 70 70 60 60 50 50 40 40 МЖТ 30 30 40 40 50 50 60 60 Спортчининг ёши, тайёргарлик даражаси ва спорт турига боғлиқ холда бу муносабат бошқача бўлиш мумкин. Спорт усталикка олиб бориладиган йўл ўсиб бораётган махсус жисмоний тайёргарлик хажми орқали ўтади (машқ қилишни умумий жисмоний). Лекин умумий жисмоний тайёргарликка ажратилган вақт хажм камайиб борсада машқ қилиш юклама умумий хажмининг ортиб бориши хисобида йилдан-йилга ортиб бормоқда. Спортнинг кичик махсуслаштирилган тури билан эрта шуғулланиш, разрядли спортчиларни тезда етиштириш каби спортчиларни тарбиялашдаги мухим

камчиликлар спорт ўринбосарлари тайёрлашга катта зарба беради, кўпгина талантли разрядли спортчиларни спортдан чиқиб кетишларига олиб келади. Техника ва тактикани ўрганиш енгиллаштирилган шароитларда олиб борилади. Айниқса бу ўйин шаклида олиб бориш тавсия этилади. (е/атлет. б- н ўйин). Техника ва тактика асослари қоидаларига риоя қилинган холда тайёрловчи ва махсус ёрдамчи машқлардан кенг фойдаланиш лозим. Нагрузкалар болалар организми имконига мос келиши, нагрузкаларнинг такрорланишига қатъий риоя қилиш, жинсий группадаги ҳар бир ёш учун оптималь нагрузкани сақлаш, дам олиш учун махсус танаффусларни олдиндан белгилаш керак. Машғулот сони катталарникига қараганда кам, хафтада 2-3 марта, баъзан 4 марта, машғулотлар 1,5-2 соат давом этиш керак. Мусобақаларга чиқур тайёргарликдан кейингина қўйиш лозим. Спорт тренировкасининг тузилиш босқичлари. Режалаштириш жараёнида ўкувчиларнинг ўкув йили хусусиятларини хисобга олиш керак. Шунга ва ёш хусусиятига боғлиқ холда спорт тренировкаларининг даврийлиги ҳам ўзгаради. Энг кучайтирилган иш (нагрузка) каникул вақтида тўғри келиши керак. Ўтиш даври эса экзамен пайитига (бахорга) тўғри келиши керак. Спорт билан шуғулланиш тарбия характерига эга бўлиши лозим. Болаларга спорт билан шуғулланишнинг аҳамиятининг тушунтириш, жамоат ишларига жалб этиш, коллектив олдига масъсулиятни (ответственность) сезишга, хушчақчақ, фаол йигит ва қизларни тарбиялашга қаратилиши лозим. Спортдаги муваффакиятларни тақдилашни (поощрение) кенг қўллаш керак. (ёш спортчи, спорт бўйича ёш инструктор, ёш хакам ва х.к.лар). Болалар учун спорт билан шуғулланишда асосий талаблар қуйидаги бўлиш керак: турмушда, ўқишда ва меҳнатда, ўқув жойларида, санитария гигиена талабларига риоя қилиш, соғлиқ жисмоний ривожлантириш ва жисмоний тайёргарлик устидан тиббий, педагог назоратини яхши ташкил

