Metallarga ishlov beradigan yonilg’i pechlarning ishlash printsiplari - Тепловая инженерия - Рефераты

Metallarga ishlov beradigan yonilg’i pechlarning ishlash printsiplari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

78 KB

Metallarga ishlov beradigan yonilg’i pechlarning ishlash printsiplari Reja. 1.1. Domna va martin pechlari, ularning hususyatlari. 1.2. Metal prakatlarni tayorlash pechlarning tavsifi 1.3. Konvertor pechlari va sanoat pechlaridagi hosil bo’layotgan yuqori haroratdan foydalanish.

Tayanch iboralari: Martin pechi, konvertor pechi, chuyan, shlak 1.1. Domna va martin pechlari, ularning hususyatlari. Domna pechining yangi konstruktsiyalari 8-10 yilgacha kecha - yu kunduz to’xtovsiz ishlaydi. Domna pechining to’xtovsiz ishlash vaqtiga kompaniya davri deb ataladi. Kompaniya davrida domna pechining qanday ishlayotganligi kontrol- o’lchash asboblari yordamida aniqlab turiladi. Domna pechidan suyuq chuyan nov (1) orqali (19-rasmga qarang) har 3-4 soatda, suyuq shlak esa nov (2) orqali har 1,5-2 soatda chiqarib turiladi. Chuyan chiqarish uchun, o’tga chidamli material bilan urib qo’yilgan teshik (darcha), shlak chiqarish uchun esa teshik ochiladi, buning uchun maxsus asboblardan foydalaniladi. Shlak va chuyan har gal chiqarilgandan keyin bu teshiklar maxsus asbob yordamida o’tga chidamli materiall bilan yana bekitib qo’yiladi. Suyuq chuyan domna pechida maxsus transport (vagonetka, kovsh va x.k.) larga tushiriladi va transportlarda pulat olish sexiga yuboriladi yoki kovshlarga solinib, ulardan qoliplarga qo’yiladi. Pulat olish sexiga suyuq chuyan mikser, deb ataladigan idishlar orqali to’ldirib keltiriladi. Domna pechidan olinadigan mahsulotlar jumlasiga chuyan, shlak, domna gazi va koloshnik changi kiradi. Bu mahsulotlarning har biri bilan alohida tanishib o’tamiz. Chuyan. Domna pechidan olinadigan asosiy mahsulotdir. Uning tarkibida 2,14 % dan 4,5 % gacha uglerod, 0,50 % dan 4,25 % gacha kremniy, 0,2 % dan 3,5 % gacha marganets, 0,10 % dan 1,30 % gacha fosfor, 0,02 % dan 0,20 % gacha oltingugurt va juda oz miqdorda boshqa ba’zi elementlar bo’ladi. Binobarin, chuyan temir bilan uglerodning murakkab qotishmasidir. Ishlatish soxasiga ko’ra, chuyan uchta asosiy gruppaga bo’linadi: qayta ishlanuvchi chuyan, qo’ymakorlik chuyani va ferro qotishmalar (maxsus chuyanlar)dir. Bu chuyan domna pechidan olinadigan barcha chuyanning 80 % dan ortig’ini tashqil etadi. Qayta ishlanuvchi chuyan tarkibidagi uglerodning hammasi yoki ko’p qismi temir bilan ximiyaviy birikkan holda, ya’ni temir karbid (tsementit) Fe 3 C holida bo’ladi. Uning suyuq holatda oquvchanligi past, shuning uchun u qolipning nozik joylarini yaxshi to’ldira olmaydi. Bunday chuyanning siniq joyi oqish tusda bo’lganligi uchun uni oq chuyan deb ham ataladi. Oq chuyan qayta ishlanib, undan pulat olinadi. Uning qayta ishlanuvchi chuyan deb atalishining sababi ham ana shundadir.

