Янги банк технологиялари - Экономика - Рефераты

Янги банк технологиялари

Загружено в:

13.03.2024

Скачано:

0

Размер:

93 KB

Янги банк технологиялари Режа : 1. Электрон банк тизимининг мазмуни ва унинг таркибий қисмлари. 2. “СМС-банкинг тизимининг мазмуни ва унинг амалиётда ишлатилиши 3. “ MailBank ” электрон тўловлари кичик тизимининг ҳусусиятлари. 4. Жахон амалиётидаги банк технологиялари, уларнинг Ўзбекистон Республикасида қўлланилиши ва унинг истиқболлари

Таянч иборалар : Авизо, якуний банклараро оборотлар, бошланғич банклараро оборотлар, ҳисоб-китоб маркази, клиринг маркази, электрон тўловлар, электрон почта, электрон тўловлар тизими, бош ахборотлаш маркази, инициатор банк, бенифициар банк, транзит ҳисобварақлар, траксакция, файл, овердрафт, электрон тўлов хужжати, операциялар коди, банк коди, уникал код. Электрон банк тизимининг мазмуни ва унинг таркибий қисмлари Ўзбекистон Республикасининг бозор муносабатларига ўтиши билан банк тизимида бир қатор ўзгаришлари бўлиб утди. Икки поғонали банк тизими пайдо бўлди. Тижорат банкларининг шахобчалари кенгайтирилди. Бундан ташқари. турли мулкчилик шаклларининг пайдо бўлиши банклар ўртасидаги муносабатлпрнинг купайишига олиб келди. Шу муносабатлар бўйича ҳисоб-китобларни ўз вақтида тезкорлик билан амалга ошириш учун янги автоматлаштирилган тизимни жорий этиш зарурати тугилди. Илгари почта ёки телеграф орқали тўлов ҳужжатлари бир банкдан иккинчи банкка жўнатилганда тўловлар бир неча кунга, хатто 15-20 кунга чўзилиб кетар эди. Бундан ташқари ноқонуний авизоларни жўнатиш ҳоллари ҳам кузатилган эди. Юкоридаги камчиликларни бартараф этиш мақсадида янги электрон тўловлар тизими дастурий таъминоти ишлаб чиқилди ва 1995 йилдан бошлаб тўлиқ республика банк амалиётига тадбиқ этилди. Электрон тўловлар тизими бу-умумдавлат тизими бўлиб, банклараро тўловларни ташкил этади ва у қоғозсиз технологияларни Ўзбекистон Республикаси Марказий банки электрон почта воситалари орқали ўтказилишига асослангандир. Ҳозирги кунда электрон тўловлар тизими юқори ўтказиш имкониятига эга бўлиб, тўловларнинг республика миқёсида бир неча дақиқа мобайнида ўтишини таъминлайди. Электрон тўловлар тизими қуйидаги функцияларни бажаради:

1.Ўзбекистон Республикаси банклари ўртасида нақд пулсиз ҳисоб- китобларни жадаллаштириш; 2. Узатиладиган электрон тўлов ҳужжатларини рухсатсиз ташқи дахл этишдан ҳимоя қилиш: 3. Банкларнинг вақтинча пул ресурсларидан самарали фойдаланиш; 4. Кредит ва хатарлилик даражасини бошқариш; 5. Тўлов операцияларини тартибга солувчи қонун ва қоидаларга риоя қилиш; 6. Тижорат банклари томонидан амалдаги қонунчиликка ва банк фаолияти меъерий ҳужжатларига риоя қилиниши бўйича Марказий банкнинг назорат ва кузатув функцияларини бажариш; 7. Маълумотлар базасини яратиш. Электрон тўловларни ўтказишда инициатор ва бенифициар банклар иштирок этади. Инициатор банк бу-тўлов операцияларини бошловчи банк, бенифициар банк эса тўлов операцияларини якунловчи банкдир. Банклар ўртасидаги ҳисоб-китоблар электрон тўлов ҳужжатлари асосида амалга оширилади. Электрон тўлов ҳужжати Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан белгиланган шаклда пул ҳисоб- китоб ҳужжатлари асл нусхаси асосида яратилган “электрон” белгили ҳужжат бўлиб, унинг асосий нусхаси ҳисобланади ва асл нусха кучига эга бўлади. Электрон тўловлар тизимида узатиш учун мулжалланган ҳужжатларнинг тўғри тўлдирилганлиги учун банк мижози жавобгар бўлади. Худудий ахборотлаштириш Марказига қайта ишлаш учун узатиладиган электрон тўлов ҳужжатларини ҳисоблаб ўтказиш, ҳисобдан чиқариш ва уларнинг электрон файлларини шакллантирилиши тўғрилиги учун жавобгарлик инициатор-банкка, худудий ахборотлаштириш марказидан қабул қилинадиган тўлов ҳужжатлари учун жавобгарлик эса бенифициар банкка юклатилади. Электрон тўлов тизими бир қатор тамойиллар асосида фаолият кўрсатиб, улар қуйидагилардир: 1. Тўловлар бўйича трансакцияни ўтказиш ташаббуси инициатор- банкка тегишли бўлади;

2. Тўловни амалга оширишдан олдин операцион куннинг бошида тижорат банкларининг ички ва ташки вакиллик ҳисобварақларидаги оборотлар ва қолдиқ маблағлари бир-бирига мувофиқлиги текширилади; 6. Амалга оширилган трансакция қайтарилмайди. 7. Тўловларнинг энг юқори суммаси чекланмаган 8. Тўловларнинг инициатор-банк томонидан вакиллик ҳисоб варағидаги маблағ қолдиги чэгарасида тўланади. Ундан ортиқча маблағ сарфлаш овердрафт суммаси миқдорида амалга оширилиши мумкин. Электрон тўловлар иштирокчилари Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг Ахборотлаш марказлари ва ҳисоб-китоб марказларидир. Электрон тўловлар тизимидан фойдаланувчилар бўлиб ҳисоб-китоб касса марказлари ва тижорат банклари ҳисобланади. Электрон тўловлар тизими иштирокчилари ва фойдаланувчиларининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари тижорат банклари, ахборотлаш марказлари ва ҳисоб-китоб марказлари ўртасида тузилган шартнома билан тартибга солиниб турилади. Ҳар бир банк электрон тўловлар тизимига кўшилиши учун аввало Республика Марказий банкида руйхатга олинган ҳамда БДМАБ томонидан уникаль код берилган бўлиши лозим. Шу билан бирга ушбу банк электрон тўловлар тизимига чиқиш имкониятини берадиган тегишли дастурий мажмуага эга бўлиши лозим. Шундан сўнг банк электрон тўловлар тизимига улангунча ахборатлаштириш бош маркази ходимлари ёрдамида маълумотларни қабул қилиш, узатиш бўйича бир неча синов тажрибаларини ўтказиш йўли билан банк тайёргарлигининг хафталик тажриба текшируви ўтказилади. Бундай тажриба текширув ишлари ижобий натижа олгунча давом эттирилади. “СМС-банкинг тизимининг мазмуни ва унинг амалиётда ишлатилиши СМС-банкинг - бу банк мижозларга уларнинг депозит ҳисобварақларидаги ҳамда пластик карталарга очилган ҳисобқарақларидаги

