Turizmni rejalashtirish kursining predmeti va vazifalari - Экономика - Рефераты

Turizmni rejalashtirish kursining predmeti va vazifalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

74.5 KB

T urizmni rejalashtirish kursining predmeti va vazifalari Reja : 1. Turizmning milliy iqtisodiyotda tutgan o‘rni 2. O‘zbekistonda turizmni rivojlantirishning istiqbollari 3. «Turizmni rejalashtirish» kursining asosiy vazifalari

Turizmning milliy iqtisodiyotda tutgan o‘rni Ekspertlarning baholashicha, XXI asrda jahon iqtisodiyotini harakatga keltiruvchi kuch turizm bo‘ladi. 2010 yilga borib dunyoda turistik sayohatlar soni ikki marta ko‘payishi bashorat qilinmoqda. Bugungi kundayoq foydaliligi bo‘yicha turistik xizmatlar eksporti va importi jahon tovar oborotida uchinchi o‘rinni egallamoqda va dunyo ichki yalpi mahsulotida o‘ndan bir qismni tashkil qilmoqda. Iqtisodiy faoliyatning ko‘plab sohalari uchun turistik biznesni rivojlantirishning ahamiyati naqadar kattaligini baholash qiyin. Turizm tashqi iqtisodiy aloqalarda alohida o‘rin tutadi. Undan olinadigan daromadlar xorijga mahsulot va mehnat chiqarmay turib chet el valyutasini olishning muhim usullaridan biri hisoblanadi. Turistik biznesni «valyutaning ko‘rinmas eksportchisi» deb atalishi bejiz emas. Turizmdan olinadigan mablag‘ tushumlari daromadga aylanadi va iqtisodiyotning turli sohalarida aylanishda davom etaveradi. Eng yirik yuqori daromadli va eng dinamik tarmoqlardan biri bo‘lmish, daromadliligi bo‘yicha faqat neft qazib olish va qayta ishlashdan keyin turadigan turizm, Butun jahon turistik tashkiloti (BTT) sayyoramiz ishlab chiqarish-servis bozorining 10 % ni ta’minlaydi. Dunyo ichki milliy mahsulotining 6%, jahondagi investitsiyalarning 7%, dunyo iste’mol xarajatlarining 11 %, butun soliq tushumlarining 5–6%, har 16- ishchi o‘rni mana shu mehmondo‘stlik sohasiga to‘g‘ri keladi. Keltirilgan raqamlar turizm sanoati faoliyat ko‘rsatishning bevosita samarasini tavsiflaydi. Sof iqtisodiy samara bilan birga,bu soha inson hayotiy kuchining qayta tiklanishi va o‘z bo‘sh vaqtidan oqilona foydalanishini ta’minlaydi. Ilmiy- texnik taraqqiyot bir tomondan jismoniy charchashning kamayishiga olib

kelgan bo‘lsa, ikkinchi tomondan asabiy zo‘riqishlarga olib kelkelmoqda. Shu munosabat bilan dam olishni rejalashtirish vap tashkillashtirishning roli oshib bormoqda. Turizm bo‘yicha Gaaga deklaratsiyasida quyidagicha ta’kidlab qo‘yilganligi tasodif emas: «dam olish, bo‘sh vaqt va ham to‘lanadigan davriy ta’tilga bo‘lgan huquq, shuningdek, bu vaqtdan ta’tillar o‘tkazish maqsadida, ma’rifiy va sayr maqsadlarida erkin borib-kelishlar uchun foydalanish huquqi, ham ichki, ham xalqaro turizmdan olinadigan farovonliklardan foydalanish» – eng zarur narsalardan biri hisoblanadi. Turizm taassurotlarning xilma-xilligini, shart-sharoitning va faoliyat turlarining rang-barang o‘zgarishini ta’minlaydi, asabiy zo‘riqishning kamayishiga samarali ko‘maklashadi. Hozirgi sharoitlarda bu tarmoqning ahamiyati va uning xalqaro, jumladan, hukumatlararo va shaxslararo munosabatlarga ta’siri ham doimiy ravishda o‘sib bormoqda. «Turizmni avvalambor mamlakatlar va qit’alar o‘rtasidagi munosabatlar jihatidan olib qarash kerak. Xalqaro turistik aloqalar qanchalik muntazam tus olaversa, jahon iqtisodiyoti shunchalik oldindan bashorat qilinishi, dunyo kon’yunkturasi esa shunchalik barqaror bo‘lishi mumkin». Hozirgi jahon xalqaro turizmining ahvolini Rossiyalik olimlar bilan birga tahlil qilgan kanadalik olimlar shunday xulosaga keldilar. Turistik biznes har qanday davlat, viloyat, tumanning iqtisodiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Ba’zi g ‘arbdagi iqtisodiyotchilarning baholariga qaraganda, undan olinadigan pul tushumlari bir yil davomida 3 martadan besh martagacha muomalada bo‘ladi. Katta mablag‘lar talab qilishiga qaramay, turizm sohasiga kapital qo‘yish ancha foydalidir, chunki bu mablag‘lar nisbatan tezroq o‘zini oqlaydi, boz ustiga ko‘proq xorijiy valyutada sarmoya

