Узоқ ва қисқа муддатли инвестициялар ҳисоби - Экономика - Рефераты

Узоқ ва қисқа муддатли инвестициялар ҳисоби

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

108.5 KB

Узоқ ва қисқа муддатли инвестициялар ҳисоби Режа: 1.Инвестициялар таърифи. 2.Жорий ва узоқ муддатли инвестициялар ҳисоби. 3.Инвестицияларни баҳолашнинг хусусиятлари. 4.Инвестицияларни йўналтириш муомалалари ҳисоби. 5.Инвестицияларни қайта ҳисоблаш.

1.Инвестициялар таърифи. Инвестициялар -- маълум давр давомида иқтисодий фойда кўриш мақсадида қўйилган капитални билдиради. № 12- БХМС "Молиявий инвестициялар ҳисоби" стандарти, қимматли қоғозларга қўйилган инвестицияларни фоиз, роялти, дивидентлар ва ижара хаки шаклида даромад олиш, инвестиция қилинган капиталнинг ўсиши ёки бўлмаса инвестиция қилаётган компания томонидан бошқа манваатларни олиш мақсадидаҳўжалик юритувчи субъект ихтиёрида бўлган активлар сифатида таърифлайди, ҳамда уларни жорий ва узоқ муддатли инвестицияларга ажратади. 2.Жорий ва узоқ муддатли инвестициялар ҳисоби. Жорий инвестициялар . Жорий инвестициялар --эркин сотиладиган ва бир йилдан кўп бўлмаган муддатда эгалик қилишга қақратилган қимматли қоғозлардир,улар одатда бозор (ликвидли) қимматли қоғозлари деб аталади. Бозор қимматли қоғозлари кўп ҳолларда буш турган накд пулларнинг вақтинча куйилмаси бўлади. Улар шунингдек,бино,асбоб- ускуналарга куйилиши кутилаётган капитал ҳам бўлиши мумкин ва хоказо. жорий инвестициялар улушли ва қарз қимматли қоғозлари билан акс эттирилган бўлиши мумкин. Акциялардан ташқари, улушли қимматли қоғозлар сифатида эгалик хуқуқини ва мулк улушини (капитал) сотиш ёки хуқуқини тасдиқловчи ҳар қандай молиявий инструмент хизмат қилиши мумкин, конвертация қилинадиган облигация лар, корпорация -- эмитенттомонидан чиқарилагн ва қайта сотиб олинган акциялар, шунингдек тўланишга тақдим этлиши мумкин бўлган имтиёзли акциялар билан ифодаланган бўлади. Қарз қимматли қоғозлар одатда облигация , хазина векселлари, депозит

сертификатлари ва хоказо билан ифодаланади. Облигация инвесторлар орасидажойлаштирилган ,эмитентнинг мажбурияти шаклини акс эттирувчи молиявий инструментдир. Облигация лар маълум муддатгача тўланиши лозим ва фоизларнинг даврий тўланиб боришини тал а б қилади. Облигация эгаси компания унга қарздор эканини тасдиқловчи сертификат олади. Корхона ихтиёрида бўлган қимматли қоғозларнинг барчаси инвестицион портфель дейилади. Дастлабки жорий инвестициялар ҳисобда сотиб олиш қиймати бўйича акс эттирилиб, у сотиб олиш харажатлари, жумладан брокерлик мукофотлари,божлар ва банк хизматлари учун мукофотлардан иборат, кейинчалик жорий инвестициялар : Ҳақиқий (бозор) қиймати; ёки Сотиб олиш ва ҳақиқий (бозор) қийматлариданэнг кичиги бўйича ҳисобга олиниши мумкин. Ҳақиқий қиймат -- хабардор бўлган ва битимга тайёр томонларнинг ўртасида актив айрбошланаётган суммадир. Бозор қиймати -- бу қимматли қоғозлар бозорида акциялар олди -- сотди қилинадиган қийматдир. Агар корхонаиини ҳақиқий бозор қиймати бўйича ҳисобга олса, унинг ўзгаришларинидаврий равишда ҳисобга олиниши лозим. Танланган усулга мос равишда, қийматнинг кўпайиши қайта баҳолашдан олинган даромад сифатида хусусий капиталга олиб борилади, қийматнинг камайиши эса молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисоботда харажат деб тан олинади. Узоқ муддатли инвестициялар. Узоқ муддатли инвестициялар --- бир йилдан узоқроқ бўлган муддатга эгалик қилишга мўлжалланган қимматли қоғозларга куийлган инвестициялардир. Улар, одатда инвестицион портфелда улуши (акциялар) ва қарз (узоқ муддатли облигациялар) қимматли қоғозлар билан ифодаланган бўлади. Узоқ муддатли инвестициялар ҳисобда аввал сотиб олиш қиймати бўйича тан олинади. ва сўнгра балансда қуйидаги қийматларда ҳисобга