операциялар ҳақида СМС кўринишдаги маълумотларни олиш тизимидир. Ҳисобварағидан маълумот олиш учун мижоз банкнинг махсус телефон рақамига белгиланган СМС-сўровни юбориш керак. Мижоз учун СМС-банкинг хизмати қуйидаги амалларни бажариш имкониятларини берилади: ҳисобварағига келиб тушган маблағлар; ҳисобварағидан қилинган харажатлар; ҳисобварақ баланси; кун давомида ўтказилган банк операциялари ҳақида оператив маълумот олиш. "СМС-Тўлов" тизими Ўзбекистон Республикасининг "Електрон тўловлар тўғрисида"ги Қонуни ижросини таъминлаш ҳамда електрон тижоратни ривожлантиришни қўллаб-қувватлаш мақсадида 2010 йилнинг 24 декабрида Республика Савдо-саноат палатаси "ССП-МАРОҚАНД" унитар корхонаси билан ҳамкорликда ишлаб чиқилган. Тизимни яратиш жараёнига Германия ва Япония експертлари ҳам жалб қилинган. "СМС-Тўлов"нинг устуворлиги унинг ёрдамида исталган турдаги мобил алоқа, интернет, шунингдек, СМС воситасида нақд пулсиз тўловларни амалга ошириш мумкинлигидадир. Тизим ёрдамида банк пластик карточкасидаги маблағлардан юқори унум билан фойдаланиш имконияти бор. "СМС-Тўлов" тизими орқали турли товар ва хизматлар учун Он-лине тўловларни амалга ошириш мумкин. Бунинг учун фуқаро ўзига хизмат кўрсатувчи тижорат банкига паспорт ва мобил телефони билан ташриф буюриши ҳамда "СМС-Тўлов" тизимида рўйхатдан ўтиши лозим бўлади. Банк ходими бир неча дақиқа ичида мижоз ва унинг мобил телефон рақамини тизимда рўйхатдан ўтказиб, мобил телефонига махсус електрон рақамли имзо калити билан ҳимояланган дастур-илова ўрнатади ҳамда қатъий сир тутилиши лозим бўлган махсус логин ва парол тақдим етади. Бу — мижознинг мобил телефони банк пластик карточкасига уланганини билдиради.

Мобил телефонимизда сўзлашув, фотокамера, соат, калкулатор, плеер ва шунга ўхшаш хизматлардан фойдаланишга кўникиб қолганмиз, лекин уни тўлов воситаси сифатида синаб кўрмаганмиз. Банк томонидан ўрнатилган мобил-илова ёрдамида интернетга уланмасдан, бир неча сония ичида бир неча турдаги товар ва хизматлар учун тўловларни амалга ошириш мумкин. Масалан: ■ Мобил алоқа ■ Коммунал ■ Интернет провайдерлар Савдо-саноат палатаси хизматлари ҳамда солиқ тўловларини уйданми, ишданми ёки кўчадан туриб мобил телефон орқали амалга ошириш имкони мавжуд. Барча тўловлар қўшимча хизмат ҳақисиз амалга оширилади. Шунингдек, шаҳар жамоат транспорти, шаҳар телефон тармоғи, суғурта, авиа ва темир йўл чипталарига буюртма бериш ва сотиб олиш, такси хизматлари ва ДАН тўловларини амалга оширишни ташкил етиш бўйича ишлар олиб борилаяпти. 2015 йилнинг 1 январ ҳолатига «Мобил-банкинг» ва «СМС-банкинг» хизматларидан фойдаланувчилар сони 472,6 мингтага етди. Бугунги кунда Ташқи иқтисодий фаолият миллий банки, "Микрокредитбанк", "Асака", "ИнФинБанк", "Универсалбанк" ва "Ҳамкорбанк" каби бир қатор тижорат банклари "СМС-Тўлов" тизимида хизматларни кўрсатиб келмоқдалар. “ MailBank ” электрон тўловлари кичик тизимининг ҳусусиятлари. “ Minibank ” кичик тизими банк мижозига тегишли тўловларни қоғозсиз электрон усуллардан фойдаланган ҳолда, амалга оширишдан иборат. Бундан ташқари, банк мижозига қўшимча равишда унинг ҳисобрақами ҳолати тўғрисида ахборот ҳамда банк фаолияти ва у кўрсатаётган хизмат турлари ҳақида маълумот бериши мумкин. “ Mailbank ” функционал жиҳатдан икки қисмдан иборат: а) электрон тўловлар сервери (тизимнинг кичик банк қисми);

