Ўзбекистон Республикаси давлат божхона органлари фаолиятининг ҳуқуқий асослари - Экономика - Рефераты

Ўзбекистон Республикаси давлат божхона органлари фаолиятининг ҳуқуқий асослари

Загружено в:

26.10.2023

Скачано:

0

Размер:

85 KB

Ўзбекистон Республикаси давлат божхона органлари фаолиятининг ҳуқуқий асослари Режа: 1. Божхона органлари тизими 2. Давлат божхона органларининг ваколатлари 3. Давлат божхона органларининг давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари билан ўзаро ҳамкорлиги

Божхона органлари тизими 1997 йил Ўзбекистон Республикасида божхона иши учун бурилиш йили бўлди. Божхона ишини такомиллаштириш, унинг ҳуқуқий негизини халқаро нормаларга мувофиқлаштириш жараёни уни ташкил этишга тизимли- таркибий, функционал ўзгартиришлар киритишни тақозо этар эди. Шу сабабли божхона ишини ташкил қилишни яхшилаш, ягона божхона сиёсатини ўтказиш, республика божхона органларининг тезкорлигини ҳамда улар фаолиятининг самарадорлигини ошириш, мамлакат иқтисодий хавфсизлигини мустаҳкамлашда уларнинг ролини кучайтириш, шунингдек божхона иши соҳасидаги халқаро хамкорликни янада кенгайтириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитасини ташкил этиш тўғрисида» 1997 йил 8 июлдаги ПФ-1815-сон Фармони эълон қилинди. Ушбу Фармон билан Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитаси Божхона бош бошқармаси негизида Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси ташкил қилиниб, у бевосита Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига бўйсундирилди. Қорақалпоғистон республикаси, вилоятлари ва Тошкент шаҳрида ишлаб турган божхона хизматлари негизида Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитасининг ҳудудий бошқармалари тузилди. Давлат божхона хизмати органлари фаолиятининг ҳуқуқий асослари Ўзбекистон Республикасининг «Давлат божхона хизмати тўғрисида»ги 1997 йил 29 августдаги Қонуни ва Ўзбекистон Республикаси Вазирлари Маҳкамасининг 1997 йил 30 июлдаги «Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси фаолиятини ташкил этиш масалалари тўғрисида»ги 374- сон қарори билан тасдиқланган Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси тўғрисидаги Низом билан белгиланади.

Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси, Давлат божхона қўмитасининг Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар, Тошкент шаҳри бўйича бошқармалари, ихтисослаштирилган божхона комплекслари ва божхона постлари божхона органлари ҳисобланади. Божхона органлари ўз фаолиятида Ўзбекистон Республикаси Конституциясига, «Давлат божхона хизмати тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига, бошқа қонун хужжатларига,Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномаларига амал қилади. Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси Ўзбекистон Республикаси Конституциясига мувофиқ давлат бошқаруви органи ҳисобланади. Давлат божхона қўмитаси ўз ваколатлари доирасида ягона бож сиёсати ўтказилишини, божхона ишлари тўғрисидаги қонунчиликка риоя этилишини, божхона органлари тизимининг самарали фаолият кўрсатишини таъминлайди. Божхона органлари қонунчиликка мувофиқ ўз фаолиятини жойлардаги давлат органларидан мустақил равишда амалга оширадилар. Давлат божхона қўмитасининг қонунчиликка мувофиқ ўз ваоклатлари доирасида қабул қилган қарорлари, мулкчилик шаклларидан қатъи назар жисмоний ва юридик шахслар томонидан бажарилиши мажбурийдир. Божхона органлари ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлари ҳисобланади ва давлат бюджети маблағларидан таъминланади, Ўзбекистон Республикаси Давлат гербининг тасвири туширилган ва ўз номи битилган муҳрга эга. Давлат божхона қўмитасининг функцияларига қуйидагилар киради: − Ягона божхона сиёсати амалга оширилишининг ҳуқуқий, иқтисодий ва ташкилий механизмларини ишлаб чиқиш, уларнинг амалда қўлланилишини таъминлаш, божхона иши соҳасида қонун хужжатлари ва норматив хужжатлар лойиҳалари тайёрланишида қатнашиш;

− Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари ишлаб чиқилишида қатнашиш, белгиланган тартибда ва ўз ваколатлари доирасида божхона масалалари бўйича халқаро битимлар ва шартномалар тузиш; − республиканинг божхона худудида давлат хавфсизлигини, жамоат тартиби, инсон ҳаёти ва саломатлиги ҳимоя қилиниши, атроф муҳим мухофазаси бўйича чора-тадбирлар амалга оширилишига кўмаклашиш; − белгиланган тартибда божхона назорати амалга оширилишини таъминлаш ва унинг шаклларини такомиллаштириш; − божхона қонунчилигига ва ўз ваколатлари доирасида – солиқ қонунчилигига риоя этилиши устидан назоратни такомиллаштиришга қаратилган чора-тадбирларни ишлаб чиқиш ва қабул қилиш; − божхона тартибга солиш воситалари қўлланилишини таъминлаш, божхонатариф механизми ҳам шу жумлага киради, ташқи иқтисодий фаолиятни тарифли тартибга солиш усуллари, квоталаш нормалари, лицензиялаш ва декларация тақдим этиш ишлаб чиқилиши ва амалга оширилишида белгиланган тартибда қатнашиш; − божлар, солиқлар ва бошқа тўловлар давлат бюджетига ўз вақтида ва тўлиқ ўтказилишини таъминлаш; − ўз ваколатлари дорирасида валюта назоратини амалга ошириш; − божхона статистикаси услубиятини такомиллаштириш, божхона иши соҳасида статистика маълумотлари тўпланиши, уларга ишлов берилиши ва таҳлил қилинишини ташкил этиш, республиканинг ташқи иқтисодий алоқаларини ривожлантириш, ташқи савдо ва тўлов балансини мустаҳкамлаш бўйича прогноз ҳисоб-китобларини амалга ошириш ва таклифларни ишлаб чиқиш; − божхона иши соҳасидаги фаолият тўғрисида ахборот тўпланиши тизимини ишлаб чиқиш ва жори этиш, шунингдек божхона статистика маълумотларини тегишли идоралар ва манфаатдор органларга тақдим этиш; − контрабанданинг, божхона қонунчилигининг, ўз ваколатлари доирасида солиқ қонунчилиги бузилишининг олдини олиш ва уларга барҳам

бериш чоратадбирларини мустақил равишда ёки ҳуқуқни муҳофоза қилиш органлари билан ўзаро ҳамкорликда ишлаб чиқиш, шунингдек халқаро терроризмга ва Ўзбекистон аэропортларида халқаро авиацияси фаолиятига ғайриқонуний аралашишга қарши курашишга кўмаклашиш бўйича чора- тадбирларни ишлаб чиқиш ва қўлаш; − божхона органлари ваколатига тегишли бўлган ишлар бўйича суриштирувлар олиб бориш ва қонунчиликка мувофиқ божхона қоидалари бузилиши тўғрисидаги ишларни кўриб чиқиш; − юридик ва жисмоний шахсларга нисбатан қонунчиликка назарда тутилган божхона қоидалари бузилганлиги учун таъсир кўрсатиш чораларини белгиланган тартибда қўллаш; − гиёҳвандлик воситалари, психотроп ва портловчи моддалар, қурол-яроғ республиканинг божхона чегараси орқали ғайриқогнуний олиб ўтилишининг олидини олиш чора-тадбирларини ишлаб чиқиш ва қўллаш; − республиканинг ва хорижий давлатларнинг ваколатли органлари билан биргаликда гиёҳвандлик воситалари ва психотров моддалар назорат остида етказилиб берилишини амалга ошириш; − Миллий хавфсизлик хизмати ва ички ишлар органлари билан ўзаро ҳамкорликда қонунчиликда белгиланган тартибда тезкор-қидирув фаолиятини амалга ошириш; − Айбдорларни жавобгарликка тортиш тўғрисидаги масалани ҳал этиш божхона органлар ваколатлари доирасидан ташқарига чиққанда қонун бузилишлари фактлар бўйича материалларни тергов, суд органлари ва бошқа органларга топшириш; − божхона органларининг мансабдор шахслар томонидан қонунийликка риоя этилиши устидан назоратни амалга ошириш, божхона органлари мансабдор шахсларининг хатти-харакатлари ва қарорлари устидан тушган шикоятлар ва эътирозларни белгиланган тартибда кўриб чиқиш;