Pulat olish usuliga ko’ra, qayta ishlanuvchi chuyan uch turga: marten, bessemer, tomas chuyanlariga bo’linadi.marten chuyani М -1 va М -2 bilan, bessemer chuyani B-1 va B-2 bilan, tomas chuyanni esa T-1 bilan markalanadi. Qayta ishlanuvchi chuyanlardan ba’zilarning ximiyaviy tarkibi 9- jadvalda keltirilgan. Qo’ymakorlik chuyani. Qo’ymakorlik chuyani domna pechidan olinadigan hamma chuyanning taxminan 18 % ga yaqinini tashqil etadi. Bu chuyanning suyuq, holatda oquvchanligi yuqori bo’ladi va qolipning nozik joylarini ham yaxshi to’ldiradi, shu sababli u har xil qo’ymalar olish uchun ishlatiladi. Uning qo’ymakorlik chuyani deb atalishining sababi ham ana shundadir. Qo’ymakorlik chuyani tarkibidagi uglerodning ko’p qismi erkin xolatda, grafit tarzida bo’ladi va siniq joyi kul rang tusda ko’ringanligi uchun kul rang chuyan deb ham ataladi. Qo’ymakorlik chuyanining ximiyaviy tarkibi 9-jadvalda keltirilgan. Domna pechida qo’ymakorlik chuyani hosil qilish uchun shixtada yetarli miqdorda kultuproq bo’lishiga erishish kerak. U tarkibidagi grafitning qanday shaklda bo’lishiga qarab, kul rang, oddiy, juda puxta va bog’lanuvchan chuyanlarga bo’linadi. Oddiy kul rang chuyan grafit plastinkalar shaklida bo’ladi; bu chuyan СЧ harflari va ikki xonali ikkita son bilan markalanadi, masalan, СЧ 12-28. Bu markadagi SCH harflari (ruscha seriy chugun so’zlarining birinchi harflari) kul rang chuyan ekanligini, birinchi son (12 ) cho’zilishdagi mustahkamlik chegarasini Mpa hisobida, ikkinchi son (28 ) esa egilishdagi mustahkamlik chegarasini (Mpa hisobida) bildiradi. Oddiy kul rang chuyanning markalari ximiyaviy tarkibi va mexaniq xossalari 9 jadvalda berilgan. Juda puxta chuyanda grafit shar shaklida bo’ladi: bu chuyan VCH harflari (ruscha vsokoprochny chugun so’zlarining birinchi harflari ) ikkita son bilan markalanadi. Masalan , VCH 45-5. Bu markadagi VCH harflari juda puxta chuyanni. Birinchi ikkita son (45 soni ) chuyanning cho’zilishdagi mustahkamlik chegarasini (MPa hisobida), ikkinchi son (5 soni ) esa nisbiy uzayishini ( % ) ifodalaydi. 1.2. Metal prakatlarni tayorlash pechlarning tavsifi Bog’lanuvchi deganda, bu chuyanni faqat bog’lash yo’li bilan ishlab bo’ladi, deb tushunish yaramaydi. Bu nom shu chuyanning kul rang chuyanga qaraganda plastikrok bo’lganligi uchun berilgan nomdir, demak u shartlidir. Bog’lanuvchi chuyanda grafit- bodiroq shaklida bo’ladi, bu chuyan ham ikkita harf ketma-ket keladigan ikkita son bilan markalanadi. Masalan, KCH50-4. KCH harflari (ruscha kovkiy chugun suzlarining birinchi harflari) chuyanning bog’lanuvchan chuyan ekanligini, birinchi ikki son (50 ) chuyanning cho’zilishdagi mustaxkamlik chegarasini (n/mm² xisobida), ikkinchi son (4) esa nisbiy uzayishini (% xisobida) anglatadi. Bog’lanuvchan chuyanning ximiyaviy tarkibi va mexaniq xossalari ham 8- jadvalda keltirilgan.