этиш. Кўп йиллик ишлар режалаштирилаётганда ёш спортчилар билан олиб бориладиган тренировка ишларининг босқичларига риоя қилиш зарур. Ёш спортчининг халқаро спорт усталигига эришиш йўли асосан учта босқичдан иборат: 1. Машқлар техникасига ўргатишнинг дастлабки босқичи. 2. Мазкур техникани чуқурлаштирилган ўрганишининг босқичи. 3. Техникани мустахкамлаш ва янада такомиллаштириш босқичи. Бу босқичларнинг мухум вазифалари болаларнинг соғлигини мустахкамлаш ва ҳар томонлама жисмоний тараққиёт кенг мажмуасидаги жисмоний машқларнинг бажарилиши техникаси асослари билан ўргатиш, спорт билан шуғулланишга қизиқишни оширишдир. Бу босқичда умумий жисмоний тайёргарлик билан бир қаторда ҳаракат тезлигини тарбиялашга, чаққонлилик, тезкорлик-куч сифати ва махсус кучи, шунингдек умумий чидамлиликни тарбиялашга қаратилади. Бундай тайёргарлик эса ўқувчилар турли спорт байрамларида муваффақиятли иштирок этишларига кўмаклашади. Танлаб олинган спорт туридан чуқурлаштирилган машқ қилиш босқичлари. Машғулотга қатнашувчилар танлаб олинган спорт тури техникасини такомиллаштирадилар мухим ахамиятга эга бўлган жисмоний сифатларини ривожлантирадилар. Машқ қилиш юкламаси ошиб боради. Спортчилар тартибли равишда назорат текширувчиларда (прикидка) ва мусобақаларда бир тартибда қатнашиб турадилар. Спорт етуклиги этапи. Машқлар мақсадга қаратилган жараёнида машқ қилиш (тренировка) янада ихтисослаштирилган йўналишга эга. Спортчи юқори натижаларига эришиш мақсадида бутун мажмуасининг самарадор машқ қилиш воситаларидан методларидан фойдаланилади. Машқ қилиш юкламасининг хажми ва шиддатлилиги ўсиб боради ва ўзининг энг юқори даражасига етади.

Умумтаълим мактаб шароитида ўқувчиларнинг ҳаракат таркибига катта эътибор берилади. Уни қанчалик тўғри ташкил қилинса шунчалик ўкувчиларнинг ишчанлиги, саломатлиги боғлиқ бўлади, яхшиланади. Ҳаракат таркибини унумли ташкил қилиш ўқувчиларнинг мунтазам ҳар куни жисмоний машқлар машғулотлари билан шуғуланиш умумтаълим мактаб ва касб-ҳунар коллежлари бўйича ислохат талабларига жавоб беради. Унумли ҳаракат таркиби ўз ичига жисмоний соғломлаштириш ишларини ҳамма турларини қамраб олади. Бундай тадбирларни ўқув машғулотлари билан алмаштириб турган холда ўтказилиши маълум даражада ўкувчилар чарчовини пасайтиради, юқори даражада ҳаракат фаолиятини таъминлайди ва ўкув ишлар самарадорлигини оширади. Жисмоний тарбия жамият тарихининг барча босқичларида халқ маданиятининг таркибий ва мухум қисми бўлиб келган. Хусусан, унга Ўзбекистон худудида яшаётган халқлар маънавий ва жисмоний баркамолик мезони сифатида қарашган. Жисмоний тарбия ва ҳарбий санъат XIV - XV асрларда ҳам анча ривож топган. Амир Темур олиб борган сиёсий жамиятнинг ҳамма сохаларида бўлгани каби жисмоний тарбиянинг мохиятини юқори босқичга кўтарган. Темурийлар даврида ҳарбийларни жисмоний тарбиялашга алохида эътибор берилган. Кураш, камондан отиш, қиличвозлик, от спорти ўйинлари бўйича мусобақалар ўтказилган. Собиқ иттифоқ даврида жисмоний тарбия Ўзбекистон Республикасида катта йўқотишларга учради. Куч, тезкорлик, чиниқиш мактаби бўлган миллий ўйинларга эътибор сусайди. Бу махаллий ахолининг жисмоний тарбиядан узоқлашишга олиб келди ҳамда жисмоний ривожланишига ва жисмоний тайёргарлигига, саломатлигига путур етказди. Айниқса ёш болаларга ўғил ва қиз болаларнинг жисмоний тайёргарлиги анча пасайди. Биз олиб борган илмий тадқиқот ишлари буни исботлади. Мустақил Ўзбекистон даврида бу масалаларга катта эътибор берилмоқда. Масалан, жисмоний тарбия ва спорт тўғрисидаги Президент фармони, қарорлари исбот бўлади. “Ўзбекистон Республикасида болалар

