Iqtisodiy tahlilning mazmuni, predmeti va vazifalari - Экономика - Рефераты

Iqtisodiy tahlilning mazmuni, predmeti va vazifalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

44.5 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Bozor iqtisodiyoti sharoitida tahlilning tutgan o‘rni va ahamiyati. 2. Tahlilning predmeti.

www.arxiv.uz Bozor iqtisodiyoti sharoitida tahlilning tutgan o‘rni va ahamiyati Tabiat va jamiyatdagi xodisalar singari iqtisodiy xodisalarning xam tarkibiy qismlarini urganmay turib, ya’ni analiz qilmay turib ularni ilmiy jixatdan bilib bulmaydi. Analiz iborasi "analisys" suzidan olingan bulib "bulaman", "xal etaman" degan ma’noni bildiradi. Binobarin analiz murakkab xodisa va predmetlarni tarkibiy qismlarga bulish, ajratib kuyish asosida kursatkichlarni takkoslash va urganish demakdir. Ayniksa tadkik qilish metodi bulib, shu metod vositasida xodisalar urtasidagi sababiy boglanish va uzaro bogliklik urganiladi. Ishlab chikarishning shartlarining bajarilishini nazorat qilishda shuningdek, rezervlarni ho‘jalikni bozor iqtisodiyoti talablari darajasida olib borishda iqtisodiy tahlil muhim ahamiyat kasb etadi. Chet el amaliyoti shuni kursatadiki "hisob va hisobot" 2 qismga bulinadi: 1.Boshqaruv hisobi: 2.Moliyaviy hisob (umum buxgalteriya hisobi). Shunga muvofik tahlil xam 2 qismga, ya’ni ichki va tashki tahlil (moliyaviy tahlil)ga bulinadi. Iqtisodiy isloxatlarni amalga oshirishdagi yul kuyilgan kamchiliklarni aniklash ho‘jalik mexanizmidagi nomutanosiblikni oldini olishda tahlil muhim rol uynaydi. Iqtisodiy tahlil keng va tor ma’noda bir-biridan tubdan fark qiladi. Masalan: 1) halq ho‘jalik tahlili; 2) korxonalar ho‘jalik faoliyatining tahlili. Halq ho‘jalik tahlilda halq. ho‘jalikning butun tarmog‘i ayrim regionlarning iqtisodiy kursatkichlarini dinamikasi, usish darajasi ularning rivojlanishdagi uziga xos xususiyatlari va qonuniyatlarini urganiladi. Bunday tahlil orkali ijtimoiy ishlab chikarish samaradorligi xamda mamlakatning iqtisodiy potensiali aniklanadi. Bunday tahlil uchun manba bulib yigma statistik ma’lumot asos bula oladi. Halq ho‘jalik tahlili iqtisodiy bilimlar majmuasida aloxida fan bulib shakllangan. U iqtisodiy nazariya tarmoq iqtisodi,

www.arxiv.uz halq ho‘jalikni rejalashtirish va statistika fanlarini urganishda qisman ishtirok etadi. Ho‘jalik faoliyatini tahlili korxona va birlashmalarning ish faoliyatiga obyektiv baxo berish va ho‘jalikni yuritishning samaradorligini yanada oshirishdan iboratdir. Bunday tahlil natijalari korxonaning ho‘jalik faoliyatini doimo nazorat qilib turishni, unga raxbarlik qilishda xatoga yul kuymaslikni oldini olishni xizmat qiladi. Ho‘jalik faoliyatini tahlil qilish kuyidagi prinsiplarga amal qilgan holda amalga oshiriladi: 1. Ilmiy asoslangan tamoyili; 2. Obyektlik tamoyili; 3. Sistemali va komplekslik tamoyili; 4. Operativlik tamoyili; 5. Umumiylik tamoyili. Tahlil vazifalari: 1. Korxonaning xar tomonlama faoliyatini uning iqtisodini rivojlantirish darajasi va sur’atini urganishi. 2. Biznes rejalarini obyektivligiga baxo berish va uning bajarilishi ustidan nazorat urnatish. 3. Ta’sir etuvchi omilni aniklash va ularni mikdor jixatidan ulchash ular asosida moddiy mexnat va moliya resurslaridan foydalanish samaradorligini aniklash. 4. Ho‘jalikni yuritish samaradorligini oshiruvchi rezervlarni va ustidan foydalanish yullarini aniklash. 5. Boshqaruvning optimal yechimlarini tanlash. Tahlilning predmeti Xar bir fan uz premetiga ega. Masalan: Falsafa tabiat-jamiyat va tafakkurining umumiy qonunlarini urganadi. Iqtisodiy nazariya esa ishlab chikarish munosabatlarini, ishlab chikarish kuchi bilan uzviy boglangan holda ishlab