Ferroqotishmalar (maxsus chuyanlar ). Bunday chuyanlar tarkibida kremniy va marganets miqdorlari odatdagi chuyanlardagina qaraganda ancha ko’p bo’ladi. Ferroqotishmalar uch turga bo’linadi: ferrositsiy yaltirok chuyan va ferromarganets. Ferroqotishmalar chuyandan pulat olishda temir II oksididan temirni qaytarish, shuningdek, pulatni legirlash uchun ishlatiladi. Chuyanning yuqorida aytib o’tilgan turlaridan tashqari, legirlangan chuyanlar deb ataladigan xili ham bo’ladi. Bunday chuyanlar tarkibiga chuyanda doimo bo’ladigan: xrom, nikel, mis, titan, molibden va boshqa elementlar kiradi. Bu elementlar chuyanning fizik-mexaniq xossalarini yaxshilaydi. Legirlangan chuyanlardan tirsakli vallar, prokatlash stanlarining juvalari, komperissor detallari, porshen xalqalari, shesternyalar va boshqa detallar quyiladi. Chuyanlarning tuzilishi va xosallari uning tarkibidagi elementlarga bog’lik xolda turli xususiyat (xossa) larga ega bo’lishi mumkin (8 jadvalga qarang). Lekin keyingi vaqtlarda chuyanlar metallurgiya sanoatida yangi standartlar bo’yicha ishlab chiqarilmoqda: A) kul rang chuyan qo’ymasi GOST 1412- 79; B)bog’lanuvchi chuyan qo’ymasi GOST 1215- 79; V) yuqori mustahkamli chuyan qo’ymasi GOST 7293- 79; G) antifriktsion chuyan qo’ymasi GOST 1885- 79. Bularning bunday turli navlari zaruriy sanoat korxonalarida keng foydalanilmoqda. Ma’lumki, kul rang chuyanlar yaxshi quymalik xossasiga ega bo’lib, o’rtacha mustahkamlikka ega. Yangi standartga kura, bunday chuyanlarning SCH10, SCH15, SCH18, SCH20… SCH40, SCH45, (ikki xonali raqamlar yuqorida belgilangandek, chuzilishidagi mustaxkamlik chegaralarini ifodalaydi) nomerlari ishlab chiqarilmoqda. Bunday navli kul rang chuyanlardan turli bloklar, barabanlar, podshimnik korpuslari, stoyealar, tishli va chervyakli gildiraklar, roliklar, kojuxlar, krishkalar, vtulkalar, staninalar, 930°C gacha temperatura ta’sirida ishlaydigan pechlarning detallari, nasoslarning korpuslari, katoklar, yulduzchalar va boshqalar tayyorlashda ishlatiladi. Bog’lanuvchi chuyanlar asosan, oq chuyanlarni termik ishlov berish orqali hosil qilinadi va mashinasozlikning turli soxalarida juda keng ishlatiladi. Bunday chuyanlar ham 8-jadvalda ifodalangandek, markalanadi va o’qiladi. Bog’lanuvchi chuyanlarda, asosan, turli armatura va trubkalarni ulash qismlari, richaglar, kulachoklar, shkiflar, rukoyatkalar, plastinkali zanzirlar, mufga kalonkalari, kontrgaykalar kabi detal va qismlar ishlab chiqariladi. Kremniyning ta’siri. Kremniy chuyanda grafit hosil bo’lish (grafitlanish) protsessini kuchaytiradi, shuning uchun chuyanning tuzilishiga, ayniqsa, katta ta’sir etadi. Kremniy chuyanning suyuq xolatda oquvchanligini oshiradi va demak, kul rang chuyan hosil bo’lishiga yordam beradi. Binobarin, tarkibidagi kremniy