олиниши мумкин : Сотиб олиш қиймати бўйича ; Қайта баҳолаш қиймати бўйича ; Амал қилаётган бозорда ташкил топган бозор қийматига эга қимматли қоғозлар бутун инвестицион портфель асосида аниқланадиган сотиб олиш ва бозор қийматларининг энг кам қиймати бўйича ҳисобга олиниши мумкин. Жорий ва узоқ муддатли қўйилмалар сифатьида сотиб олинадиган қимматли қоғозлар, иккита алоҳида қимматли қоғозлар портфелини акс эттиради ва сотиб олиш ва хаққоний (бозор) қийматларидан энг ками бўйича баҳолаш усули ҳар бир портфель учун алоҳида қўлланилади. 4.Инвестицияларни йўналтириш муомалалари ҳисоби. Инвестицияларни сотиб олиш . Қимматли қоғозларни сотиб олиш, ҳисобда "қисқа муддатли инвестициялар "ва "Узоқ муддатли инвестициялар" счётларининг дебетида сотиб олиш қиймати ва у билан боғлиқ харажатларни ҳисобга олган ҳолда акс эттирилади. Облигациялар ва шу каби қимматли қоғозлар инвестор томонидан балансда активлар счётида сотиб олиш қиймати бўйича акс эттиралади. Агар сотиб олиш қиймати номинал қиймат (тўлаш қиймати)дан фарққилса, у ҳолда сотиб олиш қиймати ва номинал қиймати орасидаги фарқ (устама ёки чегирма) суммаси, облигациялар чиқарилган муддат давомида ҳисобдан чиқарилади. Устаманинг ҳисобдан чиқарилиши қисқа ва узоқ мудатли инвестициялар счётларнинг кредитланиши билан, чегирмалар эса ушбу счётларнинг дебетланиши билан амалга оширилади. Чунки, облигацияларнинг тўланиш давригача уларнинг баланс қиймати номинал қийматга тўғри келиши керак. Облигациялар бўйича устамалар ва чегирмаларнинг ҳисобдан чиқарилишининг даврийлиги улар бўйича ҳисобланган фоиз даромадларининг даврийлигига мос келади. Берилган ҳисобот даврида ҳисобдан чиқарилиши лозим бўлган чегирма, устама

суммалари фоиз даромади ёки харажати деб классификацияланади. Масалан: 01 январда 6 ойлик муддатга номинал қиймати 100.000 бўлган, 10% лик облигация ҳар ойлик фоизлар тўлови шарти билан 82.000 сўмга сотиб олинди. Қисқа муддатли инвестициялар……………..……………………………… 82.000 Пул маблағлари……………………………………………….. …………………….82.000 01 январда 6 ойлик муддатга номинал қиймати 100.000 бўлган, 10% лик облигация ҳар ойлик фоизлар тўлови шарти билан 112.000 сўмга сотиб олинди. Қисқа муддатли инвестициялар…………………………………………….112.000 Пул маблағлари………………………………………………..………………… 112.000 31 январда: Қисқа муддатли инвестицияла бўйича фоиз даромадларини ҳисоблаш Олинадиган фоизлар (100.000 х 0,1 х 1/6) к 1,666 х 2……………………….3,332 Қисқа муддатли инвестициялардан олинадиган Фоиз кўринишидаги даромад………………………………………….. ……………………3,332