б) банк мижозининг АРМи (кичик тизимнинг мижозлар қисми). “Mailbank”нинг банк қисми қуйидагилардан иборат: а) сўровномаларни қайта ишловчи; б) “ Mailbank ” администратори; в) бухгалтернинг иш жойи; г) операторнинг иш жойи. Сўровномаларни қайта ишловчи қисм мижозлардан келган сўровларни қабул қилади, уларни расшифровка қилади, қайта ишлаб чиқади, жавобларни шифрлайди ва уларни мижозга юборади. “ Mailbank ” администратори, мижозларга ҳисобрақамлар ва сўровномалар маълумотларига кириб боришга рухсат, мижозлар билан ишлаш бўйича тизимдаги статистикани кўриб чиқишга имкон беради, мижозларга кўчирмаларни шакллантиради ва юборади, “ Mailbank ” хизматидан фойдаланганлиги учун абонент ҳақини ундиради ва ҳақ ёзади. Интернет орқали мижозга хизмат кўрсатганда хавфсизлик масалалари қуйидаги тизимлар ишлаб чиқаришнинг ҳар бир босқичида ҳал этилган бўлиши керак: а) фойдаланувчилар ҳуқуқларини чеклаш; б) тармоқ орқали юборишда ахборотлар муҳофазаси; в) ахборотларни ҳаққонийлигини тасдиқлаш. Фойдаланувчилар ҳуқуқини чеклаш дэганда, фойдаланувчилар тизимининг аниқ маълумотларига кириб боришга рухсат назорати, шунингдек, фойдаланувчиларнинг аниқ маълумотлар билан бўлиши мумкин бўлган ҳаракатлари устидан назорат тушунилади. Ҳар бир фойдаланувчи банк ҳужжатларга уларнинг хусусиятлари (пареметрлари) йиғиндиси бўйича мурожаат қилиши ва тизим ҳужжатларига қўшимча қилиши, модификациялаш ва ҳужжатларни олиб ташлаш имкониятини акс эттирувчи ўзига хос ягона ҳуқуқлар йиғиндисига эга. Тизимда барча ҳаракатлар, албатта, фақат фойдаланувчи ҳуқуқларининг текширилишидан кейин, амалга оширилиши керак.

Тизимда шарт бўлган равишда у, ёки бу ҳаракатларнинг аниқ ташаббускорини аниқлаш учун фойдаланувчининг муҳим маънога эга бўлган амаллари дафтари юритилади. Тармоқ бўйича юбориладиган маълумотлар ҳимояси дэганда, очиқ тармоқ алоқаси орқали юбориладиган маълумотлар таҳлили асосида тизимнинг аниқ маълумотини яшириш фойдаланувчиларга тўсқинлик кўрсатувчи чоралар йиғиндиси тушунилади. Ушбу мақсадларда SSL ( Secure Sockets Layer ) протоколидан фойдаланилади, бу қуйидаги вазифаларни бажаришга имкон беради: а) веб-серверни ҳақиқийлигини тасдиқлаш. Мижоз халқаро сертификатга эга бўлган тизимнинг аниқ сервери билан боғланишини кафолатлайди; б) ягона бир сеансли калитни юзага келтириш. Бир сеансли калит маълум бир даврда (алоқанинг бир сеансида) алоқа узилиб қолганда ҳам, ахборотларни муҳофаза қилади; в) маълумотлар хавфсизлигини кафолатлайдиган ҳимоялаш турида Интернет бўйича маълумотлар юбориш. Бундан ташқари, ахборотни крипто муҳофаза қилишнинг сертификатланган воситаларидан фойдаланиш мумкин. Умумий қилиб айтганда, “ Mail bank ” - банк мижозига тегишли тўловларни қоғозсиз электрон усуллардан фойдаланган ҳолда амалга оширишидан иборат. Бундан ташқари, банк мижозига қўшимча равишда унинг ҳисоб рақами ҳолати тўёрисида ахборот ҳамда банк фаолияти ва у кўрсатаётган хизмат турлари ҳақида маълумот бериши мумкин. Жаҳон амалиётидаги банк технологиялари ва уларнинг Ўзбекистонда қўлланилиши Жаҳон амалиётидаги банк технологияларидан бири, бу “Супермаркет банкинг” дир . Банк махсулотларини кенгайтириш, бозорни сегментларга ажратиш, чакана хизматларнинг таклифини кенгайтириш ҳамда банк

