Turizmni rivojlantirishni moliyaviy ta’minlashni rejalashtirish - Экономика - Рефераты

Turizmni rivojlantirishni moliyaviy ta’minlashni rejalashtirish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

73 KB

Turizmni rivojlantirishni moliyaviy ta’minlashni rejalashtirish Reja: 1. Turizmni rivojlantirishni moliyaviy ta’minlash va uning rejalarni bajarishdagi roli. Turizm sohasidagi investitsiya siyosati va strategiyasi 2. Ehtiyojlar va turizmni moliyaviy ta’minlash yo ‘ nalishining tuzilishi 3. Turizmni moliyaviy ta’minlash manbalari 4. Stimulirovanie investitsiy v sferu turizma

1. Turizmni rivojlantirishni moliyaviy ta’minlash va uning rejalarni bajarishdagi roli. Turizm sohasidagi investitsiya siyosati va strategiyasi O‘zbekiston Respublikasining «Turizm to‘g‘rsisida»gi qonuniga muvofiq, ushbu sohadagi iqtisodiy faoliyat turizmning mavjud moddiy- texnika bazasidan samarali foydalanish va yagisini yaratish, davlat byudjetiga valyuta tushumlarini oshirish, aholining bandligini ta’minlashaga va uning turli ehtiyojlarini qondirishdan iborat. Shudan kelib chiqqan holda tadirkorlik faoliyatining har bir sub’ekti taqdim etayotgan loyihalarini mablag‘ bilan ta’minlashning potentsial manbalarini va konkret ehtiyojlarni aniq belgilab olishi zarur. Bunda ular konkret shart-sharoitlar bilan asoslab berishlari kerak. Turizmni rivojlantirish yoki yangi turistik mahsulotlar ishlab chiqishni moliyaviy ta’minlashni rejalashtirayotganda birinchi navbatda quyidagilarga ketadigan xarajatlar hisobga olinadi:  turistik xizmatlarni rivojlantirish va takomillashtirish bo‘yicha konkret (firma) loyihalari rejalarini texnik-iqtisodiy asoslab berish. TIAni, batafsil rejalar va loyihalarni tayyorlash bo‘yicha xarajatlarni quyidagilar o‘z zimmasiga olishlari mumkin: hukumat, viloyat, shahar, va tuman ma’muriyati, bevosita firma va turistik yo‘nalishdagi muassasa;  umummilliy va mintaqaviy miqyoslarda, shuningdek, konkret zonalar va rayonlarda turizmni rivojlantirish rejalarini amalga oshirish.

Moliyaviy rejalashtirish tegishli tadbirkorlik loyihasida nazarda tutilayotgan xizmatlar va ehtiyojlarning har xil turlariga xarajatlarning amaldai davlat, mintaqaviy va mahalliy me’yorlari asosida amalga oshiriladi. Shuning uchun loyihada oxir-oqibatda foydalilik rejalashtirilayotgan tadbirlarning hajmi, sifati, tuzilishi va grafikasiga bog‘liq ekanligini hisobga olgan holda ishlab chiqarish chiqimlarini aniq va asoslanib hisoblab chiqish kerak. Investitsiyalar va ishlab chiqarish chiqimlarining asosiy elementlari moliyaviy rejaga kiritiladi. Bu investitsiyalar va xarajatlarning umumiy summasini hisoblab chiqish, rejalashtirilgan tadbirlarning moliyaviy va iqtisodiy rentabelligini aniqlashga imkon beradi. Ehtimol tutilgan investitsiyalar (o‘z investitsiyalari va tashqi investitsiyalar) va o‘ylab qo‘yilgan rejalarni amalga oshirishga ketadigan iishlab chiqarish chiqimlarining summasini chiqarishda ularni o‘zlashtirish jadvali va mudatlariga alohida e’tibor qaratish lozim, chunki rejani amalga oshirish davrida naqd pullar harakati va foydalarning rejalashtirilgan me’yoriga katta ta’sir ko‘rsatadi. Investitsiyalar ishlab chiqarish xarajatlarining hajmlarini, qoida tariqasida, naqd pullar harakatini tahlil qilish natijalarini hisobga olgan holda yillik asosda rejalashtirish zarur. Turizmni rivojlantirish dasturlari va rejalarida tegishli investitsiya strategiyalari har tomonlama asoslab beriladi. Ular real, niyat qilingan choralarni amalga oshirishga mo‘ljallangan bo‘lishi kerak. Turistik faoliyatni investitsiyalash jarayonida quyidagilarni amalga oshirishi zarur: 1) milliy, mintaqaviy, mahalliy va firma dasturlari va rejalarida nazarda tutilgan tadbirlarni amalga oshirishga investitsiyalarni yo‘naltirish; 2) ularni birinchi navbatda har tomonlama texnik-iqtisodiy asoslashga ega bo‘lgan rejalar va dasturlarga qo‘yish;

