Қадимги Римда жисмоний тарбия - Физическая культура - Рефераты

Қадимги Римда жисмоний тарбия

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

92.5 KB

Қадимги Римда жисмоний тарбия Режа 1. Қадимги Римда жисмоний тарбия шакллари. 2. Императорлик даврида жисмоний тарбия.

Римнинг вужудга келиши эрамиздан аввалги 754-753 йилларга тўғри келади. Қадимги Рим ёдгорликлари, римликлар ўртасида харбий йўналиши яққол ифодаланган кўп сонли байрамлар, ўйинлар ва рақсларнинг тарқалганлиги тўғрисида кўпгина далиллар беради. Бу даврда шаҳар қурилишлари, хунармандчилик, деҳқончилик, чорвачилик кенг тараққий этди. Тўқувчилар, куллар, мичпарлар ва темирчилар тайёрлаган буюмлар эгар жавдуқ қурол яроғ, кийим кечак, заргарлик буюмлари савдо алоқалари ўрнатилган мамлакатларга олиб бориб сотилган. Шу сабабли савдогорлик ва хунармандчилик билан шуғулланган ва савдо йўлларида тараққий этиб борди. Суворийларнинг чалкашиб кетган лабиринт йўлларида мусобақа ўтказишдан иборат бўлган троян ўйинлари Қадимги Рим учун характерли бўлган ўйинлардан биридир. Қўш ғилдиракли аравада юриш кўп сонли харбий рақслар, найза улоқтириш, муштлашиш, кураш ва бошқа машқлар ҳам кенг тарқалган эди. Римлик йигитлар армия сафига киргунча оилада, ўз тенгдошлари орасида бўлар эдилар. Кўп сонли эски ҳалқ ўйинлари ва машқлари уларни жисмоний жихатдан тарбиялаш воситалари эди. Катта ёшдаги ўғил болалар асосан югуриш, ирғитиш, кураш, қиличбозликдан машқ қилар эдилар. Патрицийлар оиласидан чиққан болалар отда юришни машқ қилишга кўп вақт ажратар эдилар. Римлик йигитлар оилада дастлабки жисмоний тайёргарликни етарли даражада олганликларидан кейин 16-17 ёшларида армия сафига кирар эдилар. Армия сафида улар узоқ йиллар давомида қатъий паход-лагерлар шароитида уюштирилган ва махсус мақсадга йўналтирилган харбий ва жисмоний мактабни ўтар эдилар. Ўша даврларда жангчини ўргатиш иши жуда қаттиқ бўлиб бу иш имкони бўлган барча усуллар билан жангда жисмоний кучни камол топтириш учун мўлжалланган эди. Доимий суратда қурол ишлатишни ва турли харакатлар қилишни ўргатиш билан бирга, амалда югуриш, сакраш, лангарчўп билан сакраш, қояга чиқиш, курашиш, сувда сузиш-аввал кийим бошсиз сузиш, сўнгра эса бутун кийимбош ва қуроллари билан сузиш машқлари кенг қўлланилар эди. Хар

бир жангчи ўз елкасида 40 фунддан 60 фундгача (18 кг дан 27 кг гача) қурол аслоҳа кўтариб, паход аслоҳалари билан ўтказиладиган давомли сафарларда соатига 5 миль (8 км) йўл босар эдилар. Енгил ва қулай бўлган найза ва қиличлар, ханжарлар тайёрлана бошлади қалқонлар ва мустахкамлиги ортди янги шаклдаги ва узоқ масофага пайкон отувчи камонлар тайёрланди. Камон ўқи қилич ва ханжарлар зарбидан ҳимоялайдиган совутлар тайёрлана бошлади. Фан ва маданият савдо-сотиқ хунармандчилик ривожланди. Харбий жанг қилиш санъати такомиллаша борди. Мамлакатни харбий аристократия, рухонийлар ва бой зодогонлар бошқарар эдилар. Шаҳар ва вилоятларда харбий истехконлар, қалъалар ва қўрғонлар қурилди. Ёлланма аскарлардан тузилган доимий жангчилар қўшини ташкил этилди. Отлиқ аскарлар ва жангчилар билан доимий харбий жисмоний тайёргарлик машқлари ўтказилиб турилган. Жанг қуроллари ва жанг олиб бориш усуллари такомиллаша борган. Жисмоний машқлар, ўйинлар, мусобақалар қадимги римликларнинг бутун ҳаётига сингиб кетган эди. Тўп билан ўйналадиган турли ўйинлар ғоят даражада оммалашган эди. Бундай ўйинлар ҳам патрициан-аслзодалар орасида, ҳам плейбейлар орасида тарқалган эди. Рим ўйинлари-патрициан аслзодаларининг байрами хисобланган энг қадимги ўйинлар энг оммалашган цирк ўйинлари қаторига кирар эди. Эрамиздан аввалги 5-асрдан бошлаб уч кечаю уч кундуз давом этадиган юз йиллик ўйинлар зўр дабдаба билан ўтказила бошлади. Бу ўйинларни консул Валерий Нопликолою яратган бўлиб, юз йилда бир марта уюштирилар эди. Бу ўйинлар программасига мусобақаларнинг кўпгина турлари кирар эди. Отлиқлар мусобақалари ва қўш ғилдиракли аравада чопиш энг севимли ўйинлардан эди. Кўпинча ўйинлар программасига курашчилар, югурувчилар, муштлашувчиларнинг мусобақалари ҳам киритилар эди. Эрамиздан аввалги 80-йилларда Грециянинг томонидан босиб олиниши биланоқ консул Сулла юнон олимпиа ўйинларини Римга кўчиришга уриниб кўрди. Унинг буйруғига мувофиқ 175- олимпиа ўйинлар римда ўтказилиши керак эди. Лекин бу уриниш ҳам