miqdorini o’zgartirib, tuzilishi va mexaniq xossalari turlicha bo’lgan chuyanlar hosil qilishi mumkin. Marganetsning ta’siri. Marganets chuyanga kremniyning aksincha ta’sir etadi, ya’ni u grafitlanish protsessiga tusqinlik qiladi- oq chuyan hosil bo’lishiga olib keladi, chunki marganets uglerod bilan birikib, Mn³C tarkibli karbid hosil qiladi va uglerodning erkin xolatda ajralib chiqishiga to’sqinlik qiladi. Fosforning ta’siri. Fosfor grafitlanish protsessiga uncha ta’sir etmaydi, chuyanning suyuq xolatida oquvchanligi oshiradi. Bu jixatdan olganda fosfor foydali element xisoblanadi. Ammo u chuyanning puxtalagini pasaytirib, murtligini oshiradi, chunki u nisbatan oson (950°C da) suyuqlanadigan uchlama evtektika hosil qiladi, bu evtiktika esa chuyanning qotishi paytida ko’p fosforli austenit tsementit va temir fosfid (Fe 3 P) dan iborat bo’ladi. Ko’p fosforli chuyanning suyuq xolatda yaxshi oquvchan bo’lishiga sabab ham oson suyuqlanadigan ana shu uchlama evtektikadir. Oltingugurt ta’siri. Oltingugurt chuyanning suyuq xolatida oquvchanligini pasaytiradi va qo’ymaning kirishuvchanligi oshiradi. Oltingugurt ham, xuddi marganets kabi, grafitlanish protsessiga to’sqinlik qiladi, ya’ni oq chuyan hosil bo’lishga olib keladi. Demak chuyanda oltingugurt bo’lishi ma’qul emas, ya’ni u zararli elementdir. Shlak. Shlak domna pechidan olinadigan qo’shimcha mahsulot bo’lib, uning miqdori olinadigan chuyan og’irligining taxminan 60 protsentini tashqil etadi. Shlak asosiy yoki kislotali bo’ladi. Kislotali shlak tarkibida ko’p miqdorda qumtuproq va ozroq oxak, asosiy shlak tarkibida esa, aksincha ko’p miqdorda oxak va oz miqdorda qumtuproq bo’ladi. Domna shlagi juda arzon va yuqori sifatli qurilish materiali tarzida ishlatiladi. Masalan, asosiy shlakdan tsement, beton va g’isht tayyorlanadi, kislotali shlakdan odatda, issiqlik izoltsiyasi materiali sifatida foydalaniladi, bu materialga esa shlak paxtasi deb ataladi va suyuq xolatdagi kislotali shlakdan bosim ostida bug’ yoki havo o’tkazish yo’li bilan olinadi. Domna gazi. Bu gazni koloshnik gazi ham deb ataladi.koloshnik gazi ham domna pechidan chiqadigan qo’shimcha mahsulotdir. Uning o’rtacha ximyaviy tarkibi quyidagicha: (26-32) % CO; (1,0-4,5) % H 2 ; (0,2-0,4) % CH 4 ; (8-10) % CO 2 va (56-63) % N 2 . Koloshnik gazida ko’p miqdordagi yonuvchi gazlar bo’lganligi uchun u yuqori kaloriyali yoqilg’i sifatida ishlatiladi. Ma’lumki domnadan chiqqan gazlar aralashmasiga domna changi ham qo’shilgan bo’ladi, shuning uchun ular ishlatilishidan oldin maxsus apparatlarda ana shu changdan tozalanadi. Tozalangan 1m3 domna gazi yonganda o’rta xisob bilan 4500 kj issiqlik chiqadi. Changdan tozalangan gazdan havo qizdirgichlarda, marten pechlarida, bug’ qozonlarida va boshqalar yoqilg’i sifatida foydalaniladi. Domna pechida yoqilg’idan koksning har tonnasidan 4000 m³ chamasi koloshnik gazi chiqadi. Koloshnik changi. Domna pechidan chiqadigan bu qo’shimcha mahsulot shixta materiallarining domna gaziga qo’shilib chiqadigan juda mayda zarrachalaridan iborat. Koloshnik changi domna gazini maxsus apparatlarda tozalash vaqtida yig’ilib qoladi. Bu changdan aglomerat tayyorlash uchun qo’shimcha xom ashyo

