Tijorat banklarining qimmatli qog’ozlar operatsiyalari tahlili - Экономика - Рефераты

Tijorat banklarining qimmatli qog’ozlar operatsiyalari tahlili

Загружено в:

15.09.2023

Скачано:

0

Размер:

63.5 KB

Tijorat banklarining qimmatli qog’ozlar operatsiyalari tahlili Reja: 1. Tijorat banklarining qimmatli qog’ozlar bilan operatsiyalarining turlari 2. Tijorat banki qimmatli qog’ozlar operatsiyalarining holati va tarkibining tahlili

Tijorat banklarining qimmatli qog’ozlar bilan operatsiyalarining turlari Makroiqtisodiy rivojlanishga erishishda qimmatli qog’ozlar bozorining ahamiyati katta. Hukumatning qo’llab-quvvatlashi va o’z vaqtida qonuniy bazaning yaratilishi fond bozorining O’zbekiston iqtisodiyotida munosib o’rin egallashiga imkon berdi. Hozirgi kunda qimmatli qog’ozlar bozori infratuzilmasi barqaror faoliyat yuritmoqda. Respublikada yuqori texnologik jihozlar bilan ta’minlangan Fond birjasi va uning viloyatlardagi filiallari mavj ud. Qimmatli qog’ozlar bozorining shakllanishi va rivojlanishida 1995yil O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzurida qimmatli qog’ozlar va fond birjasi bo’yicha komissiyaning tuzilishi, 1996-yil «Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlar huquqini himoya qilish to’g’risida» hamda «Qimmatli qog’ozlar bozori faoliyati mexanizmi to’g’risida»gi qonunlarning qabul qilinishi muhim ahamiyatga ega bo’ldi. Hozirgi vaqtda qimmatli qog’ozlar bozorida turli qimmatli qog’ozlar bilan savdo muomalasi amalga oshirilmoqda. Bozorda eng ko’p muomalada bo’ladigan qimmatli qog’ozlardan: aksiyalar, davlat qisqa muddatli obligatsiyalari, tijorat banklarining depozit sertifi katlari va depozit obligatsiyalaridir. Tijorat banklari O’zbekistonda 1994-yilda paychilik jamiyatlaridan aksiyadorlik jamiyatlariga aylantirildi. turli tashkilotlar, korxonalar tijorat banklari aksiyadorlari bo’lishdi. Hozirgacha tijorat banklari boshlang’ich emissiya aksiyalarini joylashtirib, ikkinchi marta, ayrimlari esa bir necha marta aksiyalarini chiqarmoqda. O’zbekistondagi tijorat banklarining asosan ko’pchiligi tarmoq xususiyatiga ega bo’lganligi sababli, aksiyalarining nazorat paketi u yoki bu tarmoq yuqori tashkiloti qo’lidadir. Masalan, «Turonbank» tijorat banki aksiyalarining katta qismi – O’zbekiston qishloq va suv xo’jaligi vazirligida, Agrobankniki esa «Paxtasanoat sotish» kompaniyasida. Tijorat banklari aksiyalarini jismoniy shaxslar ham sotib olishgan. Umuman aksiyalar oddiy va imtiyozli bo’lib, O’zbekistonda aksiyalarning ko’pchilik qismini oddiy aksiyalar tashkil etadi. Respublika aksiyadorlik tijorat