Облигациянинг сотиб олиш ва номинал қиймати ў ртасидаги фарқни ҳисобдан чиқариш: Чегирмани: Қисқа муддатли инвестициялар (100.000 – 82.000) х 1/6)..………………… 3.000 Қисқа муддатли инвестициялардан олинадиган фоиз кўринишидаги даромад………………………………………….. …………………3.000 Устамани: Бошқа фоиз кўринишидаги харажатлар (112.000 - 100.000) х 1/6)….……… 2.000 Қисқа муддатли инвестициялар…………………………………………………….…2.000 Ҳисобланган фоиз даромадининг келиб тушиши: 01 февралда: Пул маблағлари………………………………………………..………..3.332 Олинадиган фоизлар (100.000 х 0,1 х 1/6) = 1.666 х 2…………………………….3.332 Қисқа муддатли облигацияларнинг тўланиши (эмитент томонидан сотиб олиниши): 30 июнда: Пул маблағлари……………………………………………….. ……………….200.000 Қисқа муддатли инвестициялар.….

……………………………………………………200.000 (номинал қиймати 100.000 бўлган иккита 10%ли облигациялар) Давлатнинг қисқа мудатли қарзи хиосбланмиш хазина векселлари одатда белгиланган даромад фоизига эга бўлмайди, улар берилган векселнинг фоиз даромади ҳисобланган чегирма билан чиқарилади. Масалан, фараз қилайлик, 1 мартда компания 97.000га тўлов муддати 120 кундан кейин келадиган хазина векселини сотиб олди, унга тўлов 100.000ни ташкил қилади. 01 мартда: Қисқа муддатли инвестициялар…….………………………………………… 97.000 Пул маблағлари……………………………………………….. ………………………..97.000 30 июнда: Газна векселларининг тўланиши: Пул маблағлари………………………………………………..….………… 100.000 Фоизлар бўйича даромадлар 3.000 Қисқа муддатли инвестициялар……….……………. …………………………………97.000 Фоизлар бўйича ҳисобланган сумаларни қў шган ҳолда фоизларни тўлаш саналари орасидаги даврда облигацияларни сотиб олиш ҳисоби: 01 мартда:

Номинал қиймати 100.000 бўлган 10%ли облигация 5 йиллик муддатга 31 декабр ва 30 июнда фоизлари тўланиши шарти билан 101.667га сотиб олинмокда, шу жумладан ҳисобланган даромад фоизи 1.667 (100.000 х 0,1 х 2/12) ни ташкил қилади. Узоқ муддатли инвестициялар…………………………………………….100.000 Бошқа дебиторлик қарзи………………………………………………. ……..1.667 Пул маблағлари……………………………………………….. ………………………101.667 Сотиб олиш давридан бошлаб фоиз тўланадиган санагача бўлган давр учун фоиз даромадининг ҳисобланиши: 30 июнь: Олинадиган фоизлар (100.000 х 0,1 х 4/12) ………………………………….3.333 Бошқа инвестициялардан фоиз кўринишидаги даромад……………………………3.333 30 июнь: Фоиз тўланадиган бутун давр учун фоиз даромадининг келиб тушиши: Пул маблағлари………………………………………………..………………… 5.000 Олинадиган фоизлар (100.000 х 0,1 х 4/12) ………………………………………….…3.333 Бошқа дебиторлик қарзи……………………………………………. ………………….1.667

Акциялар бўйича дивидендлардан келадиган даромад, инвестор томонидан эмитент дивидендларни эълон қилган куни 6830 “Олинадиган дивидендлар” счётининг дебети ва 9520 “Дивидендлардан келган даромад” счётининг кредити бўйича тан олинади. Айрим ҳолларда инвестор олаётган дивидендлар - харид санасидан бошлаб олинган инвестор фойдасининг пропорционал улушидан юқори бўлади. Бу дивидендлар инвестициялардан даромад деб эмас, балким капитал қайтими деб ҳисобга олиниши керак, яъни дивиденд (тўлиқ ёки унинг бир қисми) қуйидаги мисолда кўрсатилганидек, инвестициялар счётида кредитланади. Фараз қилайлик, 1 январь 200x йилда “KKK” компанияси “ТLD” Компаниясидан овоз бериш хуқуқига эга бўлган 10% акцияларини сотиб олди. 1992 йил учун “Т LD ” компаниясининг соф фойдаси 40.000ни ташкил қилган эди, 200 x йилда бу компания 60.000 суммада дивидендлар тўлади. Дивидендларнинг олинишини акс эттириш учун “ KKK ” компанияси қуйидаги журнал ёзувини қилиши керак: Пул маблағлари (60.000 х 10%) ………………………………………………..6.000 Инвестициялардан келган даромад……………………………………………………4.000 “ TLD ” компаниясига қилингаш инвестициялар……………………………………2.000 3.Инвестицияларни баҳолашнинг хусусиятлари. Инвестициялар ҳақиқий қийматгача қайта баҳоланганда, мунтазамликка амал қилиш мақсадида қайта баҳолаш частоталари ишлаб