keltiradi. Turizmdan olinadigan tushumlar yuqori sur’atlar bilan ko‘payib bormoqda. BTT bashoratiga qaraganda, 2010 yilda xalqaro sayohatlar ishtirokchilarining soni 1 mlrd kishidan oshib ketadi, turizm sanoatidan olinadigan daromadlarning umumiy summasi esa 1550 mlrd. AQSh dollariga etishi mumkin. Bu aytib o‘tilganlar turizm mamlakatlar va mintaqalar iqtisodiyotini rivojlantirish uchun muhim ahamiyat kasb etadi, degan xulosaga olib kelishi mumkin. U yigirma birinchi asr jahon xo‘jaligining ustuvor tarmoqlaridan biri hisoblanadi. 2. O‘zbekistonda turizmni rivojlantirishning istiqbollari O‘zbekiston Respublikasining turistik sohasi jahon turistik jarayonining ajralmas tarkibiy qismi bo‘lib, BTT ekspertlarining bashorati unga to‘la taalluqlidir. Tahlil shuni ko‘rsatmoqdaki, keyingi yillardagi barcha siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy beqarorliklarga qaramay, mamlakat turizm sanoati davlat investitsiyalarisiz va dotatsiyalarisiz tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish hajmini oshirib borayotgan xalq xo‘jaligi tarmoqlaridan biridir. O‘zbekiston zamonaviy turizm sanoatini rivojlantirish uchun barcha zarur narsalarga ega. Buyuk Ipak Yo‘li ustida joylashgan Vatanimiz qulay tabiiy-iqlim sharoitlariga, boy tarixiy, madaniy merosga va ayni paytda ham ichki, ham xalqaro turizmni rivojlantirish uchun yuqori salohiyatga ega. Yuqorida ko‘rsatilgan omillarga muhim ahamiyat berilarkan O‘zbekiston Respublikasida turizm sanoatini rivojlantirish borasida bir qator chora tadbirlar amalga oshirilmoqda.

Bozor munosabatlari shakllanayotgan hozirgi bosqichda tashqi va ichki muhitning tez o‘zgarib turishi munosabati bilan O‘zbekiston turizm bozorini rivojlantirishda ham bir qator muammolar mavjudligini ochiq tan olish zarur. Xususan, iqtisodiyotimizdagi ba’zi qiyinchiliklar mavjudligi, iqtisodiyotning umumiy ahvoli juda ham qoniqarli davrajada emasligi, buning natijasida aholi to‘lov qobiliyatining va turistik xizmatlarga talab darajasining pastligi, tarmoq moddiy bazasining yuqori darajada emasligi, xorijiy turizmning kuchli rivojlanmaganligi bu bozorga salbiy ta’sir o‘tkazmoqda. O‘z navbatida, bunday holat turizm tarmog‘iga valyuta mablag‘lari va davlat hamda mamlakatimiz va xorijiy investorlar tomonidan qo‘yiladigan investitsiyalarning hajmi kam bo‘lishiga olib keladi. Butun dunyoda turizm ancha katta foyda keltiradi va iqtisodiyotning rivojlanishiga ko‘maklashadi. Bu esa hozirgi kunda O‘zbekiston uchun ham muhim omildir. Turizm bozori doimiy rivojlantirish va nazorat qilish asosida boshqarishga muhtoj bo‘lib, bunda ilmiy va oqilona rejalashtirish printsiplaridan foydalanish zarur. Shundagina turizm davlatga katta iqtisodiy foyda keltirishi, shuningdek, ekologik shart-sharoit va jamiyatdagi ijtimoiy- madaniy jarayonlarga yaxshi ta’sir ko‘rsatishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasining «Turizm haqida»gi qonuni turizmni rivojlantirish bo‘yicha milliy, mintaqaviy, mahalliy dasturlar ishlab chiqish, ushbu yuqori rentabelli iqtisodiyot tarmog‘ining oyoqqa turishi uchun me’yoriy-huquqiy baza yaratish asosida turizm sohasida davlat siyosatini amalga oshirishni nazarda tutadi. So‘nggi yillarda davlat tuzilmalarining turizmga nisbatan munosabati keskin o‘zgarmoqda. Ular turizmda milliy iqtiosiyotning inqirozdan chiqishi, bozor hududini shakllantirish, davlat byudjetiga katta mablag‘lar