banki «Agrobank» 2003-yilda o’zining sakkizinchi emissiya aksiyalarini 1,5 mlrd. so’mga chiqargan va shu yil davomida ularni to’liq joylashtirgan. Aksiyalar Fond birjasining «A», «V», «S», «D» toifadagi listing maydonchalariga joylashtiriladi. «A» toifadagi listing maydonchasida respublikamizning ko’zga ko’ringan kompaniyalari, tijorat banklari aksiyalari sotuvga qo’yiladi. «V» listing maydonchasiga ishonchli banklar va yirik korxonalar aksiyalari sotiladi. «S» toifadagi listing maydonchasida xususiylashtirilgan korxonalar va «D» toifadagi listing maydonchasida korxonalarning korparativ oblagatsiyalari sotuvga qo’yiladi. Obligatsiya emitantning qarzdorligini tasdiqlovchi qimmatbaho qag’ozdir. Tijorat banklari qarz mablag’larni jalb etish uchun obligatsiyalar va depozit sertifi katlarini chiqaradi. Demak, tijorat banklari qimmatbaho qog’ozlar bo’yicha quyidagi operatsiyalarni amalga oshirishi mumkin: – qimmatbaho qog’ozlarni (aksiya, obligatsiya, bank sertifi katlari) muomalaga chiqarish; – qimmatbaho qog’ozlarni sotib olish, saqlash kabi operatsiyalar; – mijozlar topshirig’iga asosan qimmatbaho qog’ozlarni boshqarish; – fond bozori, qatnashchilariga qimmatli qog’ozlar operatsiyalari bo’yicha maslahatlar berish; qimmatli qog’ozlarni baholash va qimmatli qog’ozlar bozorini tadqiq qi- lish; – qimmatli qog’ozlar bozori to’g’risida axborot va boshqa xizmatlar ko’rsatish. Tijorat banklari qimmatli qog’ozlar operatsiyalar holati va tarkibining tahlili Tijorat banklari qimmatbaho qog’ozlar holatini tahlil qilganda, ularni tahlil qilinayotgan davr boshiga va oxiriga qanchalik o’zgarganligini aniqlash lozim. Tahlilda ularning mutloq va nisbiy o’zgarishlarini aniqlab, qanchalik va nima sababdan o’zgarish bo’lganligini bilish lozim bo’ladi. Tijorat banklari hisobotlarini

ko’rib chiqqanda, ko’pgina tijorat banklarining qimmatbaho qog’ozlarga sarfl agan mablag’lari yildan-yilga ko’payib, borayotganligi aniqlandi. 1-jadval Tijorat banklarining qimmatbaho qog’ozlarga sarflagan mablag’lari (mln. so’m) Qimmatbaho qag’oz operatsiya turlari 2011- yil 2010- yil Farqi % «Aloqabank» Qimmatli qog’ozlar – savdo – nosavdo 339,6 36,7 +3,2,9 9,2 marta Hosilaga moliyaviy instrumentlar 108,2 - +108,2 - «Savdogarbank» Qimmatli qog’ozlar – savdo –nosavdo 0 58,1 0 60,3 - -2,2 - 96,4 Hosila moliyaviy instrumentlar 0 0 - - «Kapitalbank» Qimmatli qog’ozlar – savdo – nosavdo 99,2 0 206,4 0 -107,1 0 48,1 0 Hosila moliyaviy instrumentlar - - - - Ma’lumotlardan ko’rinib turibdiki, tijorat banklari qimmatbaho qog’ozlar operatsiyalari bo’yicha turlicha faoliyat yuritgan. «Aloqabank» qimmatbaho qog’ozlar oldi-sotdi operatsiyalarida (savdoda) 2010-yilda 36,7 mln. so’mlik savdo qilgan bo’lsa, 2011-yilda qimmatbaho qog’ozlar operatsiyalari savdosini 9,2 baravar ko’paytirib, 339,6 mln. so’mga yetkazgan. «Savdogarbank» qimmatbaho qog’ozlar nosavdo operatsiyalar bo’yicha 2011-yil holatiga 2010-yilga nisbatan