чиқилади. Масалан, “HHH” компанияси қуйидаги қимматбаҳо қоғозларга эгалик қилади, деб фараз қиламиз: Комп а-ния Акциял ар миқдор и Акциялар нинг сотиб ошиш қиймати Акциян инг хаққони й (бозор) қиймати Жами сотиб олиш ҳара- жатлари 200 x йил 31 декабрда ги умумий бозор қиймати Бозор қиймати нин кўпайиш и (камайи ши) А В С 200 400 100 35 10 90 40 15 50 7.000 4.000 9.000 8.000 6.000 5.000 1.000 2.000 (4.000) 20.000 19.000 (1.000) Сотиб олиш ва хаққоний (бозор) қийматидан, энг кам қиймати бўйича баҳолаш усулининг қўлланилиши, акциялар портфелининг қиймати 1.000га, 20.000дан 19.000га камайтирилишини кўрсатади, бунда А ва В акциялари қиймати 3.000га кўпайган, С компанияники 4.000га камйган. 200 x йилнинг охирида қўллаш лозим бўлган проводка: 200 x йил 31 декабрь: Қисқа муддатли инвестициялар бўйича зарар……………………………………4.000 Қисқа муддатли инвестициялар……………………………………………………….1.000 Хусусий капитал - қайта баҳолаш бўйича тузатишлар ……………………………3.000

Агар “HHH” компанияси илгари сотиб олинган ҳамма акцияларни 200x+1 йил 1 январда сотса, у ҳолда 19.000 олади (агар бозор қиймати 200x йил 31 декабрда ўзгармаса). Фараз қилайлик, 200x+1 йилда “HHH” компанияси LLL компаниянинг қайта баҳоланган акцияларини 6.000га, яъни сотиб олиш нархига нисбатан 2.000 юқори нархга сотди. Бу қуйидаги ёзув билан акс эттирилади: Пул маблағлари……………………………………………… .. ………………….6.000 Қисқа муддатли инвестициялар……….……………… …………….. ……………… 6.000 Хусусий капитал - қайта баҳолаш бўйича тузатишлар……………………………2.000 Қимматбаҳо қоғозлар сотишдан олинган фойда ………………………………2.000 Инвестицияларнинг чиқиб кетиши ҳисоби Қимматбаҳо қоғозларни сотишдан компания одатда фойда олади ёки зарар кўради. Бунда: Даромад ва баланс қиймати орасидаги фарқ даромад ёки харажат сифатида тан олинади; Активни қайта баҳолашдан келган ҳар қандай даромад молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисоботда даромадга ўтказилади ёки бевосита бухгалтерия балансида тақсимланмаган фойдага кушилиши мумкин (бундан танланган усулдан охиригача фойдаланиш керак). Агар инвестиция портфель асосида сотиб олиш ва бозор қийматидан энг кам қиймат бўйича ҳисобланадиган жорий актив бўлган бўлса, сотувдан келган фойда ёки зарар сотиб олиш қийматига асосланган бўлиши керак. Агар инвестиция илгари қайта баҳоланган ёки бозор қиймати бўйича