− божхона органларига юкланган вазифалар ва функциялар амалга оширилишини таъминловчи илмий-техник хизматлар, лабораториялар, ўқув марказлари, бошқа корхоналар ва ташкилотларни ташкил этиш; − божхона органлари ходимларини, шунингдек давлат органлари, корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар учун божхона расмийлаштириши бўйича мутахассисларни тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш; − божхона омборлари ва эркин омборлар, божсиз савдо дўконлари, божхона брокерлари ва божхона ташувчилари, товарларга божхонахудудидан ташқарида, божхона худудида ёки божхона назорати остида ишлов бериш устидан назоратни амалга ошириш, шунингдек қонунчиликда белгиланган тартибда фаолиятнинг санаб ўтилган турларини амалга ошириш хуқуқга рухсатномалар бериш; − халқаро божхона ва савдо ташкилотларида қатнашиш, хорижий давлатларнинг божхона органлари, божхона иши масалалари билан шуғулланувчи халқаро ташкилотлар билан ҳамкорлик қилиш, қонунчиликда белгиланган тартибда хорижий мамлакатларнинг божхона хизматлари билан ахборотни ўзаро айирбошлаш; − божхона органларининг моддий-техника базасини ривожлантириш ва мустаҳкамлаш чора-тадбирларини ишлаб чиқиш, ташқи савдо юкларини божхона расмийлаштириши учун пунктлар тармоғини ва божхона инфратузилмасининг бошқа объектларини кенгайтириш ҳам шу жумлага киради; − Давлат божхона қўмитасининг моддий ёрдам, ижтимоий ҳимоя қилиш, божхона органларини ривожлантириш ва кўзда тутилмаган харажатлар махсус жамғармасига тушадиган маблағлари ҳисобига республикада божхона ишини ривожлантириш чора-тадбирларини маблағ билан таъминлаш. Давлат божхона қўмитасига қонун хужжатларга биноан бошқа функциялар ҳам юклатилиши мумкин.

Бошқарув тузилмаси ҳар қандай тизимнинг самарали фаолият кўрсатиши учун муҳим аҳамиятга эгадир. Бошқарувнинг ташкилий тузилмаси деганда маскур даврда шакилланган ва бошқарув мақсадларига мувофиқ келувчи тизимнинг бўғинлилиги, унинг органлари ўртасидаги алоқа шакиллари тушунилади. Республика божхона органларининг тузилмаси бошқарувнинг тўрт даражали тизимидан иборат бўлиб, марказий аппарат (Давлатбожхона қўмитаси), Давлат божхона қўмитасининг ҚорақалпоғистонРеспубликаси, вилоятлар, Тошкент шаҳар бошқармалари (ДБҚБ), ихтисослаштирилган божхона комплекслари (ИБК) ва божхона постларини ўз ичига олади. Давлат божхона қўмитаси марказий аппарат, ДБҚБ, ИБК юридик шахс ҳисобланадилар, банк муассасаларда ҳисоб-китоб, жорий ва бошқа ҳисобварақаларига, шу жумладан валюта ҳисобварақаларига, Ўзбекистон Республикаси Давлат герби тасвирланган ва ўз номи ёзилган муҳрга эга бўладилар. Давлат бошқаруви органининг ташкилий тузилмаси (ички тузилма) – унинг ҳуқуқий ва ташкилий жиҳатидан нисбатан мустақил ва алоҳид, ўзаро боғлиқ бўлинмаларининг жамидир,уларнинг ҳар бири алоҳида ва улар барчаси биргаликда божхона органлари вколатига кирувчи вазифалар ҳал этилишини таъминлайди. ўринбосар ва режим ва кадирлар бўйича бирчи ўринбосари, Давлат божхона қўмитасининг раҳбарь бўғинини раис, раиснинг биринчи ўринбосари, икки айъат ташкил этади. Давлат божхона қўмитаси раиси Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони билан тайинланади ва кейинчалик Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси сессиясида тасдиқланади. Давлат божхона қўмитаси раисининг биринчи ўринбосари ва ўринбосарлари, ДБҚБ ва ИБК бошлиқлари Давлат божхона қўмитаси раисининг тақдимномасига кўраЎзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг қарори билан тайинланадилар.