3,6% kamaytirgan. Ayniqsa, «Kapitalbank» bankining qimmatbaho qog’ozlarga sarfl angan mablag’lari 2011-yilda 2010-yilga nisbatan 107,1 mln. so’mga kamaygan. Tijorat banklari qimmatbaho qog’ozlar portfeli oldi-sotdi operatsiyalarda qatnashish uchun olingan qimmatbaho qog’ozlar, qayta sotish uchun olingan qimmatbaho qog’ozlar va investitsiyalangan qimmatbaho qog’ozlar bo’lishi mumkin. Masalan «Ipak yo’li» bankining 2009-yilga qimmatbaho qog’ozlar portfeli tarkibi quyidagicha bo’lgan: 2-jadval № Qimmatbaho qog’ozlar turlari Hissasi, % da 1 Oldi-sotdi qimmatli qog’ozlari 57,0 2 Qayta sotish uchun qimmatli qog’ozlar 24,0 3 Investitsiyalangan qimmatli qog’ozlar 19,0 Jami: 100,0 Ko’rinib turibdiki, bankning qimmatbaho qog’ozlar bilan amalga oshirilgan operatsiyalarining 57 foizi oldi-sotdi qimmatli qog’ozlarni tashkil etgan. Qimmatli qog’ozlar bilan qilingan operatsiyalar tahlilida, ushbu operatsiyaning daromadliligi muhim ahamiyat kasb etadi. Bu yerda asosiy e’tibor boshqa emitentlardan sotib oltngan qimmatli qog’ozlar uchun olingan devident yoki foiz to’lovlari dinamikasi, har bir qimmatli qog’ozdan olingan daromadlar, qimmatli qog’ozlarni sotish va sotib olish jarayonida olingan vositachilik daromadlar ko’lami tahliliga e’tibor qaratilmog’i lozim. Mijozlarn ing topshirig’iga asosan qimmatli qog’ozlarni saqlash, ularni hisobini yurit ish va boshqarish naatijasida olinadigan daromadlar hamda amalga oshirilgan operatsiyalar ko’lami tahlili ham bankning investitsion siyosatini belgilashda muhim ahamiyat kasb etadi.

Bankning o’z aksiyalarini muomalaga chiqarilishi va ularning sotilishi, uning kapitallashuv darajasini bildiradi va bularning o’sish dinamikasi bank to’lov qobiliyati, likvidliligi hamda mijozlar ishonchining oshishiga olib keladi.

Adabiyotlar: 1. Karimov I.A. “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari – Т : O’zbekiston, 2009. – 56. 2. O’zbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati to’g’risida” gi Qonuni. Toshkent, 1995 y. 3. O’zbekiston Respublikasining “Valyutani tartibga solish to’g’risida” gi Qonuni. 2003 y 11 dekabr. 4. O’zbekiston Respublikasining “Markaziy banki to’g’risida” gi Qonuni. Toshkent, 1996 y. 5. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. "Bozor islohotlarini chuqurlashtirish va iqtisodiyotni yanada erkinlashtirish sohasidagi ustuvor yo’nalishlar amalga oshirilishini jadallashtirish chora-tadbirlari to’g’risida" Toshkent. 14.06.2005 yil.. 6. Bekmurodov A.Sh.va b. O’zbekiston iqtisodiyotni liberallashtirish yillarida, 5 qism. 4-qism. Moliya va bank tizimidagi islohotlar samarasi, TDIU, 2005 y. 7. Международные валютно-кредитные и финансовые отношения: учебник / под ред. Красавиной Л.Н. - 3-е изд., перераб. и доп. – М.: Финансы и статистика, 2006. – 576 с. 8. О’Нил У. Как делать деньги на финансовом рынке: Стратегия торговли на росте и падении / Уильям О’Нил; Пер. с англ. – 3-е изд. – М.: Альпина Бизнес Букс, 2006. – 329 с.

Похожие

Tijorat banklarining qimmatli qog’ozlar bilan operatsiyalari

Tijorat banklarining qimmatli qog‘ozlar bilan operatsiyalari

Tijorat banklarining qimmatli qog‘ozlar bilan bo‘ladigan operatsiyalari

Tijorat banklarining valuta operatsiyalari

Tijorat banklarining valyuta operatsiyalari