www.arxiv.uz chikarishning obyektiv iqtisodiy qonuni taksimot ayriboshlash va moddiy ne’matini iste’molini urganadi. Bulardan tashkari tarmoqlar buyicha xam iqtisodiy fan mavjud bulib, u tarmoqka xos bulgan qonuniyatini urganadi. Bugungi kunda tahlil xayotiy zarurdir. Engls bunday degan edi: "Bir-biri bilan boglik elementlarni kandaydir birlashtirishda kancha taffakur bulsa, predmetlarni uning elementlariga bulib ajratishda xam shuncha taffakur bor. Analizsiz sintez bulmaydi. Demak, analiz bilan sintez birligi obyektiv olam xodisalarini xar tomonlama urganishga imkon beradi. Bugungi kunda tahlil predmeti xususida iqtisodchi olim va mutaxassislar urtasida ma’lum bir tuxtamga kelinmagan. Ularning tahlil predmeti xususida fikrlarini kuyidagi 3 guruxga bulish mumkin: I. M.Z.Rubikov, P.I.Savichev, M.F.D’yachkov "Korxona faoliyatidagi ho‘jalik jarayoni tahlil predmetini tashqil etadi deb tushuntiradi. II. I.I.Poklad, N.V.Denbinskiy va boshkalar, "Korxona birlashma va yukori tashqilot ho‘jalik faoliyati tahlil predmetini tashqil qiladi"-deydi. III. YE.V.Dolgopolov, G.V.Sovetskaya va boshkalar, " Ishlab chikarish va taksimotdagi ishlab chikarish munosabati va ishlab chikarish resurslaridan samarali foydali tahlil predmetidir " - deydi. Rivojlanishning xar bir boskichda eng dolzarb bulgan masalalar xar bir fanning oldiga kuyiladigan vazifa va muammolar fanning predmeti xususida bildirilgan ta’rifda uz aksini topish kerak. Shu nuktai nazardan bozor iqtisodi sharoitida eng dolzarb masala bu ishlab chikarish samaradorligini oshirish va uch natijasida yukori foyda va rentabellika erishish eng muhim vazifa hisoblanadi. Keyingi yilda nashr etilgan tahlil boshkacha adabiyotlarda uning predmeti xususida kuyidagicha fikr bildirilgan: korxona birlashma assosatsiyasi sotsial iqtisodiy samaradorligini va uning faoliyatini moliyaviy natijasini obyektiv va subyektiv omil ta’sirida iqtisodiy axborot orkali vujudga kelishida ho‘jalik faoliyatini tahlilining predmetini tashqil etadi. Tahlil predmetida mulkchilikning turli xil shakllaridan kat’iy nazar ishlab chikaish samaradorligini oshirish va uch natijasida foyda va rentabellikni oshirish imkoniyatini uz aksini topgan. Moliyaviy natija.yukori ishlab chikarish