tushishining amaliy usulini, bo‘sh vaqtdan oqilona foydalanish, dam olish vaqtini mazmunli o‘tkazish shaklini, xalqni mamlakatning tarixiy-madaniy qadriyatlariga jalb qilish usulini ko‘rmoqdalar. Xorijiy mutaxassislar O‘zbekiston Respublikasini uning nodir tabiiy resurslari va tarixiy-madaniy merosi tufayli turistik jihatdan istiqboli porloq malakatlar jumlasiga kiritadilar. Turistik sohaga rahbarlikni amalga oshirish uchun O‘zbekiston Respublikasi «O‘zbekturizm» kopaniyasi tuzilgan bo‘lib, u davlat manfaatlari va xalqaro amaliyot me’yorlarini hisobga olgan holda turizm faoliyatini muvofiqlashtirib turadi. O‘zbekistonning milliy-madaniy tiklanishi sharoitida ichki turizmning roli tobora ortib bormoqda. Shuning uchun O‘zbekturizm kompaniyasining rejalarida u ning ijtimoiy, iqtisodiy va bilish funktsiyalarini har tomonlama qo‘llab-quvvatlash nazarda tutilgan, chunki bozor munosabatlariga o‘tishda aynan ularga katta zarar etadi. Hozirgi kunda odamlar mavzui tarixiy-bilish va davolanish-sog‘liqni tiklash marshrutlarini kam tanlaydilar. Ular savdo qilish va foyda olish uchun chet elga borishni ma’qul ko‘radilar. Yigirma birinchi asrda O‘zbekiston Respublikasidagi turistik faoliyatning asosiy maqsadi mehmondo‘stlik sanoatini yanada rivojlantirish uchun tashkiliy-huquqiy va iqtisodiy muhit yaratish, respublikamiz tabiiy va tarixiy-madaniy salohiyatidan samarali foydalanish asosida raqobatbardosh turistik xizmatlar bozorini shakllantirish, uning ijtimoiy-iqtisodiy manfaatlari va ekologik xavfsizligini ta’minlashdir. Ushbu maqsadlarga erishish uchun quyidagi asosiy vazifalarni hal qilish talab etiladi:

turistik sohani moliyaviy-iqtisodiy tartibga solishning samarali mexanizmlarini joriy qilish, mablag‘ bilan ta’minlash manbalarini aniqlash, bu tarmoqdagi investitsiya siyosatining eng maqbul modelini yaratish; tarmoqni boshqarishning tashkiliy tuzilmalarini takomillashtirish; mamlakat hududini ilmiy asoslangan holda rayonlarga bo‘lish orqali turizmning tabiiy va tarixiy-madaniy salohiyatidan eng maqbul darajada foydalanishni ta’minlash. Qo‘yilgan vazifalarni bajarish uchun tarmoq xodimlari O‘zbekiston Respublikasining «Turizm to‘g‘risida»gi qonuniga va shu sohada chiqarilgan me’yoriy-huquqiy hujjatlarga asoslanishlari kerak. 3. « Turizmni rejalashtirish » kursining asosiy vazifalari « Turizmni rejalashtirish » kursining predmetiga rejali asosda turizmni maqsadga yo ‘ naltirilgan holda tashkil qilish qonuniyatlari , tamoyillari va uslublari kiradi . Fanni o ‘ rganish quyidagi maqsadlarni belgilab beradi : - rejalashtirishning roli va o ‘ rnini anglash , turizmni rivojlantirish bo ‘ yicha nazariy ta ’ limotlar va mavjud dunyo tajribalari bilan tanishish ; - turizmning barcha turlari va shakllarini rivojlantirishni rejalashtirish va yondashishlarni , davlatning bu sohadagi siyosati yo ‘ nalishlarini tushunish ; - uzoq muddatli , strategik , barqaror va tezkor rejalashtirish usullarini o ‘ zlashtirib olish , turizmni rivojlantirish va zamonaviylashtirish rejalari va dasturlarini shakllantirish , ularni har tomonlama asoslab berish va bajarilishini nazorat qilish uslubi bilan tanishish ; - turizmning milliy , mintaqaviy , mahalliy iqtisodiyotga qo ‘ shadigan hissasisini , shuningdek , uning ijtimoiy - madaniy va ekologik ta ’ sirini iqtisodiy baholash va tahlil qilish ko ‘ nikmalarini egallash .