Раис Давлат божхона қўмитасига бошчилик қилади, ўз ўринбосарлаи ўртасида вазифаларини тасдиқлайди, Давлат божхона қўмитасига юкланган вазифаларнинг бажарилиши ва у ўз функциядарини амалга ошириши учун шахсан жавоб беради. У Давлат божхона қўмитаси органлари тизимига умумий раҳбарликни таъминлайди, Давлат божхона қўмитаси марказий аппарати, ДБҚБ ва ИБК штат жадвалини тасдиқлайди. Раис бундан ташқари: − ДБҚ, ДБҚБ ва ИБК таркибий бўлинмалари тўғрисида низомни тасдиқлайди; − Зарурат бўлганда ДБҚ марказий аппарати, ДБҚБ ва ИБК нинг тасдиқланган тузилмаларини белгиланган ходимлар сони ва меҳнатга ҳақ тўлаш фонди доирасида ўзгартиришлар киритади; − божхона органларининг контрабанда, божхона қонунчилигини бузиш тўғрисидаги ишлар бўйича суриштирув олиб борувчи, божхона қоидалари бузилиши тўғрисидаги ишларни олиб борувчи ва уларни кўриб чиқувчи мансабдор шахслари рўйхатини белгилайди. − ДБҚ мансабдор шахслари, ишчи ва хизматчиларни рағбатлантириш ва жазолаш тўғрисидаги қарорлар қабул қилади. − ўз ваколатлари доирасида божхона органларининг мансабдор шахсларига махсус унвонлар берилади. − ўз ваколатлари доирасида буйруқлар, йўриқномалар ва норматив хужжатлар чиқаради, шу жумладан, мулкчилик шаклларидан қатъи назар, барча жисмоний ва юридик шахслар бажариши мажбур бўлган буйруқлар, йўриқномалар ва норматив хужжатлар чиқаради. Уларнинг бажарилишини текширишни ташкил этади. − Божхона органларининг ўрнак кўрсатлатган ходимларини ва божхона ишига фаол кўмаклашган фуқароларни мукофатлаш ва Ўзбекистон Республикасининг фахрий унвонини бериш, кўкрак нишонлари, фахрий ёрлиқлар ва рағбатлантиришнинг бошқа турлари билан мукофотлаш тўғрисидаги таклифлар киритади.

− қонунчилик томонидан ўз ваколатига киритилган бошқа масалалар бўйича қарорлар қабул қилади. ДБҚ раиси ёрдамчи ва котибиятга эга бўлади. Раиснинг биринчи ўринбосари қўмитанинг ташкилий – инспекторлик бошқарувлари, ҳуқуқий бошқармаси шини юритади. Унга оммавий ахборот воситалари билан алоқа боғлаш бўлими, Марказий божхона экспорт лобараторияси, Миллий кинология маркази бевосита бўйсунади. ДБҚ раисининг ўринбосарларидан бири божхона назорати, божларни тарифлар билан тартибга солиш ва тўловлар, божхона сиёсати, таҳлил ва комьпютерлаштириш, валюта назоратини бошқариш билан шуғулланади. ДБҚ раиси ўринбосарларидан иккинчиси молия-иқтисодиёт бошқармаси, моддий-техника бошқармаси, ашёвий таъминот, қурол-яроғ ва транспорт, копитал қурилиш ва божхона объектлардан фойдаланиш, назорат ва алоқанинг техника воситалари учун жавоб беради. ДБҚ раисининг режим ва кадрлар бўйича ўринбосарлари кадрлар бошқармаси, ўқув маркази, ташқи алоқалар департаменти ва махсус қисм ишини бажаради. ДБҚ раиси божхона органлари олдига қўйилган вазифаларни тезкорлик билан ҳал қилиш мақсадида бир қанча ваифаларни ўз ўринбосарлари ўртасида қайта тақсимлаши мумкин. Давлат божхона қўмитаси топширилган иш участкасидаги ишларнинг аҳволи учун мансабдор шахсларнинг шахсий жавобгарлигини белгилаган ҳолда, органларнинг мазкур тизимига раҳбарлик қилишининг барча масалаларини қилиш этишда коллегиялик яккабошчилик қўшиб олиб бориш асосида ўз ишини ташкил этади. Коллегиалик органни шакллантириш тартибида, раҳбарликни ташкил этишда, раҳбар бўғинлар ўртасида ваколатларни тақсмилашда ишнинг ташкилий ҳуқуқий шаклларида, божхона сёсатини амалга оширишда муҳим масалаларини ҳал этишда даъват этилган қўмитанинг мураккаб ва кўп қиррали фаолиятига мувофиқ келадиган қарорлар қабул қилиниши тартибида