sifatida foydalaniladi, chunki uning tarkibida ma’lum miqdorda ruda va koks bo’ladi. Pulat temir bilan uglerodning qotishmasi ekanligi va uning tarkibida 2,14 % gacha uglerod bo’lishi yuqorida (IV bobda ) aytib o’tilgan edi. Pulat xozirgi zamon texnikasining barcha soxalarida xilma xil detallar, mashinalar, konstruktsiyalar hamda qurilmalar detallarini tayyorlash uchun ishlatiladigan asosiy materiallardir. Texnikada ishlatiladigan pulat tarkibida, ugleroddan tashqari kremniy, marganets, fosfor, oltingugurt va boshqa elementlar ham bo’ladi va asosan, chuyandan olinadi. Pulatning chuyandan farqi shundaki, pulat tarkibida uglerod va boshqa elemetlar chuyandagiga qaraganda kam bo’ladi. Demak, chuyandan pulat olish protsessi chuyan tarkibidagi uglerod va boshqa elementlar miqdorini kamaytirishdan iborat. Xozirgi vaqtda pulat olishning uchta usuli; konvertor, marten va elektr usullari mavjud. Pulat olishning ana shu usullari bilan qisqacha tanishib o’tamiz. Konvertor usuli faqat suyuq chuyandangina pulat olishda qo’llaniladi. Bu usulning moxiyati shundan iboratki, suyuq chuyan konvertor (ba’zan konverter) deb ataladigan va oldindan qattiq qizdirib olingan idishga solinadi va chuyan orqali havo xaydaladi. Xaydalgan havo tarkibidagi kislorod chuyandagi uglerodni va qo’shimcha elemetlarni oksidlaydi (yondirib yuboradi), natijada chuyan tarkibidagi uglerod bilan qo’shimchalar miqdori kamayadi va pulat hosil bo’ladi. Konvertor (20 rasm) 15-25 mm qalinlikdagi pulat list (1) dan nok shaklidagi yasalgan idish bo’lib, uning ichki o’tga chidamli g’ishtdan tirilgan. Ichki devorning qalinligi, konvertorning sig’imiga qarab, 75 dan 400 mm gacha bo’ladi. Konvertorning o’rta qismi sirtiga pulat xalqa (tasma qilingan). Bu xalkaga ikkita tsapfa (3 va 4) maxkamlangan, bu tsapfalardan birining ichi g’ovak (bushliq ) bo’lib, tsapfalar fundamentga o’rnatilgan kolonnalarga tayanib turadi. Konvertorga xaydaladigan havo ichi g’ovak tsapfa (3) orqali havo qutisi (7) ga va undan furmalar (9) orqali konvertor ichiga kirib, suyuq chuyandan o’tadi. yaxlit tsapfa (4) ning uchiga tishli g’ildirak (5) o’tkazilgan, tishli g’ildirak esa tishli reyka (6) bilan tishlattirilgan. Tishli reyka harakatlanganda tishli g’ildirakni va u bilan biriktirilgan konvertorni zarur burchakka buradi, tishli reykani va elektr dvigateli yoki gidravlik yuritmani harakatga keltiradi. Konvertorning pastki qismida almashtiriladigan tub (8) bor, bu tub o’tga chidamli materiallardan yasalgan bo’lib, undagi kanallarga maxsus trubalar-furmalar (9) tigiz qilib o’tkazilgan. Konvertor ichiga havo ana shu furmalar orqali kiradi. Konvertor usulida chuyandan pulat olish uchun tishli reyka harakatlantirilib, konvertor gorizontal vaziyatga keltiriladi va unga furmalar satxidan sal pastroqqa suyuq chuyan quyiladi. Shundan keyin konvertorga havo xayday boshlaydi va ayni vaqtda konvertor sekin-asta vertikal vaziyatga keltiriladi. konvertorni vertikal vaziyatga keltirish bilan bir vaqtda xaydalayotgan havo bosimi oshirib boriladi. Konvertor vertikal vaziyatga kelganda havo bosimi 0,25 М н / м 2 ga yetkaziladi.

Konvertorga xaydalgan havo suyuq chuyan orqali o’tayotganda uning kislorodi chuyan tarkibidagi uglerodning ma’lum qismini va qo’shimchalarni oksidlaydi, natijada chuyan pulatga aylanadi. Shundan keyin konvertor vaziyatga keltirilib, havo haydash tuxtaladi, pulatning ximiyaviy tarkibi tekshirib ko’riladi va suyak pulatga ferrosilitsiy, ferromarganets va zarur bo’lgan taqdirda, alyuminiy ham qo’shilib, pulat oksidlantiriladi, ya’ni temir II oksididan temir qaytariladida, konvertordagi tayyor pulat kovshlarga quyib olinadi. Konvertorning ichki devori 1000 dan 2000 martagacha pulat olishga chidaydi, tubi esa 20-30 marta pulat olingandan keyin ishga yaroqsiz bo’lib qoladi va yangisiga almashtiriladi. Konvertor protsessning ikki turi mavjud, bo’lardan biri bessemer protsessi, ikkinchisi esa tomas protsessidir. Konvertor usulining bir qator muxim kamchiliklari bor, chunonchi, bu usulda temir-tersak, metall ishlash sanoatining pulat va chuyan chiqindilari (qirindi, brak va boshqalar) dan, shuningdek, qattiq chuyandan pulat olish emasligi marten usulining paydo bo’lishiga olib keldi. Marten usulini 1864 yilda frantsuz metallurglari Per va Emil Martenlar kashf etdilar va shu yili 1,5 t sig’imli pech ko’rib, unda temir-tersak va qattiq chuyandan sifati qoniqarli bo’lgan pulat hosil qildilar. Ular qurgan pech regenatorli, ya’ni pechga xaydaladigan yonuvchi gaz havo shu pechning uzidan chiquvchi tutun gazi (yonish mahsulotlari) hisobiga qizdirib olinadigan pech edi. Ana shunday pech ixtirochilar sharafiga marten pechi deb ataladi. Marten usuli temir-tersak, pulat va chuyan chiqindilardan foydalanib, xilma -xil pulatlar ishlab chiqarishga imkon beradi. Bundan tashqari, marten pechida pulat hosil bo’lish protsessini oson boshqarish, uni tekshirib turish va xotto, avtomatlashtirish ham mumkin. Birinchi marten pechi 1869 yilda Sormovo zavodida qurilgan bo’lib, uning sig’imi atigi 2,5 t edi. xozirgi marten pechlaridan har birining sig’imi 900 t ga yetadi, ammo sig’imi 150-300 t bo’lgan pechlar ko’p tarqalgan. Marten pechlarida yoqilg’i sifatida domna gazi bilan koks gazi aralashmasi ishlatiladi. Mazut va tabiiy gaz ishlatiladigan pechlar ham yuk emas. Marten pechlaridan birining tuzilish sxemasi 21- rasmda keltirilgan. Uning eng muxim qismi ish bushlig’i (1) bo’lib, unda yoqilg’i yonadi, shixtadagi qo’shimcha elementlar oksidlanadi, shixta suyuqlanadi va shlak hosil bo’ladi. Ish bushlig’i gumbaz (2), tub (3), oldingi va keyingi devorlar hamda golovkalar (yon devorlar) bilan chegaralangan. Pechning oldingi devoriga yo’qlash darchalari (4) qilingan bo’lib, pechning katta – kichikligiga qarab, darchalar soni 3 ta dan to 7 tagacha bo’ladi, pechning ish bushlig’iga shixta materiallari ana shu darchalar orqali solinadi. Bu darchalar orqali pechda borayotgan protsesslar kuzatib turiladi, metalldan namunalar olinadi va zarur bo’lgan taqdirda pechning tubi remont qilinadi. Yuklash darchalari o’tga

