Yuridik shaxslarni soliqqa tortishda soliq idoralari nazorati - Экономика - Рефераты

Yuridik shaxslarni soliqqa tortishda soliq idoralari nazorati

Загружено в:

04.03.2024

Скачано:

0

Размер:

109.5400390625 KB

Yuridik shaxslarni soliqqa tortishda soliq idoralari nazorati Reja: 1.Yuridik shaxslarni soliqqa tortishda soliq nazoratining tashkiliy va huquqiy asoslari. 2.Nazorat turlari va ularni yuritish shakllari. Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 1

1. Yuridik shaxslarni soliqqa tortishda soliq nazoratining tashkiliy va huquqiy asoslari. Soliq nazorati bu - soliq to’lovchilaming soliq qonunchiligiga to’liq rioya etishi, soliqlar va byudjetdan tashqari jamg’armalarga to’lovlarni o’z vaqtida va to’liq undirilishi, to’g’ri hisoblanishi ustidan soliq organlari hamda bojxona organlari tomonidan olib boriladigan nazoratdir. Soliqqa tortish tizimini tartibga soluvchi me’yoriy huquqiy hujjatlarga quyidagilar kiradi: - O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi - O’zbekiston Respublikasi qonunlari - O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi qarorlari - O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmonlari - O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qarorlari - Vazirliklar, davlat qo’mitalari va boshqarmalar hujjatlari - Davlat xokimiyatining joylardagi organlari qarorlari «Qonunning ustunligi bizning islohotlar modelimizdagi etakchi tamoyildir. U huquqiy davlatning asosiy mezonlaridan biri bo’lib xizmat qiladi» 1 Soliq qonunchiligiga rioya etilishi ustidan nazoratni respublikamizda Davlat soliq xizmati va bojxona organlari amalga oshiradi. Nazorat qiluvchi organlar faoliyatini muvofiqlashtiruvchi respublika Kengashi, tuman va shaharlar hududiy komissiyalari nazorat qiluvchi organlar va ular hududiy bo’linmalari tomonidan tadbirkorlik sub’ektlari faoliyatini nazoratini tashkil etadilar. Bunda ular O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi, «Xo’jalik sub’ektlari faoliyatining davlat nazorati to’g’risida»gi Qonunga "Davlat soliq xizmati to’g’risida"gi, "Tadbirkorlik faoliyati erkinliklari to’g’risida"gi O’zR qonunlariga, «Muddatida to’lanmagan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni undirish to’g’risida»gi qonunlar, O’zR Prezidentining 1996 yil 8-avgustdagi "Tekshirishlarni tartibga solish va nazorat qiluvchi organlar faoliyati muvofiqlashtirishni takomillashtirish to’g’risi"gi PF-1503 son, 1998 yil 19- 1 I.A.Karimov «O'zbekiston XXI asr bo'sag'asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari»-T.: O'zbekiston, 1997y, 279-bet 2