спортини ривожлантириш тўғрисида”ги қарори ҳамда “Бошланғич таълим” ва “Мактабгача тарбия” факультетларида қўшимча касбни киритилиши профессор ўқитувчиларни ва мураббийларни болалар спортини ривожлантириш масаласига янгича қарашига чақиради. Бу албатта спортни анча юқорига кўтаришига олиб келади. Лекин бу жисмоний тайёргарлик, мусобақаларда қатнашиш кўникма ва малакаларини шакллантиришни энг кичик ёшдан бошлаш керак. Афсуски, мактабда бунга етарлича эътибор берилмайди. Айниқса бошланғич синфларда халигача кўп мактабларда жисмоний тарбия дарсларини бошланғич синф ўқитувчилари ўтказадилар. Педагогик кузатишлар ва амалиёт кўрсатишича (етарли даражада мисоллар келтириш мумкинки, бошланғич синф ўқувчилари жисмоний тарбия дарсларини ўрнига математика, она тили ва бошқа фанларни ўтадилар. Шу боисдан олиб борилган илмий тадқиқот ишлари шуни кўрсатишича 1-синф юқори стартдан 30 м югуришдаги натижа ўғил болаларда 7.1 сония қиз болаларда 7.6 сония; 2-синфларда эса ўғил болаларда 7.0 сония, қиз болаларда 7.6 сония, фақатгина 3-4 синф ўкувчиларини кўрсаткичлари бироз юқори. Ўғил болаларда 3-4 синфларда 6.7 ва 5.7 сонияга қиз болаларда 6.6 ва 6.0 сонияга тенг. Ўғил болалари турган жойдан узунликка сакраш 1-синфда 106.1 см, 2-синфда 110.3 см. қиз болалар эса 1-синфда 104.1 см, 2-синфда 104.9 см. Фақатгина 3-4 синфларда деярли юқори натижаларга эришадилар. Ўғил болалар кўрсаткичлари 135.2 см – 189.3 см. қиз болаларда эса ҳам шунга ўхшаш 30 м югуришда ўғил ва қиз болалар кўрсаткичлари дастур талабларига биноан “қониқарли” бахога тенгдир. Бу муаммони хал қилиш учун узоқ бўлмаган ўтмишимизга бир назар ташлашимиз зарурдир. Тахминан 60-70 чи йилларда мактабда синфдан ташқари ўтказиладиган ишларга катта эътибор берилар эди. Синфдан ташқари ишларга ота-оанларни, фан ўқитувчиларини, юқори малакали ўқитувчиларни жалб қилинар эди.

Хозирги даврда булар эътиборсизликда қолди. Шунинг учун ҳам болалар жисмоний тайёргарлиги, уларнинг спортга бўлган қизиқиши ҳамда спорт билан шуғулланиши суст ва давлат таълим стандартига тўла жавоб бермайди. Демак, болалар жисмоний тайёргарлигини кўтариш учун ҳамда жисмоний тарбияга ва спортга бўлган қизиқишини уйғотиш мақсадида синфдан ташқари олиб бориладиган машғулотларга спорт тўгараклари, соғломлаштириш гурухлари ва турли туман ўтказиладиган тадбирларни: спорт байрамлари, конкруслар, мусобақалар тиклаш лозим. Улар анъанага айланиб қолиш зарур. шундагина мўлжалланган натижаларга мақсадга эришиш мумкин. Болалар ҳаракат таркибини ошириш турли машқларни ва жисмоний соғломлаштириш тадбирларини мунтазам бажарилиб туришига боғлиқ. Албатта бундай тадбирлар мусиқа жорлашида ўтказилса янада қизиқарли ва унинг аҳамияти ошиб боради. Лекин, бундай спорт байрамларини ташкил қилишни нимадан бошлаш керак, қандай қонун-қоидаларига риоя қилиш керак. Спорт байрамлари қизиқарли ўтиши учун нималар керак, қандай спорт буюмлари билан таъминлаш лозим. 70 йиллардан бери барча мактабларда оммавий жисмоний тарбия – соғломлаштириш тадбирлари янги турдаги “Қувноқ стартлар” ўтказила бошланди, у биринчи босқичдан ташкил топгандир: 1 синф ва синфлараро ўтказиладиган қувноқ стартлар. Бу тадбир жисмоний тарбия дастури асосида тузилади ва ўтказилиши лозим. Афсуский синфлар орасида ўтказилган мусобақалар ва шу кабилар ўтказилмай қолди. Јувноқ спортлар фақат телевизор орқали ўтказилади. Биз педагоглар айнан жахон орқали ўтказилаётган “Қувноқ стартлар”ни аҳамияти ва тузилишини чиқурроқ ўйлаб кўришимиз яхши бўлади. Бизнинг бундай “Қувноқ стартлар”ни ташкил қилиш ва ўтказиш дастлабки даражасига қайтсак яхши бўларди.