ўз ифодасини топади. Коллегиалик кўп органлари билан боғлиқ бўлган умумий раҳбарлик масалаларини ҳал этишда кўплаб кишиларнинг тажрибаси ва билимидан кенг фойдаланиш имконини беради. Бу коллегиал муҳокама ва ижодий мунозара жараёнида мураккаб масалар юзасидан тўғри қарорлар қабул қилиниши имконини беради. Коллегиал иш топширилган иш участкалари учун раис ва ҳайъат аъзоларининг шахсий жавобгарлиги билан қўшиб олиб борилади. Шу мақсадда Давлат божхона қўмитаси Қўмита раиси – Хайъат раиси унинг ўринбосарлари ва ДБҚ нинг бошқа ходимларидан иборат таркибда 9 кишидан иборат хайъат ташкил этади. Хайъат аъзоларининг шахсий таркиби ДБҚ Раисининг тақдимномасига кўра Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамаси томонидан тасдиқланади. ДБҚ Хайъатининг иш тартиби унинг Раиси томонидан белгиланади. Хайъат қарорлари ДБҚ Раис буйруқлари билан амалга ошрилади. Хайъатнинг бошқа вазирликлар ва идоралар билан биргаликда қабул қилинган қарорлари ДБҚ раиси ҳамда тегишли вазирликлар ва идоралар раҳбарларининг қўшма буйруқлари билан амалга оширилади. Божхона органлари фаолиятини такомиллаштириш, уларни илмий, ижтимоий ва моддий-техника ривожлантириш, кадрлар билан таъминлаш, бошқарув қарорлари ва тавсияларни келишган ҳолда ишлаб чиқиш учун ДБҚ да кенгашлар ва комиссиялар ташкил этилади, улар тўғрисидаги низомлар ДБҚ раиси томонидан тасдиқланади. Органлар бошқаруви фаолияти хусусиятлари ва ҳажми улар аппаратининг тузилмасида намоён бўлади. Давлат қўмитаси бутун фаолияти натижалари кўп жиҳатдан органнинг ички тузилишига, унинг айрим қисмлари тузилишига, ваколатларнинг тақсимланишига, таркибий бўлинмаларнинг ўзаро муносабатларига боғлиқ бўлади. ДБҚ нинг таркибий бўлинмалари қўмитанинг ишчи аппарати ҳисобланади. Уларнинг фаолияти хилма-хил бўлиб, бутун орган

функциясининг ўзига хослигига боғлиқдир. Бу бўлинмалар турли материалларни тайёрлайди, ДБҚ га тегишли бошқа фаолиятни амалга оширади, жумладан, мувофиқлаштириш тусидаги функцияларни бажаради, маслаҳатлар, хулосалар беради, лойиҳаларни экспертизадан ўтказади, қўмита хужжатлари лойиҳаларини, хокимият ва бошқарувнинг юқори органларига таклифларни тайёрлайди. Шу муносабат билан улар ҳеч бир кўрсатма беришга ҳақли эмас. Улар томонидан таклифлар ва йўриқномалар, услубий кўрсатмалар ва бошқа меъёрий хужжатлар лойиҳалари тайёрланади. Улар раис ёки қўмита хайъати томонидан тасдиқлангандан кейин кучга киради. Бироқ, улар ушбу бўлинмалар ваколатига кирувчи масалалар бўйича божхона сиёсатининг айрим масалаларини маслаҳатлашиш ва ишлаб чиқиш учун илмий-тадқиқот институтлари, ташкилотлар, давлат бошқаруви бошқа органларининг мутахассисларини жалб қилишлари, бошқармалар (бўлимлар) ваколатига кирувчи масалалар бўйича кенгашлар чақиришлари ва ўтказишлари мумкин, ушбу кенгашларда қатнашиш учун вазирликлар, давлат қўмиталари ва идораларнинг вакилларини жалб қилишлари, улардан ушбу бошқармалар ва бўлимлар учун зарур барча материалларни олишлари мумкин. Давлат божхона қўмитаси марказий аппаратидан ташқари Давлат божхона қўмитасининг Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳри бўйича бошқармалари ва ихтисослаштирилган божхона комплекслари аппарати мавжуд бўлиб, улар ҳам ўз тузилмасига эга. мазкур тузилма ихтисослаштирилган божхона комплекси бошлиғи, ДБҚБ бошлиғининг биринчи ўринбосари, ДБҚБ бошлиғининг икки ўринбосаридан иборатдир. ДБҚБ бошлиғи умумий раҳбарликдан ташқари божхона органлари хавфсизлиги хизмати, котибият, кадрлар бўлими, юридик хизмат, навбатчи қисм хизмати, оммавий ахборот воситалари билан алоқа гуруҳи ишини юритади.