noyabrdagi "Xo’jalik yurituvchi sub’ektlami tekshirishni tashkil qilishni tartibga solish to’g’risida"gi PF-2114 son, 2005 yil 14-iyundagi "Tadbirkorlik sub’ekt-larini huquqiy himoya qilish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida"gi PF-3365-son farmonlariga, 2006-yil 16-maydagi "Nazorat qiluvchi organlar tomonidan o’tkaziladigan, tadbirkorlik sub’ektlari yuridik shaxslar faoliyatini tekshirishlarni muvofiqlashtirish tartibi to’g’risida"gi Nizom va boshqa xo’jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyatini tekshirishni tartibga solish masalalariga doir boshqa qonun hujjatlariga, me’yoriy va qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiradi. Soliq intizomini mustahkamlash, soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga qat’iy amal qilish, soliq to’lovlarining byudjetga to’liq va o’z vaqtida tushishini ta’minlash, soliqqa doir huquq buzilishlarining aniqlanishi, ularning oldini olish va ularni bartaraf etish ustidan davlat nazoratini kuchaytirish, shuningdek, soliq organlari faoliyatini yanada takomillashtirish maqsadida, Vazirlar Mahkamasining 2000 yil 13 martdagi «Davlat soliq xizmati organlari faoliyatini tashkil etishni takomillashtirish maqsadida» 87-son va «Davlat soliq xizmati organlari faoliyatini huquqiy tartibga solishni takomillashtirish to’g’risida» 180-son qarorlariga muvofiq soliq sohasida huquq buzilishlariga qarshi kurashish bo’yicha bosh boshqarma va nazorat-taftish boshqarmasi tashkil etildi. Davlat soliq xizmatining nazorat funktsiyalarini ко ’rib chiqish jarayonida nazorat mohiyatini anglab olishimiz lozim. Soliq nazorati haqida «Davlat soliq xizmati to’g’risida»gi qonunning 2-moddasida shunday deyiladi: «Soliq nazorati davlat soliq xizmati organlari tomonidan soliqqa tortilishi lozim bo’lgan sub’ektlar va ob’ektlarni hisobga olish, soliqlarga doir tekshiruvlar o’tkazish, soliq to’lovchilar, boshqa shaxslarni so’rabsurishtirish vositasida hamda qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa shakllarda amalga oshiriladi». Nazorat vositasida bajarilayotgan topshiriqning to’liqligi, o’z vaqtidaligi va samaradorligi to’g’risidagi ma’lumotlar ishonchliligi, topshiriqni bajarish paytida mansabdor shaxslar qilgan xatti-harakatlar va o’tkazilgan operatsiyalaming qonuniyligi aniqlanadi, faoliyatni yaxshilash va ishda yo’l qo’yilgan huquqbuzarlik va kamchiliklarni bartaraf etish uchun ichki rezervlar 3

aniqlanadi, shu jumladan, qonunlarni buzganligi, ishda palapartishlikka yo’l qo’ygani uchun tegishli mansabdor shaxslar javobgarlikka tortiladi. Davlat soliq xizmati organi tomonidan soliq to’lovchi to’g’risidagi olingan har qanday ma’lumot soliq siri hisoblanadi. Quyidagi ma’lumotlar esa soliq siri hisoblanmaydi: 1) soliq to’lovchi tomonidan mustaqil yoki uning yozma roziligi bilan ruxsat berilgan; 2) soliq to’lovchining identifikatsiya raqami to’g’risidagi; 3) yuridik shaxsning ustav kapitali to’g’risidagi; 4) soliq huquqbuzarliklari va unga nisbatan ko’rilgan javob-garlik choralari to’g’risidagi; 5) O’zbekiston Respublikasi xalqaro shartnomalariga asosan boshqa davlatlaming soliq va huquqni muhofaza qilish organlariga berilgan ma’lumotlar. soliq organlari, ularning mansabdor shaxslari, jalb qilingan ekspertlar, tarjimonlar tomonidan o’z vazifalarmi bajarish chog’ida ega bo’lgan va soliq siri hisoblangan ma’lumotlarni oshkor etilishi man qilinadi. Davlat soliq xizmati organlariga kelib tushgan soliq siri hisoblangan ma’lumotlar maxsus saqlash tartibida saqlanadi. Soliq siri bo’lgan ma’lumotli hujjatlarni yo’qotish yoki e’lon qilish qonun hujjatlarida belgilangan tartibda javobgarlikka olib keladi. 4