Кейинги босқичларга фақатгина ғолиб синфлар чиқиши керак. Шундай қилиб жисмоний тарбия дарсларини сифатини кўтаришимиз керак, у ўкувчиларни қизиқишини уйғотади. Болалар ҳаракат фаолигини, жисмоний машклар билан шуғулланиши оммавийлигини, жисмоний тарбия тарбиявий ролини кўтаради ва сақлайди, барча ёшдаги ёшларни, болаларни саломатлигини мустахкамлайди. “Қувноқ стартлар”ни ташкил қилиш таркибини ва ўтказиш методикасини Низомида ёзилган бўлади, ўтказиш шакли-ихтиёрий равишда бўлиши мумкин. Оммавийликни иккинчи шакли. Мактабда ўтказиладиган оммавий жисмоний соғломлаштириш тадбирларидир, яъни, “Алпомиш ва Барчиной” мажмуасининг меъёрларини топшириш хисобланади. Бу тадбирлар байрамдагидек ва мусобақа шаклида ўтказилади. Бу мусобақани ҳам 1 босқичини синфлараро мусобақа ўтказиш, кейинги 1-3 ўринни эгаллаган бошланғич синф ўкувчилари орасида чемпион (голиблик) номини олиш мусобақасида қатанашадилар. Худи шунга ўхшаш 5-6 ва 9-10 синфлар орасида ҳам ўтказилади. Ғолиб чиққан ўкувчилар катта мусобақаларга йўлланма оладилар.

КИЧИК ОЛИМПИАДА ЎТКАЗИШ БОСҚИЧЛАРИ I босқич –мактаб III босқич –шахар IV босқич –Республика II босқич –туман V босқич –халқароҚувноқ беллашувлар Биринчи босқ ич давомида синфларда хар хил мусобақ алар ўтказиб, синф спорт жамоаси ташкил қ илиш, сўнг синфлараро қувноқ беллашувлар ўтказиш. Ушбу турли мусобақалар мактаб бўйича 1-2; 3-4; 5-6; 7-9; 10-11 синфлараро ўтказилади. Туман бўйича ўтказилган қувноқ беллашувлар ғолиб чиққан жамоа шахар мусобақаларида иштирок этадилар Шахар бўйича ўтказилган беллашувлар ғолиб чиққан синфлар Ўзбекистон Республикасида ўтказиладиган беллашувларда иштирок этадилар Республика бўйича ғолиб чиққан синфлар халкаро қувноқ беллашувларда иштиорк этишларига тавсия қилинади Бошлангич, ўрта ва юқори синфлараро голиб чиққан жамоалар туман бўйича ўтказиладиган қувноқ беллашувларда иштирок этишлари мумкин

Похожие

Жисмоний тарбиянинг гигиеник аҳамияти

Кўп йиллик спорт жараёнини такомиллаштириш тизимида спортчиларни тайёрлашнинг асослари

Мактабда спорт байрамининг аҳамияти ва уни мактаб ўқувчиларининг жисмоний тарбиясидаги ўрни

Ёш гимнастикачиларни тайёрлаш усулияти

Юқори малакали баскетболчиларни тайёрлашни ўзига хос хусусиятлари