қайта баҳоланган бўлса, ҳамда кўпайиш қайта баҳолашдан келган даромадга (хусусий капитал)га ўтказилган бўлса, иккита усулни қўллаш мумкин: а) ёки қайта баҳолашдан келган даромад суммасининг молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисоботда акс эттирилиши билан, сотувдан келган даромад суммасига кредитланиши билан; б) ёки қайта баҳолашдан келган даромад суммасининг тақсимланмаган фойдага ўтказилиши билан. Акциялар сотилганда, сотиш ва сотиб олиш қийматлари орасидаги фарқ ҳисобда ва молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисоботда акс эттирилади. Бундай инвестициялар бўйича олинган дивидендлар суммаси “Пул маблағлари” счетининг дебети ва “Дивидедлардан келган даромад” счётининг кредити бўйича акс эттирилади. Фараз қилайлик, ST компанияси 5.000 акциясини M LL l корпорациясига сотади. Бу акциялар ҳар бири учун 35 нарх бўйича сотиб олинди, жумладан хизмат учун брокерга комиссион тўловлари билан бирга. Бу акцияларнинг ҳар бири учун 25 нарх бўйича сотилиши (брокерлик комиссион тўловларидан ташқари) қуйидагича акс эттирилади: 05 декабрда: Пул маблағлари…………………………………………………………..125.000 Инвестицияларни сотишдан кўрилган зарар…………………………… 50.000 Узоқ муддатли инвестициялар…………………………………………………..175.000 К ў чмас мулкка қилинган инвестициялар К ў чмас мулкка қилинган инвестицияларни баҳолаш учун иккита усул қўлланилади: амортизацияланадиган мулкни баҳолашда қўлланиладиган усуллар ва узоқ муддатли инвестицияларни баҳолашда қўлланиладиган усуллар. Инвестициялар тўғрисидаги маълумотларни очиб бериш

Молиявий ҳисоботларда қуйидаги маълумотлар очиб берилади: Ҳисоб сиёсати, қуйидагилар учун: инвестицияларнинг баланс қийматини аниқлаш учун; уларнинг баланс қийматининг ўзгаришини аниқлаш учун; қайта баҳолашдан олиган даромадни ҳисобга олиш усулини аниқлаш учун. Қуйидагилар бўйича даромад моддаларига киритиладиган суммалар: фоизлар, дивидендлар, ижара ва лицензион тўловлар бўйича ; инвестицияларни сотишдан олиган фойда ёки зарарлар бўйича; инвестицияларни баҳолашдаги ўзгаришлар бўйича; Қайта баҳолаш бўйича маълумотлар, жумладан: инвестицияларни қайта баҳолашнинг даврийлиги тўғрисида; қайта баҳолаш усули ва мустақил профессионал баҳоловчини жалб қилиниши тўғрисида. Инвестицияларни сотишга бўлган маълум чекланишлар.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 1. И.А.Каримов. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т., Ўзбекистон, 1995. 2. И.А.Каримов. Ўзбекистон - бозор муносабатларига ўтшнинг ўзига хос йўли. Т., Ўзбекистон, 1995. 3. И.А.Каримов. Ўзбекистоннинг сиёсий-ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг тамойиллари. Т., Ўзбекистон, 1995. 4. Ўзбекистон Республикасида Мулкчилик тўғрисидаги қонун. 1990 йил 31 октябр. - Ўзбекистон ССР Олий Советининг Ведомостлари, 1990 йил №31-33. 5. Ўзбекистон Республикасида Мулкчилик тўғрисидаги қонунга ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида Ўзбекистон Республикасининг 1993 йил 7 май қонуни - Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг ахборотномаси, 1993 йил, 5-сон. 6. Ўзбекистон Республикасидаги корхоналар тўғрисидаги қонун. 1991 йил 15 феврал - Ўзбекистон Республикаси қонун ва фармонлари. Т. “Ўзбекистон” - 1992. 7. Ўзбекистон Республикасининг Кооперация тўғрисидаги 1991 йил 14 июн қонуни - Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1991 йил 8-сон. 8. Ўзбекистон Республикасининг ташқи иқтисодий фаолият тўғрисидаги 1991 йил 14 июн қонуни. - Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси. 1991 йил 8-сон. 9. Давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш тўғрисида Ўзбекистон Республикасининг 1991 йил 19 ноябр қонуни. Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1992 йил, 1-сон.

10. Монополистик фаолиятни чеклаш тўғрисида Ўзбекистон Республикасининг 1992 йил 2 июл қонуни. - Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси. 1992 йил, 10-сон.

Похожие

Узоқ муддатли молиявий қўйилмалар ҳисоби

Капитал қўйилмаларни узоқ муддатли кредитлаш

Қисқа муддатли кредитлашни ташкил қилиш асослари

Капитал қўйилмаларни узоқ муддатли кредитлаш усуллари

Қишлоқ хўжалиги корхоналарининг узоқ муддатли активларини бошқариш