chidamli eshikchalar bilan berkitiladi. Pechning orqa devori shlak va tayyor pulat chiqarish teshiklari qilingan. Bu teshiklar o’tga chidamli material bilan urib quyiladi, shlak va pulat chiqarish vaqtida esa ochiladi. Pechnig galovkalarida kanallar (5 va 6) bo’ladi; kanal (5) orqali pechning ish bo’shlig’ida havo, kanal (6) orqali esa yonuvchi gaz kiradi, yonish mahsulotlari ham ana shu kanallar orqali chiqadi. Kanal (5) havo qizdirish uchun xizmat qiladigan regeneratorlar (7) bilan, kanal (6) esa yonuvchi gazni qizdirish uchun xizmat qiladigan regenerator (8) bilan tutashgan, regeneratorlar o’tga chidamli g’ishtdan katak-katak qilib ishlangan kameralar bo’lib, pastki tomondan kanallar (9 va 10) bilan tutashgan. Kanal (9) dan regenerator (7) ga havo, kanal (10) dan esa regenerator (8) ga yonuvchi gaz kiradi; regeneratorlardan o’tgan yonish mahsulotlari ham ana shu kanallar orqali tutun trubasiga chiqib ketadi. Shuni takidlab o’tish kerakki, ish bushlig’ida yoqilg’ining yonishidan hosil bo’lgan yuqori temperaturali gazlar (yonish mahsulotlari) pechning bir tomonidagi gazlar, masalan, chap tomonidagi regeneratorlardan o’tib nasadkalarini qizdiradi-da, tutun trubasiga chiqib ketadi, bu vaqtda yonuvchi gaz bilan havo pechning o’ng tomonidagi regeneratorlar orqali o’tib, ma’lum temperaturagacha qiziydi-da, ish bushlig’iga kiradi. Shundan keyin, klapanlar (11) ning vaziyati o’zgartiriladi, bundan ish bo’shlig’iga yonuvchi gaz bilan havo pechning chap tomonidagi qizigan regeneratorlar orqali kiradi va regeneratorlarning nasadkalari issiqligi hisobiga ma’lum temperaturagacha qiziydi; bu vaqtda ish bu shligida hosil bo’lgan yonish mahsulotlari pechning o’ng tomonidagi regeneratorlar orqali o’tib, ularning nasadkalarini qizdiradi va tutun trubasiga chiqib ketadi. Shunday qilib, pechning regeneratorlari yonuvchi gaz bilan havoni galma-gal qizdiradi va o’zi ham galma- yo’nalishi esa klapanlar (11) yordamida o’zgartirib turiladi. Marten pechining to’xtovsiz ishlashini ta’minlash uchun unda kamida ikki juft (ikkala tomonida bir juftdan) regenerator bo’lishi kerak gal qiziydi. Yonuvchi gaz havo va yonish mahsulotlarining harakat Suyuq yoqilg’i bilan ishlaydigan marten pechlarida bir juft (ikkala tomonida bittadan) regenerator bo’lishinig o’zi qifoya, chunki ularda suyuq yoqilg’i forsunkalar vositasida to’g’ridan-to’g’ri ish bo’shlig’iga purkaladi, regeneratorlar esa havoni qizdirish uchungina xizmat qiladi. Marten pechlari ham, xuddi konvertorlar kabi, asosiy va kislotali bo’lishi mumkin. Ammo asosiy pechlar kislotali pechlarga qaraganda ko’p tarqalgan. Asosiy pechlarning tubi va devorlari asos harakteridagi o’tga chidamli g’ishtdan- magnezit g’ishtidan, kislotali pechlarniki esa kislota harakteridagi o’tga chidamli material – dinas g’ishtidan teriladi. Asosiy pechlarning ham, kislotali pechlarning ham shipi, ko’pchilik xollarda, kislotali material-dinas g’ishtidan terilib, devorlaridan neytral- g’ishtdan bilan ajratiladi. Xozirgi yirik pechlarning tubi ham, devori ham asosiy g’ishtdan- xrom-magnezit g’ishtidan teriladi. Xozirgi vaqtda ishlab chiqariladigan hamma pulatning 80 % ga yaqini marten usulida olinadi. Marten pechlarida pulat olish uchun xom ashyo sifatida temir