римликлар томонидан қувватланмади. Шунинг учун навбатдаги олимпиа ўйинлари эрамиздан аввалги 76-йилда қайтадан олимпиада ўтказилди. Эрамиздан аввалги 2-асрда вужудга келган анча яққол янги ўйинларда бири гладиаторлар жанги бўлиб, кейинчалик у рим томошаларининг асосий элементларидан бирига айланиб қолди. Эрамиздан аввалги I-асрда Римда гладиаторларни тайёрлаш учун махсус мактаблар ташкил этила бошланди. Бу мактаблар ҳам хусусий шахслар, ҳам давлат томонидан ташкил қилинар эди. Бу мактабларга одатда бирор гунохи учун хукм қилинган қуллар танлаб олинар эди. Бу мактабларда қуллар тажрибали мутахасислар рахбарлигида турли шакллардаги қуроллар билан жанг қилишни ўрганар эдилар. Эпчилликнинг ўсишига ва чиройли харакатларнинг ривожланишига катта эътибор берилар эди. Зарурлигига қараб, томошаларнинг ташкилотчилари мактаб эгаларидан маълум тўлов бадалига гладиаторларни олар эдилар. Цирк майдонида ёки амфитеатрдаги олишувда омон қолган гладиаторлар яна мактаб эгалари ихтиёрига қайтиб борар эди. Императорлик даврида жисмоний тарбия: Қулдорлик тузимининг емирилиш жараёни рим императорлигида давом этди. Рим томошаларининг янада ривожланиши импера давридаги рим жисмоний тарбияси учун айниқса характерли эди. Императорлик даврининг бошларига келиб (эрамиздан аввалги I-асрнинг дастлабки йилларида) байрамлар жами бўлиб йилига 66 кун ўтказилар эди. Эрамизнинг II-аср ўрталарида улар учун энди 135 кун, IV асри ярмида 175 кун ажратилар эди. Цирк ўйинлари кўламининг янада кенгайиб бориши билан бир қаторда (асосан қўш ғилдиракли араваларда чопиш) гладиаторлик жанглари ҳам ғоят катта кўламда ривожланди. Гладиаторлик ўйинларини ўтказиш учун махсус иншоотлардан энг каттаси эрамизнинг I-асрда қурилган Колизей амфитеатри эди. Бу амфитеатрларнинг вайроналари римда хозирги кунга қадар сақланиб қолган. Амфитеатр майдонларида оломоннинг вақтичоғлиги учун юзлаб гладиаторлар жанг қилар эди. Майдонда чинакам жанг бўлиб уларда фақат пиёда гладиаторларгина эмас, балки отлиқ гладиаторлар ҳам қатнашар эди.

Уддабурон ўйин ташкилотчилари бу ўйинларга қаноат қилмасдан гладиаторларни йиртқич ҳайвонлар билан жанг қилдирар эди. Томошанинг бу тури римда биринчи марта эрамиздан аввалги 2-асрдаёқ пайдо бўлган эди. Бундан ташқари махсус ковланган катта кўлларда ўтказиладиган денгиз жанглари қонли гладиаторлик жангларининг алоҳида тури эди. Август томонидан ташкил этилган ана шу жанглардан бирида 19 минг гладиатор қатнашган эди. Мусобақа ўйинлари қулдорларни жисмоний жихатдан тайёрлашнинг энг мухим формулаларидан бири эди. Мусобақа ўйинлари барча қулдорлик давлатларида ўтказилар эди. Умумюнон олимпия ўйинлари ғоят даражада равнақ топди. Мусобақа ўйинлари қулдорларни жипслаштирар ва уларнинг жанговор қудратини, ўз синфий имтиёзларини химоя қилиш учун тайёргарлик даражасини намойиш этувчи ўзига хос кўриги хисобланар эди. Қадимги Римдаги жисмоний тарбия қулдорлик тузумининг тушкунлиги ва чириши давридаги қулдорлар жисмоний тарбиясининг классик намунасидир. Қадимги Рим аслзода аёлларининг нафис гимнастика ҳаракатлари ҳамда Рим ўйинларидаги гладиаторларнинг жангларидан намуналар

Фойдаланилган адабиётлар 1. Б.И.Загорский, И.П.Залетаев, Ю.П.Пузир. Физическая культура. М.1989 г. 2. В.В.Столбов. Истор.физ.культ. Учебник. М. 1989 г. 1. 3.Н.Ф.Кулинко. История и организация физическая культури. М.1992. 3. Н.К.Макерцев. Страници истории спорта.М.1987. 4. Е.Л.Озерецкая. Олимпийские игри. Л.1990. 5. Е.Л.Озерецкая. Олимпийский факел над Римом. М. 1990. 6. П.А.Соболев. Олимпия, Африка, Америка,Азия,Рим. М.1990. 7. И.Г.Чудинов. История физической культури. М.1990. 8. А.О.Романов. Международное спортивное движение. М. 1993. 9. Б.Хавин. Все об олимпийских играх. М.1994. 10. Д.Д.Егоров. Все о спорте. М. 1994. 11. Жисмоний тарбия тарихи. Тошкент. Укитувчи. 1989. 12. В.Г.Кудрявцева. Спорт мира и мир спорта. М. 1997. 13. Л.Кун. Всеобшая история физической культури. М. 1992. 14. А.П.Романов. МОК и международное спортивние движение. М. 1990.

Похожие

Кадимги Римда жисмоний тарбия

Қадимги Грецияда жисмоний тарбия

Қадимги шарқ давлатларида жисмоний тарбия

Жисмоний тарбия гигиенаси

Жисмоний тарбия гигиенаси