2.Nazorat turlari va ularni yuritish shakllari. Soliq nazoratini tashkil etilishiga qarab uch guruhga bo’lish mumkin: 1. Dastlabki nazorat (reja-prognozlar tuzish, ma’lumotlar yig’ish va boshqalar). 2. Joriy nazorat (moliya, soliq hisobotlarini tekshirish, rejalar bajarishini tahlil qilish va boshqalar). 3. So’nggi nazorat (joylarga borib tekshirishlar o’tkazish, audit, inventarizatsiya va har xil reviziyalar o’tkazish). Bajarish muddatlariga ko’ra nazorat tezkor (operativ) va davriy turlarga bo’linadi: Tezkor nazorat hisobot oyi ichida nazorat qilinadigan jarayon, operatsiya va xatti- harakat tugaganidan sqng uning sifat va miqdor tavsifiga muvofiq bajariladigan tekshirishdan iborat-dir. Rejadagi, tezkor-texnik, statistika va buxgalteriya axboroti tezkor nazorat uchun ma’lumot manbai bo’lib xizmat qiladi. Davriy nazorat muayyan hisobot davri uchun rejalar, me’yorlar, birlamchi hujjatlar, ishlab chiqarish, moddiy va boshqa hisobotlar ma’lumotlari, hisob registrlari, hisobotlar va boshqa manbalardagi yozuvlar bo’yicha tekshirishdir. Qonunchilik, shu jumladan, soliq qonunlari talablariga rioya etilayotganini, xo’jalik operatsiyalari va jarayonlari to’g’ri, o’z vaqtida va maqsadga muvoflq olib borilayotganini aniqlash, tekshirilayotgan ob’ekt (yuridik, jismoniy, mansabdor shaxs) ishidagi qonunbuzarliklar va kamchiliklarni ochib tashlash va ularni bartaraf etish choralarini ko’rish mazkur tekshirishning vazifasidir. Ma’lumotlar manbalariga ko’ra nazorat hujjatli va faktli turlarga bo’linadi. -hujjatli nazorat tekshirishning shunday turiki, bunda tekshirilayotgan ob’ekt mazmuni hamda uning reglamentlangan qiymatga muvoflqligi hujjatlarda (birlamchi va yig’ma) ko’rsatilgan ma’lumotlar asosida tekshiriladi -ashyoviy dalillarga asoslangan nazorat shunday tekshirishki, bunda tekshirilayotgan ob’ektning miqdor va sifat holati ishlab chiqarishdagi xomashyo va materiallarni tekshirish, ko’zdan kechirish, o’lchash, qayta sanash, tarozida tortish, laboratoriyada tekshirish, ekspertizalarni o’tkazish, nazorat tariqasida xarid qilish va shu kabi boshqa usullar yordamida tekshiriladi. 5

Demak, nazorat vositasidan amalga oshirilayotgan faoliyatning qonuniyligi va maqsadga muvofiqligi, turli darajadagi byudjetlarga soliqlar, yig’imlar, bojlar va boshqa to’lovlar o’z vaqtida to’lanishi tekshiriladi, shuningdek, soliq qonunchiligi buzilishining sabablari hamda aybdorlari aniqlanadi. Shunday qilib, soliq faoliyatidagi nazorat davlat boshqaruvi vakolatli organining soliq to’lovchilar soliq qonunchiligi talablariga rioya qilishlari ustidan rahbarlik qilish usulidir. Soliq nazoratining asosiy usuli soliq to’lovchilarni hujjatli tekshirishdir. Yuridik shaxslarni hujjatli tekshirish inspektsiya ishining yillik rejalari va har bir ish uchastkasi bo’yicha tuziladigan tekshirishlarning choraklik grafiklariga muvofiq amalga oshiriladi. Ular, birinchi navbatda, yirik miqdorda foydaga ega bo’lgan yoki buxgalteriya hisobini yuritishda va soliq qonunchiligiga rioya qilishda qo’pol xatoga yo’l qo’yayotgan korxonalar, shuningdek, zarar ko’rish sabablarini aniqlash va ularni bankrot deb e’lon etish uchun zarar ko’rib ishlayotgan barcha korxonalar kiritiladi. Hujjatli tekshirish, odatda, 30 kundan oshmasligi lozim. Ushbu muddat favqulodda hollarda Davlat soliq boshqarmasi, inspektsiya rahbari yoki uning o’rinbosari ruxsati bilan uzaytirilishi mumkin. Soliq idoralari birlamchi hujjatlar va hisob registrlarini tekshirganda yalpi yoki tanlab olish usullarini qo’llaydilar. Yalpi usul barcha hujjatlarni, jumladan, buxgalteriya hisobi registridagi yozuvlarni tekshirish bilan xarakterlanadi. Odatda, kassa va bank operatsiyalari yalpi tekshirishdan o’tkaziladi. Mahsulot etkazib beruvchilar, xaridorlar, buyurtmachilar, debitorlar va boshqa kreditorlar bilan hisob-kitoblar, shuningdek, korxona faoliyatining boshqa uchastkalari dasturda ko’rsatilgan hollarda yalpi usul bilan tekshiriladi. Tanlab olish usulida tekshirilayotgan davrning har bir oyidagi yoki bir necha oy uchun birlamchi hujjatlarning bir qismi tekshiriladi. Tanlab tekshirilganda soliq qonunchiligida jiddiy buzilishlar yoki suiiste’molliklar aniqlangan hollarda korxona faoliyatining mazkur uchastkasida tekshirish yalpi usul vositasida o’tkazilib, foyda 6