ДБҚБ бошлиғининг биринчи ўринбосарига божхона назоратини ташкил этиш, божхона тўловлари, божхона статистикаси ва таҳлил бўлимлари бевосита бўйсунади. ДБҚБ бошлиғининг ўринбосарларидан бири контрабандага ва божхона қоидалари бузилишларига қарши курашиш, божхона текширишлари, валюта назорати бўлимлари иши учун жавоб беради. Божхона ўринбосар бухгалтерия ҳисоби ва назорат, моддий-техника таъминоти, ашёвий таъминот, қурол маслаҳатлар ва транспорт, капитал қурилиш а божхона объектларидан фойдаланиш, назорат ва алоқанинг техник воситалари бўлимлари ишига бевосита раҳбарлик қилади. Давлатбожхона қўмитасининг Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар, Тошкент шаҳар бошқармалари божхона комплекслари ва постлари: − божхона комплекси (пости) бошлиғи; − божхона комплекси бошлиғининг ўринбосари – навбатчилар бошлиғи; − контрабандага ва божхона қоидалари бузилишларига қарши курашиш гуруҳи; − божхона назоратини ташкил этиш гуруҳи; − божхона тўловлари гуруҳи; − божхона статистикаси ва таҳлил гуруҳи; − эксперт; − кинолог; − тезкор гуруҳдан иборат бўлади. Божхона ҳақидаги қонунлар бузилиши ҳақида ишлар бўйича давлат божхона органлари суриштирув органлари ҳисобланади. Ушбу норма қонунчиликда Ўзбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодексининг 38«Суриштирув органлари» моддасида мустаҳкамланган. Қонунчилик божхона текширишлари бўлинмасини суриштирув органлари сирасига киритади. Бу уларда жиноий ишлар қўзғаш ва ўз ваколатлари доирасида тергов олиб бориш ҳуқуқи мавжудлигини англатади.

Божхона органлари ходимлари прокуратура, суд ва милиция ходимлари сингари давлат хокимияти вакиллари ҳисобланади. Улар Жиноят ва Жиноят процессуал кодекслари нормаларига амал қилиб, божхона органлари ваколатига киритилган ҳуқуқбузарликлар бўйича зарур тезкор-қидирув чораларини ўтказишга, жиноят белгилари мавжуд бўлган тақдирда жиноий иш қўзғашга, суриштирув олиб боришга ҳақлидирлар. Божхона органлари қонунийликка риоя қилган ҳамда фуқароларнинг ҳуқуқлари ва эркинликлари бузилишига йўл қўймаган ҳолда фақат божхона жиноятларини аниқлаш мақсадида тезкор-қидирув ишини юритишга ваколатли эканлигини алоҳида таъкидлаш лозим. Бунда бошқа жиноятларнинг аниқланиши ахборотни ушбу жиноятларни текшириш ваколатига кирадиган ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларига беришга олиб келади. Давлат божхона органларининг ваколатлари Божхона органларининг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат: − юридик ва жисмоний шахсларнинг ҳуқуқлари ҳамда қонун билан муҳофаза этиладиган манфаатларини ҳимоя қилиш; − Ўзбекистон Республикасининг иқтисодий манфаатларини ҳимоя қилиш ва ўз ваколати доирасида унинг иқтисодий хавфсизлигини таъминлаш; − божхона сиёсатини ишлаб чиқиш ва амалга оширишда иштирок этиш; − божхона ҳақидаги қонун ҳужжатларига риоя этилишини назорат қилиш; − божхона тўловларини ундириш; − божхона назоратидан ўтказилиши керак бўлган товарлар ва транспорт воситалари шундай назоратдан ўтказилишини таъминлаш; − божхона ҳақидаги қонун ҳужжатлари бузилишининг, шу жумладан контрабанданинг олдини олиш, уни аниқлаш ва уларга чек қўйиш;