молиявий натижаларини янада яхшилаш учун ортиқча чиқим ва харажатларни чеклашга қаратилган банк стратегияларни амалга ошириш кабилар банк-мижоз муносабатларини яхшилаш учун асос бўлади. Банкларнинг ривожланишида чакана хизматларнинг ҳам ўз ўрни бор. Банкларнинг чакана хизматларини ривожлантиришдаги янги йўналишлардан бири бу “Супермаркет банкинг” дир. Супермаркет банкинг сўзи инглиз тилидан олинган бўлиб, унинг сўзма-сўз таржимаси “дўконда банк операциялари” дир. Супермаркет банкинг тарихан АҚШда пайдо бўлган бўлиб, у қойидаги ўзига хос белгиларга эга: - тижорат марказларида харидорлар оқими катта бўлади; - бундай оқимларни дўконда банк бўлимлари жойлашган ерларга йўналтириш имконияти мавжуд бўлади; -супермаркетларда турли тоифадаги истеъмолчилар билан алоқа боғлаш имконияти мавжуд бўлади; -банклар ўз хизматларини кенгайтириш ва табақалаштириш учун тижорат марказларидан манфаатдор бўлади; -банклар билан тижорат марказлари бир-бирларига маҳсулот сотиш операцияларини амалга оширишдан ўзаро манфаатдор бўлади. Банк супермаркетда ўз ишини дўконнинг анъанавий жойларида мини- бўлимлар очишдан бошлаб, кейинчалик банк йирик банк залларида ва бошқа жойларда ташкил етиши мумкин. Супермаркет банкинг учун қандайдир идеал модел йўқ. Оптимал вариантга еришиш учун хилма-хил стратегияларга амал қилиш керак бўлади. Мазкур стратегиялар лойиҳалаш, жойлаштириш масалалари, ташкилий ва техникавий жиҳатлар ишлаб чиқилган, шунингдек банд бўладиган ходимларнинг оптимал сони белгиланган вақтдагина муваффақиятли бўлади. Супермаркет-банкингнинг ташкилий модели ва уни жойлаштириш ўзаро чамбарчас боғлангандир. Биринчи элемент банк бўлимининг жойлашишидан келиб чиқади: тижорат маркази ичида у қоида тариқасида, марказий ўтиш жойида супермаркет кассаларининг қаршисида жойлашади, бундай

