Tijorat banklari resurslari bilan bog’liq risklar va ularni boshqarish usullari - Экономика - Рефераты

Tijorat banklari resurslari bilan bog’liq risklar va ularni boshqarish usullari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

68.5 KB

Tijorat banklari resurslari bilan bog’liq risklar va ularni boshqarish usullari Reja: 1. Risklarni monitoring orqali boshqarish. 2. Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida risklarni boshqarishni takomillashtirish

Risklarni monitoring orqali boshqarish Tijorat banklari faoliyatida uning aktivlari va ular bilan bog‘liq aktiv operatsiyalarning risklilik darajasini aniqlash, bu jarayonni boshqarib borish muxim o‘rin tutadi. Tijorat banklarining aktivlari o‘ziga xos belgilariga qarab tasniflanadi: 1. Likvidlik darajasiga qarab 2. Risk darajasiga qarab 3. Daromad darajasiga qarab I.Birinchi guruh-Yuqori likvidli aktivlar. a) kassadagi va yuldagi nakd pullar, qimmatbaho toshlar, moneta, cheklar va boshqalar. b) korschetdagi mablag‘ koldiklari. v) «Nostro» va «Vostro» schetlaridagi koldiklar g) majburiy rezervlar scheti bo‘yicha mablag‘lar d) qimmatli qog‘ozlar schetdagi mablag‘lar koldigi xazina veksellari va boshqalar. Ikkinchi guruh likvid aktivlar a) berilgan kreditlar. b) O‘zbekiston investitsiyalari v) boshqa qimmatli qog‘ozlar uchinchi guruh nolikvid aktivlar. a) Muddati o‘tgan sudalar. b) Muddat o‘tgan foizlar v) Sud aralaShuvi bilan o‘zlashtirilishi ko‘zda to‘tilgan ssudalar. g) Tugallanmagan ishlab chiqarish d) Asosiy vositalar. Risklilik darajasiga qarab aktivlar to‘rt guruhga bo‘linadi. 1 guruh-riskdan xoli bo‘lgan aktivlar. Bularga nakd pullar Nostro, Vostro hisob varaq koldiqlar? MB qimmatli qog‘ozlari va obligatsiyalar.

2-guruh (kichik) minimal riskli aktivlar Nostr, Vostro hisobvaraqdagi olinishi lozim bo‘lgan mablag‘lar , evro obligatsiyalar, qisqa muddatli birinchi sinf ta’minlanganlikka ega bo‘lgan kreditlar . Bu aktivlar bo‘yicha risk darajasi 20 % ga teng. 3-guruh. Yuqori riskli aktivlar, boshqa banklarga berilgan kreditlar , boshqalar uchun bank bergan garov va kafolatlar, bu aktivlar bo‘yicha risk 50%ga teng. 4-guruh. Eng Yuqori darajadagi riskli aktivlar: qimmatli qog‘ozlar sotish va sotib olish scheti, sotib olingan veksellar, trast xujjatlar va akkreditivlar bo‘yicha mijozlarning majburiyatlari, sud jarayonida bo‘lgan kreditlar, akkreditivlar, forvard, bank va banklararo sotish va sotib olish. Bu aktivlar bo‘yicha risk darajasi 100%. Daromad keltirishiga qarab bank aktivlari daromad keltiruvchi va daromad keltirmaydigan aktivlarga bo‘linadi. Daromad keltiruvchi aktivlarga: - Barcha berilgan kreditlar - Investitsiyalar (o‘ziniki) - Xazina veksellari. - Davlat obligatsiyalari. - qimmatli qog‘ozlar Daromad keltirmaydigan aktivlar: - Pul aktivlari guruhi - Asosiy vositalar - Kapital harajatlar - Barcha moddiy aktivlar - Nomoddiy aktivlar Daromad keltirmaydigan aktivlarni shartli ravishda deb belgilaymiz va ularning darajasi umumiy aktivlarning xajmidan 3% oshmasligi lozim. Agarda bunday aktivlar o‘rnatilgan normadan miqdorda 2 va undan ortiq marta ko‘p bo‘lsa, bank faoliyati juda muammoli, uning kredit siyosati juda zaif deb baholanadi.