− ташқи иқтисодий фаолиятга доир божхона статистикасини ҳамда товар номенклатурасини юритиш; − Ўзбекистон Республикаси халқаро шартномаларининг божхона ишига оид қисмидан келиб чиқадиган мажбуриятлар бажарилишини таъминлаш. Божхона органлари ўз ваколатлари доирасида қуйидаги ҳуқуқларга эгадир: − товарлар ва транспорт воситаларини, қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда эса, жисмоний шахсларнинг ўзини кўздан кечириш; − юридик ва жисмоний шахслардан кўздан кечириш учун товарлар ва транспорт воситаларини, шунингдек зарур ҳужжатларни тақдим этишни талаб қилиш; − валюта назоратини амалга ошириш; − молия, банк ва бошқа ташкилотлардан, шунингдек юридик ва жисмоний шахслардан экспорт-импорт операцияларини амалга ошириш билан боглиқ бўлган ахборот ва ҳужжатларни ҳамда қонун ҳужжатларида белгиланган бошқа ахборотни олиш; − божхона назоратидан ўтказиш мақсадида товарлар ҳамда бошқа буюмлардан намуна ва нусхалар олиш; − божхона назоратидан ўтказилиши лозим бўлган товарлар сақланаётган ҳудудларга ва биноларга белгиланган тартибда кириш; − божхона ҳақидаги қонун ҳужжатларининг бузилишига доир материалларни белгиланган тартибда кўриб чиқиш ҳамда жисмоний ва юридик шахсларни қонун ҳужжатларига мувофиқ жавобгарликка тортиш; − божхонага оид ҳуқуқбузарликларнинг бевосита предмети бўлган товарлар ва транспорт воситаларини қонун ҳужжатларида белгиланган ҳолларда ва тартибда ушлаб туриш ҳамда олиб қўйиш; − экспорт қилиниши ман этилган буюмлар ва маҳсулотлар ўзбеқистон Республикасидан ташқарига олиб чиқиб кетилаётганда: шунингдек акциз маркалари қўйилмаган тамаки маҳсулотлари ва алкоголли ичимликлар Ўзбекистон Республикаси ҳудудига олиб кирилганда, транспортировка

(халқаро транзит бундан мустасно) қилинганда ва сақланганда уларни мусодара этиш тўгрисида қарор қабул қилиш; − суриштирув ўтказиш ва тезкор-қидирув фаолиятини амалга ошириш; − божхонага оид ҳуқуқбузарликларни аниқлашга хизмат қиладиган техникавий ва махсус воситаларни қўллаш. Божхона органлари қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа ҳуқуқларга ҳам эгадирлар. Божхона органларининг қуйидаги мажбуриятлари мавжуд: Божхона органлари: − ягона давлат божхона сиёсатини рўёбга чиқаришда иштирок этишга; − божхона ҳақидаги қонун ҳужжатларига риоя этилиши, божлар тўгри ҳисобланиши, тўлиқ ва ўз вақтида тўланишини назорат қилишга; − давлат хавфсизлигини, жамоат тартибини сақлаш, фуқароларнинг ҳаёти ва соглигини ҳимоя қилиш, атроф муҳитни муҳофаза этиш чора- тадбирлари амалга оширилишига кўмаклашишга; − божхона ҳақидаги қонун ҳужжатларини қўлланиш бўйича белгиланган тартибда услубий кўрсатмалар ва норматив ҳужжатлар ишлаб чиқиш ҳамда уларни нашр этишга; − юридик ва жисмоний шахсларни товарлар ва транспорт воситаларини олиб ўтиш ҳамда божхона чегарасидан ўтиш вақтидаги ҳуқуқлари ва мажбуриятлари тўгрисида ўз вақтида хабардор қилишга; − фаолият турлари билан шугулланиш ҳуқуқини берадиган махсус рухсатномаларни (лицензияларни) қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда беришга; − ўз хизмат вазифаларини бажаришлари натижасида ўзларига маълум бўлиб қолган давлат сири ва тижорат сири ҳисобланган ахборотни ошкор этмасликка мажбурдирлар. Божхона органлари қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа вазифаларни ҳам бажарадилар.