(daromad) yashirilgani yoki boshqa ob’ektlar soliq solishdan yashirilgani va suiiste’molliklar to’g’risida guvohlik beruvchi hujjatlar majburan olib qo’yiladi. Respublikamizda soliq nazorati quyidagi shakllarda olib boriladi: - soliq to’lovchini ro’yxatdan o’tish hisobini yuritish; - soliq ob’ektlari va soliqqa tortish bilan bog’liq boshqa ob’ektlarni hisobini yuritish; - pul tushumlarini xronometraj qilish; - soliq tushumlari hisobini yuritish; - soliq tekshiruvlari o’tkazish; - kameral nazorat, dastlabki nazorat (xo’jalik sub’ektlarining buxgalteriya va boshqa hisobotiarni joylarga bormasdan tekshirish); - soliq to’lovchilarning moliyaviy xo’jalik faoliyatini monitoring qilish; - fiskal xotiraga ega bo’lgan nazorat kassa mashinalarining qo’llanilish qoidalarini belgilash; - ayrim aktsizosti tovarlarini markalash va aktsiz postiarini o’rnatish; - davlatga tegishli bo’lgan mulklarni hisobini yuritish, baholash (narxlash) va sotish tartibiga rioya qilinishini nazorat qilish; -soliq organlarini yuqori organlar tomonidan nazorat qilinishi. Quyidagi chizmada soliq nazorati shakllarini ko’rishimiz mumkin: 7

Soliq nazoratini o’tkazishning dastiabki holati soliq ob’ektlari va soliqqa tortish bilan bog’liq boshqa ob’ektlarni hisobini yuritishdan boshlanadi. Bu ish soliq xizmati organlari tomonidan har bir soliq to’lovchi va har bir soliq turlari bo’yicha soliqqa tor-tish ob’ektlarining ma’lumotlar bazasmi, shu jumladan, elektron shaklda olib borish bilan amalga oshiriladi. Soliq to’lovchilarni Davlat ro ‘yxatdan о ‘tkazish - bu soliq to’lovchi to’g’risidagi ma’lumotlarni O’zbekiston Respublikasi kor-xonalari, tashkilotlari va yakka tartibdagi tadbirkorlari Davlat reestriga kiritishdir. Soliq to’lovchilarni ro’yxatdan o’tkazish tartibi Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 20-avgustdagi «Tadbirkorlik faoliyatini tashkil qilish uchun ro’yxatdan o’tkazish tartibotlari tizimini tubdan takomillashtirish to’g’risida»gi qaroriga asosan amalga oshiriladi. Bu qarorga asosan 2003 yil 1-oktyabrdan ro’yxatdan o’tkazishning «bitta tuynukka» qaratilgan yangi tizimi ishga tushishi va bir vaqtning o’zida boshqa ruxsatnomalarni ham berishi o’zining ijobiy natijalarini ko’rsatdi. Tadbirkor ariza bergan kundan boshlab Rqyxatdan qtish jarayonining muddati o’rtacha 31 kundan 16 ish kuniga qisqardi. Norasmiy to’lovlami amalga oshirish 8%gacha qisqardi. 2 Ammo bu holat viloyatlarda yuqoriligicha qolmoqda. Kameral nazorat ahamiyatini oshirish hozirgi tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirish maqsadida soliq nazoratini erkinlashtirish paytida dolzarb ahamiyatga ega. Kameral nazorat soliq to’lovchi yoki soliq agenti tomonidan belgilangan tartibda soliq organiga topshiriladigan soliq hisobotlari va boshqa soliq to’lovchi faoliyati to’g’risidagi hujjatlarni o’rganish va tahlil qilish orqali amalga oshiriladigan nazoratdir. Kameral nazorat soliq to’lovchi qatnashuvisiz amalga oshiriladi. Kameral nazorat uchun soliq organi boshlig’ining maxsus qarori talab qilinmaydi. Kameral nazorat paytida soliq hisobotlarida xatolar yoki ma’lumotlarda bir biriga zid holatlar mavjud bo’lsa, bu haqda soliq to’lovchiga uni tuzatish uchun xabar 2 Delovaya sreda v Uzbekistane glazami predstaviteley malogo i srednego biznesa, po itogam 2003 goda. Proekt razvitiya malogo i chastnogo predprinimatelstva v Uzbekistane. Mejdunarodnaya finansovaya korporatsiya. Tashkent, 2004. 61b. 9