1) xorijiy valyutadagi rejalarni amalga oshirishga ketadigan xarajatlarni iloji boricha kamaytirishni nazarda tutish; 1) ichki, hamkorlikdagi va xorijiy investitsiyalarning manbalarini topish; 3) ichki va tashqi turizmni rivojlantirish dasturlari va rejalarini bajarishda huquqiy, soliq va ma’muriy tuzilmalar tomonidan ko‘rsatiladigan qo‘llab-quvvatlashlardan maksimal foydalanish; 4) eng qisqa muddatlarda eng katta daromad olishga imkon beradigan eng istiqbolli loyihalarga investitsiyalar qo‘yish; 5) tadbirkorlik loyihalarining dasturlari, rejalari va tadbirlari bajarilishining muddatlari va sifatini nazorat qilish. Turizm sohasidagi investitsiyalashning eng asoslangan strategiyasi eng kam sarf qilib, eng ko‘p foyda olishni ta’minlashi kerak. 2. Ehtiyojlar va turizmni moliyaviy ta’minlash yo‘nalishining tuzilishi Biror tadbirkorlik loyihasini amalga oshirishga xarajatlarning umumiy summasi quyidagi chiqimlarni o‘z ichiga oladi: asosiy va aylanma kapital (investitsiyalar)ni shakllantirishga ketadigan sarflar, ishlab chiqarish sarflari va mahsulot o‘tkazish sarflari. Asosiy kapital – turistik korxonani qurish, qayta ta’mirlash va kengaytirishga, shuningdek uni zarur jihozlar va infrastruktura bilan jihozlashga ketadigan mablag‘lardir. Asosiy kapital shuningdek ishlab chiqarish, yangi mahsulotni tayyorlashga ketadign dastlabki va kapital xarajatlarni ham o‘z ichiga oladi. Dastlabki xarajatlar quyidagilarga ketadigan mablag‘lardir:

 yer uchastkasini va turizm ob’ektlarini rivojlantirish uchun rejada nazarda tutilgan maydonchalarni tayyorlashga;  zarur binolar va inshootlarni qurish (sotib olish)ga, jumladan ijaraga olingan binolar va xonalarni ta’mirlash yoki qayta qurishga;  materillar va asbob-uskunalarga;  asosiy kapitalning ba’zi sotib olingan qismi (yer uchastkasi, sanoat mulki va boshq.). Kapital xarajatlar asosiy faoliyatdan oldingi bosqichda shakllanadigan xarajatlar bo‘lib, quyidagilarga ketgan sarflarni o‘z ichiga oladi: 1) turistik firma yoki turistik ob’ektni qayddan o‘tkazish va tuzish, qimmatli qog‘ozlar emissiyasi (prospetlar, reklamalar, ommaviy axborot vositalari orqali e’lonlar, komission va brokerlik operatsilari, aktsiyalar chiqarish va joylashtirish va b.)ga; 2) dastlabki tadqiqotlarga (investitsiyadan oldingi, kon’yunkturaviy, injenerlik va boshqa tadqiqotlar, loyiha-konstruktorlik hujjatlari), maslahatchilarga mukofotlar, qurilish-montaj ishlarini loyihalashtirish va unga rahbarlik qilishga, boshqa dastlabki xarajatlar; 3) Firmaning faoliyatiga tayyorgarlik ko‘rish: oylik va ijtimoiy sug‘urtaga pul o‘tkazishlar, borib-kelish xarajatlari, vaqtinchalik xonalar ijarasiga, kompyuter va boshqa vositalarga, bo‘lajak faoliyatni reklama qilish va mahsulot o‘tkazish tarmog‘ini yaratishga, kadrlar tayyorlash va qayta tayyorlash, zayomlar bo‘yicha foizlar to‘lashga ketgan sarflar; 4) ob’ektlarni ekspluatatsiyaga topshirishga (ob’ektni faoliyatga dastlabki tavyyorlaganligi uchun xodimlarga ish haqi, ishlab chiqarish va yordamchi materiallarning qiymati, yordamchi va boshqa vositalarga ketgan sarflar).