Давлат божхона органларининг давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари билан ўзаро ҳамкорлиги Божхона органлари ўз зиммаларига юклатилган вазифаларни давлат бошқарувининг бошқа органлари ва давлат ҳокимияти маҳаллий органлари билан ҳамкорликда бажарадилар. Мазкур органлар божхона назоратини амалга ошириш ҳамда божхона ҳақидаги қонун ҳужжатларининг бузилишига қарши курашда божхона органларига кўмаклашишлари шарт. Божхона органлари ўз зиммаларига юклатилган вазифаларни бажариш мақсадида бошқа органлар ва ташкилотлар билан аниқланган ҳуқуқбузарликлар бўйича мавжуд материаллар тўгрисидаги ахборотни, шунингдек бошқа ахборотни қонун ҳужжатларида ва битимларда белгиланган тартибда ўзаро алмашадилар. Божхона органлари ўз ваколатлари доирасида чиқарадиган ҳамма учун мажбурий тусдаги норматив ҳужжатлар тегишли вазирликлар, идоралар билан келишилиши ва қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда рўйхатдан ўтказилиши лозим. Божхона органлари қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда ўз ваколатларига кирадиган айрим ҳаракатларнинг бошқа органлар ва ташкилотлар томонидан бажарилишига йўл қўядилар. Божхона ҳақидаги қонун ҳужжатларига риоя этилишини таъминлаш мақсадида банклар ва бошқа молия-кредит ташкилотлари: − хўжалик юритувчи субъектлар томонидан бюджет олдидаги мажбуриятларнинг божхона тўловларига оид қисмининг бажарилиши тўгрисидаги божхона органларининг хулосасига биноан ана шу субъектларнинг ҳисоб-китоб ва бошқа ҳисобварақларини ёпишлари мумкин; − белгиланган муддатларда тўланмаган божхона тўловлари ва жарима суммаларини хўжалик субъектларидан сўзсиз тартибда ундириб олиш

тўгрисидаги божхона органларининг фармойишларини (инкассо топшириқларини) бажарадилар; − хўжалик субъектларининг сўмлардаги маблаглари етишмаса ва валюта ҳисобварақларида маблаглари мавжуд бўлса, божхона органларининг тақдимномасига биноан мазкур валюта маблагларини валюта биржасида сотиш кунидаги курс бўйича бюджет олдидаги қарзни қоплаш учун зарур ҳажмларда сўзсиз сотишни амалга оширадилар. Хўжалик юритувчи субъектларнинг айби билан божхона тўловлари ва жарима суммаларини тўлаш кечиктирилган бўлса, шунингдек хўжалик юритувчи субъектлар ёки божхона органларининг божхона тўловларини ўтказиш ёки қайтариш тўгрисидаги топшириқлари банк ёки молия-кредит муассасаларининг айби билан бажарилмаган бўлса (бажариш кечиктирилган бўлса), хўжалик субъектларидан, банк ёки молия-кредит муассасаларидан белгиланган тартибда пеня ундирилади.

Адабиётлар : 1. Алимбоев С. ва бошқ. Солиқлар. Т.: "Меҳнат" 1999. 2. Брызгалин В. Налоги и налоговое право. М.: "Финансы и статистика". 1998. 3. Маликов Т. «Солиқлар ва солиққа тортишнинг долзарб муаммолари.» Т.: "Академия" 2002. 4. Мельник Д. Налоговый менеджмент. М.: "Анкил" 2002. 5. Вахобов А., Срожиддинова З. «Ўзбекистон Республикаси давлат бюджети». Т;2002 6. Тошмуродова Б. «Солиқлар воситасида иқтисодиётни бошқариш механизми». Т; «Янги аср авлоди» 2002. 7. Семигулова Э., Мажидов А. «Налоги и налогообложение». Учебное пособие. Т; ТИТЛП. 1999. 8. Черник Д. «Налоги в рыночней экономике» М; «Финансы». 1999. 9. Большаков С. «Финансовая политика государства и предприятия». М; «Книжный мир» 2002. 10. Караваева И. «Налоговое регулирование рыночной экономики»: Учебное пособие. М: ЮНИТИ-ДАНА, 2000 г. 11. Налоги и налогооблажение в вопросах и ответах: часть 1. Т.: ГНК 1998. 12. “Налоги и налогооблажение в Российской Федерации” (учебник для ВУЗов), М.: “Книжный мир” 1999. 13. “Налоги” Учебное пособие. (Под.ред. Д.Г Черника) М.: “Финансы и статистика”, 1998.

Похожие

Республикамизда божхона идоралари фаолиятининг ҳуқуқий асослари

Банк фаолиятининг ҳуқуқий асослари

Тадбиркорлик фаолиятининг ҳуқуқий - иқтисодий асослари

Молия ва давлат молиявий фаолияти. давлат молиявий фаолиятининг ҳуқуқий асослари ва шакллари

Ўзбекистон Республикасида бюджет жараёни. Давлат мақсадли жамғармаларининг ҳуқуқий асослари