yetkaziladi. Soliq to’lovchi yoki soliq agenti talabnomani olganidan keyin 10 kun muddat ichida tuzatilgan hisobotni taqdim etishi yoki mavjud hisoblardagi farqlanishlarni asoslab berishi kerak. Pul tushumlari xronometrajini o’tkazish ham soliq nazoratining usullaridan biri hisoblanadi va haqiqatdagi pul tushumlarini aniqlash uchun foydalaniladi. Xronometraj soliq organi tomonidan naqd pulga tovar sotadigan va xizmat ko’rsatadigan soliq to’lovchining bevosita tovarlar sotiladigan va xizmatlar ko’rsatiladigan joyda amalga oshriladi. 10

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati. 1. O’zb е kiston R е spublikasi Konstitutsiyasi. T., «O’zb е kiston», 2012. 2. O’zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi. Т .: "O’zbekiston". 2002 2. O’zbekiston Respublikasining «Tadbirkorlik faoliyati erkinliklari va kafolatlari to’g’risida»gi Qonuni 3. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «Tadbirkorlik sub’ektlarining xo’jalik huquqbuzarliklari uchun moliyaviy javobgarliklarini erkinlashtirish to’g’risida»gi Farmoni 2005 yil 14- iyun. 4. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «Tadbirkorlik sub’ektlarini huquqiy himoya qilish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi Farmoni 2005 yil 14-iyun. 5. «Byudjet va davlat maqsadli jamg’armalariga to’lovlar bo’yicha qarzlarni to’lash muddatini kechiktirish va (yoki) bo’lib-bo’lib to’lash imkonini berish, penya hisoblashni tqxtatish, shuningdek, penya va jarima sanktsiyalarini hisobdan chiqarish tartibi to’g’risida»gi Nizom. 2004 yil 10-dekabr. 6. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «Tadbirkorlik sub’ektlari tomonidan taqdim etiladigan hisobot tizimini takomillashtirish va uni noqonuniy talab etganlik uchun javobgarlikni kuchaytirish to’g’risida»gi 100-son qarori, 2005 yil 15-iyun. 7. «Xo’jalik sub’ektlari faoliyatini tekshirishni o’tkazish tartibi va tekshirishlarni ro’yxatdan o’tkazish Kitobini yuritish to’g’risida»gi Nizom, 2001 yil 8 may. 8. «Soliqlar va byudjetga to’lovlar bo’yicha boqimandani undirishni korxona va tashkilotlar mulklariga qaratish tartibi to’g’risida»gi Nizom 1996 yil 8 noyabr (o’zgartirishlar kiritilgan). 10. Karimov I. A. Bosh maqsadimiz-jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modernizatsiya va isloh qilish. -Т., 9. "O’zbekiston" 2005. 10. Porshnev A.G. i dr. Nalogoviy menejment. - M.: "Infra", 2003. 11

Похожие

Soliq nazorati 2

Soliq va soliqqa tortish

Jismoniy shaxslarni soliqqa tortishning xorijiy mamlakatlar amaliyoti

Tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanuvchi jismoniy shaxslarni soliqqa tortish

Tadbirkorlik bilan shug’ullanuvchi jismoniy shaxslar daromad solig’ini prognozlash