www.arxiv.uz samaradorligiga erishish kup jixatdan subyektiv omilga, ya’ni raxbarning tadbirkorligi bilim darajasi ishni yaxshi tashqil eta bilishga boglikdir. Predmet xususidagi tarifda obyektiv omil xususida xam suz yuritiladi. Obyektiv omil kishi faoliyatiga boglik bulmay amal qiladi. Unga xom-ashyo, mineral yoqilgi, narxlari uzgarishi, ish xaki buyicha tarifining uzgarishi, transport tariflarining uzgarishi va boshkalar kiradi. Predmet xakidagi ta’rifda informatsiya ma’lumotlari xususida xam suz yuritiladi. Tahlil iqtisodiy axborotlar asosida amalga oshiradi. Tahlilning turlari:  tezkor tahlil.  joriy tahlil.  istiqbolli tahlil. Tezkor tahlil-ho‘jalik sistemasini operativ boshqarishda muhim rol uynaydi. Tezkor tahlilning asosiy vazifasi ho‘jalik sistemasini faoliyatini yuritishni doimo nazorat qilish, xamda maxsulot ishlab chikarish va realizatsiyasi buyicha rejaning bajarilishi uz vaktida ichki ishlab chikarish rezervlarini aniklash, ularni bazis rejani bajarilishiga safarbar etishdan iborat. Joriy tahlil-buxgalteriya va statistik hisobotlar asosida korxona faoliyatining yil, kvartal, oy davomidagi ish faoliyati natijalariga baxo berishda ishlatiladi. Istiqbolli tahlil-uziga xos xususiyati bulib, ho‘jalik faoliyatidagi uzgarish va jarayonlarni tahlil etishda ulardan kelgusida foydalanishini maksad qilib kuyadi. Xulosa: Ho‘jalik faoliyatining tahlili kupgina iqtisodiy fanlar bilan uzviy bogliklik, jumladan iqtisodiy nazariya, buxgalteri hisobi, statistika, tarmoq iktitsodi va boshkalar. Buxgalteriya hisobi-tahlil uchun asosiy manbaa hisoblanadi. Buxgalteriya hisobotida korxona mablaglari va uning manbalari bir-biri bilan uzviy bogliklik holda uz aksini topgan. Tahlil jarayonida buxgalteriya hisobi va hisoboti ma’lumotlariga ishlov berish natijasida buxgalteriya hisobini yanada

www.arxiv.uz takomillashtirish buyicha uz fikr-muloxazalarini bildiradi. Tahlil audit bilan xam uzviy boglangan. Statistik usullardan urtacha mikdor, guruxga ajratish, indeks usullari tahlilda keng kullaniladi. Statistik usuldan foydalanish statistika bilimiga uning uslubidan xabardor bulishini takazo etadi.

www.arxiv.uz Foydalanilgan adabiyotlar : 1. I.A.Karimov. "O‘zbekiston isloxatlarni chukurlashtirish yulida". Toshkent 1995 y. 2. I.A. Karimov "O‘zbekiston XXI asr busagasida: xavfsizlikka taxdid, barkarorlik shartlari va tarakkiyot kafolatlari" T.: 1997 y. 3. M.I. Bakanov, A.D. SHeremet, "Teoriya ekonomicheskogo analiza" M 1996. 4. Shoalimov A. "Sanoat korxonalarida ho‘jalik faoliyatini tahlil etish" Toshkent 1992 yil. 5. Muravyev A.I. i dr. Analiz vneshneekonomicheskoy deyatelnosti predpriyatiy. M. 1991 g. 6. O‘zbekiston Respublikasi "Korxonalar to‘g‘risidagi Qonuni" 1991 y. 7. O‘zbekiston Respublikasi "Buxgalteriya hisobi to‘g‘risidagi Qonuni" 1996 y. 8. Grigoryev Y.A. Uchet, analiz i kontrol valyutnix operatsiy. M. 1993 g. 9. www.ziyonet.uz

Похожие

Iqtisodiy tahlilning mazmuni prеdmеti va vazifalari

Iqtisodiy tahlilning predmeti, vazifalari va fanlar tizimidagi o’rni

Menejment fanning predmeti, mazmuni va vazifalari

G'aznachilik fanining mazmuni, predmeti va vazifalari

Iqtisodiy tahlilning milliy istiqlol g’oyasiga mosligini ta'minlash muammolari, mazmuni, tarkibi va asosiy vazifalari