tirsak (skrap) M 1 va M 2 markali qattiq va suyuq chuyan (qayta ishlanuvchi chuyan), temir rudasi ishlatiladi, flyus sifatida esa, asosan, oxaktoshdan (oxakdan) foydalaniladi. bularning hammasi shixtani tashqil etadi. Shixta tarkibidagi chuyanning miqdoriga qarab, marten protsessi skrap-ruda protsessi, skrap protsessi, chuyan-ruda protsessi va karbyurator protsessiga bo’linadi. Bu protsesslar ichida yeng ko’p qullaniladigani skrap-ruda protsessi xisoblanadi. Bu ko’rsatkichlar pech tubining 1 m 2 yuzasidan sutkasiga olingan pulat miqdori 1 t pulat olish uchun sarflangan shartli yoqilg’i miqdori bilan belgilanadi. Pech tubining 1 m 2 yuzasidan sutkasiga olinadigan pulat miqdori pechning xajmiga, mexanizatsiyalashtirilganlik darajasiga va protsessning turiga, 1 t pulat olish uchun sarflangan shartli yoqilg’i miqdori esa yoqilg’ining turiga, olinadigan pulat va protsessning turiga bog’liq bo’ladi. Masalan, skrap-ruda protsessida 130 t sig’imli pech tubining har 1 m 2 yuzasidan sutkasiga 10 t chamasi pulat olinadi. Pechga kislorod bilan boyitilgan havo xaydalganda pechning unumi 15-25 % oshadi. 1 t pulat olish uchun sarf bo’ladigan shartli yoqilg’i miqdori skrap-ruda protsessida 100-180 kg ni, skrap protsessida esa 170-250 kg ni tashqil etadi. Pechning sig’imi qancha katta bo’lsa, 1 t pulat olish uchun sarflanadigan yoqilg’i miqdori shuncha kam bo’ladi. Marten pechlari unumdorligini oshirishning eng muxim faktori yangi progressiv texnologiyani joriy qilish, birinchi navbatda esa, sof kisloroddan foydalanishdir.

Adabiyotlar : 1.Шаисмалов А. Ш. Топливо и основы горения. Ташк.- типография ТашГТУ, 1998-150с. 2. Алимбоев А.У. Саноат ва иситиш qозонхоналари. Ташкент. Типография ТашГТУ, 1998-130с. 3. .Р. Qаландаров “Конструкцион материаллар технологияси”. Тошкент “O’q итувчи ” 1989 й .

Похожие

Metallarga eritib ishlov berish jarayoni tavsifi

Metallurgik pechlarning issiqlik balansi

Issiqlik texnikasi fanning maqsadi va vazifalari. Yuqori haroratli issiqlik qurilmalarining tasnifi

Sanoat pechlarining texnik xarakteristikasi

Regenerativ issiqlik almashinish qurilmalari va moslamalari