Tijorat banklarining faoliyatini taxlil qilish va aktivlar bahosini belgilashning asosi bo‘lib uning balansi hisoblanadi. Balans asosida tijorat banklarining faoliyatini taxlil qilishda bir marta bo‘ladigan harajatlar yoki daromadlarni aloxida hisobga olgan ma’quldir. CHunki bu bir martalik bo‘ladigan tuShum yoki harajat bank faoliyatining olib borilishi uning likvidliligi ko‘rsatmasligi mumkin. Bularni neytral harajatlar va neytral daromadlar deyiladi. Neytral harajatlar - Bir martalik to‘lovlar (yongin, pul ugirlish) - Bank biznesiga taallukli bo‘lmagan to‘lovlar. - O‘tgan davrdagi foizlar bo‘yicha harajatlar. Neytral daromadlar: - Bir martalik tuShumlar - O‘tgan davrdagi foizlar bo‘yicha tuShumlar - Bank biznesiga taallukli bo‘lmagan tuShumlar Banklarning asosiy daromad keltiruvchi operatsiyalari kredit operatsiyalari hisoblanadi. Shu sababli bank kredit operatsiyalari bo‘yicha oladigan daromadi va u bo‘yicha risk darajasini aniqlashi lozim. Banklar kredit berishda o‘z kapitaliga to‘g‘ri kelishi mumkin bo‘lgan foiz stavkasini hisoblashi kerak. CHunki bank kapitaliga to‘g‘ri keluvchi foiz yoki foyda normasi bank likvidliligini ta’minlashning asosi hisoblanadi. Bank o‘zi beradigan kreditning samaradorlik darajasini aniqlash uchun bankda amalga oshiriladigan har bir operatsiya bilan bog‘liq harajatlarni aniqlashi lozim. Bu esa har bir operatsiya uchun sarflanadigan vaqtni aniqlashni talab qiladi. Operatsiyani amalga oshirish uchun ketadigan vaqt aniq bo‘lishi uchun bu jarayon 2-3 xafta ,1 oy davomida yozib borilishi: har bir operatsiya vaqti, minutlari xronometrik yul bilan o‘lchanishi kerak.

Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida risklarni boshqarishni takomillashtirish Bank riskini boshqarish tizimi riskni yuzaga kelishini oldindan xomchut qilish risk tufayli yuzaga keladigan xolatlarga yul kuymaslik yoki ularning ta’sirini kamaytirish borasida chora tadbirlar, usullar yigindisiga tushiniladi. Bank riskini boshqarish banklar faoliyatini chuqur bilish, bajariladigan operatsiyalarning samaradorligini aniqlay olish bankning kredit, investitsiya valyuta siyosati va boshqa faoliyat turlari bo‘yicha optimal qarorlar qabul qilishga erishish, mijozlarning xo‘jalik faoliyati va ularning moliyaviy axvoli tarmoqlar faoliyatining xususiyatlarini o‘z ichiga oladi. Bank riskini boshqarishda bank boshqaruvchisini asosiy vazifasi bank faoliyatini olib borishda yuzaga keladigan daromad bilan unda yuzaga keluvchi risklar o‘rtasidagi optimal variantini topishdan iborat. Tijorat banklarida riskni boshqarish strategiyasini ishlab chiqishda korxonalardagi foydalanilmagan rezervlarni baholash va bank xizmatini asosiy yunalishini aniqlab olish uchun o‘rtacha tarmoq riskining xajmini hisobga olish kerak. Tarmoq riski kredit riski bilan bog‘liq bo‘lib unga bevosita ta’sir qiladi. Shuning uchun ham bank tarmoq siyosatini tuzishda nafaqat mijozlar balki sohalar to‘g‘risida keng axborotlarga ega bo‘lishi tarmoq riskini baholashda qo‘yidagilarni hisobga olish kerak. • aniq davr mobaynida ushbu tarmoqning faolyatining natijalari. • ularning mamlakat iqtisodiyotiga nisbatan barqarorligi. • turli xil firmalarning bir yoki boshqa soxadagi faoliyatlari natijalarida sezilarli darajada mos kelmasligini mavjudligi. Tarmoq riskini baholovchi ko‘rsatkichlardan biri boror iqtisodiy faoliyat natijalariga nisbatan soxa faoliyati natijasining o‘zgarishidir. Bank mijozlarining tarkibiy tuzilishi bank riski va uning darajasini hisoblash usulini aniqlab berishi mumkin. Kichik qarzdorni faoliyati yirik qarzdornikiga nisbatan bozor iqtisodiyotining kutilmaan vaziyatlariga ko‘prok bog‘liq bo‘ladi. Bank riski darajasini boshqarishda bank