Turizmni rejalashtirish masalalariga o ‘ tishdan oldin , turistik biznesni belgilaydigan asosiy atamalarni ko ‘ rib chiqish maqsadga muvofiq bo ‘ ladi . Bunday atamalar jumlasiga «turizm», «turistik resurslar», «turistik mahsulot», «turistik xizmatlar» va sh.k.lar kiradi. Ilmiy adabiyotlarda «turizm» tushunchasining shakllanishiga nisbatan turli xil yondashuvlar mavjud. 1993 yilda BMTning Statistika qo‘mitasi turizmning quyidagi ta’rifini qabul qildi: «Turizm – sayyohlik qilayotgan va dam olish, ishbilarmonlik va boshqa maqsadlarda o‘zining odatdagi muhitidan tashqarida, ketma-ket bir yildan ortiq bo‘lmagan davr mobaynida joylashgan shaxslarning faoliyatidir». Turistik sayohatning maqsadini ta’minlar ekan, mehmondo‘stlik sanoati ko‘plab turdagi zaxiralarni o‘zlashtiradi va ularni iste’mol uchun tayyorlaydi. Turistlar uchun iste’mol ob’ekti sayohatdan iborat. U mazkur davr mobaynida ehtiyojlarni qondirishi mumkin bo‘lgan tovarlar va xizmatlarning foydaliligi bilan belgilanadi. Aynan shu foydalilik sayohat qiluvchilarning o‘ziga xos ehtiyojlaridan iborat. Bular quyidagilardir: odatdagidan farq qiluvchi sharoitlarda tunash; turistik farovonliklarni ishlab chiqarish va iste’mol qilish amalga oshiriladigan jo‘g‘rofiy muhit; foydalaniladigan mehnat vositalari (mehmonxona va tarixiy-madaniy markazlar, transport va sh.k.). Turistlarning sayohat va doimiy yashash joyidan tashqarida bo‘lishlari vaqtida ularga tovarlar va xizmatlarni xarid qilishda turli qulayliklarni ta’minlovchi barcha faoliyatlarning yig‘indisi turistik xizmat deb ataladi. Turictik xizmat bir vaqtning o‘zida kompleks va maxsus xususiyatga ega: birinchisi – sayohatdagi turistning xilma-xil ehtiyojlarini qondirishni nazarda tutadi; ikkinchisi esa – o‘troq yashash paytidagi xizmat

ko‘rsatishdan umuman farq qiladigan tashkillashtirish va tuzilishni nazarda tutadi. Taklif etiladigan turistik xizmatlar, qoida tariqasida, hududlar bo‘ylab taqsimlangan. Ulardan ba’zilari (axborot beruvchi, vositachilik va sh.k.)ni turistlar yashash joylarida oladilar, boshqalari (transport, axborot va boshq.)ni – sayohat paytida, uchinchlari (ovqatlanish, tunash, ko‘ngil ochish, davolanish va sh.k.)larni belgilangan turistik joyda oladilar. Oldi-sotdi va xizmatlar taqdim etish aktlarining vaqt va joy bo‘yicha mos kelmasligi ma’lum tashkiliy qiyinchiliklar tug‘diradilar. Turizmning moddiy-texnika bazasini yaratish va qo‘llab-quvvatlash xizmatlar va tovarlar ishlab chiqarishni keltirib chiqaradi. Ular quyidagi guruhlar bo‘yicha tasniflanadi: - turistlarni joylashtirish (mehmonxonalar, motellar, kempinglar, pansionatlar, turistik bazalar, xususiy sektor xonadonlari, palatkalar, kemalar, poezdlar, yaxtalar va sh.k.); - oziq-ovqat bilan ta’minlash (restoranlar, kafelar, oshxonalar va sh.k.); - boriladigan mamlakat bo‘ylab harakatlanish, boshqa mamlakatlarning hududi bo‘ylab tranzit o‘tish; - reklama va mahsulotini o‘tkazish (firmalarning marshrutlarni ishlab chiqish, transportda, joylashish vositalarida o‘rin bronlashtirib qo‘yish bo‘yicha xizmatlari); - ekskursiyalar o‘tkazish (tarjimonlar, ekskursovodlarning xizmatlari); - turistlarning ishbilarmonlik va ilmiy qiziqishlarini qondirish (kongresslar, assambleyalar, ilmiy konferentsiyalar, simpoziumlar, yarmarkalar, ko‘rgazmalar, ham umumiy, ham maxsus maqsadlarda o‘tkaziladigan savdo-sotiq tadbirlarida ishtirok etish);