жойлашиш навбатда турган мижозларни у ердаги рекламага эътибор беришга мажбур қилади. Шу билан бирга, марказга келувчиларга банк бўлимининг олд томони намоён бўлиб, унда банкнинг маркаси (савдо белгиси) ажралиб туради, супермаркет ичида бу бўлим анча кўринарли қилиб дўконга кираверишда ёки кафе атрофида, ҳеч бўлмаганда, бевосита кассалар олдида жойлаштирилиши лозим. Супермаркет-банкинг бўлимининг зарур белгилари унинг кўзга ташланиб туриши, харидорлар оқимининг ўртасида бўлиши, шунингдек, кириш осонлиги ва жозибадорлигидан иборат, яъни мижозлар учун сотиш пунктига бориш, ходимлар учун мижозларни осонгина жалб етиш табиий ва енгил бўлиши лозим. Бўлимнинг жойлашиши шундай лойиҳалаштирилиши керакки, натижада ҳозирги ва бўлажак мижозларни банк тижорат сиёсатининг асосий элементларидан хабардор қилиш ва айни вақтда уларга инновация ташаббуслари ҳақида кўпинча супермаркет фаолияти билан чамбарчас боғланган ҳолда ахборот бериш мумкин бўлсин. Сотиш пунктининг иши учун уни очиш вақти катта аҳамиятга эга. Бу вақт банк бўлими узвий қисми бўлган савдо марказининг очилиш вақтига тўғри келиши шарт, ҳолбуки бўлим ходимлари харидорлар оқимига ва бозорнинг тегишли имкониятига қараб табақалашади. Иккинчи элемент таклиф қилинадиган хизматлар тури билан ифодаланади. Банк бўлимининг тури учта ҳар хил оператив зона бўлишини назарда тутади : Биринчиси очиқ ва кириш осон зона бўлиб, ўзига-ўзи хизмат қилиш қурилмаларидан тўловни қабул қилиш учун автомат касса аппарат ива бошқалар жойлашган ерда бўлади; бу зона жозибали, қулай бўлиши керак. Масалан, банк аппарати орқали операцияларни ўтирган ҳолатда амалга ошириш мумкин бўлсин. Шу билан бирга бундай аппаратлар билан ишлашда мижозларга ёрдам бериш учун ҳамда уларга баъзи бирламчи тижорат

ахборотини бериш учун ҳеч бўлмаганда битта ходим доимо ҳозир бўлиб туриши керак. Иккинчи зона бир ёки бир неча нафар ходим иштирокида банк бўлимининг анъанавий хизматларини кўрсатишга мўлжалланган. Бундай хизматларнинг бўлиши муайян операцияларни амалга оширишни, масалан, нақд пулни бошқариш чоғида хавфсизликни таъминлашни тақозо етади. Шунинг учун, банк бўлимини лойиҳалашда алоҳида ҳолатларни эътиборга олиш лозим бўлади. Учинчи зона тижорат маслаҳатлари учун мўлжалланган ва у ерда мижозлар билан алоқа боғлаб туриш мақсадида фойдаланиладиган ва видеоқурилмалар билан жиҳозланган махсус ажратилган жой бўлади. Бу банк учун жуда муҳимдир, чунки у ушбу бўлим ходимлари томонидан банкнинг барча хизматлари ҳақидаги маълумотларни мижозларга таклиф етишига имкон беради. Технологик жиҳозланиш мижозлар учун жозибадор ҳамда фойдаланишга осон шунингдек, бўлажак мижозлар банк билан алоқа ўрнатиш учун уларнинг эътиборини ўзига торта оладиган бўлиши керак. Унинг асосий вазифаси янги мижозлар жалб етиш, инкассация қилиш ҳамда тўловлар бўйича хизматлар кўрсатиш, асосий банк маҳсулотларини яъни жорий ҳисобварақлар, кредит карталари билан операцияларни сотишдан иборат. Ушбу каналнинг самарадорлиги банкнинг марказий тузилмалари томонидан кўрсатиладиган технологик ва профессионал ёрдамнинг сифатига боғлиқ. АҚШДА “Супермаркет банкинг” нинг қўлланилиши. Wашингтон Мутуал банки 1889 йилда ташкил етилган бўлиб, 93 млрд. АҚШ доллари миқдорида активларга ҳамда еттита штатда 900 та бўлимлар тармоғига эга бўлган енг йирик Америка банкларидан биридир. Сўнгги йилларда банк 103 та инсторе супермаркет-банкинг бўлимини очди., улардан 70 таси ягона дўконлар тармоғида жойлашган. Бу тармоқ билан тузилган битим тўла логистик уйғунликда ва ўз савдо марказларидан биргаликда фойдаланишга