Aylanma kapital – turistik soha ob’ektining o‘z dasturiga muvofiq ravishda xo‘jalik faoliyatini amalga oshirishi uchun zarur bo‘lgan moliyaviy vositalardir. Kapitalning ushbu turiga ehtiyojni belgilashda birinchi navbatda firmaning joriy aktivlari va passivlari bilan ta’minlangan kunlarining minimal miqdori aniqlanadi. Keyin quyidagilar hisoblab chiqiladi: turistik mahsulotning yillik tannarxi, o‘zgaruvchan ishlab chiqarish sarflari va qaytish koeffitsenti (bir yildagi kunlar sonini minimal ta’minlash kunlari soniga bo‘lish orqali aiqlanadi). So‘ngra joriy aktivlar va passivlarning har bir moddasi bo‘yicha chiqimlar tegishli qaytish koeffitsentiga taqsimlanadi. Joriy aktivlar summasidan joriy passivlar summasini chiqarib tashlash yo‘li bilan sof aylanma kapital summasi olinadi. U o‘z ichiga quyidagilarni oladi:  begona tashkil o tlarning turistik mahsulotni ishlab chiqarishda foydalanilayotgan xizmatlariga (joylashtirish, yashash, oziq-ovqat, transport, tibbiy sug‘urta va sh.k.larga ) bo‘lgan huquqni sotib olishga ketadigan sarflar;  ishlab chiqarish xodimlarining faoliyati bilan bog‘liq sarflar (ish haqi, ijtimoiy ehtiyojlarga che g irmalar va b.);  nakladnoy xarajatlar. TIA bosqichida aylanma mablag‘larga bo‘lgan ehtiyojni aniqlash juda muhim, chunki bu tadbirkorni o‘z faoliyatini mablag‘ bilan ta’minlashning qo‘shimcha vositalari haqida o‘ylashga majbur qiladi. Jadvalda moliyaviy resurslarga bo‘lgan umumiy ehtiyoj jamlangan (1.- jadvalga qarang). 1.-jadval Investitsiyalash toifalari bo‘yicha moliyaviy resurslarga bo‘lgan ehtiyoj № Tr Investitsiyalash toifasi Summa, mln. (sum.) pul. Birligida. 1. Dastlabki xarajatlar

2. Firma faoliyatiga (yangi turistik mahsulot yaratishga ) tayyorgarlik davridagi kapital xarajatlar 3. Turistik ob’ektning to‘la faoliyat ko‘rsatishidagi aylanma kapital Investitsiyalarnig umumiy summasi 3. Turizmni moliyaviy ta’minlash manbalari Dastlabki investitsiyalar va kapital xarajatlarni ta’minlash firma mablag‘lari, uzoq muddatli zayomlar va kreditlar hisobidan amalga oshirilishi mumkin. Aylanma kapital tijorat banklari, yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan beriladigan qisqa yoki o‘rta muddatli mablag‘lar hisobidan shakllanadi. Shu bilan birga turistik korxonalar yoki ular birlashmalarining kapitali faqat dastlabki sarflarnigina emas, balki aylanma mablag‘larga bo‘lgan ehtiyojlarning bir qismini ham qoplash uchun ishlatilishi mumkin (yuqori dividendlar kutiladigan sharoitlarda). Boshqa tomondan, agar nisbatan arzon bo‘lgan qisqa muddatli yoki uzoq muddatli kredit bor bo‘lsa, loyihalardagi tadbirlarni ana shunday zayomlar hisobidan mablag‘ bilan ta’minlagan ma’qulroq. Barcha holatlarda uzoq muddatli qarzdorlik va aktsionerlik kapitali o‘rtasidagi to‘g‘ri nisbatga rioya qilish zarur. O‘z kapitali yoki aktsionerlik kapitalining salmog‘i qanchalik yuqori bo‘lsa, alohida aktsiyaga daromad shunchalik kam bo‘ladi, chunki dividendlar aktsiyalarning katta miqdorlari o‘rtasida taqsimlanadi. Bosha tomondan, zayom mablag‘larining ulushi