- madaniy ehtiyojlarni qondirish (teatrlar, kinoteatrlar, muzeylar, ko‘rgazmalar, rasmlar galereyalari, parklar, tabiiy va tarixiy qo‘riqxonalar, sport musobaqalari, tarix va madaniyat yodgorliklarini borib ko‘rish va h.k.); - ma’muriy-huquqiy talablar va rasmiyatchiliklarni nazorat qilish (chegara, bojxona, karantin, valyuta, politsiya xizmatlari), shuningdek hujjatlarni rasmiylashtirish (vizalar, pasportlarni va sh.k); - turistlar uchun turli xil axborotlarni berish ( Ye r shari u yoki bu mintaqasining turistik resurslari, u y erdagi joylashish vositalari, bojxona va chegara rasmiyatchiliklari, boriladigan mamlakat valyutasining kursi, marshrutlar va sh.k.); - axborot vositalari (gazetalar, jurnallar, kitob nashrlari); - tabiatni, tarixiy va madaniy merosni qo‘riqlash xizmatlari; - umumiy va maxsus savdo xizmatlari (estaliklar, sovqalar, otkritkalar va sh.k.larni sotish); - sug‘urta va tibbiy xizmat ko‘rsatish; - davlat va jamoat turistik organlari, xorijiy yuridik shaxslar va firmalarning xizmatlari. Xizmatlarning bu barcha guruhlari turistik faoliyat yo‘nalishlarini belgilashda, ayniqsa, rejalashtirish kontseptsiyasining asosiy dastlabki shart- sharoitlarini tahlil qilishda hisobga olinishi kerak. Bu asosiy dastlabki shart- sharoitlar quyidagilardan iborat: o‘z-o‘zini namoyon qilayotgan odamga (iqtisodiy yoki ijtimoiy sub’ekt sifatidagi odamdan farqli ravishda) tavakkal qilinadi; firma birgalikdagi qadriyatlar bilan birlashadigan modellardan tashkil topgan organizm sifatida qaraladi. Mutaxassislar haqli ravishda yagona, ideal boshqaruv modeli yo‘q deb hisoblashadi, chunki har bir firma o‘ziga xos, u o‘zining modelini izlashi

kerak. Bu xulosa turistik biznesni rejalashtirish masalalariga ham taalluqlidir. Xulosa. Keingi yillarda davlat tuzilmalarining turizmga nisbatan munosabati keskin o`zgarmoqda. Ular turizmda milliy iqtisodiyotning inqirozdan chiqishi, bozor hududini shakllantirish, davlat byudjetiga katta mablag`lar tushishining amaliy usulini, bo`sh vaqtdan oqilona foydalanish, dam olish vaqtini mazmunli o`tkazish shaklini, xalqni mamlakatning tarixiy-madaniy qadriyatlariga jalb qilish usulini ko`rmoqdalar. Xorijiy mutaxassislar O`zbekiston Respublikasini uning nodir tabiiy resurslari va tarixiy-madaniy merosi tufayli turistik jihatdan istiqboli porloq malakatlar jumlasiga kiritadilar.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR O`zbekiston Respublikasining «Turizm to`g`risidagi qonuni». Xalq so`zi gazetasi 14.09.1999. 2 . Биржаков.Б. Никифроф В.И. Индустрия туризма: 2003 г 3 . Бгатов А.П. Туристские формальности. Учебное пособие. 2004. 4. Гостинечное и рестара н ное дело туризм: Сборник нормативных документов 2004 г. 5 . Квартальнов В.А. Мировой туризм на пороге 2010 года: прогнозы и реальность. М.: Финанс и статистика.2003. 6 . Маринин М.М. Туристские формальности и безопасность в туризме.2004. 7 . Организация международного туризма Учебник 2-е изд перераб и доп, (ГРИФ) Сенин В.С. 2003г. 8 . Планирование туризма. Учебное пособие. Юреев А.П. Донецк 2003 г. 9 . Trevel Guide Uzbekistan – Tashkent: National Company Uzbekturizm 2003 . 10 . Интернет сайтлари. www . world - tourism . org – Всемирная туристская организация www . wttc . org – Всемирный Совет по путешествиям и туризму www . travel - library . com – Электронная библиотека путешествий

Похожие

Turizmni rivojlantirishni moliyaviy ta’minlashni rejalashtirish

Strategik rejalashtirish predmeti, metodi va strukturasi.

Iqtisodiy tahlilning mazmuni, predmeti va vazifalari

Menejment fanning predmeti, mazmuni va vazifalari

Personalni boshqarish fanining predmeti va vazifalari