асосланган. Дастлабки босқичда унинг сиёсати барча хизматларни кўрсата оладиган анча катта бўлимлар (250-300 кв. м) очишдан, яъни ходимлари тегишли малакага эга бўлган анъанавий бўлимлардан фойдаланишдан иборат еди. Фаолиятни янада кенгайтириш мақсади, шунингдек, ҳажми кичикроқ бўлган, манфаатдор бўлиши мумкин бўлган йирик супермаркетларнинг мавжудлиги, бу молия-кредит институтини оптимал қарор қабул қилишга: кичикроқ ҳажмдаги (тахминан 150 кв. м бўлган) бўлимлар очишга, чекланган ҳажмда хизматлар кўрсатишга (умумий хизматларнинг 90 фоизигача) ундади. Бундай ёндашув 78 фоизгача янги мижозлар жалб этиш имконини берди. Cентура банк Шимолий Каролина штатида бўлиб, активлари 7 млрд. АҚШ долларини ташкил қилади, 188 та бўлимга эга. Банк чакана савдо сегментидаги, ҳамма жойда ва ҳамма вақт мижозлар учун қулайлик ва осонлик принципларига асосланган маркетинг стратегиясига амал қилади. Супермаркет банкинг тармоғининг мақсади янги мижозлар жалб етиш, кам харажатлар тақсимлаш тизимини кучайтириш ва депозитлар ҳажми, сонини оширишдан иборат. Банк учун тижорат марказларини танлаш мезонлари харидорлар оқими анча катта бўлишидан (ҳеч бўлмаганда ҳафтасига 10000 мижоз) ва маркетинг сиёсатини биргаликда амалга оширишдан иборат. Супермаркет банкинг бўлимларининг ҳажми 120-150 кв. м, турига кўра улар учта оператив зонага бўлинади, операцияларни стандартлаштириш даражаси юқори, ҳақ тўлаш тизими пировард натижаларга қарайди. Банк 4 та тижорат марказлари тармоғида 23 та супермаркет банкинг бўлимини очган, улар ҳафтасига етти кун ишлайди. У инкассациялаш тўловлар юзасидан автомат касса аппаратларидан фойдаланишга энг юқори фоизга, яъни 22 фоизга еришган, сотиш пунктларида жалб қилинган ўрта муддатли депозитлар 5,3 млрд. АҚШ долларига етди. Ўзбекистонда энг янги технологияларга мос бўлган банк инфратузилмаси яратилган. Бироқ ҳозирги босқичда тижорат банкларига

мижозлар базасини ва чакана хизматлар таклиф этишни кенгайтириш имконини берадиган янги ноанъанавий ёндашувлар талаб қилинади. Ўзбекистон шаҳарлари ва туман марказларида борган сари кўпроқ супермаркетлар ва йирик савдо марказлари ишга туширилмоқда. Банклар супермаркет банкинг усулидан фойдаланиб, кўрсатилаётган хизматлар самарадорлигини ошириш имкониятига эга бўлмоқда.

Адабиётлар: 1. Астанов Х.З. Пул-кредит орқали мувофиқлаштириш. Ўқув қўлланма. - Т.: “Иқтисодиёт”. 2015 й. 121 б. 2. Банкларда бухгалтерия ҳисоби. Дарслик, II нашри. А.Омонов, Т. Қоралиев, ТМИ, -Т.: “Иқтисод-Молия”, 2014. 241 б. 3. Қоралиев Т.М., Абдуллаев Ё.А. “Банк иши” ўқув қўлланма. - Т.: « ИҚТИСОД-МОЛИЯ » , 2009. - 580 4. Наврўзова К., Н.Ғ.Каримов. Банкларда бухгалтерия ҳисоби. Дарслик. - Т.: Молия, 2012. -320 бет. 5. Наврузова К.Н., Ортиков О А. Нақд пулсиз ҳисоб-китоблар ва тўлов тизими -Т.: « ИҚТИСОД-МОЛИЯ » , 2014 й. 6. Тоймухамедов И., Умаров З., Хусаинов Ғ. Нақд пулсиз ҳисоб-китоблар ва тўлов тизими. Ўқув қўлланма. LESSON PRESS , 2018. - 435 бет.

Похожие

Банк тизими

Банк маркетинги

Менежментнинг технологиялари

Банк -кредит тизими

Банк мажбуриятларининг таҳлили