qanchalik yuqori bo‘lsa, to‘lanadigan kredit foizlarining summasi shuncha yuqori bo‘ladi. Shuning uchun moliyaviy rejani ishlab chiqishda mablag‘ bilan ta’minlashning muqobil shakllari va sxemalari sinchiklab baholanadi. Moliyaviy reja zarur mablag‘larni va rejalashtirilayotgan foydani olish talablariga javob berishi kerak. Tadbirkorlik loyihasini amalga oshirish uchun quyidagilar jalb qilinishi mumkin:  tabiiy zonalar va umumdavlat ahamiyatidagi infrastruktura ob’ektlarini riovjlantirish, tarixiy-madaniy yojgorliklar va boshqa muhim diqqatga sazovorliklarni yangilashga davlat asignatsiyalari;  moliyaviy ta’minlashning boshqa manbalari – lizing (qaytadigan mablag‘lar), mahalliy byudjet, byudjetdan tashqari fondlar va boshqalar. 4. Turizm sohasida investitsiyalashtirishni rag`batlantirish Ichki va tashqi turizm sohasiga turistlarni ommaviy jab qilish va tarmoqni samarali rivojlantirish bo‘yicha vazifalarni hal qilish ko‘pincha unga yo‘naltirilayotgan investitsiyalarni rag‘batlantirishga bog‘liq. Turizmni rivojlantirish bo‘yicha jahon va mamlakatimiz amaliyoti shuni ko‘rsatmoqdaki, iqtisodiyotning shu sohasiga qilinadigan investitsiyalarni rag‘batlantirishning asosiy turlaridan biri davlatning asoslangan soliq siyosati, shuningdek, davlatning yuqori mahsuldor turistik infrastruktura ob’ektlarini yaratishni moliyaviy ta’minlashdagi faoli ishtiroki hisoblanadi. Soliq tizimning samaradorligi ko‘p jihatdan soliq bazasini hisoblash, soliq stavkalarini hisoblash bo‘yicha amal qilayotgan metodikasi va asosan

turizmni har tomonlama rivojlantirishni rag‘batlantirishga yo‘naltirilayotgan soliq imtiyozlari hisoblanadi. Soliq mexanizmini qo‘llar ekan, davlat turistik tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishni moliyaviy ta’minlash uchun qulay sharoit yaratishga ko‘maklashadi. Bundan tashqari, turistik korxonalarning foydasiga soliq solish ham turli soliq imtiyozlari tizimi bilan bog‘liq bo‘lishi kerak. Masalan, milliy turistik manfaatlar doirasida joylashgan ob’ektlarni mablag‘ bilan ta’minlovchi investorlarga soliq imtiyozlari beriladi. 3-5 yil davomida yangi yaratilayotgan ob’ektlar, olinayotgan foyda soliqqa tortilmaydi. Soliq imtiyozlari va chegirmalarinining ro‘yxati ancha uzun. Masalan, bevosita ishlab chiqarish xarajatlaridan tashqari, soliqqa tortiladigan summa hisobidan turli fondlarga pul o‘tkazishlar, ilmiy tadqiqotlarga qilingan xarajatlar, dividendlar, qarzdorlik bo‘yicha foizlarni chiqarib tashlashga ruxsat beriladi. Chiqimlarning bir qismi sifatida amortizatsiya xarajatlari ham soliqqa tortilmaydi. Amortizatsiya bilan birga soliqqa tortishdan turli rezerv fondlari ozod qilinadi (xayriya, nafaqa fondlari va b.). Katta bo‘lmagan korxonalarga maxsus imtiyozlar beriladi. Masalan, AQShda yillik daromadi 75 ming dollargacha bo‘lgan kompaniyalarga bir yil davomida qiymati 10 ming dollargacha bo‘lgan yangi jihozlarni to‘lalilgicha hisobdan chiqarib tashlashga (spisat qilishga) ruxsat beriladi. Ichki va xorijiy turizmni rivojlantirish sohasida Turkiya, Tunis, Shveytsariya, Isroil kabi davlatlarda katta imtiyozlar beriladi. O‘zbekistonda turizmni rivojlantirish va zamonaviylashtirishni mablag‘ bilan ta’minlashga beriladigan imtiyozlarning asosiy turlari quyidagilardir:

 investitsiyalarga soliqqa tortish borasidagi imtiyozlar – firmalarni qurilish, qayta qurish va jihozlar sotib olishdagi korporativ soliqdan ozod qilish;  bojxona imtiyozlari – imtiyozli moliyaviy ta’minlash sertifikatlariga mos keladigan holda mamlakatga olib kirilayotgan mashinalar va asbob-uskunalar, jihozlarni soliq to‘lashdan ozod qilish, shunindek turistlarning krishi va chiqishini rasmiylashtirishda pasaytirilgan stavkalar;  valyuta imtiyozlari – litsenzion faoliyatga ega kompaniyalar va firmalarni yillik valyuta solig‘idan ozod qilish;  ob’ektlarni davlat tomonidan imtiyozli tarzda mablag‘ bilan ta’minlash, shuningek ma’lum vaqt davomida ulardan imtiyozli foydalanish;  boshqa imtiyozlar – zarur infrastrukturani rivojlantirishga, 49 yil davomida yerga ijara haqini to‘lashga, suv ta’minoti to‘lovlari va elektr energiyasi xarajatlariga va h.k. Bunday soliq siyosati turizmning rivojlanishiga, xorijiy va ichki investitsiyalarning o‘sishiga, turistik sanoatni kengaytirishga va takomillashtirishga xizmat qiladi. Ta’kidlash joizki, chuqur o‘ylangan moliyaviy va soliq siyosati boshqa mamlakatlardan turistlarni O‘zbekistonga ommaviy jalb qilish, ichki turizmni rivojlantirish va uning samaradorligini oshirish bo‘yicha vazifalarni hal qilishning muhim omillaridan biri hisoblanadi. Xulosa. Oxirgi yillardagi har xil siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy o`zgarishlarga qaramay, mamlakatimizdagi turizm sanoati yildan-yilga barqaror ravishda

mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarishni ko`paytirib borayotgan xalq xo`jaligi tarmog`i bo`lib qolmoqda. Mamlakatimizdagi turistik xizmatlar bozorida hozirgi vaqtda asosan an'anaviy shakllar faoliyat ko`rsatmoqda. Agar yo`llanmalarning narxi doimiy oshib boradigan bo`lsa, dam oluvchilar soni ham tegishlicha kamayib boradi. Yuqorida aytilganlardan shu narsa kelib chiqadiki, hozirgi sharoitlarda O`zbekistonda eng dolzarb muammolardan biri turistik sohani qayta tashkil qilish, uning rentabelligini, birinchi navbatda, yuqori texnologiyali komplekslar va tegishli infrastrukturaga ega turistik markazlarni tashkil qilish evaziga oshirish hisoblanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar. 1. «O`zbekistonda turizmni rivojlantirishning 2005 yilgacha bo`lgan davlat dasturi», O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I. A. Karimovning 15.04.1999 yildagi UP -2286 farmoni . 2 . Дурович А.П. Маркетинг в туризме. Учебное пособие, 2004 г. 3 . Жукова М.А. Индустрия туризма: М 2003 г 4 . Квартальнов В.А. Мировой туризм на пороге 2010 года: прогнозы и реальность. М.: Финансы и статистика.2003. 5 . Маринин М.М. Туристские формальности и безопасность в туризме.2004. 6 .Планирование туризма. Учебное пособие. Юреев А.П. Донецк 2003 г. 7 Реклама в туризме Учебное пособие Дурович А.П. 2003 г. Харрис Г. Кац К.М. Стимулирование международного туризма в 21 век. ( Пер . с анг .) М .: Финансы и статистика .2002. 9 .Tourism and Poverty Alleviation-Recommendations for Action.WTO.2004. 10 . Internet saytlari. www.peugeotufa.ru – цены услуг www . world - tourism . org – Всемирная туристская организация

Похожие

Turizmni rejalashtirish kursining predmeti va vazifalari

Razdel turizmni rejalashtirishning strategik jihatlari

Moliyaviy oqimlar indikativ rejalashtirish va tartibga solishning obyekti sifatida

Turizm sohasidagi milliy, mintaqaviy va firma ichidagi rejalashtirishning mohiyati va metodologik asoslari

Turizmni rivojlantirish shakllari