o‘tkazadigan operatsiyalarining kafolatlanganligi, sug‘urtalanganligi va boshqa tartibga solish usullaridan foydalanganligiga qarab to‘la o‘rtacha va past risklar yuzaga kelishini hisobga olish kerak. Bankning asosiy operatsiyalari o‘tgan va xozirgi risklarga tortilgan bo‘ladi. Xozirgi risklarga kafolat berish bo‘yicha operatsiyalar , o‘tkazma veksellarni akseptlash, xujjatlashtirilgan akkreditiv operatsiyalari, regress huquqi bilan aktivlarni sotish va boshqalar kiradi. Kelgusi riskka esa kafolatning o‘zini ma’lum bir muddatdan so‘ng uni to‘lash, vekselni to‘lash, bank krediti hisobidan akkreditivni amalga oshirilar kiradi. Ko‘p xollarda balans operatsiyalari bo‘yicha yuzaga kelgan risk balansdan tashqari operatsiyalarga ham tarkaladi. Bank risklarini boshqarish strategiyasini ishlab chiqishda risklarning qo‘yidagi asosiy turlariga e’tiborni jalb qilish kerak. 1. Depozitlarni shakllantirish riski. 2. Faktoring operatsiyalar bo‘yicha risk. 3. Lizing keliShuvi riski. 4. qarzdorlarni o‘z majburiyat yuzasidan bajarmagan faoliyati bilan bog‘liq bilan risk. 5. Foiz stavkalarini tebranishi extimoli bilan bog‘liq risk. 6. qimmatli qog‘ozlarning qadrsizlanish extimoli bilan bog‘liq risklar. 7. Valyuta kurslari tebranish extimoli bilan bog‘liq risklar. Bank o‘z faoliyatida mavjud riskni aniqlashi, uni qabul qilishi, ko‘zatib borishi va uni boshqarish qobiliyatiga tayyor ekanligini zimmasiga olishi lozim. Bank risklarini boshqarishda ma’lum tamoyillarga rioya qilish katta ahamiyatga egadir. Bank risklarini boshqarishning asosi qo‘yidagi tamoyillarga hisoblanadi. • o‘z kapitalidan ortiq summaga risk qilmaslik. • riskning oqibat to‘g‘risida uylash zararlarni qoplash manbalarini prognozlash. • risklarni moliyalashtirish.  bankning barcha bo‘limlarida risklarni nazorat qilish.

• Bu tamoyillarga asosan bank o‘zida mavjud resurslar atrofida risk qilishi kerak. Risklarni boshqarishning asosiy usullari bo‘lib qo‘yidagilar hisoblanadi.  risklarni ulchash usulidan foydalanish. • tashqi rikslarni hisobga olish. • bank mijozini moliyaviy axvolini muntazam nazorat qilish. • rikslarni taqsimlash yulini qo‘llash. • diversifikatsiya siyosatini o‘tkazish • o‘zgaruvchi foiz stavkalari asosida kredit berish depozit sertifikatlarni joriy qilish va x.k. Agar risklarning oldini olishning to‘liq imkoniyati bo‘lmasa, u xolda oxirgi manba bu riskni qoplash hisoblanadi. Riskni qoplash qo‘yidagilarni o‘z ichiga oladi: -banklar tomonidan umumiy va maxsus rezerv fondlarini tashkil qilish: -kredit bo‘yicha %lar belgilashni to‘xtatish va boshqalar. Risklarni boshqarish daromad bilan risk o‘rtasidagi optimal nisbatni topish, mavjud riskni minimallashtirishni o‘z ichiga oladi.

Адабиётлар : 1. Финансы Подредакцией В.М. Родиновой. М.: Финансы и статистика, 1995. 2. Д. Шим и Д. Сигел. Финансовый менеджмент. М.,1996. 3. Д. Шим и Д. Сигел. Методы управления стоимостью и анализа затрат. М., 1995. 4. Ўзбекистон Республикаси Президентининг "Кичик ва ўрта тадбиркорликни ривожлантиришни рағбатлантиришга оид қўшимча чора - тадбирлар тўғрисида"ги Фармони, (1997. 31 январь). Солиқ ва божхона хабарлари, 1997 й. 6 - 12 январ. 7 - сон.

Похожие

Tijorat banklari resurslari bilan bog’liq risklar va ularni boshqarish

Tijorat banklari risklari va ularni boshqarish usullari

Tijorat banklari kredit portfelini boshqarish usullari

Tijorat banklari resurslari va ularni tashkil qilishning umumiy jihatlari

Tijorat banklari resurslari va ularni tashkil qilishning umumiy tarkibi